SPURNING 4
Eru allar lífverur komnar af sameiginlegum forföður?
Darwin taldi að allar lífverur ættu sér sameiginlegan forföður. Hann ímyndaði sér að líkja mætti sögu lífs á jörðinni við stórt og mikið tré. Aðrir útfærðu síðar kenningu hans á þá lund að fyrstu einföldu frumurnar hafi verið stofninn á þessu „tré lífsins“. Nýjar tegundir áttu svo að hafa greinst út frá stofninum og síðan skipst í smærri greinar eða ættir plantna og dýra. Þær hafi svo skipst áfram í enn smærri sprota, það er að segja allar tegundir núlifandi plantna og dýra. Gerðist þetta í raun?
Hvað segja margir vísindamenn? Margir láta í veðri vaka að steingervingarnir styðji þá kenningu að lífið eigi sér sameiginlegan uppruna. Og þar sem allar lífverur nota sama „forritunarmál“ – DNA – halda þeir því fram að þær hljóti allar að hafa þróast af sameiginlegum forföður.
Hvað segir Biblían? Í sköpunarsögu Biblíunnar segir að plöntur, sjávardýr, landdýr og fuglar hafi verið sköpuð „eftir sinni tegund“. (1. Mósebók 1:12, 20–25) Þessi lýsing gefur svigrúm fyrir ákveðna fjölbreytni innan hverrar ‚tegundar‘ en gefur til kynna að það séu skýr mörk milli tegundanna. Samkvæmt sköpunarsögunni má líka búast við að ný lífsform birtist skyndilega og fullmótuð meðal steingervinganna.
Hvað leiða staðreyndir í ljós? Kemur lýsing Biblíunnar heim og saman við þekktar staðreyndir eða hafði Darwin á réttu að standa? Hvað hafa uppgötvanir síðustu 150 ára leitt í ljós?
TRÉ DARWINS HÖGGVIÐ
Á undanförnum árum hafa vísindamenn getað borið saman erfðaefni tuga ólíkra einfrumunga og erfðaefni plantna og dýra. Þeir gerðu ráð fyrir að samanburðurinn myndi staðfesta kenningu Darwins um „tré lífsins“. En svo reyndist ekki vera.
Hvað leiddu rannsóknirnar í ljós? Líffræðingurinn Malcolm S. Gordon skrifaði árið 1999: „Lífverur virðast eiga sér ólíkan uppruna. Tré lífsins virðist ekki vera sprottið af einni og sömu rót.“ Bendir eitthvað til þess að allar helstu greinar lífríkisins tengist einum og sama stofni eins og Darwin taldi? Gordon heldur áfram: „Hefðbundin útgáfa kenningarinnar um sameiginlegan uppruna virðist ekki eiga við ríkin eins og við skiljum þau núna. Hún á sennilega við fæstar ef nokkrar af fylkingunum og hugsanlega ekki heldur við marga af flokkunum innan fylkinganna.“29a
Nýlegar rannsóknir styðja ekki heldur kenningu Darwins um sameiginlegan uppruna. Í grein sem birtist árið 2009 í tímaritinu New Scientist var til dæmis vitnað í þróunarfræðinginn Eric Bapteste sem sagði: „Við höfum engar sannanir fyrir því að hugmyndin um tré lífsins eigi við rök að styðjast.“30 Þróunarlíffræðingurinn Michael Rose segir í sömu grein: „Við vitum öll að verið er að jarða tré lífsins á snyrtilegan hátt. Færri viðurkenna að grundvallarhugmyndir okkar í líffræði þurfa að breytast.“31b
HVAÐA SÖGU SEGJA STEINGERVINGARNIR?
Margir vísindamenn benda á að steingervingarnir styðji þá hugmynd að lífið eigi sér sameiginlegan uppruna. Þeir halda því til dæmis fram að steingervingar staðfesti þá hugmynd að froskdýr hafi komið af fiskum og spendýr af skriðdýrum. En hvaða sögu segja steingervingarnir eiginlega?
Steingervingafræðingurinn og þróunarsinninn David M. Raup skrifaði: „Jarðfræðingar hafa hvorki á dögum Darwins né á okkar tímum fundið sannanir fyrir því að lífið hafi þróast smám saman. Lífverur birtast öllu heldur afar óreglulega eða rykkjótt í steingervingaröðinni. Tegundir birtast með öðrum orðum mjög skyndilega og taka litlum sem engum breytingum á tilvistarskeiði sínu og hverfa síðan snögglega.“32
Í rauninni sýna steingervingar að langmestu leyti að dýrategundir hafi haldist óbreyttar um óralangan tíma. Engar sannanir finnast fyrir því að ein tegund hafi þróast af annarri. Ákveðin líkamsform birtast skyndilega. Ný líkamsstarfsemi birtist skyndilega. Svo dæmi sé tekið koma fram leðurblökur með bergmálsskynjun án nokkurra augljósra tengsla við frumstæðari forföður.
Meira en helmingur allra helstu flokka dýraríkisins virðist hafa komið fram á tiltölulega stuttu tímabili. Þar sem mörg ný og ólík lífsform birtast skyndilega meðal steingervinganna á ákveðnu tímabili tala steingervingafræðingar um „sprengingu á kambríumtímanum“. Hvenær stóð hann yfir?
Gefum okkur að tímasetningar vísindamanna séu réttar. Hugsum okkur að saga jarðar sé táknuð með tímalínu á lengd við fótboltavöll (1). Þú þyrftir þá að ganga um sjö áttundu hluta vallarins áður en þú kæmir að tímabilinu sem steingervingafræðingar kalla kambríum (2). Helstu flokkar dýraríkisins birtast meðal steingervinga á litlu broti af þeim tíma. Hve snögglega gerist það? Þú stígur eitt skref eftir vellinum og þá eru allir flokkarnir komnir fram!
Að þessi fjölbreyttu lífsform skuli hafa komið nokkuð skyndilega fram veldur því að sumir vísindamenn innan þróunarfræðinnar draga í efa að hin hefðbundna útgáfa af kenningu Darwins standist. Þróunarlíffræðingurinn Stuart Newman ræddi í viðtali árið 2008 um að setja þyrfti fram nýja þróunarkenningu sem gæti skýrt hvernig ný lífsform hafi komið skyndilega fram. Hann sagði: „Kenning Darwins, sem var notuð til að skýra allar þróunarbreytingar, þarf að víkja úr fyrsta sæti og verða, að ég tel, aðeins ein kenning af mörgum. Kannski verður hún ekki einu sinni mikilvægasta kenningin til að skýra stórþróun, það er stórtækar breytingar í líkamsbyggingu.“33
VANDINN VIÐ „SÖNNUNARGÖGNIN“
Af hverju er stærðarhlutföllum í steingervingaröðum stundum breytt í kennslubókum?
Til vinstri: hlutföll sýnd í sumum kennslubókum
Til hægri: raunveruleg hlutföll
En hvað um steingervingana sem notaðir eru til að sýna fiska breytast í froskdýr og skriðdýr í spendýr? Sanna þeir fyrir víst að þróun hafi átt sér stað? Við nánari skoðun koma ýmis vandkvæði í ljós.
Fyrst er að nefna að kennslubækur gefa stundum villandi mynd af stærðarhlutföllum dýra í þróunarkeðjunni frá skriðdýrum til spendýra. Á myndum eru þau oft sýnd svipuð að stærð en í rauninni eru sum gríðarstór en önnur lítil.
Annar og alvarlegri vandi er sá að engar sannanir eru fyrir því að þessar skepnur séu skyldar. Í mörgum tilvikum áætla vísindamenn að milljónir ára aðskilji einstaka steingervinga eins og þeim er raðað upp. Dýrafræðingurinn Henry Gee segir um aldursmuninn á mörgum af þessum steingervingum: „Tíminn sem aðskilur steingervingana er svo gríðarlangur að við getum ekki sagt neitt með vissu um hugsanlegan skyldleika þeirra.“34c
Líffræðingurinn Malcolm S. Gordon bendir á að þeir steingervingar sem fundist hafi af fiskum og froskdýrum séu aðeins smávægilegt og „hugsanlega ódæmigert sýnishorn af þeim líffræðilega fjölbreytileika sem var í þessum tegundarhópum á þeim tíma“. Hann bætir við: „Það er ómögulegt að vita í hvaða mæli þessar lífverur höfðu áhrif á þróunina í framhaldinu, ef nokkur, eða hvernig þær gætu hafa tengst innbyrðis.“35d
HVAÐ SÝNIR „KVIKMYNDIN“ EIGINLEGA?
Í grein sem birtist í tímaritinu National Geographic árið 2004 er steingervingunum líkt við „kvikmynd um þróunina þar sem 999 rammar af hverjum 1.000 hafa týnst í klippiherberginu“.36 Hvað er gefið í skyn með þessari samlíkingu?
Ef steingervingasafnið er eins og 100 rammar úr kvikmynd og 95 þeirra sýna að dýr þróast ekki úr einni tegund í aðra, hvers vegna raða steingervingafræðingar þá hinum 5 römmunum þannig að þeir virðast styðja þróunarkenninguna?
Ímyndaðu þér að þú finnir 100 ramma úr kvikmynd sem var upphaflega 100.000 rammar. Hvernig geturðu áttað þig á söguþræðinum? Kannski ertu með fyrirframákveðna hugmynd um söguþráðinn. En segjum að aðeins sé hægt að raða 5 römmum af þessum 100 þannig að þeir passi við söguþráðinn sem þú ímyndaðir þér en hinir 95 rammarnir segi allt aðra sögu. Er þá rökrétt að halda því fram að rammarnir fimm staðfesti að þú hafir gert þér rétta hugmynd um kvikmyndina? Getur hugsast að þú hafir raðað römmunum fimm eins og þú gerðir af því að það passaði við kenningu þína? Væri ekki skynsamlegra að láta hina 95 rammana hafa áhrif á skoðun þína?
Hvernig má heimfæra þessa samlíkingu upp á viðhorf þróunarsinna til steingervinganna? Árum saman viðurkenndu vísindamenn ekki að langflestir steingervingar – 95 rammar kvikmyndarinnar – sýna að tegundir breytast sáralítið í tímans rás. Af hverju var þagað yfir svona mikilvægri staðreynd? Rithöfundurinn Richard Morris segir: „Steingervingafræðingar virðast hafa tekið upp hina hefðbundnu hugmynd um hægfara þróun og haldið sig við hana, jafnvel þegar þeir sáu að staðreyndir bentu í aðra átt. Þeir reyndu að túlka steingervingafundi í samræmi við viðurkenndar hugmyndir þróunarfræðinnar.“37
„Að taka röð af steingervingum og fullyrða að þeir lýsi ákveðnum ættlegg er ekki vísindaleg tilgáta sem hægt er að sannreyna. Það er staðhæfing sem hefur svipað gildi og saga fyrir svefninn. Hún er skemmtileg og jafnvel fræðandi en engan veginn vísindaleg.“ – In Search of Deep Time – Beyond the Fossil Record to a New History of Life, Henry Gee, bls. 116–117.
Hvað gera þróunarfræðingar núna? Getur verið að þeir haldi áfram að raða steingervingum í ákveðna röð, ekki af því að steingervingar og erfðarannsóknir styðji þá röð á heildina litið heldur af því að röðin komi heim og saman við núverandi hugmyndir þróunarfræðinnar?e
Hvað heldur þú? Hvað kemur best heim og saman við staðreyndirnar? Lítum á það sem við höfum rætt hingað til.
Fyrstu lífsformin á jörð voru ekki „einföld“.
Líkurnar á því að fruman, jafnvel byggingareiningar hennar, hafi orðið til af tilviljun eru stjarnfræðilega litlar.
DNA, „forritið“ eða kóðinn sem stjórnar frumunni, er gríðarlega flókið og vitnar um miklu meira hugvit en nokkurt forrit eða gagnageymslukerfi sem menn hafa búið til.
Erfðarannsóknir sýna að lífið á jörðinni er ekki komið af sameiginlegum forföður. Þar við bætist að stórir flokkar dýraríkisins birtast skyndilega meðal steingervinganna.
Sýnist þér í ljósi þessa að staðreyndirnar komi heim og saman við skýringu Biblíunnar á uppruna lífsins? Margir fullyrða samt sem áður að margt af því sem segir í sköpunarsögu Biblíunnar sé í mótsögn við vísindin. Er það rétt? Hvað segir eiginlega í Biblíunni?
a Hugtakið fylking er í líffræði notað um stóran hóp lífvera með svipaða líkamsbyggingu. Algengt er að nota sjö stiga flokkunarkerfi yfir allar lífverur þar sem hvert stig er sértækara en stigið fyrir ofan. Efsta og breiðasta stigið nefnist ríki. Því næst koma stigin fylking, flokkur, ættbálkur, ætt, ættkvísl og tegund. Hestur er til dæmis flokkaður á eftirfarandi hátt: dýraríki (ríki), seildýr (fylking), spendýr (flokkur), hófdýr (ættbálkur), hestar (ætt), Equus (ættkvísl) og caballus (tegund).
b Rétt er að nefna að hvorki höfundur greinarinnar í New Scientist, Bapteste né Rose telja að þróunarkenningin sé röng. Þeir eru einfaldlega að benda á að engin gögn styðji hugmynd Darwins um tré lífsins sem er ein helsta undirstaða kenningar hans. Vísindamenn eins og þeir eru enn að leita annarra skýringa á því hvernig lífið hafi þróast.
c Henry Gee er ekki að gefa í skyn að þróunarkenningin sé röng. Hann er aðeins að benda á hve takmarkaðar upplýsingar sé hægt að lesa út úr steingervingunum.
d Malcolm S. Gordon aðhyllist þróunarkenninguna.
e Sjá til dæmis rammagreinina „Hvað um þróun mannsins?“
f Enginn þeirra vísindamanna sem vitnað er í hér í framhaldinu trúir á sköpunarkenningu Biblíunnar. Þeir aðhyllast allir þróunarkenninguna.
g Þróunarfræðingar nota orðið „mannætt“ um þann hóp sem þeir telja manninn og forsögulegar tegundir líkar mönnum tilheyra.