Enọ Ahwo Nọ A S’ebe

Isẹri Jihova buobu a re ru ekareghẹhọ ehaa-orọo rai. Ehaa ẹdẹ-eyẹ yọ ehaa ekareghẹhọ ẹdẹ nọ a ro yẹ ohwo. Kemejabọ a je ru ekareghẹhọ ehaa-orọo nọ a gbe ru ehaa ekareghẹhọ ẹdẹ-eyẹ hẹ?

Evaọ uzẹme, u du gwọlọ nọ Oleleikristi o ru ivẹ na ha. Ghele na, orọnikọ oyena u dhesẹ nọ otofa ovo na ivẹ na i wo hayo nnọ Ileleikristi a re rri ọrọ ọsosuọ na (ekareghẹhọ ehaa-orọo) wọhọ epanọ a re rri ẹdẹ-eyẹ hẹ.

Wọhọ epanọ ma muẹrohọ no na, ma rẹ sae ta nọ ivẹ na yọ ekareghẹhọ keme “ekareghẹhọ” yọ ‘ẹromavia kukpe kukpe ọrọ ẹdẹ nọ o kpoka họ oware jọ nọ o via.’ O rẹ sae jọ ekareghẹhọ oware kpobi nọ o via—ẹdẹ nọ ohwo o ro wo asidẹnte omoto, nọ whọ ruẹ otọ nọ u muebi, nọ who lele uviuwou ra y’ame, gbe eware efa. O rọ vevẹ nnọ orọnikọ Ileleikristi a re zihe “ekareghẹhọ” kpobi fihọ ẹdẹ obọdẹ hayo ru epati nọ a rẹ rọ kareghẹhọ iẹe he. Ohwo o re roro kpahe afẹ sa-sa ọrọ oware nọ o via jẹ jiroro oware nọ ma roro nọ u kiehọ.

Wọhọ oriruo, Ọghẹnẹ ọ ta kẹ emọ Izrẹl nọ a ru ehaa kukpe kukpe ọrọ okenọ ẹnjẹle riẹ ọ nyavrẹ iwou emọ Izrẹl evaọ Ijipti gbe ọnyano ahwo riẹ evaọ 1513 B.C.E. (Ọnyano 12:14) Okenọ ahwo Ju, kugbe Jesu, a jẹ kareghẹhọ oware oyena nọ o via na, o jọ ẹmeoyo kẹ ọkpọvio Ọghẹnẹ, yọ orọnikọ a rehọ epati hayo ẹkẹ ekẹ jọ ru ei hi. Ahwo Ju a ru ẹwariẹ-romuo etẹmpol na wọhọ obọdẹ ekareghẹhọ. Dede nọ a jọ Ebaibol k’udu ekareghẹhọ oware onana nọ o via na ha, Jọn 10:22, 23 u dhesẹ nọ Jesu ọ wọso ẹe he. Orọ urere, Ileleikristi a wo omakokohọ obọdẹ ọrọ ekareghẹhọ uwhu Jesu. Dede na, a bi ru ere evaọ ẹmeoyo kẹ ujaje uvevẹ nọ o rọ Ẹme Ọghẹnẹ.—Luk 22:19, 20.

Kọ ẹvẹ kpahe ekareghẹhọ ehaa-orọo? Evaọ ekwotọ jọ, o rọ odode re ọzae gbe aye a ru ekareghẹhọ ẹdẹ orọo rai, ọruẹrẹfihotọ nọ Ọghẹnẹ o muhọ. (Emuhọ 2:18-24; Matiu 19:4-6) Evaọ uzẹme, Ebaibol ọ rehọ ẹro oyoma riwi orọo ho. Jesu o kpohọ ehaa orọo jẹ zọhọ fihọ awere ehaa na.—Jọn 2:1-11.

Fikiere o rẹ jọ oware igbunu hu inọ ọzae avọ aye a jọ ẹdẹ ekareghẹhọ ehaa-orọo rai na ru uvẹ nọ a rẹ rọ kareghẹhọ oghọghọ oke yena je ru ọtamuo rai kpokpọ re a ruiruo kẹ obokparọ wọhọ imava-orọo. Makọ a rẹ kareghẹhọ etoke evawere nana k’omobọ rai wọhọ ọzae gbe aye, hayo a re zizie umutho imoni hayo egbẹnyusu ekpekpe rai jọ gboma yọ ẹjiroro rai. A rẹ rehọ uvẹ na ru epati ilogbo jọ họ. Evaọ ehaa nana, Ileleikristi a rẹ gwọlọ nọ ehri-izi nọ i kpomahọ izuazọ ekẹdẹ kẹdẹ rai e kpọ ae. Fikiere ohwo ọ tẹ gwọlọ ru ekareghẹhọ ehaa-orọo riẹ yọ ẹme obọ riẹ.—Ahwo Rom 13:13, 14.

Kọ ẹvẹ kpahe ehaa obọdẹ ẹdẹ-eyẹ? Ma jọ Ebaibol wo oriruo oghẹrẹ ekareghẹhọ otiọye na?

Whaọ, evaọ emuhọ ikpe-udhusoi ọnana, Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol, epanọ a je se Isẹri Jihova eva oke oyena, a jẹ hai ru ehaa ẹdẹ-eyẹ. Ibuobu rai a wo emebe nọ a re se Daily Heavenly Manna. Enana i wo ekere Ebaibol okpẹdẹ, yọ Ileleikristi buobu a fi ubro ifoto họ ewẹ-obe nọ u kie fihọ ẹdẹ-eyẹ ọrọ ibe Emọ-Iwuhrẹ Ebaibol. Ofariẹ, Uwou-Eroro Na ọrọ February 15, 1909 (ọrọ Oyibo), u gbiku nọ evaọ okokohọ ologbo jọ evaọ Jacksonville, Florida, U.S.A., a su Brọda Russell, ọnọ ọ jọ ohwo-agbara Society na, rueva platfọmo. Fikieme? A kẹ riẹ itehe igrepu, epanaporo, gbe itiowo kẹ ẹdẹ-eyẹ riẹ. Oyena o lẹliẹ omai riẹ epanọ ma jẹ hai ru vẹre. Tube wuzou dede, kareghẹhọ nọ eva oke oyena, Emọ-Iwuhrẹ Ebaibol a jẹ hai ru ehaa December 25 wọhọ ekareghẹhọ ẹdẹ eyẹ Jesu. A tube wo uruemu nọ a rẹ rọ jọ oria uzou obọ Brooklyn re emuore Kresimesi dede.

Dede na, no anwọ oke oyena ze, ahwo Ọghẹnẹ a rro gaga evaọ abọ-ẹzi no evaọ idhere buobu. Evaọ etoke 1920, ẹvi elo uzẹme o lẹliẹ e rai ruẹ eware enana:

A yẹ Jesu evaọ December 25 ho, ẹdẹ nọ o wo obọ kugbe egagọ egedhọ. Ebaibol na ọ vuomai nọ ma ru ekareghẹhọ ẹdẹ uwhu Jesu, orọnikọ ekareghẹhọ ẹdẹ-eyẹ riẹ hayo eyẹ omọfa jọ họ. Eruo onana o rọwokugbe eme Ọtausiuwoma Na 7:1 gbe uzẹme na inọ epanọ uzuazọ ohwo nọ o wo ẹrọwọ u ro kuhọ u wuzou vi ẹdẹ-eyẹ riẹ. Ebaibol na ọ n’iyẹrẹ ovuovo kpahe odibo ẹrọwọ nọ o ru ehaa ẹdẹ-eyẹ riẹ hẹ. Ọ n’iyẹrẹ ehaa ẹdẹ-eyẹ egedhọ, u te dhesẹ iruemu evega nọ i lele rai nọ u dhesẹ ehaa ẹdẹ-eyẹ fihọ oware othọthọ. Joma ruẹ emuhọ ehaa ẹdẹ-eyẹ eyena.

Orọ ọsosuọ họ ẹdẹ-eyẹ Fẹro evaọ ẹdẹ Josẹf. (Emuhọ 40:20-23) Evaọ abọ ọnana, uzoẹme kpahe ẹdẹ-eyẹ evaọ Encyclopædia of Religion and Ethics ọrọ Hastings u muhọ nọ: “Evaọ abọ riẹ jọ, uruemu ehaa ẹdẹ-eyẹ u w’obọ kpahe ekele oke, yọ evaọ abọ ọfa, kpahe ehri-izi egagọ anwae jọ.” Uwhremu na, obe-akpọ na o tẹ wariẹ eme ọkiotọ Ijipti Sir J. Gardner Wilkinson, ọnọ o kere nọ: “Ohwo Ijipti kpobi ọ rehọ ẹro ọghaghae rri ẹdẹ, makọ auwa ọrọ eyẹ riẹ; wọhọ epanọ o rọ evaọ Pasia, ohwo kpobi o re ru ehaa ẹdẹ-eyẹ riẹ avọ oghọghọ ulogbo, dede egbẹnyusu riẹ rehọ avọ omawere okegbe na kpobi, avọ enuawere buobu nọ e rẹ jariẹ.”

Ehaa ẹdẹ-eyẹ ọfa nọ a jọ Ebaibol na fodẹ họ ọrọ Herọd, onọ a jọ bru uzou Jọn Ọhọahwo-Ame na. (Matiu 14:6-10) The International Standard Bible Encyclopedia (ukere 1979) o kẹ orimuo ọnana: “Taure oke esuo ahwo Grisi u te ti te, a jẹ hai ru ẹdẹ-eyẹ eghẹnẹ gbe ikpahwo. Genéthlia ọrọ Grisi u dhesẹ ehaa enana, yọ otofa genésia họ ehaa nọ a rẹ rọ kareghẹhọ ẹdẹ-eyẹ ọrọ okpohwo nọ o whu. Evaọ 2 Maccabees 6:7 ma ruẹ eme kamara kamara nọ a ta kpahe genéthlia ọrọ Antiochus IV, evaọ etoke nọ a jẹ rọ gba ahwo Ju họ re a ‘re eware nọ a ro dheidhe na.’ . . . Okenọ Herọd o ru ehaa ẹdẹ-eyẹ riẹ o je ru lele uruemu esuo ahwo Grisi; imuẹro e jariẹ hẹ inọ a je ru ehaa itieye na evaọ Izrẹl evaọ etoke esuo ahwo Grisi na.”

Uzẹme o rọ nnọ Ileleikristi uzẹme nẹnẹ a re zuawọ họ emuhọ eware nọ i w’abọ kpahe iruemu egagọ anwae he, hayo kọ a re veghe uzou kẹ eme ivevẹ nọ e rọ Ẹme Ọghẹnẹ hẹ. Onana u dhesẹ nọ ehaa ẹdẹ-eyẹ nọ Ebaibol na ọ fodẹ yọ erọ egedhọ yọ uvumọ ewoma o no rai ze he. Fikiere, Ikereakere na e ta emamọ ẹme kpahe ehaa ẹdẹ-eyẹ hẹ, oware nọ Ileleikristi oruọzewọ a re rri vo ho.

Fikiere, nọ o rọ ẹjiroro obọ ohwo sọ o re koko ehaa-orọo na, emamọ ẹjiroro ọ riẹ nọ Oleleikristi nọ ọ kpako ziezi ọ jẹ kẹnoma no ehaa ẹdẹ-eyẹ.