Kọ Ichọche na E Sae te Zọ?

“AHWO Britain a gbẹ rọwo Ọghẹnẹ, rekọ a gwọlọ rehọ oma kẹ Kristi hi,” ere Stephen Tirwomwe, osu-ichọche ọrọ Uganda jọ, ọ ta. Ọ zọ vrẹ ọwọsuọ ọgaga nọ a rọ so ichọche riẹ evaọ Uganda oware wọhọ ikpe 20 nọ e vrẹ. Enẹna, ọ be jọ eria aruọza sa-sa nọ ezae i re kokohọ evaọ Leeds, England ta usiuwoma, rehọ iminiti ikpe t’ẹme taure enọ ọ be t’ẹme kẹ na a te ti mu aruọza ekade-ifio rai họ.

Evaọ ofẹ odekọ Britain, ogbẹgwae ọ Anglican Mission evaọ America nọ a muhọ kẹle na u bi lele ẹbẹbẹ abọ-ẹzi otiọye na muabọ re. Evie-evuẹ ọ Itanẹte ọrọ ogbẹgwae na o ta nọ: “United States họ orẹwho nọ ahwo Oyibo nọ a be daezọ ẹgọ Ọghẹnẹ hẹ a mae jọ bu enẹna. Ma zihe ruọ oria nọ o gwọlọ nọ a re vi imishọnare ze no.” Avọ idhọvẹ fikinọ a be sai ru inwene evaọ ichọche rai hi, ogbẹgwae okpokpọ na o tẹ lavrẹ uzi rai nọ u no otọ ze, a te kuomagbe isu erẹwho nọ e rrọ Esia gbe Africa re a “rehọ iruo imishọnare rai kẹre te obọ United States.”

Rekọ, fikieme imishọnare ọ Africa, Esia, gbe erọ Latin-America a be rọ ‘ta usiuwoma’ evaọ erẹwho nọ i se oma rai Ileleikristi evaọ Europe gbe ofẹ Ẹkpẹlobọ Ovatha-Ọre America?

Ono O Bi Siwi Ono?

Bu vi ikpe egba ene, imishọnare ọwhọ Europe buobu a rọ kpahe ikpahwo Europe nọ e wọ esuo rai ziọ Africa, Esia, eria nọ e kẹle Abade Pacific, gbe ofẹ Obọze Ovatha-Ọre America. Ute rai họ re a rehọ egagọ rai bru ahwo erẹwho eyena nọ a rri fihọ nnọ a riẹ Ọghẹnẹ hẹ na. U kri hi, ewho nọ e jọ otọ esuo America na, enọ a ta nọ a kurẹriẹ ziọ egagọ Ileleikristi na, a te kuomagbe, uwhremu na a te mi imishọnare obọ Europe na aro evaọ eromuo ẹkẹ egbẹgwae usiuwoma ota obọ rai nya akpọ na kpobi wariẹ. Whaọ, ẹkẹ o kurẹriẹ no.

“Ofẹ nọ [Egagọ-Ileleikristi] e jẹ r’obọ duotọ vẹre u nwene no,” ere Andrew Walls ọ ta, ọnọ ọ fa je wuzou Centre for the Study of Christianity in the Non-Western World (Oria Uwuhrẹ Egagọ-Ileleikristi Evaọ

Erẹwho Ahwo Biebi). Evaọ 1900, ahwo 80 evaọ udhusoi enọ i se oma rai Ileleikristi a jọ ahwo Europe hayo erọ Ẹkpẹlobọ Ovatha-Ọre America. Rekọ, evaọ inẹnẹ, ahwo 60 evaọ udhusoi enọ i se oma rai Ileleikristi a be rria Africa, Esia, gbe Latin America. Iyẹrẹ jọ nọ a kere kẹle na o ta nọ: “Ichọche Kathọlik evaọ Europe e rẹro so izerẹ nọ i no obọ Philippines gbe India ze,” yọ “ozerẹ ọvo evaọ usu ezeza nọ i bi ruiruo evaọ ichọche Kathọlik erọ America enẹna a no erẹwho efa ze.” Etausiuwoma ahwo Africa nọ e rrọ Netherlands, nọ ibuobu rai i no Ghana ze, a rri oma rai wọhọ “ichọche imishọnare nọ e rrọ unuakpọ nọ u se egagọ gb’oja ha.” Yọ etausiuwoma nọ i no Brazil ze a bi ru ichọche evaọ abọ sa-sa ọrọ Britain. Ohwo jọ nọ o re kere ebe o mu ẹro họ nọ: “Obonọ a je vi imishọnare Ileleikristi no ze vẹre kọ obei a bi vi imishọnare kpohọ enẹna.”

Ebẹbẹ nọ I Bi Se Ofu họ Igbabọ

O wọhọ nọ a te siọ imishọnare ba ẹgwọlọ họ evaọ unuakpọ Europe gbe Ẹkpẹlobọ Ovatha-Ọre America nọ ababọ ọwhọ egagọ u bi jo dhe evievihọ na. Emagazini jọ o mu ẹro họ nọ: “Evaọ Scotland, Ileleikristi nọ i bi kpohọ ichọche kẹse kẹse a kawo vi 10 evaọ udhusoi.” Unu nọ i bi kpohọ ichọche evaọ France gbe Germany o tubẹ kawo vi ere. Wọhọ epanọ obe-usi ofa jọ o ta, okenọ a kiẹ ae riwi, “ole ahwo America 40 evaọ udhusoi gbe ahwo Canada 20 evaọ udhusoi a ta nnọ a bi kpohọ ichọche kẹse kẹse.” Wo ohẹriẹ, enọ i bi kpohọ ichọche evaọ obọ Philippines a bu te enwenọ 70 evaọ udhusoi kpobi, yọ epọvo na o rrọ re evaọ erẹwho nọ i bi rovie aro ze.

Mai tube wuzou, enọ i bi kpohọ ichọche evaọ Africa, Esia gbe Latin-America a bi lele iruemu ichọche na nọ i no otọ ze vi enọ e rrọ Europe gbe Ẹkpẹlobọ Ovatha-Ọre America. Wọhọ oriruo, okenọ a kiẹ ahwo Kathọlik nọ e rrọ United States gbe Europe riwi, ibuobu e ta nnọ a gbe fi eva họ esuo isu-ichọche na ha, a te je bi si ikẹ inọ ahwo gheghe ichọche na a re wo ọkwa re gbe nnọ eyae i re wo udu wọhọ ezae na. Wo ohẹriẹ, enwenọ ahwo Kathọlik kpobi nọ e rrọ Africa, Esia, gbe Latin-America a kru izi ichọche na nọ i no otọ ze evaọ eme nana. Nọ uketha rọkẹ ichọche na o be whoma họ obọze ovatha-ọre ọvo na, a muọ otọhotọ ẹwhọ obaro họ ẹtọ no. Philip Jenkins, ọwena-isukulu ọrọ iku-anwae gbe egagọ, ọ ta kpahe obaro nọ: “O wọhọ nnọ evaọ oware wọhọ ikpe ikpe hayo udhukpe n’otha na, Egagọ-Ileleikristi nọ e rrọ ofẹ jọ akpọ na a gbe ti rri enọ e rrọ ofẹ odekọ fihọ uvi Ileleikristi hi.”

Fiki eware nana, Andrew Walls ọ ta nnọ okpẹme nọ ọ rrọ otọ obọnana họ “epanọ Ileleikristi ọ Africa, Esia, Latin America, a sae rọ rria dhedhẹ evaọ ichọche ọvona, rehọ oruọzewọ dhesẹ nnọ a ghinẹ rrọ egagọ evona.” Eme who roro? Kọ ichọche nana e sae te zọ evaọ akpọ nọ ọ hẹriẹ? Eme họ ehri uvi okugbe Ileleikristi? Uzoẹme n’otha na o te kẹ iyo nọ i no Ikereakere na ze, jegbe imuẹro ivevẹ inọ utu Ileleikristi okugbe o be jọ akpọ na soso titi nẹnẹ.

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 4]

Oria nana nọ o jọ uwou ichọche vẹre na u zihe ruọ uwou nọ a rẹ jọ da idi je kporo ile no

[Ọnọ o wo uwoho]

AP Photo/Nancy Palmieri