Eria Ekiakiẹ Efa Rọkẹ Obe Ewuhrẹ Uzuazọ Oleleikristi gbe Usiuwoma Ota Mai
AKPE 1-7
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | JỌN 9-10
“Jesu Ọ be Rẹrote Igodẹ Riẹ”
Ividio iwoho evaọ nwtsty
Uwou-Igodẹ
Uwou-igodẹ yọ oria nọ a di ogba wariẹ họ re o thọ igodẹ na no obọ iji gbe erao ijihẹ. Ithuru-igodẹ i re su igodẹ rai fihọ uwou-igodẹ na evaọ aso re oware uyoma o gbẹ via kẹ ae he. Evaọ oke Ebaibol, iwou-igodẹ e jẹ hae jọ oghoghẹrẹ te esese te ilogbo yọ ẹsibuobu itho a jẹ hae rọ bọ ae avọ unuẹthẹ ovo nọ i re wo, yọ a jẹ hae kare idhe fihọ ae he. (Ik 32:16; 1Sa 24:3; Zẹf 2:6) Jọn ọ ta kpahe uwou-igodẹ nọ a rẹ rehọ “unuẹthẹ ruọ” eva nọ “oriẹthẹ” o je rou. (Jọ 10:1, 3) Uwou-igodẹ nọ ẹwho soso o wo, ewa-igodẹ ivẹ hayo bu viere e rẹ jọ eva riẹ evaọ aso, yọ oriẹthẹ na o re rou igodẹ na re ọ thọ ae. Evaọ ohiohiẹ, oriẹthẹ na o ve rovie ẹthẹ na kẹ ithuru-igodẹ na. Re othuru-igodẹ ọvuọvo ọ sai se igodẹ riẹ kokohọ, othuru-igodẹ na o re se igodẹ riẹ, igodẹ na a ve vuhu urru othuru rai a vẹ dhẹ bru ei. (Jọ 10:3-5) Jesu ọ rehọ ọtadhesẹ nana ta kpahe oghẹrẹ nọ ọ rọ rehọ ẹro te ilele riẹ.—Jọ 10:7-14.
Iviuwou Ileleikristi—Wha Jaja Aro Vi
5 Joma kiẹ riwi oware nọ ọzae ọ rẹ sai wuhrẹ no oriruo Kristi ze. Wọhọ oriruo, othuru-igodẹ ọ rẹ riẹ igodẹ riẹ ziezi, yọ igodẹ na a rẹ riẹ othuru rai je fievahọ iẹe. A re vuhu urru riẹ je yoẹme kẹe. Jesu ọ ta nọ: ‘Mẹ riẹ igodẹ mẹ yọ igodẹ mẹ e riẹ omẹ.’ Orọnikọ ọ riẹ ukoko na ehruehru ru. Ẹme Griki nọ a jọ etenẹ fa nọ “riẹ” na u dhesẹ “epanọ a rẹ riẹ ohwo t’otọ.” Ẹhẹ, Othuru-Igodẹ Owoma na ọ riẹ igodẹ riẹ ọvuọvo. Ọ riẹ ẹgwọlọ rai, ethobọ rai, gbe ẹgba rai kpobi. Oware ovo u re vo Jesu ẹro kpahe igodẹ riẹ hẹ. Yọ igodẹ na a riẹ othuru rai ziezi je fievahọ iẹe.
‘Ababọ Ohare Ọ Rẹ Ta Ẹme kẹ Ae He’
17 Ọzae jọ nọ a re se George A. Smith ọ ta evaọ obe riẹ The Historical Geography of the Holy Land inọ: “Ẹsejọ ma rẹ jọ akotọ ozae ahwo Judia jọ serihọ evaọ oke uvo, oria nọ ithuru-igodẹ esa hayo ene e rẹ wha igodẹ rai ze. Igodẹ na kpobi e rẹ jọ etenẹ kuomagbe, yọ u re gbe omai unu epanọ othuru-igodẹ ọvuọvo o ti ro vuhu eriẹ. Rekọ nọ igodẹ na kpobi a tẹ da ame jẹ zaharo bẹ no, ithuru-igodẹ na a ve kpohọ ọvuọ ofẹ riẹ evaọ ukiekpotọ na, a ve se igodẹ na oghẹrẹ nọ a be hai ro se ai; igodẹ na i ve muọ ọvuọ othuru riẹ họ ẹnya bru, i ve su vrẹ dẹdẹ oghẹrẹ nọ e rọ nyaze.” Ọtadhesẹ Jesu na o kiehọ kẹhẹ, ọ rehọ e riẹ dhesẹ nọ otẹrọnọ ma riẹ iwuhrẹ riẹ, fi ai h’iruo, jẹ nya lele ọkpọvio riẹ, ma te jọ otọ ẹruọsa “othuru igodẹ owoma” na.
Ẹme Jọ 10:16 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
rehọ eyena ze: Hayo “su.” Ẹme Griki na aʹgo nọ a ro kere etenẹ na, a sae rehọ iẹe dhesẹ “re a rehọ (ze)” hayo “re a su,” fiki oghẹrẹ eme nọ e wariẹ e riẹ họ. Ukulu-obe Griki jọ nọ a rọ obọ kere evaọ oware wọhọ 200 C.E. u wo utiọ ẹme Griki na (sy·naʹgo) nọ a rẹ mae fa re “a kokohọ.” Wọhọ Emamọ Othuru-Igodẹ, Jesu o bi koko, kpọ, thọ, jẹ ko igodẹ nọ e rrọ uthuru nana (a jọ Luk 12:32 fae “uthuru okakao” re) gbe igodẹ efa riẹ. Enana i ve ti zihe ruọ uthuru ọvo evaọ otọ othuru-igodẹ ọvo. Ẹme nana ọ nwani dhesẹ okugbe nọ ọ te jọ udevie ilele Jesu.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
Ẹme Jọ 9:38 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
rọ uzou kpotọ kẹe: Hayo “kigwẹ guzou kpotọ kẹe; ọ tẹ gọe; kiẹzẹ vovao tuotọ kẹe.” Nọ a tẹ rehọ ẹme Griki na pro·sky·neʹo rọ ta rri ofẹ egagọ nọ a be kẹ ọghẹnẹ hayo emedhọ, a fa riẹ, a “rẹ gọ.” (Mt 4:10; Luk 4:8) Evaọ ẹme nana, ọzae nọ a siwi nọ a yẹ tuaro na, ọ riẹ nọ Jesu yọ ọnọ Ọghẹnẹ o vi ze, ọ tẹ rọ uzou kpotọ kẹe. Orọnikọ ọzae na o rri rie fihọ Ọghẹnẹ hayo ẹdhọ jọ họ, rekọ “Ọmọ ohwo” nọ a ruẹaro riẹ na, Mesaya nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ udu na. (Jọ 9:35) Nọ ọzae na o kigwẹ guzou kpotọ kẹ Jesu na, o ru ọkpọ uruemu nọ ahwo nọ a fodẹ evaọ Ikereakere Hibru na a jẹ hai ru. A re kigwẹ guzou kpotọ nọ a tẹ nya bru eruẹaro, ivie, hayo ahwo nọ Ọghẹnẹ o vi. (1Sa 25:23, 24; 2Sa 14:4-7; 1Iv 1:16; 2Iv 4:36, 37) Evaọ ẹsibuobu nọ ahwo a jẹ hai guzou kpotọ kẹ Jesu na, a jẹ hai ru ei ro dhesẹ edẹro rọkẹ oware nọ Ọghẹnẹ ọ rehọ Jesu ru hayo u mu rai ẹro nọ Jesu yọ Ọmọ Ọghẹnẹ.—Rri eme Mt 2:2; 8:2; 14:33; 15:25 nọ a ru vẹ.
Ẹme Jọ 10:22 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
Ehaa Eromudhe: Odẹ ehaa na evaọ Hibru họ Hanukkah (chanuk·kahʹ), otọ riẹ họ “Eromuo; Eromudhe.” Edẹ eree a jẹ hai ru ei nọ u re muhọ evaọ ẹdẹ 25 amara Kislẹv, kẹle ezi nọ oke o rẹ kaki kpo, (rri eme oke uriri nọ a ru vẹ evaọ owọ nana gbe Eme Ofiba B15) onọ a jẹ hai ro ru ekareghẹhọ orọ etẹmpol obọ Jerusalẹm nọ a wariẹ ro mudhe evaọ 165 B.C.E. Ovie Siria na Antiochus IV Epiphanes ọ jẹ Jihova Ọghẹnẹ ahwo Ju kufiẹ nọ o gbe etẹmpol riẹ ku. Wọhọ oriruo, ọ bọ agbada-idhe họ ehru agbada-idhe ologbo na, oria nọ a jẹ jọ dhe idhe emahọ ikẹdẹ kẹdẹ na. Re Antiochus o zue etẹmpol Jihova totọ riẹriẹriẹ, evaọ edẹ 25 amara Kislẹv ọrọ ukpe 168 B.C.E., ọ tẹ rehọ esi dhe idhe evaọ agbada-idhe na jẹ frẹ ame nọ o no uwo esi na ze fihọ etẹmpol na soso. Ọ mahe inuethẹ etẹmpol na, kporo ọgwa izerẹ na fihọ otọ, jẹ wọ agbada-idhe igoru na, emẹjẹ ebrẹdi udhesẹ na, gbe ọkpọ-edada ukpẹ igoru na vrẹ. Ọ tẹ wariẹ rọ etẹmpol Jihova na mudhe kẹ ẹdhọ Olympus nọ a re se Zus. Nọ ikpe ivẹ e vrẹ no, Judas Maccabaeus ọ tẹ wariẹ mi okpẹwho na gbe etẹmpol na zihe ze. Nọ a ru etẹmpol na fo no, a tẹ wariẹ rehọ iẹe mudhe evaọ edẹ 25 amara Kislẹv ọrọ ukpe 165 B.C.E., nọ ikpe esa e nwane vrẹ no nọ Antiochus o ro dhe idhe aghọ riẹ evaọ agbada-idhe na kẹ Zus no. A tẹ wariẹ mu idhe emahọ ikẹdẹ kẹdẹ nọ a je dhe kẹ Jihova na họ. Oria Ebaibol ovuọvo o riẹ nọ o ta gbiae he inọ Jihova o fiobọhọ kẹ Judas Maccabaeus fi kparobọ jẹ kpọe re ọ rehọ etẹmpol na mudhe. Ghele na, Jihova ọ rehọ ahwo erẹwho efa wọhọ Sairọs ohwo Pasia na ro ru ẹjiroro riẹ jọ kpahe egagọ uzẹme gba. (Aiz 45:1) Fikiere, o thọ họ re a ta nọ Jihova ọ sae rehọ ohwo jọ evaọ usu ahwo riẹ nọ a rọ oma mudhe kẹe no ru ẹjiroro riẹ gba. Ikereakere na e ta nọ etẹmpol na i ti dikihẹ yọ a te jẹ jariẹ ru iruo re eruẹaruẹ nọ a ruẹ kpahe Mesaya na, odibọgba riẹ, gbe idhe riẹ e ruẹsi rugba. U te no ere no, a re gbe dhe idhe nọ orua Livae a je dhe na bẹsenọ Mesaya na o re dhe idhe nọ e mae rro na nọ o ti ro whu kẹ ahwo-akpọ. (Da 9:27; Jọ 2:17; Hib 9:11-14) A jie uzi kẹ ilele Jesu hu inọ a re ru Ehaa Eromudhe na. (Kọl 2:16, 17) Ghele na, a kere fihọ oria ovo ho inọ Jesu hayo ilele riẹ a brukpe ahwo nọ a je ru ehaa na.
AKPE 8-14
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | JỌN 11-12
“Rọ Aro Kele Ọdawẹ Jesu”
Eme Jọ 11:24, 25 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
Mẹ riẹ nọ ọ te kparoma ze: Mata o je roro nọ ẹkparomatha ẹdẹ urere nọ ọ rrọ obaro tha na Jesu ọ jẹ ta kpahe. (Rri ẹme Jọ 6:39 nọ a ru vẹ.) Ẹrọwọ nọ o fihọ ẹkparomatha na o gbunu kẹhẹ. Isu egagọ jọ evaọ oke riẹ nọ a je se ahwo Sadusi, a rọwo nọ ẹkparomatha ọ rọ vievie he dede nọ uwuhrẹ ẹkparomatha na o rọ vevẹ evaọ Ikereakere na. (Da 12:13; Mak 12:18) Evaọ abọdekọ riẹ, ahwo Farisi a rọwo uwuhrẹ ẹwẹ nọ o re whu hu. Ghele na, Mata ọ riẹ nọ Jesu o wuhrẹ kpahe ẹruore ẹkparomatha na, ọ tẹ jẹ kpare ahwo jọ no uwhu ze no dede nọ ọvuọvo evaọ usu rai o whu kri te Lazarọs ho.
Mẹ họ ẹkparomatha gbe uzuazọ na: Uwhu Jesu gbe ẹkparomatha riẹ u ru rie lọhọ nọ ahwo nọ a whu no a te rọ kparoma zihe ziọ uzuazọ. Nọ a kpare Jesu ze no, Jihova ọ tẹ kẹe ogaga nọ ọ rẹ rọ kpare ahwo nọ a whu no ziọ uzuazọ je ru ai rria bẹdẹ bẹdẹ. (Rri ẹme Jọ 5:26 nọ a ru vẹ.) Evaọ Eviavia 1:18 Jesu o se omariẹ “ọnọ ọ rrọ uzuazọ na,” nọ o wo “isiavẹ uwhu gbe erọ Uki.” Fikiere, Jesu họ ẹruore kẹ enọ e rrọ uzuazọ gbe enọ i whu no. Ọ ya eyaa nọ o ti rovie iki ọ vẹ kẹ enọ i whu no uzuazọ, te enọ i ti su kugbei evaọ obọ odhiwu gbe enọ e te jọ otọakpọ obonẹ evaọ otọ egọmeti obọ odhiwu riẹ.—Jọ 5:28, 29; 2Pi 3:13.
Eme Jọ 11:33-35 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
be viẹ: Hayo “oviẹ.” Ẹme Griki nọ a rọ fa “viẹ” na a rẹ rehọ iẹe dhesẹ epanọ a re kuenu oviẹ. Ẹme ọvona a rọ ta kpahe Jesu evaọ okenọ ọ jẹ ruẹaro ọraha nọ o ti te Jerusalẹm.—Luk 19:41.
dimẹ . . . kẹe uye gaga: Eme ẹvẹrẹ ọsosuọ ivẹ nana nọ a rọ ta ẹme evaọ oria ovo na u dhesẹ epanọ oware na o da Jesu te evaọ oke yena. Ẹme Griki nọ a fa “dimẹ” na (em·bri·maʹo·mai) u dhesẹ edada, rekọ evaọ onana u dhesẹ nọ oware na u duobọte Jesu te epanọ o ro dimẹ. Otofa ẹme Griki nọ a rọ fa “kẹe uye gaga” na (ta·rasʹso) u dhesẹ epanọ ohwo ọ rẹ rova. Wọhọ epanọ ọgba-uwuhrẹ jọ ọ ta riẹ, otofa riẹ evaọ etenẹ na họ, “oware nọ u re ru obeva ohwo duwu ku; oware nọ o rẹ wha edada egaga hayo uweri ze.” Ẹme ọvona a rọ jọ obe Jọ 13:21 dhesẹ epanọ o jọ Jesu oma nọ o roro kpahe evivie nọ Judas o ti vivie iei.—Rri ẹme Jọ 11:35 nọ a ru vẹ.
Irui-oviẹ i te no Jesu aro ze: Ẹme Griki na (da·kryʹo) nọ a fa fihọ etenẹ na avọ onọ a rọ fa “irui-oviẹ” evaọ eria ikere wọhọ Luk 7:38; Iru 20:19, 31; Hib 5:7; Ev 7:17; 21:4, ẹme ọvona. O wọhọ nọ oware nọ a mae tẹrovi na họ irui-oviẹ nọ i su ze orọnikọ enuoviẹ nọ a ku hu. Evaọ Ikereakere Griki Ileleikristi na, etenẹ ọvo a jọ rehọ ẹme Griki nana ruiruo, yọ u wo ohẹriẹ no onọ a jọ obe Jọ 11:33 (rri ẹme nọ a ru vẹ) ro dhesẹ oviẹ nọ Meri avọ ahwo Ju na a jẹ viẹ. Jesu ọ riẹ nọ ọ te kpare Lazarọs ze, rekọ o da riẹ gaga nọ ọ ruẹ uweri nọ egbẹnyusu iyoyou riẹ a rrọ. Fiki uyoyou ogaga gbe ọdawẹ nọ o wo kẹ egbẹnyusu riẹ, irui-oviẹ i te noi aro ze evaọ ẹgbede. Iku nana i dhesẹ vevẹ nọ o rẹ da Jesu kẹ enọ ahwo rai a whu fiki uwhu nọ Adamu ọ wha ze.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
Ẹme Jọ 11:49 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
ozerẹ okpehru: Okenọ orẹwho Izrẹl o jọ otọ orẹwho ofa ha, ohwo nọ ọ rrọ ozerẹ okpehru ọ jẹ hae jọ ọkwa na evaọ edẹ uzuazọ riẹ kpobi. (Ik 35:25) Rekọ, evaọ okenọ ahwo Izrẹl a jọ otọ esuo Rom, isu nọ ahwo Rom a ro mu a wo udu nọ a rẹ rọ rehọ ozerẹ okpehru mu je si ei no. (Rri “Ozerẹ okpehru” evaọ oria Otofa Eme Ebaibol.) Kayafas, ọnọ ahwo Rom a ro mu ọ jọ ọkwa na kri vrẹ ahwo kpobi nọ a kake rehọ iẹe jọ ọkwa na. A rehọ e riẹ mu evaọ oware wọhọ 18 C.E. yọ ọ jọ ọkwa na rite oware wọhọ 36 C.E. Nọ orọnọ Jọn o kere nọ Kayafas ọ jọ ozerẹ okpehru evaọ ukpe yena na, koyehọ, evaọ 33 C.E., o rrọ vevẹ inọ ukpe yena nọ a ro kpe Jesu nọ o rẹ thọrọ ẹro ho na o jọ usu ikpe nọ Kayafas ọ rọ jọ ọkwa ozerẹ okpehru.—Rri Abọ avọ 16 ọrọ Obe nọ U Re Fiobọhọ Evaọ Ewuhrẹ Ẹme Ọghẹnẹ re whọ ruẹ oria nọ o wọhọ nọ uwou Kayafas o jọ.
Eme Jọ 12:42 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
isu na: O wọhọ nọ ẹme Griki nọ a jọ etẹna fa “isu” na o be ta kpahe ahwo nọ a jọ okọto ukpehru ahwo Ju na, koyehọ ogbẹgwae Sanhẹdrin na. A jọ obe Jọ 3:1 rehọ ẹme nana ta kpahe Nikọdimọs, ọnọ ọ jọ omọvo ahwo okọto yena.—Rri ẹme Jọ 3:1 nọ a ru vẹ.
ele no uwou-egagọ na: Hayo “esino uwou-egagọ; ẹwhaha ẹnyaziọ uwou-egagọ.” Etenẹ ọvo Jọ 12:42 avọ 16:2 a jọ rehọ ẹme Griki na, a·po·sy·naʹgo·gos ro ruiruo. A re bru usu no ohwo nọ a le no uwou-egagọ jẹ rehọ iẹe se ẹkoko wọhọ ohwo nọ a mu imuẹwho. Nọ ahwo Ju a te bru usu no ohwo ere, o rẹ wha ọbẹwẹ họ uviuwou na gaga. Ugogo oware nọ a jẹ hae jọ iwou-egagọ ru họ, ewuhrẹ nọ a jẹ hai wuhrẹ ahwo, rekọ ekotọ e jẹ hae jọ eva rai re, enọ i wo ogaga nọ a sai ro bruoziẹ kpe ohwo inọ a fae eviaviẹ je si ei no egagọ.—Rri ẹme Mt 10:17 nọ a ru vẹ.
AKPE 15-21
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | JỌN 13-14
“Me Fi Oriruo Họ Otọ kẹ Owhai”
Ẹme Jọ 13:5 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
mu awọ ilele na họ ẹwozẹ: Eviẹ-ifi a jẹ hai mai kuhọ evaọ Izrẹl anwae. Onana o jẹ hae lẹliẹ ikawọ na kpefihọ, fikiere awọ ohwo nọ o bi no oria ruọ oria o jẹ hae jọ gbegbe fiki ovu hayo ọloho nọ ọ rrọ edhere hayo udhu. Fikiere, nọ ohwo ọ tẹ be ruọ eva uwou, ọ rẹ ba eviẹ riẹ no, ohwo nọ ọ kpahe na ọ vẹ jẹ ruẹ nọ a wozẹ awọ ọrara na, ere o jọ uruemu oke yena. Ajọ eria sa-sa Ebaibol na fodẹ uruemu nana. (Emu 18:4, 5; 24:32; 1Sa 25:41; Luk 7:37, 38, 44) Okenọ Jesu ọ wozẹ awọ ilele riẹ, ọ rehọ uruemu nana wuhrẹ ai kpahe omaurokpotọ gbe odibo nọ a rẹ gba kẹ ohwohwo.
Ẹme Jọ 13:12-14 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
u fo nọ: Hayo “o gba owhai họ.” A rẹ mae rehọ ẹme Griki nọ a ro ruiruo evaọ etenẹ na ta kpahe ẹme igho, yọ otofa ọsosuọ riẹ họ, “re a reosa ohwo; re a reosa ohwo oware jọ.” (Mt 18:28, 30, 34; Luk 16:5, 7) Rekọ otofa riẹ o kẹre vrẹ ere evaọ etenẹ na avọ eria efa, u dhesẹ oware nọ o gba ohwo họ nọ o re ru.—1Jọ 3:16; 4:11; 3Jọ 8.
Ọzae nọ Ọ Mae Rro na O ru Iruo nọ A re Rri Kpokpotọ
Jesu ọ rehọ awọ ilele riẹ nọ ọ wozẹ ro wuhrẹ ai uwuhrẹ ulogbo kpahe omaurokpotọ. Uzẹme riẹ họ, u fo ho re Ileleikristi a roro nọ a wuzou gaga te epanọ amọfa a rẹ rọ gbodibo kẹ ae ẹsikpobi, yọ u fo ho re a siuru ekwa ilogbo nọ a rẹ jọ kẹ ohwo ọghọ. Ukpoye, u fo re a lele oriruo nọ Jesu o fihọ otọ, ọnọ “ọ nyaze, orọnikọ re a gbodibo kẹe he, rekọ re ọ gbodibo o ve je siobọno uzuazọ riẹ rọkẹ ẹtanigbo ọrọ ahwo buobu.” (Matiu 20:28) Ẹhẹ, u fo nọ u re no ilele Jesu eva ze re a ru iruo nọ e mai kpotọ rọ gbodibo kẹ ohwohwo.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
Ẹme Jọ 14:6 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
Mẹ họ edhere na gbe uzẹme na gbe uzuazọ na: Jesu họ edhere na keme ẹkwoma riẹ ọvo ma sae rọ lẹ se Ọghẹnẹ. Ọ tẹ jẹ rrọ “edhere” nọ ahwo-akpọ a sae rọ ruẹrẹhọ kugbe Ọghẹnẹ. (Jọ 16:23; Rom 5:8) Jesu họ uzẹme na keme eme nọ ọ ta gbe uzuazọ nọ o yeri e rọwokugbe uzẹme na. O te je ru eruẹaruẹ buobu gba, enọ i ru omai vuhu owha-iruo ulogbo nọ Jesu o wo evaọ erugba ẹjiroro Ọghẹnẹ. (Jọ 1:14; Ev 19:10) Eruẹaruẹ enana i “rugba ẹkwoma riẹ.” (2Kọ 1:20) Jesu Kristi họ uzuazọ na keme ọ rehọ ẹkwoma idhe ẹtanigbo na ru ei lọhọ kẹ ahwo-akpọ re a wo “uvi uzuazọ na,” koyehọ “uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.” (1Ti 6:12, 19; Ẹf 1:7; 1Jọ 1:7) Evaọ obaro, ọ te jẹ jọ “uzuazọ” rọkẹ ima ahwo buobu nọ a whu no, nọ a te kpare ze uzuazọ, a vẹ te rria Aparadase bẹdẹ bẹdẹ.—Jọ 5:28, 29.
Ẹme Jọ 14:12 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
iruo nọ e rro vi enana: Orọnikọ Jesu ọ be ta nọ iruo igbunu nọ ilele riẹ i ti ru e te rro vi enọ ọyomariẹ o ru hu. Ukpoye, ọ be rọ omaurokpotọ ta nọ, a te ta usi uwoma je wuhrẹ ahwo vi epanọ o ru. Ilele riẹ a te ta usi uwoma evaọ ekwotọ nọ i bu vi enọ ọ jọ ta usi uwoma, a te ta usi uwoma kẹ ahwo bu vi ọyomariẹ, jẹ te ta usi uwoma na kri vrẹ ọyomariẹ. Eme Jesu na i dhesẹ vevẹ nọ, o rẹro mi ilele riẹ nọ a te ruabọhọ iruo nọ o muhọ na.
AKPE 22-28
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | JỌN 15-17
“Wha Wo Obọ Kugbe Akpọ na Ha”
Ẹme Jọ 15:19 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
akpọ: Evaọ oria nana, ẹme Griki na, koʹsmos, o be ta kpahe ahwo-akpọ nọ a rrọ idibo Ọghẹnẹ hẹ, ahwo-akpọ nọ a kiẹrẹe he nọ a rrọ usu kugbe Ọghẹnẹ hẹ. Evaọ usu enọ i kere ebe Usi Uwoma na, Jọn ọvo họ ọnọ ọ wariẹ ẹme nọ Jesu ọ ta inọ ilele riẹ a wo obọ kugbe akpọ na ha hayo a rrọ erọ akpọ na ha. Jesu ọ ta oghẹrẹ ẹme ọvona isiava efa evaọ olẹ urere riẹ nọ ọ lẹ kugbe emamọ ikọ riẹ.—Jọ 17:14, 16.
Ẹme Jọ 15:21 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
fiki odẹ mẹ: Evaọ Ebaibol na, ẹme na “odẹ” u re dhesẹ ohwo nọ o wo odẹ na, uruemu riẹ, gbe oware kpobi nọ o dikihẹ kẹ. (Rri ẹme Mt 6:9 nọ a ru vẹ.) Whaọ, odẹ Jesu u dikihẹ kẹ udu-esuo gbe ọkwa nọ Ọsẹ riẹ ọ kẹ riẹ re. (Mt 28:18; Fil 2:9, 10; Hib 1:3, 4) Jesu ọ be jọ etenẹ na ta kpahe oware nọ ahwo akpọ na a ti ro ru eware mukpahe ilele riẹ, ọ ta nọ: keme a riẹ Ọnọ o vi rie ze he. A tẹ riẹ Ọghẹnẹ u re fiobọhọ kẹ ae wo otoriẹ je vuhu oware nọ odẹ Jesu u dikihẹ kẹ. (Iru 4:12) Onana o kẹre te ọkwa nọ Jesu ọ rọ rrọ Osu nọ Ọghẹnẹ o ro mu, Ovie ivie, ọnọ o fo nọ ahwo kpobi a rẹ romakpotọ kẹ re a ruẹsi wo uzuazọ.—Jọ 17:3; Ev 19:11-16; wawo Ol 2:7-12.
it-1 516
Udu
O gwọlọ nọ Oleleikristi o re wo udu re iruemu gbe iruẹru ahwo-akpọ na nọ a rrọ ewegrẹ Jihova Ọghẹnẹ e se iẹe ba egbeku, re ọ jẹ sai kru ẹrọwọ riẹ ghelọ omukpahe akpọ na. Jesu Kristi ọ ta kẹ ilele riẹ nọ: “Evaọ akpọ na wha ti wo ukpokpoma, rekọ wha kru udu ga! Me fi akpọ na kparobọ no.” (Jọ 16:33) Ọmọ Ọghẹnẹ ọ kuvẹ vievie he re iruemu akpọ na i su ei thọ, rekọ o fi akpọ na kparobọ keme ọ rehọ aro kele akpọ na evaọ oghẹrẹ ovo ho. Obọdẹ oriruo Jesu Kristi nọ o fi akpọ na kparobọ, gbe oware nọ u no uzuazọ ababọ afuẹwẹ nọ o yeri ze, o sae kẹ ohwo udu nọ ọ rẹ rọ rehọ aro kele iei hẹriẹ oma no akpọ na jẹ siọ omariẹ ba egbeku.—Jọ 17:16.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
Eme Jọ 17:21-23 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
ọvo: Hayo “wo okugbe.” Jesu ọ lẹ nọ ilele riẹ a jọ “ọvo,” re a rọ okugbe ru iruo avọ ẹjiroro ọvo, nwane wọhọ epanọ ọyomariẹ avọ Ọsẹ riẹ a rrọ “ọvo” na, be rọ ere dhesẹ nọ a bi ru iruo kugbe, a te je wo iroro ọvo. (Jọ 17:22) Pọl ọ jọ 1Kọ 3:6-9 ta kpahe oghẹrẹ okugbe nana nọ o rẹ jọ udevie Ileleikristi nọ a bi ru iruo kugbe ohwohwo je kugbe Ọghẹnẹ na.—Rri 1Kọ 3:8 gbe eme Jọ 10:30; 17:11 nọ a ru vẹ.
zihe ruọ ọvo: Hayo “jọ okugbe ọvo evaọ kabọ kabọ.” Evaọ owọ ikere nana, Jesu o dhesẹ nọ okugbe nọ ahwo a rẹ jọ o rẹ lẹliẹ Ọsẹ na you rai. Onana o rọwokugbe Kọl 3:14 nọ o ta nọ: “Uyoyou . . . o rẹ wha okugbe ọkpekpe ze.” Rekọ okugbe nana u wo umuo. Orọnikọ u dhesẹ nọ ahwo na kpobi a rẹ jọ epọvo na ha, onaa nọ ohwo o wo, iruemu, gbe obruoziẹ-iroro, i re gbe wo ohẹriẹ ghele. Rekọ oware nọ u dhesẹ họ, ilele Jesu a re wo okugbe evaọ iruẹru rai, eware nọ a rọwo, gbe evaọ iwuhrẹ rai.—Rom 15:5, 6; 1Kọ 1:10; Ẹf 4:3; Fil 1:27.
Ẹme Jọ 17:24 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
akpọ na o te ti muhọ: A fa ẹme Griki nọ a rẹ rọ ta kpahe “muhọ,” “dihọ” evaọ Hib 11:11, oria nọ a jọ rehọ iẹe ta kpahe “ọmọ.” O wọhọ nọ ẹme na, “akpọ na o te ti muhọ” nọ a ta evaọ etenẹ na, o be ta kpahe okenọ Adamu avọ Ivi a ro mu emọ họ eyẹ. Jesu ọ ta ẹme nana kpahe Ebẹle, ọnọ ọ rrọ ohwo ọsosuọ evaọ usu ahwo-akpọ nọ a ti si no igbo gbe ohwo ọsosuọ nọ a kere odẹ riẹ “fihọ uko-obe uzuazọ na . . . no emuhọ akpọ na ze.” (Luk 11:50, 51; Ev 17:8) Eme nana nọ Jesu ọ rọ lẹ se Ọsẹ riẹ na u dhesẹ nọ evaọ oke krẹkri taure Ivi o te ti di eva ọmọ họ, Ọghẹnẹ o you Ọmọ ọvo riẹ na.
AKPE 29–AKPEGBỌVO 4
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | JỌN 18-19
“Jesu O Se Isẹri Kpahe Uzẹme Na”
Eme Jọ 18:37 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
se isẹri kpahe: Evaọ Ikereakere Griki Ileleikristi na, ẹme Griki nọ a fa “se isẹri kpahe” (mar·ty·reʹo) na avọ “isẹri” (mar·ty·riʹa; marʹtys) na i wo otofa buobu. A rẹ rehọ eme ivẹ nana ta kpahe isẹi nọ ohwo o re se kpahe oware nọ ọ rọ ẹro ruẹ hayo nọ ọ riẹ kpahe, yọ a rẹ sae jẹ rehọ ae ta kpahe epanọ “a re whowho oware; a rẹ kẹ imuẹro; a rẹ ta ewoma oware.” Orọnikọ Jesu o se isẹri je whowho uzẹme nọ u mu rie ẹro na ọvo ho, o yeri uzuazọ evaọ oghẹrẹ nọ u dhesẹ nọ eruẹaruẹ gbe eyaa nọ i no obọ Ọsẹ riẹ ze yọ uzẹme. (2Kọ 1:20) A ruẹaro oware kpobi nọ u kiekpahe ẹjiroro nọ Ọghẹnẹ o wo kpahe Uvie na avọ Osu nọ o ti su ei. Uzuazọ nọ Jesu o yeri evaọ otọakpọ, rite okenọ o ro whu, u ru eruẹaruẹ kpobi nọ a ruẹ kpahe iẹe gba, te eware nọ e rrọ ọvọ Uzi na nọ e jọ uwoho, hayo oriruo eware nọ o ti ru. (Kọl 2:16, 17; Hib 10:1) Fikiere a sae ta nọ Jesu o “se isẹri kpahe uzẹme na” evaọ ẹmeunu gbe eware nọ o ru.
uzẹme na: Orọnikọ uzẹme nọ a rẹ ta na oye Jesu ọ jẹ ta kpahe na ha, rekọ uzẹme kpahe eware sa-sa nọ e rrọ ẹjiroro Ọghẹnẹ. Ugogo oware jọ nọ o rrọ ẹjiroro Ọghẹnẹ họ, Jesu, nọ ọ rrọ “ọmọ Devidi” ọ te jọ Ozerẹ Okpehru gbe Osu Uvie Ọghẹnẹ. (Mt 1:1) Jesu ọ ta nọ ugogo ẹjiroro nọ ọ rọ ziọ akpọ na, nọ ọ rrọ jọ uzuazọ evaọ otọakpọ na, je je ro ru iruo odibọgba riẹ họ re o whowho uzẹme na kpahe Uvie yena. Ikọ-odhiwu i whowho oghẹrẹ ovuẹ yena taure a te ti yẹi gbe oke nọ a ro yẹi evaọ Bẹtlẹhẹm ọrọ Judia, okpẹwho nọ a jọ yẹ Devidi.—Luk 1:32, 33; 2:10-14.
Ẹme Jọ 18:38a nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
Eme họ uzẹme?: O wọhọ nọ Pailet ọ nọ onọ kpahe uzẹme nọ a rẹ ta na, orọnikọ kpahe “uzẹme na” nọ Jesu ọ nwane ta ẹme kpahe no na ha. (Jọ 18:37) O hae jọ nọ emamọ onọ ọ nọ na, Jesu ọ hae te kuyo onọ na. Rekọ o wọhọ nọ Pailet ọ nọ onọ fihọ otọ gheghe fiki avro nọ o wo, wọhọ ẹsenọ ọ be ta nọ, “Uzẹme? Uzẹme yọ oware jọ? Oware utioye o riẹ hẹ!” Whaọ, Pailet ọ tubẹ hẹrẹ uyo dede he nọ ọ nọ onọ na no, ọ tẹ nyavrẹ ruọ otafe bru ahwo Ju na.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
Ẹme Jọ 19:30 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
o te se ẹwẹ họ: Hayo “o te whu; ọ tẹ seba ẹwẹ.” Ahwo jọ a ta nọ ẹme Griki nọ a fa “o te se ẹwẹ họ” na u dhesẹ nọ Jesu ọvo ọ seba ẹthuẹ epanọ ọ rẹ gbẹ rọ jọ uzuazọ, nọ orọnọ eware kpobi i rugba no na. Ọ rehọ unevaze “rọwo whu.”—Aiz 53:12; Jọ 10:11.
Ẹme Jọ 19:31 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
ẹdẹ Ẹdijala yena o jọ ologbo: Nisan 15, nọ o rẹ jọ ẹdẹ nọ u lele ehaa Ọnyavrẹ, o jẹ hae jọ ẹdijala, ghelọ ẹdẹ nọ o kie fihọ evaọ ẹkpoka na kẹhẹ. (Ize 23:5-7) Nọ Ẹdijala obọdẹ nana u te kie fihọ ẹdẹ nọ ọ rẹ jọ Ẹdijala vẹre, (koyehọ ẹdẹ avọ ihrẹ evaọ ẹkpoka ahwo Ju, onọ u re muhọ evaọ owọwọ Edisoi-Oka rite owọwọ Ẹdẹ-Ọmaha), o rẹ jọ Ẹdijala “ologbo.” Ẹdijala otiọye na o lele ẹdẹ nọ Jesu o ro whu, onọ o jọ Edisoi-Oka. No 29 C.E. rite 35 C.E., ukpe 33 C.E. ọvo o jọ ukpe nọ Nisan 14 o kie fihọ Edisoi-Oka. Oware imuẹro nana u dhesẹ nọ Nisan 14, 33 C.E. nọ a ta nọ Jesu o whu na uzẹme.