Jihova Ọ Gaviezọ kẹ Olẹ Mẹ

OWARE JỌ NỌ U NWENE UZUAZỌ MẸ

A yẹ omẹ evaọ edẹ udhegbivẹ Akpegbivẹ, ukpe 1929. Iwhre jọ nọ a re se Noville a jọ yẹ omẹ. Iwhre na ọ jọ usu iwhre izii nọ e jọ igbrẹwọ nọ a re se Ardennes. Ofẹ igbrẹwọ na nọ ọ jọ Belgium ma jọ. Etẹe na ọ kẹle ẹwho nọ a re se Bastogne. Mẹ rẹ gbẹ kareghẹhọ eware jọ nọ mẹ jẹ hai ru nọ mẹ jọ emaha. Kẹdẹ kẹdẹ mẹ avọ oniọvo mẹ ọmaha nọ a re se Raymond, ma jẹ hae rọ obọ mi ame-ivie no imẹlu mai ze. Yọ ma jẹ hae nyae kọrọ eware nọ ma kọ ze. Mai ahwo nọ ma jọ iwhre na ma je fiobọhọ kẹ ohwohwo gaga.

Odẹ ọsẹ mẹ Emile, odẹ oni mẹ Alice. Aimava na a rọ ichọche Katọlik zaro ho. Kẹdoka kẹdoka a re kpobọ ichọche nyai ru Emase. Rekọ nọ u te ẹdẹ jọ, evaọ oware wọhọ ukpe 1939, ekobaro ivẹ jọ a te no obọ England ziọ iwhre mai na. A tẹ nọ ọsẹ mẹ sọ ọ gwọlọ nọ a hae rehọ emagazini nọ a re se Consolation (nọ a bi se Awake! enẹna) sei, ọ vẹ hwosa fihọ iẹe. Ere ọsẹ mẹ o ro mu emagazini họ ẹrehọ je mu ai họ ese. U kri hi, ọ tẹ ruẹ nọ eware nọ o bi se na ginọ uzẹme. Fikiere o te mu Ebaibol họ ese re. O gbe je kpohọ Emase he. Fikiere ahwo iwhre na nọ a je lele omai riẹ yeri vẹre na a te mu ọsẹ mẹ họ ẹwọso. A je ru re ọsẹ mẹ o gbe no ichọche Katọlik hi. Ẹsibuobu a je lele ọsẹ mẹ rọ ẹme na si ikẹ.

O jẹ kẹ omẹ uye inọ ahwo na a be gba ọsẹ mẹ họ re ọ jọ ichọche na. Fikiere mẹ tẹ lẹ se Ọghẹnẹ re o dhomahọ ẹme na. Mẹ ta eva mẹ kpobi kẹe. Olẹ yena mẹ ta ẹme te evaọ obọ emuhọ iku na. Nọ u te oria jọ no, ahwo na a tẹ kẹ ọsẹ mẹ uvẹ. Eva e were omẹ gaga. U te gine mu omẹ ẹro nọ Jihova yọ Ọghẹnẹ nọ “o re yo olẹ.”

EPANỌ EWARE E JỌ NỌ A JE FI ẸMO

Evaọ edẹ ikpe amara Asoi, evaọ ukpe 1940, egọmeti Nazi evaọ obọ Germany a tẹ wọ ẹmo ziọ Belgium. Ere ahwo buobu a ro mu orẹwho na họ ẹdhẹ no no. Obọ France mai ahwo uwou mai ma dhẹ kpohọ. Nọ ma jẹ dhẹ vrẹ, ẹsejọ ma rẹ nyaku isoja Germany avọ isoja France nọ a bi fi ẹmo.

Uwhremu na nọ ma zihe ziọ iwhre mai, ma tẹ ruẹ nọ a kwa eware mai buobu rehọ no. Arakọ mai ọvo o kiọkọ. Odẹ riẹ Bobbie. Oware yena nọ o via na gbe efa o tẹ lẹliẹ omẹ nọ omamẹ nọ, ‘Fikieme a bi ro fi ẹmo, nọ uye o rọ da akpọ na fia enẹ?’

Ọkpako ukoko jọ nọ ọ rrọ ọkobaro ọ tẹ jẹ hae nyabru omai ze. Odẹ riẹ Emile Schrantz.a Ọ rọ Ebaibol dhesẹ oware nọ o wha riẹ ze nọ uye o rọ rrọ akpọ na kẹ omẹ. Ẹme na o gine vẹ omẹ ẹro re. Ọ tẹ jẹ kẹ iyo enọ mẹ efa. Me te ti mu Jihova họ ẹkẹle gaga. U te ti mu omẹ ẹro nọ Jihova o gine you omai gaga.

Evaọ udevie ẹmo na, ma jẹ hae ruẹ Isẹri Jihova efa buobu, yọ ma wuhrẹ eware buobu mi ai. Evaọ Aria 1943, Brọda José-Nicolas Minet ọ tẹ nyaziọ iwhre mai na te kẹ ovuẹ. Ọ tẹ nọ inọ, “Ono ọ gwọlọ họ-ame?” Mẹ avọ ọsẹ mẹ ma tẹ kpare obọ. Ere ma rọ họ-ame evaọ ethẹ ọsese jọ nọ ọ kẹle iwhre mai na.

Evaọ Akpegbivẹ 1944, isoja Germany a tẹ wọ ohọre kpohọ ofẹ ukiediwo-ọre Europe. Yọ ọyena o jọ orọ urere nọ a rọ sa iresa gbe ebọmbo gaga re ẹmo na o te ti kuhọ. A se ohọre yena Battle of the Bulge. Uwou mai o kẹle oria nọ a jẹ jọ sa iresa gbe ebọmbo na. Enwenọ amara soso, umuwou nọ o jọ obotọ uwou mai ma jẹ rria. Ẹdẹ jọ nọ mẹ nya lahwe re mẹ rọ emu kẹ erao nọ ma bi thuru, a tẹ sa oghẹrẹ ebọmbo jọ fihọ iwhre na. O tẹ raha idhe uwou nọ ma re fi eware ẹwọ mai họ. Osoja America jọ nọ o kpohọ uwou erao na nọ ọ kẹle omẹ o te bo nọ, “Kiẹzẹ otọ!” Mẹ tẹ dhẹ bru ei, me te kiẹzẹ kẹle iẹe. O te fi etu-ọgaga riẹ họ omẹ uzou re oware ovo u gbe kie omẹ uzou ho.

EPANỌ ME RO DIKIHẸ GA EVAỌ UKOKO NA

Nọ ẹmo na o kuhọ no, ma tẹ te rọ udugaga ruẹ ukoko jọ evaọ Liège nọ ma jẹ hai kuomagbe. Ukoko na o rehọ oware wọhọ ikilomita udhone-gbikpe koyehọ emaele udhuvẹ gbe ikpegbezeza thabọ no omai. Nọ u te oria jọ no, ma te ti wo utu osese jọ evaọ ẹwho nọ a re se Bastogne. Me te ti mu iruo họ eru evaọ oria nọ a re jo mi osa-uzou. O tẹ whae ze nọ me ro kpohọ isukulu elọya. Uwhremu na, me te je ru iruo evaọ ọfisi egọmeti jọ. Evaọ ukpe 1951, ma te ru okokohọ okogho ọsese jọ evaọ Bastogne. Ahwo nọ a nyaze a bu te oware wọhọ udhusoi (100). Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Elly Reuter ọ nyaze re. Ọ jọ ọkobaro, yọ o se egagọ Jihova gboja gaga. Ebasikoro ọ dhẹ ziọ okokohọ na. Obonọ ọ dhẹ no ze u thabọ te ikilomita udhuvẹ-gbikpe koyehọ emaele ọgbagbọvo. Mai imava ma tẹ te were ohwohwo. Ma tẹ ta nọ ma rẹ rehọ ohwohwo. Oke yena ukoko u kere ileta se Elly nọ a ro zizie iei kpohọ Isukulu Giliad evaọ obọ United States. O te kere se ukoko inọ ọ sai ti kpohọ isukulu na ha. Ọ tẹ jẹ fodẹ oware nọ ọ te sae gbẹ rọ nya ha. Brọda Knorr nọ ọ jẹ rẹrote iruo ukoko na oke yena o te kere sei inọ, ẹsejọhọ ẹdẹ jọ, tei te ọzae riẹ a ti kpohọ Isukulu Giliad. Mai imava ma tẹ rehọ ohwohwo evaọ Ava 1953.

Evaọ ukpe yena ọvona, mẹ avọ aye mẹ ma te kpohọ okokohọ nọ uzoẹme riẹ o ta nọ “New World Society.” A ru rie evaọ Yankee Stadium, evaọ obọ New York. Nọ ma nya na, ma ruẹ oniọvo-ọmọzae jọ nọ ọ ta nọ ma kwa ziọ obọ United States, inọ ọ te kẹ omẹ emamọ iruo nọ mẹ rẹ hai ru evaọ obei. Mẹ avọ aye mẹ ma tẹ lẹ kpahe ẹme na. Ma tẹ ta nọ mẹ te rehọ iruo na ha. Ma te zihe kpobọ Belgium. Utu osese nọ ọ jọ obọ Bastogne na ma jọ. Iwhowho-uvie ikpe e jariẹ. Ukpe nọ u lele i rie, ma te yẹ ọmọzae, ma te sei Serge. Rekọ nọ o te emerae ihrẹ no, ọ tẹ jẹ mọ, o te whu. O da omai gaga, yọ ma vuẹ Jihova epanọ o da omai te. Ẹruore ẹkparomatha na o lẹliẹ omai kru udu ga.

IRUO ODIBỌGBA OKE-KPOBI

Evaọ Akpe 1961, mẹ tẹ ruẹ iruo jọ nọ mẹ te hai ru emedẹ jọ. E te lẹliẹ omẹ wo uvẹ nọ me re ro ru ọkobaro. Rekọ ẹdẹdẹ yena, odibo uwou ogha Belgium ọ tẹ rọ ifonu se omẹ. Ọ tẹ nọ omẹ sọ mẹ sae jọ odibo okogho, onọ a bi se ọsẹro okogho enẹna. Mẹ tẹ vuẹe nọ, “Kọ me gbe ru ọkobaro tao re mẹ tẹ te jọ odibo okogho na?” Ọ tẹ rọwo. Kọ ere me ro mu ọkobaro họ. Nọ mẹ jọ ọkobaro te emerae eree no, a tẹ rọ omẹ mu odibo okogho evaọ Azie 1962.

Nọ mẹ jọ odibo okogho te ikpe ivẹ no, a te se omai kpobọ uwou ogha nọ ọ rrọ Brussels. Ere ma ro mu iruo Ebẹtẹle họ evaọ Akpe 1964. Ọghẹnẹ ọ ghale omai evaọ obọ Ebẹtẹle nọ ma jọ na. Brọda Knorr ọ nyaze ti rri uwou ogha na evaọ ukpe 1965. Nọ o kpo no, u kri hi, a tẹ rọ omẹ mu odibo uwou ogha. Me rẹro oware utioye he. Uwhremu na, a te zizie omẹ avọ aye mẹ kpohọ Isukulu Giliad. Oyena o jọ eklase avọ udhuvẹ-gbọvo. Ẹme nọ Brọda Knorr ọ ta ẹdẹ na oye u rugba no na evaọ ikpe ikpegbesa nọ i lele i rie. Nọ ma nwrotọ no, ma te zihe kpohọ uwou ogha Belgium.

A VI OMẸ BRU AHWO EGỌMETI

Anwọ ikpe buobu ze na, fikinọ me kpohọ isukulu elọya, ukoko u re vi omẹ nyai lele ahwo egọmeti ta ẹme re a sae kẹ inievo mai uvẹ gọ Ọghẹnẹ. A vi omẹ kpohọ eria buobu evaọ Europe gbe eria efa. (Fil. 1:7) Fikiere me lele ahwo egọmeti erẹwho nọ i bu vi udhuvẹ gbe ikpegbisoi ta ẹme no. Egọmeti erẹwho yena a be kẹ inievo mai uvẹ re a gọ Jihova ha. Nọ mẹ tẹ gwọlọ lele ae ta ẹme, mẹ rẹ vuẹ ae he inọ me kpohọ isukulu elọya. Rekọ mẹ rẹ ta nọ mẹ yọ ohwo Ọghẹnẹ. Olẹ o jẹ hae thọrọ omẹ ẹro ho keme mẹ riẹ nọ “udu ovie [hayo orọ obruoziẹ] o wọhọ iko-ame evaọ obọ Jihova. Ọ rẹ kpọe kpohọ oria kpobi nọ o were riẹ.”—Itẹ 21:1.

Onya otiọye na jọ o riẹ nọ o rẹ thọrọ omẹ ẹro ho. Mẹ jẹ gwọlọ nọ me re lele ohwo jọ nọ ọ rrọ ogbẹgwae European Parliament ta ẹme. Me vi uwou sei unuẹse buobu inọ mẹ gwọlọ lele iei ta ẹme. Uwhremu na ọ tẹ te rọwo. Ọ ta nọ, “Iminiti isoi ọvo mẹ kẹ owhẹ inọ whọ rọ ta ẹme, oware ovo o rẹ kpahe iẹe he.” Me te gbuzou họ otọ, me te muhọ ẹlẹ. Ọzae na ọ tẹ nọ omẹ inọ eme me gbuzou họ otọ bi ru? Mẹ tẹ kpare uzou ze, mẹ tẹ vuẹe nọ, “Me je yere Ọghẹnẹ inọ whẹ yọ ọgbodibo riẹ jọ.” Ọ tẹ nọ omẹ nọ, “Eme họ otọ ẹme ra na?” Me te dhesẹ ẹme nọ ọ rrọ obe Ahwo Rom 13:4 kẹe. Ẹme na u duobọtei gaga keme ọyomariẹ yọ ohwo egagọ Protẹstant, yọ ahwo egagọ yena buobu a riẹ eme jọ nọ Ebaibol ọ ta, yọ a se rai gboja. Kọ eme o ru? Ọ tẹ kẹ omẹ iminiti ọgba soso inọ ma rọ ta ẹme, yọ ma riẹ ẹme na ta. Ọ tubẹ ta nọ ọ rẹ rehọ Isẹri Jihova zaro ho.

Anwọ ikpe buobu ze na, Isẹri Jihova nọ e rrọ obọ Europe a rease no evaọ edhọ buobu nọ a gu. Inievo mai a gu edhọ no fikinọ a gwọlọ dhomahọ isuẹsu hayo ẹmo ho. A gu ẹdhọ no re a sai wo udu nọ emọ rai e rẹ rọ jọ kugbe ai. A gu ẹdhọ no re fiki osa-uzou gbe eware efa. Eva e were omẹ gaga inọ a vi omẹ kpohọ edhọ yena jọ. Yọ mẹ ruẹ epanọ Jihova o ro fiobọhọ kẹ omai rease no. Edhọ nọ Isẹri Jihova a rease rai no evaọ European Court of Human Rights e vrẹ udhuhrẹ (140).

EGỌMETI Ọ KẸ INIEVO NA UVẸ RE A GỌ ỌGHẸNẸ EVAỌ OBỌ CUBA

Nọ ukpe 1990 o vrẹ no, me te je lele inievo jọ nya onya epanọ egọmeti ọ rẹ rọ kẹ inievo mai uvẹ re a gọ Ọghẹnẹ evaọ obọ Cuba. Inievo na họ Brọda Philip Brumley nọ o no obọ ehri ukoko ze gbe Brọda Valter Farneti nọ o no obọ Italy ze. Me te kere se ahwo egọmeti Cuba nọ e jọ Belgium inọ ma gwọlọ lele ae ta ẹme. Ma jẹ daoma ta kpahe oware nọ o wha riẹ ze nọ egọmeti Cuba ọ gbẹ be rọ kẹ Isẹri Jihova uvẹ gọ Ọghẹnẹ hẹ, ma vẹ daoma ku ẹme na họ. Evaọ oke ọsosuọ, ma lele i rai ta ẹme te isia bro, rekọ ma jẹ sai ku ẹme na họ họ.

Mai inievo na ma tẹ lẹ se Jihova re o fiobọhọ kẹ omai riẹ oware nọ ma re ru. Ma tẹ nọ ahwo egọmeti na sọ a sae kẹ omai uvẹ fa Ebaibol nọ i bu te idu isoi (5,000) kpobọ Cuba. A tẹ rọwo. Ma tẹ ginẹ fa Ebaibol na nya. Ma tẹ ghale ae kẹ inievo mai evaọ obei. Ma tẹ ruẹ nọ Jihova o bi gine dhomahọ ẹme na. Ma tẹ nọ ahwo egọmeti na sọ a sae kẹ omai uvẹ re ma wariẹ fa Ebaibol nọ i bu te idu udhegbihrẹ, gbe egba isoi (27,500) nya. A tẹ jẹ rọwo. Eva e were omẹ gaga inọ mẹ jọ usu ahwo nọ a nya onya epanọ inievo mai nọ e rrọ obọ Cuba a sai ro wo Ebaibol obọrai.

Me kpobọ Cuba unuẹse buobu re a sae gbẹ kẹ inievo mai uvẹ gọ Ọghẹnẹ ziezi. O tẹ whae ze nọ mẹ avọ ahwo egọmeti rai buobu ma rọ riẹ oma, yọ a rẹ riẹ omẹ ru gaga.

MA FIOBỌHỌ KẸ INIEVO MAI NỌ E RRỌ OBỌ RWANDA

Evaọ ukpe 1994, a je fi ẹmo evaọ obọ Rwanda, yọ a je kpe ahwo Tutsi. Ahwo nọ a kpe a bu vrẹ ima ọvo (1,000,000). Ugbekpe ọvo a je kpe ahwo. O da omai gaga inọ a kpe inievo mai jọ re. U kri hi, ukoko o tẹ vuẹ inievo jọ re a wọ eware se inievo mai nọ e rrọ obei.

Mẹ avọ ahwo nọ me lele nya ma te te ẹwho nọ a re se Kigali evaọ obei. Ẹwho yena osu orẹwho na ọ jọ. Ma tẹ ruẹ nọ a sa ighogho vọ igbẹhẹ ọfisi efafa jọ nọ ọ rrọ Ebẹtẹle he gbe uwou nọ a re fi ebe họ. Ma yo nọ a rọ epia nawo inievo mai buobu kpe. A tẹ jẹ vuẹ omai epanọ inievo jọ a ro dhesẹ nọ a you inievo rai. Ma ruẹ oniọvo jọ nọ ọ rrọ ohwo Tutsi. Oniọvo jọ nọ avọ uviuwou riẹ a rrọ ahwo Hutu a si oniọvo yena no họ obotọ uwou rai edẹ udhegberee soso dede nọ uyẹ rai avọ uyẹ oniọvo yena a je lele ohwohwo fi ẹmo. Ma ru ewuhrẹ evaọ Kigali, yọ inievo nọ e jariẹ e vrẹ egba izii (900). Ma rọ Ẹme Ọghẹnẹ tuduhọ ae awọ.

Ma te no Rwanda kpobọ Zaire, nọ a bi se Democratic Republic of the Congo enẹna. Ma nyae gwọlọ inievo Rwanda buobu nọ ẹmo o le kpohọ obei. Oria nọ a jọ evaọ obei o kẹle ẹwho nọ a re se Goma. Ma jẹ kake ruẹ e rai hi, ma gwọlọ bẹ. Ma tẹ lẹ se Jihova nọ jọ o fiobọhọ kẹ omai re ma ruẹ e rai. Ma tẹ ruẹ ohwo jọ nọ ọ be nyabru omai ze. Ma tẹ nọe sọ ọ riẹ Osẹri Jihova jọ. Ọ tẹ ta nọ, “Ẹhẹ, mẹ Osẹri Jihova. Wha tẹ gwọlọ, me re su owhai bru inievo nọ e rrọ ogbẹgwae ogbodhẹ na.” Ma te lele inievo nọ e rrọ ogbẹgwae ogbodhẹ na ta ẹme jẹ tuduhọ ae awọ. Ma tẹ ruẹ inievo nọ i bu te odu ọvo gbe egba ezeza (1,600) nọ ẹmo o le no ẹwho rai. Ma tẹ rọ Ẹme Ọghẹnẹ tuduhọ ae awọ. Ma te je se ileta nọ Utu Ẹruorote na o kẹ omai inọ ma se kẹ ae. Ẹme jọ evaọ ileta na nọ o duobọte inievo na gaga họ: “Ma be lẹ roro owhai ẹsikpobi. Ma riẹ nọ Jihova ọ te nyase owhai ba ha.” Jihova ọ ginẹ nyase inievo na ba ha keme nẹnẹ na, Isẹri Jihova nọ e rrọ Rwanda a bu vrẹ idu ọgba (30,000) yọ eva e be were ae.

MẸ GBA RIẸ MU INỌ MẸ RẸ GBẸ GỌ JIHOVA

Nọ mẹ avọ aye mẹ Elly ma rọo orọo te enwenọ ikpe udhuvẹ gbe ikpegberee no, aye oyoyou mẹ na o te whu siọ omẹ ba evaọ 2011. Jihova o fiobọhọ kẹ omẹ kru udu ga nọ mẹ lẹ sei. Oware jọ nọ mẹ jẹ rọ kpairoro họ, usi uwoma Uvie na nọ mẹ jẹ ta kẹ ahwo nọ ma gbẹ rrọ oria.

O make rọnọ mẹ vrẹ ikpe udhone-gbikpe no, mẹ rẹ gbẹ daoma ta usi uwoma koka koka. Yọ eva e were omẹ inọ me bi lele Ẹko-Iruo Eriẹ-Izi ru iruo evaọ uwou ogha Belgium obonẹ. Yọ o rẹ were omẹ re nọ mẹ tẹ be vuẹ inievo na eware nọ mẹ riẹ jẹ be tuduhọ izoge nọ e rrọ Ebẹtẹle awọ.

Ikpe udhone-gbene nọ e vrẹ mẹ rọ lẹ olẹ ọsosuọ mẹ se Jihova. Anwọ oke yena ze, usu mẹ avọ Jihova o kpekpe gaga no keme ọ ghale omẹ gaga no. Me yere Jihova gaga inọ anwọ emaha mẹ ze, Jihova o yo olẹ mẹ gaga no.—Ol. 66:19.b