UZOU EREE
Thọ Uviuwou Ra no Ọwhẹruọ nọ Ọ rẹ Raha
1-3. (a) Bovẹ ọwhẹruọ ọraha nọ i re guegue uviuwou na i re no tha? (b) Didi oma oyọrọ esẹ gbe ini a gwọlọ nọ a tẹ be thọ uviuwou rai?
WHO bi ti vi ọmọ ra kpohọ isukulu, yọ oso ọ be rọ. Eme who re ru? Whọ rẹ kẹe uvẹ re ọ nya e vuọ oma no ababọ oware nọ a re ro ruru? Hayo kọ whọ rẹ whẹ iwu buobu hiẹe oma te epanọ ọ gbẹ sae rọ nya ha? Eva uzẹme, who re ru ovuovo eva ivẹ na ha. Whọ rẹ kẹe oware nọ u fo nọ o rẹ lẹliẹ oma riẹ jọ yaya.
2 Epavo na re, esẹ gbe ini a rẹ gwọlọ edhere owowa nọ a rẹ rọ thọ emọ rai no ọwhẹruọ ọraha nọ o bi whẹ ruru ai no eghagha avọ eghagha ze—eria arozaha omawere, eria usi, egbẹnyusu, gbe ẹsejọ eva obọ isukulu. Esẹ gbe ini jọ a re ru omamọ oware ovo rọ thọ uviuwou rai hi. Efa, nọ i re rri ọwhẹruọ otafe kpobi wọhọ enwoma, a rẹ gba emọ na nyaoma te epanọ o rẹ wọhọ nọ ofu o bi ti dhe ai whuẹ. Kọ owowa o lọhọ?
3 E, o lọhọ. Re who ru vrẹta u re wo iruo ho yọ o rẹ sai zizie okpẹtu tha. (Okokahwohọ 7:16, 17) Rekọ ẹvẹ esẹ gbe ini Ileleikristi a rẹ sae rọ ruẹ emamọ owowa evaọ ethathọ uviuwou rai? Roro kpahe idhere esa: isukulu, usu, gbe arozaha.
ONO O TI WUHRẸ EMỌ RA?
4. Didi ubiẹro esẹ gbe ini Ileleikristi a re ro rri ewuhrẹ?
4 Esẹ gbe ini Ileleikristi a re rri isukulu ghaghae gaga. A riẹ nọ isukulu i re fiobọhọ kẹ emọ na riẹ se, kere, jẹ t’ẹme, je ku ebẹbẹ họ. O re je wuhrẹ ai epanọ a re wuhrẹ. Ona nọ emọ a re wuhrẹ evaọ isukulu u re fiobọhọ kẹ ai wo obokparọ ghelọ ise-abọ nọ e rọ akpọ inẹnẹ. Ofariẹ, emamọ isukulu e rẹ sai fiobọhọ kẹ ai ru obọdẹ iruo.—Itẹ 22:29.
5, 6. Ẹvẹ a sae rọ jọ isukulu rovie emọ fihọ kẹ evuẹ ethọthọ evaọ eme owezẹ ezaveyae?
5 Ghele na, isukulu e rẹ lẹliẹ emọ na guakugbe emọ efa—ibuobu rai nọ i wo ẹro oyoma. Wọhọ oriruo, roro kpahe eriwo rai rọ kpahe owezẹ ezaveyae gbe iruemu. Evaọ isukulu ikpehru jọ evaọ Nigeria, ogberẹ ọmọtẹ jọ eva isukulu na ọ jẹ hae hrẹ ibe emọ isukulu riẹ kpahe owezẹ ezaveyae. A jẹ gaviezọ kẹe avọ evawere, dede nọ ẹjiroro riẹ e vọ avọ eware aghọ nọ ọ jọ iwoho ẹbẹba ruẹ no. Emetẹ na jọ a te fi ohrẹ riẹ họ iruo. Wọhọ oware nọ u no rie ze, omọvo rai jọ o te dihọ ababọ orọo je whu nọ ọ gwọlọ kpare eva na.
6 Uyoma kẹ hẹ, inọ evuẹ ethọthọ kpahe owezẹ ezaveyae eva isukulu i bi no obọ emọ ze he, rekọ obọ iwuhrẹ na. Ozọ u re muọ esẹ gbe ini buobu nọ isukulu i te bi wuhrẹ emọ kpahe owezẹ ezaveyae ababọ ovuẹ rọ kpahe ẹfuọ riẹ gbe owha-iruo nọ o riẹ. Enẹ oni ọmọtẹ ikpe 12 jọ ọ tae: “Ma be rria okegbe egagọ, nọ a jẹ riẹ onahona ha, rekọ ghele na evaọ isukulu ilogbo obọ mai a be rọ eware nọ a rẹ rọ whaha edihọ kẹ emọ na!” Udu u te mu t’ọye avọ ọzae riẹ họ ebru nọ a riẹ nọ emezae otu riẹ a mu rie họ ẹlẹliẹ no. Ẹvẹ esẹ gbe ini a sae rọ thọ uviuwou rai no ewhẹruọ ethọthọ itieye na?
7. Ẹvẹ a sae rọ kpọ evuẹ ethọthọ kpahe owezẹ ezaveyae viẹ?
7 Kọ o rẹ mai woma re a kuọ emọ dhere no ẹfodẹ eme owezẹ ezaveyae kpobi riẹriẹriẹ? Ijo. O rẹ mai woma re whẹ ọvo o wuhrẹ emọ ra kpahe owezẹ ezaveyae. (Itẹ 5:1) Uzẹme, evaọ abọ Europe gbe Ẹkpẹlobọ-Ọre Amerika, uwuhrẹ onana o rẹ vuọ esẹ gbe ini buobu oma. Epọvo na re, evaọ ekuotọ Afrika jọ, ọthobọ gheghe esẹ gbe ini a rẹ rọ t’ẹme kpahe owezẹ ezaveyae kugbe emọ rai. Ọsẹ jọ evaọ obọ Sierra Leone ọ ta nọ: “O rọ abọ uruemu Afrika re a ru ere he.” Esẹ gbe ini jọ a roro nọ re a wuhrẹ emọ rai kpahe owezẹ ezaveyae yọ a be kẹ ai iroro nọ u re ti su ai kpohọ ọfariẹ-ogbe! Rekọ eme họ eriwo Ọghẹnẹ?
ERIWO ỌGHẸNẸ KPAHE OWEZẸ EZAVEYAE
8, 9. Didi ovuẹ ezi kpahe eme owezẹ ezaveyae a rẹ jọ Ebaibol na ruẹ?
8 Ebaibol na i ru rie vevẹ inọ oware omovuọ ovuovo o riẹ hẹ re a t’ẹme kpahe owezẹ ezaveyae evaọ emamọ ẹkeria. Evaọ Izrẹl, a ta kẹ ahwo Ọghẹnẹ re a kokohọ, kugbe “emaha na,” re a gaviezọ kẹ ese via Uzi Mosis na. (Iziewariẹ 31:10-12; Joshua 8:35) Uzi na o ta vevẹ kpahe owezẹ ezaveyae buobu, kugbe ugho, ekuo ameoma, igberedia, ẹnwae-obro, uruemu ezae-duezae, ẹnwaebro udevie imoni, gbe owezẹ kugbe erao. (Iruo-Izerẹ 15:16, 19; 18:6, 22, 23; Iziewariẹ 22:22) Nọ isase itieye na e tẹ vrẹ no, ababọ avro esẹ gbe ini a wo eme buobu nọ a re ru vevẹ kẹ emọ rai nọ a tẹ gwọlọ nọ a rẹ riẹ.
9 Eria jọ e riẹ evaọ izou avọ isoi, ezeza, gbe ihrẹ Itẹ nọ e fodẹ ohrẹ ọyewọ oyoyou kpahe enwoma ọfariẹ-ogbe. Awọ nana i dhesẹ nọ ọfariẹ-ogbe o rẹ sae jọ odawọ ẹsejọ. (Itẹ 5:3; 6:24, 25; 7:14-21) Rekọ i wuhrẹ inọ o rẹ thọthọ jegbe nọ o rẹ wha okpẹtu ze, yọ e kẹ ọkpọvio nọ i re fiobọhọ re kẹ emoha whaha idhere ọfariẹ-ogbe. (Itẹ 5:1-14, 21-23; 6:27-35; 7:22-27) Ofariẹ, a fi ohẹriẹ họ ọfariẹ-ogbe avọ ẹnyate isiuru owezẹ ezaveyae evaọ emamọ edhere, evaọ udevie orọo. (Itẹ 5:15-20) Ẹvẹ oriruo uwuhrẹ onana u woma elele te rọkẹ esẹ gbe ini!
10. Fikieme eriariẹ Ọghẹnẹ rọ kẹ emọ na kpahe owezẹ ezaveyae u gbe su emọ na kpohọ igberẹ-ibro ho?
10 Kọ oghẹrẹ ewuhrẹ otiọye na o re su emọ kpohọ igberẹ-ibro? Wo ohẹriẹ, Ebaibol na i wuhrẹ nọ: “Evaọ eriariẹ a je siwi enọ ikiẹrẹe.” (Itẹ 11:9) Kọ whọ gwọlọ siwi emọ ra no ọwhẹruọ akpọ ọnana? Ọsẹ jọ ọ ta nọ: “Nọ emọ na a gbẹ jọ emaha gaga, ma daoma re ma t’uzẹme kẹ ai kpahe owezẹ ezaveyae. Evaọ edhere ọyena, okenọ emọ efa a tẹ be t’ẹme kpahe owezẹ ezaveyae kẹ ai, oma o gbẹ kpakpa ai hi. Oware udidi ovuovo o riẹ hẹ.”
11. Ẹvẹ a sai ro wuhrẹ emọ unọjọ utọjọ kpahe ekwakwa oma na?
11 Wọhọ epanọ ma muẹrohọ no na evaọ izou nọ i kpemu, ewuhrẹ owezẹ ezaveyae o rẹ kaki muhọ. Nọ who te bi wuhrẹ emọ re a riẹ edẹ abọ oma na, whọ la vrẹ oria ẹba rai hi wọhọ ẹsenọ enana e rọ eware omovuọ. Wuhrẹ ai emamọ odẹ nọ a re se ai. Nọ oke o be nyaharo na, iwuhrẹ kpahọ ẹkodhere ẹba gbe iwhru nọ a rẹ nyate e rọ oja. O tẹ lọhọ esẹ gbe ini na a re wuhrẹ emọ na nọ abọ oma enana i wuzou gaga, amọfa a rẹ kaobọ te ai hi hayo kpe ai fihọ kẹ amọfa rri hi, yọ a rẹ fodẹ ai ugbẹfodẹ vievie he. Nọ emọ a be rro kpako na, a rẹ vuẹ ai kpahe epanọ ọzae avọ aye a re ro kuomagbe re a dieva ọmọ họ. Evaọ okenọ oma rai u te muọ orọ ọkpako họ eziheruọ no, a rẹ riẹ inwene nọ a re rẹro riẹ. Wọhọ epanọ ma t’ẹme te evaọ Uzou 5 na, ewuhrẹ otiọye na ọ rẹ sai fiobọhọ re thọ ọmọ na no ọgbaduo.—Itẹ 2:10-14.
OWHA-IRUO NỌ ESẸ GBE INI A WO
12. Didi eriwo ọthọthọ a rẹ jọ isukulu wuhrẹ ẹsibuobu?
12 Esẹ gbe ini a rẹ ruẹrẹ oma kpahe re a họre iroro ethọthọ efa nọ a rẹ sai wuhrẹ evaọ isukulu—eriariẹ-ifofe akpọ wọhọ uzuazọ-umurọ, ohọre-esuo, hayo iroro inọ izẹme nọ e dọmu e riẹ hẹ. (1 Ahwo Kọrint 3:19; wawo Emuhọ 1:27; Iruo-Izerẹ 26:1; Jọn 4:24; 17:17.) Isu isukulu eruọzewọ buobu a se ewuhrẹ kparo gboja vrẹta. Nọ ẹme ewuhrẹ ikpehru e rọ ẹsalọ omobọ ohwo na, iwuhrẹ jọ a rehọ e riẹ nọ oye ọvo họ edhere nọ ohwo o re ro wo obokparọ.a—Olezi 146:3-6.
13. Ẹvẹ a sae rọ thọ emọ nọ i bi kpohọ isukulu no iroro ethọthọ?
13 Otẹrọnọ esẹ gbe ini a re mukpahe iwuhrẹ ethọthọ hayo egẹgẹle, u fo re a riẹ oghẹrẹ uwuhrẹ nọ a be kẹ emọ rai. Fikiere whai esẹ gbe ini, riẹ nọ owha-iruo e rọ owhai uzou re! Dhesẹ uvi isiuru fihọ isukulu emọ ra. T’ẹme kugbe ai a te no isukulu ze. Nọ ai oware nọ a bi wuhrẹ, oware nọ o be mae were ai, oware nọ o be mae kẹ ai idhọvẹ. Kiẹ iruo nọ a kẹ rai nọ a jọ uwou ru, inotu, gbe iyẹrẹ ẹdawọ. Daoma whọ riẹ iticha rai. Jọ iticha na riẹ inọ who wo ovuhumuo iruo rai jegbe nọ whọ gwọlọ fiobọhọ evaọ edhere nọ o lọhọ kpobi.
EGBẸNYUSU EMỌ RA
14. Fikieme u je fo nọ emọ ahwo Ọghẹnẹ e rẹ salọ emamọ egbẹnyusu?
14 “Ono o wuhrẹ owhẹ oware otiọna?” Bro esẹ gbe ini a nọ onọ oyena no, nọ akpọ o gbe ai unu fiki oware jọ nọ ọmọ rai ọ ta hayo o ru nọ a rri nọ o thọ thesiwa? Kọ brẹse uyo na o wariẹ ogbẹnyusu ọkpokpọ jọ nọ a mu eva isukulu hayo okegbe na? Ẹhẹ, egbẹnyusu i re kpomahọ omai gaga, ma tẹ make rọ emaha hayo ekpako. Pọl ukọ na ọ vẹvẹ unu nọ: “Wha jọ a viẹ owhai họhọ: Usu uyoma o rẹ raha uruemu ezi.” (1 Ahwo Kọrint 15:33; Itẹ 13:20) Maero izoge na e rẹ kaki kie fihọ abọ ọwọsuọ ogena. Ẹsejọhọ a re riẹ onọ a re ru hu yọ ẹsejọ isiuru re a ru egbẹnyusu rai eva were je ru ai ova sasa u re where ai aro. Ẹvẹ o rọ oja te re a salọ emamọ egbẹnyusu!
15. Ẹvẹ esẹ gbe ini a sae rọ kpọ emọ rai evaọ ẹsalọ egbẹnyusu?
15 Wọhọ epanọ ọyewọ kpobi ọ riẹ, kẹse kẹse emọ e rẹ riẹ oware salọ họ; a gwọlọ ọkpọvio jọ. Orọnikọ egbẹnyusu rai nọ whọ rẹ salọ kẹ ai hi. Ikpoye, nọ a be kpako na, wuhrẹ ai orimuo je fiobọhọ kẹ ai riẹ ekwakwa nọ i re si ai urru eva oma egbẹnyusu. Okwakwa ulogbo na họ uyoyou Jihova gbe eruo oware nọ u kiete eva aro riẹ. (Mak 12:28-30) Wuhrẹ ai re a you jẹ rọ adhẹẹ kẹ enọ i wo oruọzewọ, uwowou, ọghọ-oruo, jẹ rọ kpatiẹ. Evaọ etoke uwuhrẹ uviuwou na, fiobọhọ kẹ emọ vuhu eghẹrẹ ekwakwa itieye na evaọ oma ahwo nọ e rọ Ebaibol re a jẹ gwọlọ iruemu itieye evaọ oma amọfa nọ e rọ ukoko na. Fi oriruo na họ otọ ẹkwoma uruemu otiọye na ọ rọ salọ egbẹnyusu obọ ra.
16. Ẹvẹ esẹ gbe ini a sae rọ kiẹ egbẹnyusu nọ emọ rai e be salọ?
16 Kọ whọ riẹ ahwo nọ egbẹnyusu emọ ra a rọ? Fikieme who gbe ru re emọ ra a rehe ai ziọ uwou re whọ riẹ ai ha? Whọ sae jẹ nọ emọ ra oware nọ emọ edekọ na a roro kpahe egbẹnyusu enana. Kọ a riẹ rai nọ a bi dhesẹ ekiete omobọ rai hayo kọ a be rria uzuazọ agbava? Otẹrọnọ uzuazọ agbava a be rria, fiobọhọ kẹ emọ ra roro oware nọ usu utioye na o sae rọ nwae oma. (Olezi 26:4, 5, 9-12) Who te muẹrohọ inwene ethọthọ evaọ uruemu ọmọ ra, ẹgọ riẹ, iruẹru riẹ, hayo ẹmeọta riẹ, whọ rẹ daoma t’ẹme kugbei kpahe egbẹnyusu riẹ. Ẹsejọhọ ọmọ ra ọ be raha oke kugbe ogbẹnyusu jọ nọ o bi su ei thọ.—Wawo Emuhọ 34:1, 2.
17, 18. U te no unu nọ a rẹ vẹvẹ kpahe egbẹnyusu iyoma no, didi obufihọ esẹ gbe ini a rẹ kẹ?
17 Ghele u te re who wuhrẹ emọ ra re a whaha egbẹnyusu iyoma ọvo ho. Fiobọhọ kẹ ai re a ruẹ emamọ. Ọsẹ jọ ọ ta nọ: “Ma rẹ daoma ẹsikpobi jọ egbẹnyusu kẹ ai. Fikiere nọ ẹgba isukulu obọro fa a tẹ gwọlọ ọmọ mai, mẹ avọ aye mẹ ma vẹ rehọ iẹe keria t’ẹme kugbei oware nọ o soriẹ nọ iroro na i gbe ro kiehọ ha—fiki egbẹnyusu ekpokpọ nọ ọ te nyaku. Rekọ nọ ma te ru onana no, ma vẹ jiroro re emọ dekọ evaọ ukoko na a rehọ ai kpohọ ogege nyae fa obọro. Oyena u ve kuọ ẹbẹbẹ na họ.”
18 Esẹ gbe ini nọ i wo areghẹ a re fiobọhọ kẹ emọ rai ruẹ emamọ egbẹnyusu jẹ reawere emamọ arozaha kugbe ai. Rọ kẹ esẹ gbe ini buobu, ẹme arozaha ọnana ọ rẹ wha ebẹbẹ obọ rai ze.
DIDI OGHẸRẸ AROZAHA?
19. Didi iriruo Ebaibol i dhesẹ nọ o thọ họ re iviuwou e zaharo kugbe?
19 Kọ Ebaibol na e ghọ omawere? Vievie! Ebaibol na e ta nọ “oke jọ nọ a rọ hwẹ . . . oke jọ nọ a re ro gbe ile.”b (Okokahwohọ 3:4) Ahwo Ọghẹnẹ evaọ Izrẹl anwae a jẹ reawere ikporakporo gbe ile-igbe, arozaha, gbe oze. Jesu Kristi o kpohọ ehaa orọo ologbo jọ gbe ehaa “emu ologbo” jọ nọ Matiu Livai o there fiki riẹ. (Luk 5:29; Jọn 2:1, 2) Ojọ vevẹ inọ, Jesu ọ jẹ raha oghọghọ ahwo ho. Jọ a rri ehwẹ avọ omawere wọhọ eware izieraha evaọ uwou ra ha!
20. Eme esẹ gbe ini a re wo họ iroro evaọ arozaha nọ a rẹ rọ kẹ uviuwou na?
20 Jihova họ “Ọghẹnẹ evawere na.” (1 Timoti 1:11) Fikiere egagọ Jihova o rẹ jọ ehri oghọghọ, orọnikọ oware nọ u re mi ohwo oghọghọ evaọ uzuazọ họ. (Wawo Iziewariẹ 16:15.) Emaha e vọ avọ ọwhọ gbe ẹgba nọ a re dhesẹ via evaọ aroza gbe omosasọ. Arozaha nọ a riẹ salọ o rro viọ omawere gheghe. O rọ edhere nọ ọmọ o re ro wuhrẹ jẹ rro kpako. Ọnọ o wuzou uviuwou na o wo owha-iruo na nọ ọ rẹ rọ gwọlọ kẹ uviuwou riẹ evaọ eware kpobi, kugbe arozaha. Ghele na, o re ru ei owowa.
21. Didi enwoma e rọ arozaha nẹnẹ na?
21 Evaọ “edẹ urere” okpẹtu ọnana, okegbe ohwo ọ vọ avọ ahwo “enọ i yowọ enu-awere siọ Ọghẹnẹ ba,” nwane wọhọ epanọ a ruẹaro riẹ evaọ Ebaibol na. (2 Timoti 3:1-5) Rọ kẹ ahwo buobu, arozaha họ okpoware na evaọ uzuazọ. Arozaha ọ omawere i bu te epanọ e sai ro gele eware nọ e mae rọ oja fihọ akotọ. Ofariẹ, arozaha ọgbọ na buobu i bi dhesẹ ọfariẹ-ogbe, ozighi, ogbẹlọ imu, gbe iruemu enwoma ilogbo efa. (Itẹ 3:31) Eme a sai ru ro siwi emaha no arozaha enwoma itieye na?
22. Ẹvẹ esẹ gbe ini a sai ro wuhrẹ emọ rai re a jiroro areghẹ kpahọ arozaha?
22 U fo re esẹ gbe ini a fi uwhru gbe awhaha họ. Rekọ rro viere, u fo re a wuhrẹ emọ rai re a riẹ oghẹrẹ arozaha nọ o rẹ nwoma gbe onọ o vrẹta. Ewuhrẹ otiọye na o rẹ rehọ oke gbe omodawọ. Dai roro kpahe oriruo jọ. Ọsẹ emezae ivẹ o muẹrohọ nọ ọmọzae ọkpako riẹ na ọ be gaviezọ kẹ oria iredio jọ unwenọ ẹsikpobi. Fikiere nọ ọ jẹ dhẹ omoto riẹ kpohọ iruo ẹdẹjọ, ọsẹ na o te rovie iredio na kpohọ oria ovo yena. Ẹsejọ o ve dẹji o ve kere eme ile jọ nọ a be so na fihọ obe. Uwhremu na ọ tẹ rọ emezae riẹ na keria jẹ rọ oware nọ o yo t’ẹme kugbe ai. Ọ tẹ nọ enọ nọ i re dhesẹ iroro ohwo via, o te muhọ nọ “Eme wha roro?” ọ tẹ gaviezọ avọ odiri kẹ iyo rai. Nọ a rọ Ebaibol jiroro kpahe ẹme na no, emezae na a tẹ rọwo nọ a rẹ gbẹ gaviezọ kẹ oria iredio ọyena ha.
23. Ẹvẹ esẹ gbe ini a sae rọ thọ emọ rai no arozaha nọ i fo ho?
23 Esẹ gbe ini Ileleikristi nọ i wo areghẹ e rẹ kiẹ ikporakporo, ighe TV, ividio, ebe nọ i re fo ehwẹ, arozaha ividio, gbe ighe nọ i bi si emọ rai urru. A re rri uwoho nọ o rọ uke rai, rri eme nọ a kere fihọ ai, gbe eme nọ a kere fihọ oma rai, a re je se eme nọ e rọ ebe ọ awhusi rai je rri eme nọ e rọ uke ebe. U re gbe ahwo buobu unu nọ a tẹ ruẹ “arozaha” nọ a be kpọ rri emọ nẹnẹ. Ahwo nọ a gwọlọ thọ emọ rai no ewhẹruọ igbegbe a rẹ rọ emọ uviuwou rai keria a vẹ jẹ t’ẹme kpahe enwoma nọ e riẹ, avọ efihiruo Ebaibol na gbe ebe nọ a kporo no Ebaibol ze, wọhọ obe ọ Questions Young People Ask—Answers That Work gbe izoeme nọ e rọ emagazini Uwou-Eroro gbe Awake!c Okenọ esẹ gbe ini a te fi iwhru egaga họ, nọ e rọ owowa avọ iroro, a rẹ ruẹ iyẹrẹ iwoma.—Matiu 5:37; Ahwo Filipai 4:5.
24, 25. Didi arozaha iwoma jọ iviuwou e rẹ sae reawere rai kugbe?
24 Eva uzẹme, ẹwhaha arozaha enwoma yọ abọvo eva ohọre na. A rẹ rehọ ewoma na fi eyoma kparobọ, o gbẹ rọ ere he emọ i re su ruọ edhere oyoma. Iviuwou Ileleikristi buobu a wo ekareghẹhọ evawere ọrọ omawere arozaha kugbe—ughe-riwo, onya, erẹ, aroza gbe oma-uru-sasa, eweze bru imoni hayo egbẹnyusu. Ahwo jọ a rue riẹ no nọ obe nọ a re se do via kugbe ọvo bi ro serihọ o rọ ehri ologbo ọrọ omawere gbe omosasọ. Efa e rẹ reawere iku nọ i re fo ehwẹ hayo siuru. Ghele efa a wo eware jọ nọ a re ru kugbe, wọhọ oriruo, eware-ikuo gbe eware-izuo, jegbe ikporakporo, ẹralọ, hayo ewuhrẹ kpahe emama Ọghẹnẹ. Emọ nọ i wuhrẹ re a reawere eware sa-sa eyena e rẹ thọ ai no arozaha igbegbe buobu, yọ a re je wuhrẹ nọ arozaha o vrẹ oria ovo nọ whọ rẹ keria bi rri ughe ọvo. Abọ nọ who re wo kugbe arozaha o rẹ mae were viọ eriwo ọvo.
25 Okuomagbe otu o sae jẹ jọ oghẹrẹ arozaha nọ o rẹ kẹ erere. Nọ a tẹ riẹ ae kpọ nọ e gbẹ rro vrẹta hayo rehọ oke vrẹta ha, e rẹ sae kẹ emọ ra oware nọ u vi omawere gheghe. E rẹ sai fiobọhọ ru uyoyou rai rọ kẹ ukoko na diwi viere.—Wawo Luk 14:13, 14; Jud 12.
UVIUWOU RA O RẸ SAI FI AKPỌ NA KPAROBỌ
26. Nọ o tẹ ziọ ẹthọ uviuwou na no ewhẹruọ nọ i fo ho, didi okwakwa o mae wuzou?
26 Avro ọ riẹ hẹ, ẹthọ uviuwou ra no ọwhẹruọ ọraha akpọ na o gwọlọ iruo egaga. Rekọ oware jọ o riẹ nọ o rẹ mai ru obokparọ lọhọ vrẹ ere. Oyehọ uyoyou! Omakugbe uviuwou nọ o rọ kpekpe u re ti ru uwou ra họ oria adhẹzọ ufuoma je rovie uvẹ ẹmeọta-kugbe nọ o rọ ethathọ ologbo no ọwhẹruọ oyoma. Ofariẹ, ewo oghẹrẹ uyoyou ọfa oye o mae tube wuzou dede—uyoyou kẹ Jihova. Nọ uyoyou utioye na o tẹ rọ uviuwou na titi, o rẹ mai muẹro nọ emọ na e rẹ te rro kpako mukpahe evarudha Ọghẹnẹ ẹkwoma ekie kẹ ọwhẹruọ akpọ na. Yọ esẹ gbe ini nọ i you Jihova no udu ze a rẹ gwọlọ rọ aro kele uruemu uyoyou, iroro, owowa riẹ. (Ahwo Ẹfẹsọs 5:1; Jemis 3:17) Esẹ gbe ini a te ru ere, edhere ọvuọvo ọ riẹ nọ emọ na a je rri egagọ Jihova fihọ oria nọ a rẹ jọ kẹ ai izi kpahe eware nọ a re ru hu hu hayo wọhọ edhere uzuazọ nọ o kare omawere hayo ehwẹ, nọ a rẹ gwọlọ dhẹ vabọ no ho. Ikpoye, a rẹ ruẹ nọ egagọ Ọghẹnẹ họ edhere uzuazọ nọ o rẹ mae kẹ evawere, avọ edẹro nọ a rẹ sae ruẹ kpobi.
27. Ẹvẹ uviuwou o sae rọ re ase akpọ na?
27 Iviuwou nọ e rọ okugbe evaọ egagọ evawere, rọ owowa kẹ Ọghẹnẹ, nọ e be daoma kpobi jọ “ababọ epe hayo afuẹwẹ” no ọwhẹruọ ogbekuo akpọ ọnana, e rọ ehri oghọghọ kẹ Jihova. (2 Pita 3:14; Itẹ 27:11) Iviuwou itieye na a re lele ithihi Jesu Kristi, ọnọ ọ se omodawọ akpọ Setan kpobi re a gbei ku. Kẹle ekuhọ uzuazọ ohwo riẹ, Jesu ọ tẹ sae ta nọ: “Mẹ re ase akpọ na no.” (Jọn 16:33) Jọ uviuwou ra ọ re ase akpọ na re o jẹ reawere uzuazọ bẹdẹ bẹdẹ!
[Oruvẹ-obotọ]
a Evaọ ẹme nọ a ta kpahe ewuhrẹ efa, rri omobe na Jehovah’s Witnesses and Education, nọ Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., a kporo, evaọ ewẹ-obe 4-7.
b Ubiẹme ahwo Hibru nọ a rọ fa “ehwẹ” ọ rẹ sae jọ abọ jọ dhesẹ “re a zaharo,” “re a ru oware ehwẹ,” “re a ru ehaa,” hayo re a tubẹ “reawere” dede.
c Onọ Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., a kporo.
ẸVẸ IZI EBAIBOL ENANA I RE RO FIOBỌHỌ . . . THỌ UVIUWOU RA?
Eriariẹ i re su kpohọ areghẹ, nọ o rẹ sai siwi uzuazọ ohwo.—Okokahwohọ 7:12.
“Areghẹ akpọ ọnana ugheghẹ obọ Ọghẹnẹ.”—1 Ahwo Kọrint 3:19.
A rẹ whaha usu uyoma hrọ.—1 Ahwo Kọrint 15:33.
Nọ o rọ nọ arozaha o wo oria riẹ na, a rẹ kpọe.—Okokahwohọ 3:4.
[Ẹkpẹti nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 102]
O RORO NỌ A GBỌ RIẸ OGBỌ HỌ
Eyewọ Ileleikristi jọ, Pọl avọ aye riẹ, Lu-Ann, a rẹ jọ uwou rai ru ehaa no oke ruọ oke. U re mu ai ẹro nọ a rẹro te ehaa na ziezi avọ umutho ahwo nọ a rẹ sai kokohọ. A rẹ sae ghinẹ rọwo nọ emọ rai a bi wo erere noi tha.
Lu-Ann o gbiku nọ: “Oni ọmọ jọ nọ avọ ọmọ ikpe ezeza mẹ a gbẹ rọ eklase, Eric, ọ tẹ nya bru omẹ ze ọ tẹ ta nọ ohrọ Eric o be riẹe keme ọ rẹ keria kpoko yọ o re kuomagbe ehaa ẹdẹ-eyẹ eklase na ha. Mẹ tẹ ta kẹe nọ: ‘O were omẹ gaga nọ who ro wo ọmọ mẹ fihọ eva evaọ edhere otiọna. Onana u ghine dhesẹ oghẹrẹ ohwo nọ whọ rọ. Ẹsejọhọ oware ovo o riẹ hẹ nọ mẹ rẹ ta re u muowhẹ ẹro nọ oma o rọ Eric goli hi.’ Ọ vro ho. Fikiere mẹ tẹ ta nọ: ‘Otẹrọ ere ivie, re u woma k’owhẹ, jọ udu ra u dhẹ, whẹ ọvo dae nọ Eric oghẹrẹ nọ oma o riẹ.’ Eva okenọ mẹ ja riẹ hẹ, ọ tẹ nọ Eric nọ, ‘Kọ oma o gbẹ rọ owhẹ goli evaọ ehaa ẹdẹ-eyẹ iwoma enana nọ who bi ru hu na?’ Ọ tẹ kpare uzou riẹ kpehru rri rie, avọ igbunu, ọ tẹ ta nọ: ‘Kọ who roro nọ iminiti ikpe, ikeki ekakao jọ, gbe ole họ ehaa? Nyaze uwou mẹ re whọ ruẹ epanọ emamọ ehaa e rẹ jọ!’ ” Uyo ojaja uzẹme ọmọ na u te ru ẹme na vẹ—o roro nọ a gbọ riẹ ogbọ jọ hayo kọ oma o riẹe goli hi!
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 99]
Arozaha nọ a riẹ salọ, wọhọ erẹ nya uviuwou na, o rẹ sai fiobọhọ kẹ emọ na wuhrẹ jẹ rro eva ẹzi