UZOU AVỌ 9
“Kristi Họ Ogaga . . . Ọghẹnẹ”
1-3. (a) Didi oware imuozọ ilele na e nyaku evaọ Abade Galili, kọ eme Jesu o ru? (b) Fikieme u je fo inọ a se Jesu nọ ‘Kristi ogaga Ọghẹnẹ’?
IDUDU e ruọ ilele na oma no. Nọ a je biokọ fa Abade Galili vrẹ ẹkporo o te muhọ efi. Avro ọ riẹ hẹ inọ a jọ awae ọnana ruẹ ẹkporo no vẹre—ẹhẹ, ezae na jọ e rrọ ikuori kri no.a (Matiu 4:18, 19) Rekọ ọnana yọ “ofou ologbo,” yọ o muọ abade na kpobi họ enuhu no. Ezae na a daoma gaga re a kpọ okọ na, rekọ ẹkporo na ọ ga viere. Ẹkporo na ọ tẹ be ‘tehe ame ruọ okọ na.’ Ghelọ edo na, Jesu ọ wezẹ di no evaọ emuokọ na, oma o lọhọ e riẹ no nọ o wuhrẹ ogbotu na no ẹdẹ ọyena. Fiki ozọ uwhu, ilele na e tẹ rọwo iẹe, be lẹ nọ: “Olori, siwi; ma bi whuẹ.”—Mak 4:35-38; Matiu 8:23-25.
2 Ozọ u mu Jesu hu. Avọ udu, ọ tẹ whọku ofou gbe abade na nọ: “Fọ, o jere.” Idudhe na ofou gbe abade na i te yoẹme kẹe—ofou na o te serihọ, ẹkporo na ọ tẹ ka, “ọ tẹ fọ rirẹ.” Ozọ nọ a rẹ ruẹ ibe riẹ hẹ u te mu ilele na. A te se họ ohwohwo ezọ nọ: “Kọ nọ ono?” Evaọ uzẹme, oghẹrẹ ohwo vẹ ọ rẹ whọku ofou gbe abade epaọ ẹsenọ ọ be whọku ọmọ nọ o bi thuethu?—Mak 4:39-41; Matiu 8:26, 27.
3 Rekọ Jesu ọ jọ ohwo gheghe he. Jihova ọ jọ oma riẹ dhesẹ ogaga riẹ via evaọ idhere igbunu. Fikioye Pọl ukọ na ọ sai ghine ro sei ‘Kristi ogaga Ọghẹnẹ na.’ (1 Ahwo Kọrint 1:24) Edhere vẹ ogaga Ọghẹnẹ o rọ jọ oma Jesu dhesẹ oma via? Kọ eme ogaga nọ Jesu o ro ruiruo u wo kpahe uzuazọ mai?
Ogaga Ọmọ nọ Ọghẹnẹ Ọvo Ọ Ma
4, 5. (a) Didi ogaga gbe udu-esuo Jihova ọ rọ kẹ Ọmọ ọvo riẹ? (b) Ẹvẹ Ọmọ na o ro wo ogaga nọ ọ rẹ rọ wha ẹjiroro emama Ọsẹ riẹ haro?
4 Dai roro ogaga nọ Jesu o wo taure o te ti zihe ruọ ohwo-akpọ. Jihova o dhesẹ “ogaga urirẹ” riẹ evaọ okenọ ọ ma Ọmọ ọvo riẹ, ọnọ a te riẹ wọhọ Jesu Kristi. (Ahwo Rom 1:20; Ahwo Kọlọsi 1:15) Kẹsena, Jihova ọ tẹ kẹ Ọmọ riẹ ogaga gbe udu-esuo ulogbo, ọ kẹ riẹ iruo re ọ wha ẹjiroro emama Riẹ haro. Kpahe Ọmọ na, Ebaibol na ọ ta nọ: “Ọye ọ ma eware kpobi; eware nọ a ma na, a ma ọvuọvo ababọ riẹ hẹ.”—Jọn 1:3.
5 Ma riẹ ẹmẹvo gheghe kpahe oghẹrẹ nọ iruo eyena e rro te. Dai roro ogaga nọ o gwọlọ re a ma enjẹle ilogbo ima buobu na, idedeghe na avọ eko-isi ima-idu riẹ, avọ otọakpọ na gbe uzuazọ sa-sa riẹ. Re o ru iruo eyena gba, Ọmọ ọvo nọ Ọghẹnẹ ọ ma na o wo ẹgba nọ ọ mae ga kpobi evaọ ehrugbakpọ na—ẹzi ọfuafo Ọghẹnẹ. O were Ọmọ nana gaga re ọ jọ Osu Iruo, ọnọ Jihova ọ rọ ma eware efa kpobi.—Itẹ 8:22-31.
6. Nọ o whu jẹ kparoma no evaọ otọakpọ, didi ogaga gbe udu-esuo a rọ kẹ Jesu?
6 Kọ Ọmọ ọvo na ọ gbẹ sai wo ogaga gbe udu-esuo nọ u vi oyena? Nọ Jesu o whu evaọ otọakpọ jẹ kparoma no, ọ ta nọ: “A rehọ ogaga kpobi nọ o rọ eva odhiwu gbe akpọ na kẹ omẹ no.” (Matiu 28:18) Ẹhẹ, a kẹ Jesu ẹgba gbe udu nọ o re ro dhesẹ ogaga evaọ ehrugbakpọ na. Wọhọ “Ovie ivie gbe Olori ilori,” a kẹ riẹ udu no re “ọ raha isuẹsu, udu-ogaga gbe ogaga kpobi”—enọ a rẹ ruẹ gbe enọ a rẹ ruẹ hẹ—enọ e be wọso Ọsẹ riẹ. (Eviavia 19:16; 1 Ahwo Kọrint 15:24-26) Ọghẹnẹ o “fi eware kpobi họ otawọ” Jesu—koyehọ u te no Jihova omariẹ no.—Ahwo Hibru 2:8; 1 Ahwo Kọrint 15:27.
7. Fikieme o jẹ sai mu omai ẹro inọ Jesu ọ te rehọ ogaga nọ Jihova ọ kẹ riẹ ruiruo thọthọ họ?
7 Kọ ma re brudu inọ Jesu ọ te rehọ ogaga riẹ ruiruo thọthọ? Vievie! Jesu o ghine you Ọsẹ riẹ yọ o re ru uvumọ oware nọ o rẹ dhae eva ha. (Jọn 8:29; 14:31) Jesu ọ riẹ ziezi inọ Jihova ọ rẹ rehọ ogaga erumeru riẹ ruiruo thọthọ họ. Jesu ọ ruẹ no inọ Jihova ọ rẹ gwọlọ uvẹ nọ o re ro “dhesẹ ẹgba riẹ rọ kẹ enọ i wo eva efuafo rọ kpahe iẸe.” (2 Iruẹru-Ivie 16:9) Evaọ uzẹme, Jesu o wo ọkpọ uyoyou Ọsẹ riẹ kẹ ahwo-akpọ, fikiere ma rẹ sai fievahọ nnọ Jesu ọ te rehọ ogaga riẹ ruiruo kẹ ewoma ẹsikpobi. (Jọn 13:1) Jesu o wo odẹ nọ o kare epe evaọ abọ nana. Joma t’ẹme kpahe ogaga nọ o wo evaọ okenọ ọ jọ otọakpọ gbe epanọ oma o wọ riẹ re ọ rehọ iẹe ruiruo.
‘O Wo Ẹgba Evaọ Ẹme’
8. Nọ a wholo iei no, eme a kẹ Jesu ogaga nọ o ru, kọ ẹvẹ ọ rehọ ogaga riẹ ruiruo?
8 O rọ vevẹ inọ okenọ Jesu ọ jọ ọmọzae nọ ọ jẹ rro evaọ Nazarẹt o ru eware igbunu hu. Rekọ oyena u nwene evaọ okenọ ọ họ-ame no evaọ 29 C.E., nọ ọ jọ oware wọhọ ikpe 30. (Luk 3:21-23) Ebaibol na ọ ta k’omai nọ: “Ọghẹnẹ ọ . . . rehọ Ẹzi Ẹri avọ ogaga ro wholo iei; ọye ọ jẹhẹ nya kpenẹ kpenẹ he ru eware iwoma siwi ahwo nọ ukumuomu ọ rọ ẹnwẹ.” (Iruẹru 10:38) “Ru eware iwoma”—kọ oyena u gbe dhesẹ nọ Jesu ọ rehọ ogaga riẹ ruiruo ziezi? Nọ a wholo iei no, o te zihe ruọ “ọruẹaro avọ iruo gbe eme.”—Luk 24:19.
9-11. (a) Diẹse Jesu o jo ru ewuhrẹ riẹ buobu, kọ didi use-abọ ọ rẹriẹ ovao ku? (b) Fikieme akpọ o je gbe ogbotu na unu fiki edhere ewuhrẹ Jesu?
9 Ẹvẹ Jesu ọ rọ jọ gaga evaọ ẹme? O je he wuhrẹ evaọ ẹgbede—evaọ unueri gbe akotọ igbehru gbe evaọ iyẹrẹ gbe eria eki. (Mak 6:53-56; Luk 5:1-3; 13:26) Enọ e jẹ gaviezọ kẹe a rẹ sai kuomarẹriẹ nyavrẹ otẹrọnọ eme riẹ i si rai urru hu. Okenọ a ri mu ebe họ ekporo ho, enọ i se ẹme riẹ gboja a re fi ai họ iroro gbe udu rai ọvo. Fikiere o gwọlọ re iwuhrẹ Jesu i siuru, jọ vevẹ, gbe onọ a rẹ kareghẹhọ lọlọhọ. Rekọ use-abọ onana o jọ ẹbẹbẹ kẹ Jesu hu. Wọhọ oriruo, roro kpahe Ovuẹ obọ Ugbehru riẹ na.
10 Ohiohiẹ jọ evaọ emuhọ 31 C.E., ahwo a su koko akotọ ugbehru jọ kẹle Abade Galili. Ejọ i no Judia gbe Jerusalẹm ze, ikilomita 100 rite 110 thabọ no etẹe. Ejọ i no oria akotọ abade ọ Taya gbe Saidọn ze, evaọ ofẹ ẹkpẹlobọ-ọre. Ahwo buobu nọ a be mọ a te si kẹle re a kaobọ te Jesu, o te siwi ai kpobi. Nọ uvumọ ohwo nọ ọ be mọ gaga ọ gbẹ jọ udevie rai hi, o te muhọ ewuhrẹ. (Luk 6:17-19) Nọ o ku ẹme riẹ họ no, eme nọ a yo i gbe rai unu. Fikieme?
11 Ikpe buobu uwhremu na, ohwo jọ nọ o yo ovuẹ oyena o kere nọ: “Ewuhrẹ riẹ o te gbe ahwo buobu na enu, epanọ o wuhrẹ ai wọhọ ohwo nọ o wo udu.” (Matiu 7:28, 29) A rẹ sae ruẹ ẹgba nọ Jesu ọ jẹ rọ t’ẹme. Onọ Ọghẹnẹ o vi rie oye ọ ta, ọ tẹ jẹ rọ ẹgba Ẹme Ọghẹnẹ tha ewuhrẹ riẹ uke. (Jọn 7:16) Eme ọ Jesu e jọ vevẹ, uduotahawọ riẹ o rẹ tẹzẹ ohwo, yọ a rẹ sae vro ẹme riẹ hẹ. Eme riẹ e nyate otọ ẹme na je duobọte idu enọ e be gaviezọ kẹe. O wuhrẹ i rai epanọ a rẹ rọ ruẹ evawere, epanọ a rẹ lẹ, epanọ a rẹ rọ gwọlọ Uvie Ọghẹnẹ, gbe epanọ a rẹ rọ bọ kẹ obaro omofọwẹ. (Matiu 5:3–7:27) Eme riẹ e sasa idu enọ ohọo uzẹme gbe ẹrẹreokie u je kpe. U no ahwo itieye na eva ze re a “vro” oma rai re a nya siọ eware kpobi ba re a lele iei. (Matiu 16:24; Luk 5:10, 11) Ẹvẹ onana o rọ imuẹro ogaga nọ eme ọ Jesu i wo te!
‘O Wo Ẹgba Evaọ Iruo’
12, 13. Edhere vẹ Jesu o ro ‘wo ẹgba evaọ iruo,’ kọ evaọ idhere sa-sa vẹ o ro siwi?
12 Jesu ‘o wo ẹgba evaọ iruo’ re. (Luk 24:19) Ebe Usiuwoma na e niyẹrẹ bu vi eware igbunu 30 nọ o ru—aikpobi evaọ “ogaga Jihova.”b (Luk 5:17, NW ) Eware igbunu Jesu i kpomahọ izuazọ idu ahwo buobu. Eware igbunu ivẹ ọvo—ẹkuọ ezae 5,000 yọ evaọ oke ofa ezae 4,000, ‘u te no eyae gbe emọ no’—u kpomahọ ahwo nọ o wọhọ nọ a bu te 20,000!—Matiu 14:13-21; 15:32-38.
“A ruẹ Jesu nọ ọ be nya eva ehru abade”
13 Eware igbunu Jesu e jọ oghoghẹrẹ gaga. O wo ogaga vi idhivẹri, je le ai no oma ahwo lọlọhọ. (Luk 9:37-43) O wo ogaga vi ekwakwa emama akpọ na, o zihe ame ruọ udi. (Jọn 2:1-11) Avọ igbunu kẹ ilele riẹ, ọ nya ehru ame Abade Galili nọ ẹkporo o bi jo fi. (Jọn 6:18, 19) O wo ogaga vi ẹyao, o siwi ẹyao nọ ọ raha abọjọ oma na, ẹyao ọgaga, gbe ẹyao nọ ọ rẹ sai kpe ohwo. (Mak 3:1-5; Jọn 4:46-54) O ru esiwo eyena evaọ idhere sa-sa. Jesu o siwi ahwo jọ evaọ ugbothabọ, yọ ọ rehọ obọ te ejọ dede. (Matiu 8:2, 3, 5-13) O siwi ejọ ẹsiẹsiẹe, ejọ ẹmẹrera.—Mak 8:22-25; Luk 8:43, 44
14. Otọ iyero vẹ Jesu o jo dhesẹ nọ o wo ogaga nọ o rẹ kparobọ vi uwhu?
14 Maero, Jesu o wo ogaga nọ o rẹ kparobọ vi uwhu. Evaọ isiasa nọ a kere fihotọ, ọ kpare enọ i whu no, ọjọ ọmọtẹ ikpe 12 ọ tẹ rehọ iẹe kẹ ọsẹ gbe oni riẹ, ọ kpare ọmọ ọvo oni jọ nọ ọ rrọ aye-uku, jẹ kpare oniọvo-ọmọzae oyoyou rai kẹ inievo-emetẹ riẹ. (Luk 7:11-15; 8:49-56; Jọn 11:38-44) Uvumọ uyero o ga hrọ kẹe he. Ọ kpare ọmọtẹ ikpe 12 na evaọ ehru ehwa nọ ọ nwane jọ whu obọ na. Ọ kpare ọmọ aye-uku na evaọ etehe ukio riẹ, ababọ avro evaọ ẹdẹ nọ o ro whu na. Yọ ọ kpare Lazarọs no uki riẹ ze nọ o whu te edẹ ene no.
Eroruiruo Ogaga Ababọ Oriobọ, avọ Orimuo, gbe Ororokẹ
15, 16. Didi imuẹro e riẹ inọ Jesu ọ kare oriobọ evaọ eroruiruo ogaga riẹ?
15 Kọ whọ sai roro epanọ a hae rọ ogaga na ruiruo thọ te o hae jọ nọ ogaga nọ Jesu o wo na a rehọ e riẹ kẹ osu sebaẹgba jọ? Rekọ Jesu ọ kare uzioraha. (1 Pita 2:22) Ọ se re oriobọ, isiuru-ọkwa-okpehru, gbe uvo-uthei nọ u bi gele ahwo sebaẹgba rehọ ogaga rai ruiruo thọthọ rọ nwa amọfa oma na u wholo iei.
16 Jesu ọ kare oriobọ evaọ eroruiruo ogaga riẹ, ọ rehọ e riẹ kẹ omobọ riẹ erere he. Okenọ ohọo u je kpei, ọ se re ọ rẹriẹ itho ruọ ebrẹdi kẹ omobọ riẹ. (Matiu 4:1-4) Umutho ekwakwa nọ o wo e kẹ imuẹro inọ ọ rehọ ogaga riẹ ru oma riẹ fe he. (Matiu 8:20) Imuẹro efa e riẹ inọ iruo igbunu riẹ i no iroro ababọ-oriobọ ze. Oke kpobi nọ o ru eware igbunu, oware jọ u re vru mi ei. Okenọ o te siwi enọ e be mọ, ogaga u re noi oma. Ọ rẹ riẹ okenọ ogaga u te noi oma, makọ okenọ o te siwi omọvo dede. (Mak 5:25-34) Ghele na, ọ kuvẹ kẹ ogbotu ahwo re a kaobọ tei, ẹyao rai o ve no ere kpo. (Luk 6:19) Ẹvẹ onana o rrọ ẹzi ababọ oriobọ te!
17. Ẹvẹ Jesu o ro dhesẹ nọ o rri otọ mu evaọ eroruiruo ogaga riẹ?
17 Jesu o je rri otọ mu re ọ tẹ rọ ogaga riẹ ruiruo. O je ru eware igbunu ro dhesẹ oma ha hayo re o ru akpọ gbe ahwo unu ọvo ho. (Matiu 4:5-7) Ọ se nọ o re ru eware igbunu re o ru Herọd eva were fiki okpakpa othọthọ riẹ. (Luk 23:8, 9) Ukpenọ ọ rẹ rọ ogaga riẹ ro dhesẹ oma via, Jesu ọ jẹ ta kẹ ahwo nọ o siwi inọ a ta kẹ uvumọ ohwo ho. (Mak 5:43; 7:36) Ọ gwọlọ re ahwo a rehọ fiki eme nọ a jọ unu amọfa yo rọ t’eme kpahe iẹe he.—Matiu 12:15-19.
18-20. (a) Eme ọ rẹ kpọ oghẹrẹ nọ Jesu ọ rẹ rehọ ogaga riẹ ruiruo? (b) Eme who roro kpahe oghẹrẹ nọ Jesu o ro siwi ọzae odiezọ jọ?
18 Ọzae ọgaga ọnana, Jesu, o thabọ gaga no isu buobu nọ e rẹ rehọ ogaga rai wọ igabọ yọ a tehe ezọ di kẹ ẹgwọlọ gbe uye-oruẹ amọfa. Jesu ọ jẹ daezọ ahwo. Oma o rẹ wọe ọ tẹ ruẹ ahwo nọ e be ruẹ uye te epanọ o re ro ku uye-oruẹ rai họ. (Matiu 14:14) O wo ororokẹ kpahe iroro gbe ẹgwọlọ rai, yọ ọdawẹ ọnana o kpomahọ edhere nọ ọ rehọ ogaga riẹ ruiruo. A rẹ ruẹ oriruo urirẹ jọ eva Mak 7:31-37.
19 Evaọ oke nana, otu obuobu a ruẹ Jesu a tẹ rehọ ibuobu nọ e be mọ sei, o te siwi ai kpobi. (Matiu 15:29, 30) Rekọ ọzae jọ ọ jariẹ nọ Jesu ọ tẹrovi ziezi. Ọzae na o diezọ, yọ udugaga ọ be rọ t’ẹme. Ẹsejọhọ Jesu ọ ruẹ iguegue gbe omovuọ nọ o rọ ọzae na oma. Avọ ororokẹ, Jesu o te se ọzae na ruọ akotọ—no udevie ogbotu na—kpohọ oria nọ u siomano. Jesu ọ tẹ rọ obọ dhesẹ oware nọ ọ gwọlọ ru kẹ ọzae na. Ọ “rehọ uziabọ fihọ ezọ riẹ, o te hwoeya ro te ẹrọo riẹ.”c (Mak 7:33) Kẹsena, Jesu o te rri ehru, o te kuẹwẹ olẹ. Eware enana i re dhesẹ kẹ ọzae na inọ, ‘Oware nọ mẹ gwọlọ ru k’owhẹ na u no ogaga Ọghẹnẹ ze.’ Ukuhọ riẹ, Jesu ọ tẹ ta nọ: “Wha rovie.” (Mak 7:34) Ezọ ọzae na i te rovie, o te je mu ẹme họ ẹta ziezi.
20 Ẹvẹ u re duobọte ohwo udu te re a roro nọ makọ okenọ ọ jẹ rehọ ogaga nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ siwi enọ e be mọ, Jesu o dhesẹ ọdawẹ kẹ iroro rai! Kọ o gbẹ rọ oware omosasọ re ma riẹ nọ Jihova ọ rehọ Uvie Mesaya na kẹ Osu ẹruọsa, ọrọ ororokẹ otiọye na?
Oriruo Eware nọ E Be Tha
21, 22. (a) Eme iruo igbunu Jesu i dhesẹ? (b) Fikinọ Jesu ọ rẹ sae kpọ ekwakwa emama, eme ma rẹ sai rẹro riẹ evaọ otọ esuo Uvie riẹ?
21 Iruo igbunu nọ Jesu ọ jọ otọakpọ ru e rọ ẹmẹvo gheghe ọrọ eghale ilogbo nọ e be tha evaọ otọ esuo Uvie riẹ. Evaọ akpọ ọkpokpọ Ọghẹnẹ, Jesu ọ te wariẹ ru eware igbunu—rekọ evaọ akpọ soso! Dai roro kpahe eware isiuru jọ nọ e rrọ obaro na.
22 Jesu o ti ru re otọakpọ na o wariẹ kiehọ ẹrria evaọ epaọ ọsosuọ riẹ. Kareghẹhọ nnọ o dhesẹ ẹgba nọ ọ rẹ rọ kpọ ekwakwa emama evaọ okenọ o ru ẹkporo serihọ. Uzẹme riẹ họ, evaọ otọ esuo Uvie Kristi, ohwo-akpọ o ti du dhozọ enwoma ofou-owhre he, etọ nọ i re nuhu, errae nọ i re zue no igbehru ze, gbe eware okpẹtu emama efa. Nọ Jesu ọ rrọ Osu Iruo na, ọnọ Jihova o ro ruiruo rọ ma otọakpọ na gbe uzuazọ kpobi nọ o rrọ eva riẹ na, o wo otoriẹ ekwakwa otọakpọ na ziezi. Ọ riẹ epanọ ọ rẹ rọ rehọ ekwakwa riẹ ruiruo ziezi. Evaọ otọ esuo riẹ, a ti zihe otọakpọ na soso ruọ Aparadase.—Luk 23:43.
23. Wọhọ Ovie, ẹvẹ Jesu o ti ro ru ẹgwọlọ ahwo-akpọ gba?
23 Kọ ẹvẹ kpahe ẹgwọlọ ahwo-akpọ? Ẹgba Jesu nọ ọ rọ ko idu ahwo buobu, avọ umutho ebrẹdi gbe imiyei jọ ọvo, o k’omai imuẹro nnọ esuo riẹ o ti si ohọo no. Evaọ uzẹme, emuore obuobu, nọ a te ghale ziezi, o ti si ohọo no bẹdẹ bẹdẹ. (Olezi 72:16) Ẹgba nọ o wo vi ẹyao o ta k’omai nnọ ahwo nọ a be mọ, enọ i tuaro, diezọ, jẹ ko a ti siwi ai—riẹriẹriẹ, bẹdẹ bẹdẹ. (Aizaya 33:24; 35:5, 6) Ẹgba nọ o wo nọ ọ rọ kpare iwhuowhu o kẹ imuẹro nnọ ẹgba riẹ wọhọ Ovie obọ odhiwu o kẹre te ogaga nọ ọ rẹ rọ kpare ima ahwo buobu nọ i whu enọ o were Ọsẹ riẹ nọ ọ rẹ kareghẹhọ.—Jọn 5:28, 29.
24. Nọ ma bi roro kpahe ogaga Jesu na, eme ma re wo h’iroro, kọ fikieme?
24 Nọ ma bi roro kpahe ogaga Jesu na, joma kareghẹhọ nọ Ọmọ nana ọ raro kele Ọsẹ riẹ gbagba. (Jọn 14:9) Fikiere eroruiruo ogaga Jesu u dhesẹ epanọ Jihova ọ rẹ rọ ogaga ruiruo vevẹ. Wọhọ oriruo, roro kpahe edhere ọdawẹ nọ Jesu o ro siwi ọmoti jọ. Avọ ohrọ, Jesu ọ rọ obọ te ọzae na ọ tẹ ta nọ: “O ruọ omẹ.” (Mak 1:40-42) Fikiere, ẹkwoma ikere itienana, o wọhọ ẹsenọ Jihova ọ be ta nọ, ‘Ere mẹ rẹ rehọ ogaga mẹ ruiruo!’ Kọ oma o gbẹ be wọ owhẹ re who jiri Ọghẹnẹ erumeru mai jẹ kẹ uyere inọ ọ be rehọ ogaga riẹ ruiruo evaọ edhere oyoyou otiọye na?
a Ẹkporo idudhe e rrọ oware okpokpọ evaọ Abade Galili hi. Fiki ehru abade na nọ o kie kpotọ (ọ rehọ oware wọhọ imita 200 kpotọ vrẹ usi abade), ofou na ọ dina jọ etẹe rroro vi eria ekẹloma riẹ, onana o vẹ wha ẹvohẹ ze. Ifou egaga i re fou ruọ Ukiekpotọ Jọdan na no obọ Ugbehru Hẹmọn ze, onọ o rrọ ofẹ ẹkpẹlobọ-ọre na. O rẹ raha oke he re ẹkporo ọgaga ọ vẹ ruọ oria nọ ọ rrọ rirẹ.
b Fibae, ẹsejọ ebe Usiuwoma na e rẹ gba eware igbunu buobu ekru, a vẹ rọ unu ovo dhesẹ ae. Wọhọ oriruo, okejọ “ẹwho ọsoso” o su ze te rue riẹ, o te siwi ahwo “buobu” nọ e jẹ mọ.—Mak 1:32-34.
c Eya nọ a re nwo yọ oghẹrẹ edhere hayo oka esiwo nọ te ahwo Ju gbe ahwo orẹwho Egedhọ a jẹrehọ, yọ a niyẹrẹ eya nọ a re ro ru usiwo fihọ ebe isukulu rai. O sae jọ nọ Jesu o nwoeya gheghe ro dhesẹ kẹ ọzae na nọ o bi ti siwi iei. Epanọ o rrọ kpobi, orọnikọ Jesu ọ rehọ eya riẹ ru usiwo ho.