Uzou Avọ Ikpegbivẹ
Otofa Ame-Ọhọ Ra
1. Fikieme ame-ọhọ ọ jẹ jọ oware isiuru k’omai omomọvo?
EVAỌ ukpe 29 C.E., a họ Jesu ame, Jọn Ọhọahwo-Ame na o duwu i rie họ-ame le no evaọ Ethẹ Jọdan. Jihova omariẹ o je rri o te dhesẹ ọjẹrehọ. (Matiu 3:16, 17) Jesu ọ tẹ rọ enẹ fi oriruo h’otọ nọ ilele riẹ kpobi a re lele. Ikpe esa gbe ubro e vrẹ no, Jesu ọ tẹ kẹ ilele riẹ ohrẹ nana: “A rehọ ogaga kpobi nọ o rọ evaọ odhiwu gbe akpọ na kẹ omẹ no. Fikiere wha wuhrẹ ahwo erẹwho kpobi, wha họ ae ame evaọ odẹ Ọsẹ, gbe Ọmọ gbe Ẹzi Ẹri.” (Matiu 28:18, 19) Kọ whọ họ-ame no nya lele oware nọ Jesu ọ jọ etẹe dhesẹ na? Whọ gbẹ re họ-ame he, kọ whọ be ruẹrẹ oma kpahe re who ru ere?
2. Kpahe ame-ọhọ, didi enọ i fo nọ a rẹ kẹ iyo rai?
2 Epanọ o rrọ kpobi, otoriẹ uvevẹ kpahe ame-ọhọ u wuzou kẹ ohwo kpobi nọ ọ gwọlọ gọ Jihova jẹ rria akpọ ọkpokpọ okiẹrẹe riẹ. Usu enọ jọ nọ i fo ena: Kọ ame-ọhọ Ileleikristi inẹnẹ o wo otofa ovo na wọhọ ọrọ Jesu? Eme u dhesẹ re a họ-ame “evaọ odẹ Ọsẹ, gbe Ọmọ gbe Ẹzi Ẹri”? Eme u kugbe re a rria te oware nọ ame-ọhọ Ileleikristi u dikihẹ kẹ?
Ame-Ọhọ nọ Jọn O Ru
3. Amono ọvo ame-ọhọ Jọn ọ jọ kẹ?
3 Oware wọhọ emerae ezeza taure a tẹ te họ Jesu ame, Jọn Ọhọahwo-Ame na ọ jẹ ta usiuwoma evaọ igbrẹwọ Judia, be ta nọ: “Wha kuevarẹriẹ, keme uvie odhiwu o kẹle ino.” (Matiu 3:1, 2) Ahwo a yo ẹme nọ Jọn ọ ta a tẹ j’owọ kẹ ohrẹ na. A fa izieraha rai, kurẹriẹ no ai, a te bru Jọn ze re ọ họ ae ame evaọ Ethẹ Jọdan na. Ahwo Ju ame-ọhọ yena ọ jọ kẹ.—Luk 1:13-16; Iruẹru 13:23, 24.
4. Fikieme u je fo nọ ahwo Ju evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ na a re kurẹriẹ kpatakpata?
4 Ahwo Ju eyena a gwọlọ ekurẹriẹ kpatakpata. Evaọ ukpe ọ 1513 B.C.E., eva Ugbehru Sainai, esẹ rai a ruọ ọvọ orẹwho soso kugbe Jihova Ọghẹnẹ. Rekọ fiki izieraha ilogbo rai, a rria te owha-iruo rai evaọ otọ ọvọ na ha, fikiere a te bru kpe ai. Evaọ edẹ Jesu yọ uyero rai u yoma gaga no. ‘Ẹdẹ ologbo avọ idudu ọ ỌNOWO na’ nọ Malakae ọ ruẹaro riẹ na ọ kẹle ino. Evaọ ukpe 70 C.E., “ẹdẹ” ọyena ọ ze evaọ okenọ egbaẹmo Rom a raha Jerusalẹm, etẹmpol riẹ, je kpe ahwo Ju nọ a bu vi ima ọvo. A vi Jọn Ọhọahwo-Ame na, ọnọ ọ vọ avọ ọwhọ kẹ egagọ uzẹme, karo kẹ ọraha ọyena “re ọ ruẹrẹ ahwo na kpahe kẹ Ọnowo na.” U fo re a kurẹriẹ no izieraha rai wọso ọvọ Uzi Mosis na re a ruẹrẹ oma kpahe nọ a rẹ rọ jẹ Ọmọ Ọghẹnẹ, Jesu, ọnọ Jihova o bi vi bru rai na rehọ.—Malakae 4:4-6; Luk 1:17; Iruẹru 19:4.
5. (a) Okenọ Jesu ọ nyaze re ọ họ-ame, fikieme Jọn ọ jẹ nọ onọ kpahe onana? (b) Eme ame-ọhọ Jesu o dhesẹ?
5 Jesu omariẹ ọ jọ omọvo ahwo nọ a nya bru Jọn ze kẹ ame-ọhọ. Rekọ fikieme? Fikinọ Jọn ọ riẹ nọ Jesu o wo izieraha nọ ọ te fa ha, ọ tẹ ta nọ: “Whọ hae họ omẹ ame, who ve bru omẹ ze?” Rekọ ame-ọhọ Jesu o bi ti dhesẹ oka oware sa. Fikiere Jesu ọ tẹ k’uyo nọ: “Jọ o jọ ere enẹna; keme ere u fo omai re ma ru eware kpobi nọ [i] kiete gba.” (Matiu 3:13-15) Fikinọ Jesu ọ kare uzioraha, ame-ọhọ riẹ o dhesẹ ekurẹriẹ no izieraha ha; hayo kọ o gwọlọ nọ ọ rẹ rehọ oma mudhe kẹ Ọghẹnẹ hẹ, keme ọ rrọ ohwo orẹwho nọ o rehọ oma mudhe kẹ Jihova no. Ukpoye, ame-ọhọ riẹ evaọ okenọ ọ jọ ikpe 30 o jọ orọ oghẹrẹsa, yọ u dhesẹ oma riẹ nọ ọ rrọ kẹ Ọsẹ obọ odhiwu riẹ re o ru ẹgwọlọ Riẹ haro.
6. Ẹvẹ Jesu ọ rehọ eruo oreva Ọghẹnẹ kẹe ga te?
6 Oreva Ọghẹnẹ kẹ Kristi Jesu u te iruẹru nọ i kie kpahe Uvie na. (Luk 8:1) O tẹ jẹ kẹre te idhe uzuazọ ogbagba riẹ wọhọ ẹtanigbo jegbe wọhọ ehri ọvọ ọkpokpọ na. (Matiu 20:28; 26:26-28; Ahwo Hibru 10:5-10) Jesu ọ rehọ oware nọ ame-ọhọ riẹ na o dikihẹ kẹ gaga. Ọ kẹ omariẹ uvẹ re isiuru riẹ i kpohọ eware efa ha. Rite ekuhọ uzuazọ otọakpọ riẹ, ọ talamu oreva Ọghẹnẹ uruo, o ru usiuwoma ota Uvie Ọghẹnẹ họ iruo riẹ nọ e mae rro.—Jọn 4:34.
Ame-Ọhọ Ileleikristi
7. Anwọ Pẹntikọst 33 C.E., eme a ta kẹ Ileleikristi nọ a ru kpahe ame-ọhọ?
7 Jọn ọ họ ilele ọsosuọ Jesu ame ọ tẹ kpọ ae bru Jesu wọhọ ahwo ọsosuọ Uvie odhiwu na. ( Jọn 3:25-30) Evaọ otọ ekpakpọ Jesu, ilele nana oma rai a họ ahwo jọ ame re, onọ u wo otofa ovona wọhọ ame-ọhọ Jọn. ( Jọn 4:1, 2) Rekọ, muhọ evaọ Pẹntikọst 33 C.E., a te muọ uwou nọ a vi rai na họ erugba orọ ame-ọhọ “evaọ odẹ Ọsẹ, gbe Ọmọ gbe Ẹzi Ẹri” na. (Matiu 28:19) Whọ te ruẹ nọ u wo erere gaga re whọ kiẹ oware nọ oyena u dhesẹ.
8. Eme u dhesẹ re a họ-ame “evaọ odẹ Ọsẹ” na?
8 Eme u dhesẹ re a họ-ame “evaọ odẹ Ọsẹ” na? U dhesẹ ẹjẹrehọ odẹ riẹ, ọkwa, udu-esuo, ẹjiroro, gbe izi riẹ. Roro kpahe oware nọ onana u dhesẹ. (1) Kpahe odẹ riẹ, Olezi 83:18 o ta nọ: “Whẹ, ọnọ odẹ riẹ o rrọ Jihova, whẹ ọvo họ Ọnọ Ọ Mai Kpehru evaọ otọakpọ na kpobi.” (NW ) (2) Kpahe ọkwa riẹ, 2 Ivie 19:15 o ta nọ: “O ỌNOWO . . . whẹ ghinọ Ọghẹnẹ na, whẹ ọvo.” (3) Kpahe udu-esuo riẹ, Eviavia 4:11 o ta k’omai nọ: “Who teri, eyo Ọnowo nọ o re mie oro gbe adhẹẹ gbe ogaga, keme whẹ ọ ma eware na kpobi, jegbe fiki awere ra a rọ [rrọ], a rọ mae na.” (4) Ma re je vuhumu inọ Jihova họ Ọkokẹ Uzuazọ, ọnọ ọ jiroro nọ o re siwi omai no uzioraha gbe uwhu: “Usiwo o rọ ỌNOWO!” (Olezi 3:8; 36:9) (5) U fo re ma vuhumu inọ Jihova họ Ọkẹ-Uzi Erumeru na: “ỌNOWO na họ obruoziẹ mai, ỌNOWO na họ osu mai, ỌNOWO na họ ovie mai.” (Aizaya 33:22) Fikinọ o wo ekwa eyena kpobi, a tuduhọ omai awọ nọ: “Whọ rẹ rehọ eva ra kpobi, gbe ẹzi ra kpobi, gbe iroro ra kpobi, you Ọnowo na Ọghẹnẹ ra.”—Matiu 22:37.
9. Eme u dhesẹ re a ‘họ-ame evaọ odẹ Ọmọ na’?
9 Eme u dhesẹ re a họ-ame evaọ “odẹ Ọmọ” na? U dhesẹ evuhumu odẹ, ọkwa, gbe udu-esuo Jesu Kristi. Otofa odẹ riẹ, Jesu, họ “Jihova Họ Esiwo.” O wo ọkwa ọyena fikinọ ọye họ Ọmọ nọ Ọghẹnẹ ọvo ọ ma, emuhọ ọrọ emama Ọghẹnẹ. (Matiu 16:16; Ahwo Kọlọsi 1:15, 16) Rọ kpahe Ọmọ nana, Jọn 3:16 o ta k’omai nọ: “Ọghẹnẹ o you akpọ na hrọ [ahwo-akpọ nọ a re siwi], ọ jẹ rehọ Ọmọvo riẹ kẹ, re kohwo kohwo nọ ọ rọwo riẹ o gbe vrẹ hẹ rekọ o re wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.” Fikinọ Jesu o whu avọ ẹrọwọ, Ọghẹnẹ ọ kpare e riẹ no iwhuowhu ọ tẹ kẹe udu-esuo ọkpokpọ. Wọhọ epanọ Pọl ukọ na o kere, Ọghẹnẹ o ru Jesu “kpo-ehru gaga” evaọ ehrugbakpọ na, ọnọ ọ rọ tha Jihova. Fikiere “ighilawọ kpobi i re diguẹ kẹ odẹ Jesu . . . jegbe nọ kunu kunu kpobi o rẹ rọwo nọ Jesu Kristi họ Ọnowo, rọ kẹ oruaro Ọghẹnẹ Ọsẹ na.” (Ahwo Filipai 2:9-11) Onana u dhesẹ ẹmeoyo rọkẹ ijaje Jesu, enọ i no obọ Jihova oma riẹ ze.—Jọn 15:10.
10. Eme u dhesẹ re a họ-ame “evaọ odẹ . . . Ẹzi Ẹri” na?
10 Eme u dhesẹ re a họ-ame “evaọ odẹ . . . Ẹzi Ẹri” na? U dhesẹ evuhumu iruo ẹzi ọfuafo na. Kọ eme họ ẹzi ọfuafo na? Oye họ ẹgba iruo Jihova, onọ o bi ro ru ẹjiroro riẹ gba. Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ nọ: “Mẹ rẹ te lẹ Ọsẹ na, ọ rẹ te kẹ owhai Ọthuke ọfa, re avọ owhai a gbẹ jọ bẹdẹ bẹdẹ, makọ Ẹzi uzẹme.” ( Jọn 14:16, 17) Eme onana u re fiobọhọ kẹ ai ru? Jesu ọ wariẹ ta kẹ ae nọ: “Nọ Ẹzi Ẹri ọ ruọ owhai oma no wha re ti wo ogaga nọ wha ti ro se isẹri mẹ eva Jerusalem gbe Judia kpobi te Sameria je rite ọnyaba akpọ na.” (Iruẹru 1:8) Ẹkwoma ẹzi ọfuafo na, Jihova ọ kẹ ẹgba nọ a ro kere Ebaibol na re: “Aroọruẹ ọvo nọ o no obọ ohwo ze ọ te jọ họ, rekọ ahwo nọ Ẹzi Ẹri o mu ae a ta ẹme nọ o no obọ Ọghẹnẹ ze.” (2 Pita 1:21) Fikiere nọ ma te bi wuhrẹ Ebaibol na yọ ma bi dhesẹ nọ ma vuhu ẹkẹ abọ-iruo ẹzi ọfuafo na mu. Edhere ọfa nọ ma re ro dhesẹ nọ ma vuhu ẹkẹ abọ-iruo ẹzi ọfuafo na mu họ ẹkwoma Jihova nọ ma rẹ yare re o fi obọ họ k’omai mọ “ubi Ẹzi” na, onọ u kugbe “uyoyou, oghọghọ, udhedhẹ, uye oruẹ krẹkri, oma-onyẹ, ewoma, orọwọ, oma-urokpotọ, oma-oyọrọ.”—Ahwo Galesha 5:22, 23.
11. (a) Eme họ uvi otofa ame-ọhọ evaọ edẹ mai na? (b) Ẹvẹ ame-ọhọ ọ rọ wọhọ ewhu gbe ẹkpare ze?
11 Ahwo ọsosuọ nọ e họ-ame rọwokugbe ohrẹ Jesu na họ ahwo Ju gbe enọ i ku oma gbe ahwo Ju, muhọ evaọ 33 C.E. U kri hi, a te kpeze uvẹ-ọghọ ẹjọ Ileleikristi bru ahwo Sameria. Kẹsena, evaọ 36 C.E., use na o tẹ kẹre te ahwo erẹwho Egedhọ nọ e yawo ho. Taure a tẹ te họ-ame, o gwọlọ nọ ahwo Sameria gbe erọ erẹwho Egedhọ na a rẹ kake rehọ oma mudhe kẹ Jihova re a gọe wọhọ ilele Ọmọ riẹ tao. Onana o gbẹ rrọ oka ame-ọhọ Ileleikristi rite edẹ mai na. Ame nọ a re du ohwo họ le no họ oka nọ u fo omarọkẹ nana, keme ame-ọhọ o wọhọ ukio. Otọ ame na nọ whọ rẹ ro le no u dhesẹ uwhu nọ who whu kẹ edhere uzuazọ anwae ra. Ẹkpare no ame na ze u dhesẹ nọ a ru owhẹ kpokpọ no kẹ oreva Ọghẹnẹ u ruo. “Ame-ọhọ ọvo” ọnana ọ rrọ kẹ ahwo kpobi nọ e ziọ Ileleikristi uzẹme. Eva oke ame-ọhọ a re zihe ruọ Ileleikristi Isẹri Jihova, egbodibo Ọghẹnẹ nọ e rọ oma mudhe no.—Ahwo Ẹfẹsọs 4:5; 2 Ahwo Kọrint 6:3, 4.
12. Eme ame-ọhọ Ileleikristi o tho, kọ evaọ oghẹrẹ vẹ?
12 Oghẹrẹ ame-ọhọ otiọye na o wo ẹgba esiwo ologbo evaọ aro Ọghẹnẹ. Wọhọ oriruo, nọ ọ fodẹ okọ nọ Noa o ku nọ ọye gbe uviuwou riẹ a rọ zọ no Ẹvo na no, Pita ukọ na o te kere nọ: “Ame-ọhọ, nọ u kiehọ onana, u bi siwi owhai enẹna, orọnikọ uluhu ofano oma ha, rekọ uyo nọ emamọ eva i re yo kẹ Ọghẹnẹ, fiki ẹkparomatha Jesu Kristi.” (1 Pita 3:21, ẹjẹlẹ ibieme na ọmai.) Okọ na o jọ imuẹro ivevẹ inọ Noa o ru iruo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ re no. Nọ o ku iruo okọ na họ no, “ẹvo nọ [o ku] akpọ ọyena ọ tẹ raha [akpọ na no].” (2 Pita 3:6) Rekọ Noa avọ uviuwou riẹ, “imariae e zọe no uwhu ame.”—1 Pita 3:20.
13. Eme a re siwi Oleleikristi no fiki ame-ọhọ?
13 Nẹnẹ na, enọ e rehọ oma mudhe kẹ Jihova fiki ẹrọwọ nọ a fihọ Kristi nọ ọ kparoma ze no na a rẹ họ-ame wọhọ oka omarọkẹ oyena. A ve ru oware nọ o rrọ oreva Ọghẹnẹ kẹ edẹ mai na a ve ti siwi ai no akpọ omuomu ọnana. (Ahwo Galesha 1:3, 4) A gbẹ rọ ovao dhe ọraha kugbe uyerakpọ omuomu nana ha. A siwi rai no ọraha no, Ọghẹnẹ ọ rẹ jẹ kẹ ae emamọ iroro-oziẹbro. Jọn ukọ na ọ kẹ idibo Ọghẹnẹ imuẹro nọ: “Akpọ na avọ urusio riẹ e rẹ te vrẹ, rekọ ohwo nọ o re ru oreva Ọghẹnẹ ọ rẹ jọ bẹdẹ.”—1 Jọn 2:17.
Ẹria te Owha-Iruo Mai
14. Ẹvẹ ame-ọhọ ọvo ọ gbẹ rọ obe-udu usiwo ho?
14 O rẹ jọ oware othọthọ re ma ku ei họ nọ re a họ-ame ọvo yọ obe-udu usiwo. Onọ o jẹ jọ oware erere họ otẹrọnọ ohwo ọ ghinẹ rehọ oma riẹ mudhe kẹ Jihova no ẹkwoma Jesu Kristi je bi ru oreva Ọghẹnẹ, kru ẹrọwọ rite urere. “Ọnọ o kiakọ te urere ọye a re ti siwẹ.”—Matiu 24:13.
15. (a) Eme họ oreva Ọghẹnẹ nẹnẹ kẹ Ileleikristi nọ e họ-ame no? (b) Ẹvẹ ẹjọ Oleleikristi u re wuzou te evaọ izuazọ mai?
15 Oreva Ọghẹnẹ kẹ Jesu u kugbe oghẹrẹ nọ ọ rẹ rehọ uzuazọ riẹ wọhọ ohwo-akpọ ruiruo. O re fi ei h’otọ wọhọ idheidhe. Rọ k’omai, ma rẹ rehọ oma mai na kẹ Ọghẹnẹ, yọ ma rẹ wha uzuazọ omolahiẹ kẹ amọfa haro ẹkwoma oreva Ọghẹnẹ u ruo. (Ahwo Rom 12:1, 2) O sae jọ nọ oreva Ọghẹnẹ ma bi ru vievie he otẹrọnọ, makọ otiẹse, ma re keke aro fihọ ru wọhọ akpọ nọ ọ wariẹ omai họ na hayo otẹrọnọ ma bọ uzuazọ mai wariẹ ilale mọvuọria, rehọ egagọ onut’obọ gheghe kẹ Ọghẹnẹ. (1 Pita 4:1-3; 1 Jọn 2:15, 16) Okenọ ohwo Ju jọ ọ nọ oware nọ o re ru hrọ re o te ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ, Jesu o dhesẹ epanọ u wuzou te re a rria uzuazọ ofuafo. Rekọ ọ tẹ riobọhọ oware jọ nọ u wuzou viere: ẹgwọlọ nọ a rẹ rọ jọ Oleleikristi, ọnọ o bi lele Jesu. Oye o rẹ jọ oware ọsosuọ evaọ uzuazọ hrọ. Ilale ekwakwa efe i re mi ei aro ho.—Matiu 19:16-21.
16. (a) Didi owha-iruo Ileleikristi kpobi a wo kpahe Uvie na? (b) Wọhọ epanọ a dhesẹ i rie evaọ ẹwẹ-obe avọ 116 gbe 117 na, evẹ họ obọdẹ idhere jọ nọ ma re ro ru iruo Uvie na? (c) Imuẹro eme udu kpobi nọ ma re ro w’obọ evaọ iruo isẹri-ise na e rẹ kẹ?
16 Ma re je fiẹgba họ iẹe inọ oreva Ọghẹnẹ kẹ Jesu u kugbe uvi iruo nọ i wo obọ kugbe Uvie Ọghẹnẹ. A wholo Jesu omariẹ re ọ jọ Ovie. Rekọ okenọ ọ jọ otọakpọ, o se isẹri ọwhọ kpahe Uvie na. Ma wo oghẹrẹ iruo isẹri-ise evona, yọ ma wo ẹjiroro kpobi nọ ma rẹ rọ rehọ udu kpobi ru iruo na. Eva ere oruo, yọ ma bi dhesẹ ovuhumuo mai kẹ esuo Jihova jegbe uyoyou mai kẹ erivẹ mai. (Matiu 22:36-40) Ma re je dhesẹ nọ ma rrọ ovo kugbe ibe egegagọ wariẹ akpọ na họ, enọ aikpobi a rrọ ewhovuẹ Uvie. Mai kpobi a be rọ okugbe tunye haro kpohọ ute uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ otọ Uvie oyena.
Eme Ọkiẹkpemu
• Didi ithatho gbe ẹhẹriẹ e rrọ udevie ame-ọhọ Jesu gbe ame-ọhọ inẹnẹ na?
• Eme u dhesẹ re a họ-ame “evaọ odẹ Ọsẹ, gbe Ọmọ gbe Ẹzi Ẹri” na?
• Eme u kugbe re a rria te ewha-iruo ame-ọhọ Oleleikristi?
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 116, 117]
IDHERE JỌ NỌ A RE RO WHOWHO UVIE NA
N’ẹthẹ ruọ ẹthẹ
Kẹ imoni
Kẹ ibe-iruiruo
Kẹ ibe-isukulu
Evaọ iyẹrẹ
Ẹkwoma ezihebru enọ i wo isiuru
Eva ebe-uwuhrẹ Ebaibol