Uzou Avọ 9

“Dhẹ Kẹnoma kẹ Ọfariẹ-Ogbe”

“Fikiere wha kpe abọ akpọ nọ e ro oma rai no: igberedia, egbegbe, urusio nọ o rẹ vrẹ ẹta, eware iyoma eguọlọ, gbe eware amọfa eguọlọ, onọ orọ edhọ egọ.”—AHWO KỌLỌSI 3:5.

1, 2. Ẹvẹ Belam ọ jiroro inọ ọ rẹ rọ wha uye se ahwo Jihova?

OKUORI o kpohọ oria nọ o je kpe iyei gaga. O wo oghẹrẹ eri jọ họ iroro nọ ọ gwọlọ kpe. Ọ tẹ salọ oghẹrẹ oware nọ u re si eri na urru, jẹe họ oghọlọ na o te fi ei họ ame. U kri hi, ufi-oghọlọ na u te si kekeke, ọkpọ-oghọlọ na ọ tẹ vẹ, o te si eri na fihọ okpa. O te kp’ohwẹ ku unu, keme ọ riẹ nọ oghẹrẹ oware nọ o rẹ were eri na ọ rọ kpahe oghọlọ na.

² Onana o kareghẹhọ omai oware jọ nọ o via evaọ okenọ u kpemu. Evaọ ukpe 1473 B.C.E., ọzae jọ nọ a re se Belam o roro gaga kpahe oghẹrẹ oware nọ ọ rẹ rọ kpahe ẹta kẹ ahwo jọ. Ahwo nọ ọ gwọlọ kpahe ẹta na kẹ họ ahwo Ọghẹnẹ nọ e jọ Otọ-Opraprara Moab, eva uwhru Ẹkwotọ Eyaa na. Belam o se oma riẹ ọruẹaro Jihova, rekọ ọ jọ ohwo uvou-uthei nọ a rehọ re ọ bọwo ahwo Izrẹl ehao. Rekọ nọ Jihova o dhomahọ ẹme na, ẹkẹ o te kurẹriẹ, ukpenọ Belam ọ bọwo ahwo Izrẹl ehao, o te guọvunu kẹ ai. Fikinọ ọ gwọlọ inọ osohwa riẹ u re tei obọ, Belam o te ku ei họ inọ ọ tẹ sai ru ahwo Izrẹl kieruọ uzioraha ulogbo jọ, ẹsejọhọ Ọghẹnẹ ọvo ọ te bọwo ahwo obọriẹ ehao. Avọ ẹjiroro yena, Belam ọ tẹ rehọ emetẹ iwowoma Moab rọ kpahe ẹta na.—Ikelakele 22:1-7; 31:15, 16; Eviavia 2:14.

3. Ẹvẹ omaa Belam u ru iruo te?

³ Kọ ẹta na o mu? Ee, o mu ahwo buobu. Idu buobu erọ ezae Izrẹl a kie ruọ ẹta na, ẹkwoma ‘emetẹ Moab nọ a lele bru igberẹ.’ A tube mu eghẹnẹ ahwo Moab họ ẹgọ dede, a gọ Bale obọ Piọ, nọ a je se ọghẹnẹ ẹvi, hayo ọrọ igberẹ. O wha riẹ ze nọ ahwo Izrẹl 24,000 a ro whu eva uwhru Ẹkwotọ Eyaa na. Oware uweri ulogbo o jọ!—Ikelakele 25:1-9.

4. Fikieme idu buobu erọ ahwo Izrẹl a ro kie ruọ ẹta igberẹ-ibro?

⁴ Eme ọ wha okpẹtu nana ze? Ahwo na buobu a wo udu uyoma ẹkwoma uke nọ a kieku Jihova, Ọghẹnẹ nọ o siwi rai no Ijipti ze, ọnọ ọ ko rai evaọ udhude na, je su ai dẹdẹ rite uwhru ẹkwotọ eyaa na. (Ahwo Hibru 3:12) Be ta kpahe oware nọ o via na, Pọl ukọ na o kere nọ: “Ma . . . rọ oma mai kẹ igberẹ-ibro ho, wọhọ epanọ otu rai jọ o ru, nọ ahwo odu udhegbesa a je kie whu eva ẹdẹ ọvo.”a—1 Ahwo Kọrint 10:8.

5, 6. Fikieme ikuigbe kpahe uzioraha ahwo Izrẹl evaọ Otọ-Opraprara Moab u ro wuzou kẹ omai nẹnẹ?

⁵ Ikuigbe nana nọ e rrọ obe Ikelakele na i wo eware buobu nọ ahwo Ọghẹnẹ nẹnẹ a re wuhrẹ noi ze, enọ i dikihẹ unuẹthẹ ẹkwotọ eyaa nọ u woma thethabọ vi ọrọ emọ Izrẹl na. (1 Ahwo Kọrint 10:11) Wọhọ oriruo, oghẹrẹ nọ owezẹ ọzae-avọ-aye u bi mu ahwo-akpọ nẹnẹ wọhọ udi, o wọhọ epanọ o jọ kẹ ahwo Moab anwae, rekọ orọ oke nana o mae ga. Ofariẹ, kukpe kukpe idu buobu erọ Ileleikristi a bi kie kẹ odawọ ọfariẹ-ogbe—ẹta ọvona nọ o mu emọ Izrẹl na. (2 Ahwo Kọrint 2:11) Ahwo jọ nọ i bi kuomagbe ahwo Ọghẹnẹ nẹnẹ a bi ru wọhọ Zimrai, ọnọ ọ wharo rehọ ọmọtẹ ahwo Midian ziọ uwou-udhu riẹ evaọ evuẹ ahwo Izrẹl; ahwo otiọnana a be wha uruemu ọfariẹ-ogbe họ amọfa evaọ ukoko Ileleikristi na.—Ikelakele 25:6, 14; Jud 4.

⁶ Kọ whọ be ruẹ oma ra nẹnẹ wọhọ ẹsenọ whọ rrọ Otọ-Opraprara Moab? Kọ whọ be kparo ruẹ osa na, koyehọ, akpọ ọkpokpọ nọ ma be hẹrẹ anwẹdẹ nọ ọ kẹle no na? O tẹ rrọ ere, dao ẹgba ra kpobi re whọ daji uyoyou Ọghẹnẹ ẹkwoma ujaje nana nọ who re lele: “Dhẹ kẹnoma kẹ ọfariẹ-ogbe.”—1 Ahwo Kọrint 6:18, NW.

EME HỌ ỌFARIẸ-OGBE?

7, 8. Eme họ “ọfariẹ-ogbe,” kọ ẹvẹ ahwo nọ a bi gbe ọfariẹ a re ro vu oware nọ a kọ?

⁷ Wọhọ epanọ Ebaibol na e rehọ ẹme na ruiruo, “ọfariẹ-ogbe” (por·neiʹa eva Griki) u kie kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye enọ e rọo ohwohwo ho evaọ edhere nọ Ebaibol e jẹrehọ. O kẹre te ẹnwae-obro, ogberẹ-obro, owezẹ evaọ udevie imava nọ e rọo ohwohwo ho, ẹba ọzae hayo aye nọ a rẹ rọ unu vi, ẹba ọzae nọ a re dhehọ uvinẹ aye, gbe abọ nọ a rẹ rọ whrawhra ẹba omọfa nọ ọ rrọ ọrivẹ orọo ohwo ho. Nọ ezae ivẹ hayo eyae ivẹ a te bi ru eware itienana kugbe ohwohwo, hayo bi lele erao wezẹ, a re je sei ọfariẹ-ogbe.b

⁸ Ikereakere na e ta riẹ vevẹ: Ahwo nọ a bi gbe ọfariẹ a sae jọ ukoko Ileleikristi na ha, yọ a ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ hẹ. (1 Ahwo Kọrint 6:9; Eviavia 22:15) Fibae, makọ obọnana dede, ahwo otiọye na a be wha uye buobu se omarai, a bi ku adhẹẹ nọ amọfa a wo kẹ ae gbe eva nọ a fihọ ae fiẹ, a be wha ozighi fihọ orọo rai, a bi wo obroziẹ-iroro nọ ọ fo ho, udihọ nọ a gwọlọ họ, ẹyao gbe uwhu dede. (Ahwo Galesha 6:7, 8) O kare areghẹ gaga re ohwo o yeri uzuazọ nọ o rẹ wha okpẹtu itienana kpobi ze. U yoma kẹhẹ inọ ahwo buobu a re roro kparo kpohọ oghẹrẹ ebẹbẹ itieye na ha nọ a tẹ be jẹ owọ othọthọ ọsosuọ na—onọ ẹsibuobu o be hae jọ ifoto-ẹbẹba iriwo!

IFOTO-ẸBẸBA—OWOJẸ ỌSOSUỌ NỌ U RE SU KPOHỌ ỌFARIẸ-OGBE

9. Kọ ifoto-ẹbẹba iriwo o kare enwoma, wọhọ epanọ ahwo a rẹ ta na? Ru ei vẹ.

⁹ Evaọ erẹwho buobu, ifoto-ẹbẹba e be vọ eria nọ a rẹ jọ zẹ ebe-awhusi, ile nọ a kporo, gbe evaọ etehe-ughe, i te je bi wowẹ evaọ Itanẹte.c Kọ o kare enwoma, wọhọ epanọ ahwo jọ a ta? Vievie! Ahwo nọ a re rri ifoto-ẹbẹba a sai zihe ruọ enọ i wo uruemu ọ obọ rọ whrawhra ẹba obọrai, gbe ọwhọ oyoma kẹ owezẹ ọzae-avọ-aye, nọ o rẹ whae ze nọ a je wo isiuru etọtọ, ebẹbẹ evaọ orọo, tubẹ lẹliẹ orọo fa.d (Ahwo Rom 1:24-27; Ahwo Ẹfẹsọs 4:19) Ọkiotọ jọ o dhesẹ inọ isiuru egaga kẹ owezẹ ọzae-avọ-aye o wọhọ ẹyao-ọta. Ọ ta nọ, “O re dhe ẹruẹruọ. O rẹ kaki kpo ho, yọ o rẹ jẹ jọ bẹbẹ re a siwi ei.”

10. Idhere vẹ ma sai ro fi ehri-uzi nọ o rrọ Jemis 1:14, 15 na họ iruo? (Se ẹkpẹti nọ ọ rrọ obotọ na re.)

¹⁰ Roro kpahe eme nọ e rrọ Jemis 1:14, 15, nọ u se nọ: “Rekọ kohwo kohwo o re kie ruọ odawọ okenọ urusio avọ eguọlọ-aguọlọ riẹ e gba riẹ họ. Kẹsena, nọ urusio u te dihọ, u ve yẹ umuomu, nọ umuomu o jẹ ro thẹtawa no o vẹ wha uwhu ze.” Fikiere otẹrọnọ isiuru iyoma e ziọ owhẹ iroro, daoma si ai no iroro vẹrẹ vẹrẹ! Wọhọ oriruo, otẹrọnọ iwoho nọ e rẹ kpare isiuru owezẹ e tẹ roma via idudhe, ku ovao ra kufiẹ vẹrẹ, hayo furie ekọmputa na hayo nwene kpohọ oria ofa evaọ etehe-ughe na. Ru oware kpobi nọ u fo re whọ whaha isiuru ọfariẹ-ogbe taure e tẹ te d’owhẹ oma fia je su owhẹ thọ!—Matiu 5:29, 30.

11. Nọ ma tẹ be daoma re ma whaha isiuru ethọthọ, ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ ma fi eva họ Jihova?

¹¹ Ọnọ ọ riẹ omai vi oghẹrẹ nọ ma riẹ omobọ mai o wo emamọ ẹjiroro nọ ọ rọ kẹ ohrẹ nana inọ: “Fikiere wha kpe abọ akpọ nọ e ro oma rai no: igberedia, egbegbe, urusio nọ o rẹ vrẹ ẹta, eware iyoma eguọlọ, gbe eware amọfa eguọlọ, onọ orọ edhọ egọ.” (Ahwo Kọlọsi 3:5) Uzẹme o rrọ inọ o rẹ sae jọ bẹbẹ re a ru onana. Rekọ kareghẹhọ inọ ma wo ọsẹ obọ odhiwu nọ ọ rrọ yoyou je wo odiri nọ ma re bo bru. (Olezi 68:19) Fikiere dhẹ bru ei vẹrẹ vẹrẹ nọ iroro ethọthọ e tẹ ruọ owhẹ udu. Lẹ kẹ “ogaga ulogbo nọ othesiwa,” jẹ daoma kpọ iroro ra kpohọ eware efa.—2 Ahwo Kọrint 4:7; 1 Ahwo Kọrint 9:27; se ẹkpẹti na “Ẹvẹ Mẹ Sai ro Siobọno Ekpehre Uruemu?” evaọ ẹwẹ-obe avọ 104.

12. Eme “udu” mai u dikihẹ kẹ, kọ fikieme ma jẹ sẹro riẹ?

¹² Solomọn ọzae owareghẹ na o kere nọ: “Rọ ẹro kpotọ kẹ udu ra, keme etẹe eyeri uzuazọ o bi no tha.” (Itẹ 4:23) “Udu” mai u dikihẹ kẹ ohwo nọ ma rrọ evaọ obeva, oghẹrẹ ohwo nọ ma ginẹ rrọ evaọ aro Ọghẹnẹ. Ofariẹ, oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ o rri “udu” mai oye u ti dhesẹ sọ ma ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ orọnikọ oghẹrẹ nọ amọfa a rri omai hi. Ere o rrọ. Rekọ ẹme nana okpẹme. Job ọzae nọ o wo ẹrọwọ na ọ riọvọ kugbe ibiaro riẹ re ọ ruẹse siọ aye ba eriwi avọ ekpehre isiuru. (Job 31:1) Job ọ rrọ emamọ oriruo kẹ omai! Ọso-ilezi jọ nọ o wo oghẹrẹ iroro evo yena ọ lẹ nọ: “Si aro mẹ no eware ifofe iriwo.”—Olezi 119:37.

DAINA O MU EKPEHRE USU

13. Ono họ Daina, kọ eme o dhesẹ inọ ọ salọ ekpehre egbẹnyusu?

¹³ Wọhọ epanọ ma ruẹ evaọ Uzou avọ 3 na, egbẹnyusu mai a sae lẹliẹ omai jọ emamọ ahwo hayo ikpehre ahwo. (Itẹ 13:20; 1 Ahwo Kọrint 15:33) Roro kpahe oriruo Daina, ọmọtẹ Jekọp. (Emuhọ 34:1) Dede nọ a yọrọ e riẹ ziezi no emaha ze, Daina o mu ekpehre usu kugbe emetẹ ahwo Kenan. Wọhọ ahwo Moab, ahwo Kenan a je zue evaọ ọfariẹ-ogbe. (Iruo-Izerẹ 18:6-25) Evaọ iroro Shẹkẹm, ọnọ “o wo adhẹ gaga” eva orua ọsẹ riẹ gbe evaọ iroro ezae Kenan efa, a roro inọ o te were Daina re a lele iei wezẹ.—Emuhọ 34:18, 19.

14. Didi uye u no oghẹrẹ egbẹnyusu nọ Daina ọ salọ ze?

¹⁴ Ẹsejọhọ Daina o wo isiuru owezẹ họ udu hu nọ ọ ruẹ Shẹkẹm. Rekọ Shẹkẹm o ru oware nọ ahwo Kenan buobu a re rri fihọ oware nọ u fo eruo nọ isiuru owezẹ e tẹ whẹ ze. Evaọ oke yena oghẹrẹ kpobi nọ Daina ọ họre te kẹhẹ u wiruo ho, keme nọ ọ ‘gbae o te lele iei wezẹ’ je zue i oma. O wọhọ nọ uwhremu na Shẹkẹm o te ti “you” Daina, rekọ oyena u nwene oware nọ o ru rie na ha. (Emuhọ 34:1-4) Yọ orọnikọ Daina ọvo ọ ruẹ uye oware nọ o via na ha. Oghẹrẹ egbẹnyusu nọ ọ salọ u si eware buobu lele oma, o wha omovuọ gbe ekela se uviuwou riẹ soso.—Emuhọ 34:7, 25-31; Ahwo Galesha 6:7, 8.

15, 16. Ẹvẹ ma sai ro wo uvi areghẹ? (Se ẹkpẹti nọ ọ rrọ ẹwẹ-obe avọ 109 na re.)

¹⁵ Otẹrọnọ oware uyoma nọ o via kẹ Daina na u wuhrẹ i rie areghẹ, oware nọ o via o via no. U du gwọlọ inọ oware uyoma o rẹ via kẹ enọ i you je bi yoẹme kẹ Jihova taure a te wo areghẹ hẹ. Fikinọ a bi yoẹme kẹ Ọghẹnẹ, a be salọ ‘ahwo iwareghẹ nọ a re lele nyusu.’ (Itẹ 13:20a) Onana u bi fi obọ họ kẹ ae wo otoriẹ “emamọ edhere” jẹ be rọ ere whaha ebẹbẹ gbe edada nọ a hai ti si se omobọ rai.—Itẹ 2:6-9; Olezi 1:1-3.

¹⁶ Ohwo kpobi nọ ọ gwọlọ wo areghẹ nọ u no obọ Ọghẹnẹ ze ọ rẹ sai woi ẹkwoma olẹ ikẹse kẹse, gbe Ebaibol na avọ ebe nọ ọrigbo nọ o wo ẹrọwọ na o kere nọ o re se ẹsikpobi. (Matiu 24:45; Jemis 1:5) Oware ofa nọ u wuzou re họ omaurokpotọ, onọ u re dhesẹ oma via nọ ma tẹ be rọ unevaze lele ithubro Ebaibol na. (2 Ivie 22:18, 19) Wọhọ oriruo, Oleleikristi ọ sae rọwo inọ udu riẹ u wo ẹghẹ je wo uruemu ugbogbo. (Jerimaya 17:9) Rekọ otẹrọnọ oware jọ o be thọe obọ, kọ o ti wo omaurokpotọ re ọ jẹ emamọ uthubro gbe obufihọ nọ a te kẹe rehọ?

17. Dhesẹ uyero jọ nọ o rẹ sae romavia evaọ uviuwou, je dhesẹ epanọ ọsẹ ọ sai ro lele ọmọtẹ riẹ jiroro.

¹⁷ Dai roro kpahe uyero nana. Ọsẹ jọ ọ rọwo kẹ ọmọtẹ riẹ hẹ re ọye avọ oniọvo-ọmọzae Oleleikristi jọ ọvo a kpohọ ore. Ọmọtẹ na ọ tẹ nọ ọsẹ riẹ nọ: “Ọsẹ mẹ, kọ who fi eva họ omẹ? Ma ti ru oware uyoma ovo ho!” O sae jọ nọ ọmọtẹ na o you Jihova, yọ o wo iroro oware uyoma uruo ho, rekọ onọ na họ, kọ ọ be “nya eva edhere areghẹ” nọ u no obọ Ọghẹnẹ ze? Kọ ọ be “dhẹ kẹnoma kẹ ọfariẹ-ogbe”? Manikọ ọ be rọ ugheghẹ “rehọ ẹro so omobọ riẹ ọvo”? (Itẹ 28:26) Whọ rẹ sai roro kpahe ehri-izi efa nọ e rẹ sai fi obọ họ kẹ ọsẹ otiọye na avọ ọmọtẹ riẹ jiroro kpahe ẹme na.—Se Itẹ 22:3; Matiu 6:13; 26:41.

JOSẸF Ọ DHẸ KẸNOMA KẸ OFARIẸ-OGBE

18, 19. Didi odawọ u te Josẹf, kọ ẹvẹ o ro fi ei kparobọ?

¹⁸ Ẹghele jọ nọ o you Ọghẹnẹ jẹ dhẹ kẹnoma kẹ ọfariẹ-ogbe họ Josẹf, ọmọ-ọsẹ Daina. (Emuhọ 30:20-24) Nọ Josẹf ọ gbẹ jọ ọmaha, ọ ruẹ okpẹtu nọ o no ugheghẹ Daina ze. Ababọ avro, eware nana nọ Josẹf ọ kareghẹhọ gbe isiuru riẹ re ọ daji uyoyou Ọghẹnẹ, e thọ riẹ uwhremu na nọ ọ jọ obọ Ijipti okenọ aye olori riẹ ọ jẹ lẹliẹe “kẹdẹ kẹdẹ” re o lele iei wezẹ. Evaọ uzẹme, wọhọ ọrigbo o nwane lọhọ kẹ Josẹf re ọ kwa no uwou na ha! Re ọ sai fi ẹbẹbẹ na kparobọ, ọ gwọlọ areghẹ gbe aruọwha. Ere o ru unuẹse buobu jẹ se kẹ aye Pọtifa, ukuhọ riẹ ọ tẹ dhẹ siẹe ba.—Emuhọ 39:7-12.

¹⁹ Roro kpahe onana omojọ: O hae jọnọ Josẹf o wo isiuru kpahe aye na vẹre, hayo o re roro kpahe owezẹ ọzae-avọ-aye ẹsikpobi, kọ who roro nọ ọ hẹ sai kru ẹgbakiete riẹ? Ẹsejọhọ o hẹ sae jọ ere he. Ukpenọ ọ kẹ iroro imuemu uvẹ re e dae eva fia, o rri usu riẹ kugbe Jihova ghaghae, onọ u dhesẹ oma via evaọ eme nọ ọ kpahe kẹ aye Pọtifa. Ọ ta nọ: “Olori mẹ . . . ọ rehọ eware kpobi nọ o wo họ eva obọ mẹ. . . . ajokpa owhẹ ọvo, fiki epanọ whọ rọ aye riẹ. Kẹvẹ me je ru umuomu ulogbo utiona, re mẹ thọ uzi Ọghẹnẹ?”—Emuhọ 39:8, 9.

20. Ẹvẹ Jihova o ro nwene eware kẹ Josẹf?

²⁰ Dai roro epanọ eva e were Jihova te nọ ọ jẹ ruẹ Josẹf ọmoha na dede nọ o thabọ no uviuwou riẹ, nọ ọ be yọrọ ẹgbakiete riẹ kẹdẹ kẹdẹ. (Itẹ 27:11) Uwhremu na, nọ Jihova o nwene eware, orọnikọ a si Josẹf no uwou-odi ze ọvo ho, rekọ a tẹ jẹ rehọ iẹe mu ethabọ osu Ijipti gbe ọnọ o wuzou emuore evaọ Ijipti soso! (Emuhọ 41:39-49) Uzẹme eme Olezi 97:10 (NW) e ginẹ rrọ: “O whai enọ i you Jihova, wha mukpahe oware uyoma. Ọ be sẹro uzuazọ ahwo riẹ nọ e rehọ oma kpotọ; o bi siwi ai no obọ otu omuomu”!

21. Ẹvẹ oniọvo jọ evaọ orẹwho Africa jọ o ro dhesẹ nọ o wo ẹgba oware uwoma uruo?

²¹ Epọvo na re nẹnẹ, idibo Ọghẹnẹ buobu a bi dhesẹ nọ a ‘mukpahe eyoma, a te you onọ u woma.’ (Emọs 5:15) Evaọ orẹwho Africa jọ, oniọvo-ọmọzae jọ nọ ọ rrọ uzoge ọ ta inọ ọmọtẹ jọ nọ a gbẹ jọ eklase ọ wharo ta kẹe inọ ọ rẹ rọ oma riẹ kẹe re o lele iei wezẹ re evaọ oke ẹdawọ isukulu, oniọvo na ọ ruẹsi fi obọ họ kẹe. Oniọvo na ọ ta nọ: “Mẹ se kẹe ovavo. Fikinọ mẹ be yọrọ ẹgbakiete mẹ, mẹ sae sẹro adhẹẹ gbe ọghọ-oma mẹ no, enọ e ghare vi igoru gbe isiliva.” Uzẹme, uzioraha o rẹ sae kẹ omawere ubroke, rekọ omawere utioye na o rẹ wha edada ze. (Ahwo Hibru 11:25) Ofariẹ, omawere itieye i fioka ha nọ a tẹ rehọ ae wawo evawere ebẹdẹ bẹdẹ nọ i re no ẹmeoyo kẹ Jihova ze.—Itẹ 10:22.

JẸ OBUFIHỌ ỌGHẸNẸ OHRỌRIỌ NA REHỌ

22, 23. (a) Otẹrọnọ Oleleikristi ọ thọ uzi ulogbo jọ, fikieme o gbe ro wo ẹruore ghele? (b) Obufihọ vẹ o rrọ kẹ ọnọ ọ thuzi?

²² Fikinọ ma gba ha, mai kpobi ma bi lele isiuru ugboma mai muabọ, jẹ be daoma epanọ ma re ro ru oware nọ u kiehọ evaọ aro Ọghẹnẹ. (Ahwo Rom 7:21-25) Jihova ọ riẹ onana, “be kareghẹhọ nọ mai yọ ẹkpẹ gheghe.” (Olezi 103:14) Rekọ ẹsejọ, Oleleikristi ọ sae thọ uzi ulogbo. Kọ u dhesẹ nọ o gbe wo ẹruore he? Vievie! Ohwo otiọye na ọ rẹ sae ruẹ uye oware nọ u no owojẹ riẹ na ze, wọhọ epanọ o via kẹ Devidi Ovie na. O make rrọ ere na, Ọghẹnẹ ọ ruẹrẹ oma kpahe re ọ ‘rọ vrẹ’ enọ i kurẹriẹ jẹ “feva” izieraha rai.—Olezi 86:5; Jemis 5:16; Itẹ 28:13.

²³ Ofariẹ, uyoyou o wọ Ọghẹnẹ rehọ ‘ekẹ ahwo’ mu evaọ ukoko Ileleikristi na—esẹro nọ i te ziezi evaọ abọ-ẹzi, jẹ ruẹrẹ oma kpahe re a fi obọ họ. (Ahwo Ẹfẹsọs 4:8, 12; Jemis 5:14, 15) Utee rai họ re a fi obọ họ kẹ ọnọ o ruthọ na wariẹ wo emamọ usu kugbe Ọghẹnẹ, yọ, wọhọ epanọ ọzae owareghẹ na ọ ta “re o wo erere eriariẹ” re ọ siọ uzioraha na ba ẹwariẹ.—Itẹ 15:32.

‘WO ERIARIẸ’

24, 25. (a) Ẹvẹ ọmoha nọ a dhesẹ eva Itẹ 7:6-23 na o ro dhesẹ nọ ọ “kare areghẹ”? (b) Ẹvẹ ma sai ro ‘wo eriariẹ’?

²⁴ Ebaibol na e ta kpahe ahwo nọ a “kare areghẹ” gbe ahwo nọ a ‘wo eriariẹ.’ (Itẹ 7:7) Ohwo nọ ọ “kare areghẹ” ọ sae kare orimuo gbe otoriẹ fikinọ ọ re kpako ziezi hi evaọ abọ-ẹzi yọ umutho eriariẹ ọvo o wo kpahe egagọ Ọghẹnẹ. Ohwo otiọye na ọ rẹ sae kaki kie kẹ uzioraha ulogbo, wọhọ ọmoha nọ a dhesẹ eva Itẹ 7:6-23 na. Rekọ ohwo nọ o ‘wo eriariẹ’ ọ rẹ kiẹ oghẹrẹ ohwo nọ ọyomariẹ ọ rrọ riwi ẹkwoma olẹ gbe Ẹme Ọghẹnẹ nọ o re wuhrẹ ẹsikpobi. Evaọ ere oruo, ghelọ sebaẹgba riẹ, ọ vẹ daoma ru iroro, isiuru, gbe itee riẹ evaọ uzuazọ rọwokugbe oreva Ọghẹnẹ. Ọ vẹ rọ ere bi dhesẹ inọ o “you oma-obọ riẹ,” hayo wha eghale se omariẹ, ‘eware i ve ti woma kẹe.’—Itẹ 19:8.

²⁵ Nọ oma ra nọ: ‘Kọ u gine mu omẹ ẹro inọ izi Ọghẹnẹ i kiete? Kọ u mu omẹ ẹro inọ ekoko izi Ọghẹnẹ o rẹ wha uvi evawere ze?’ (Olezi 19:7-10; Aizaya 48:17, 18) Who te wo makọ avro kakao kpahe onana, dhẹ fihọ iẹe. Roro didi kpahe uye nọ u re no abọgbekẹ izi Ọghẹnẹ ze. Fibae, “jawo, re whọ ruẹ nọ ỌNOWO o woma” ẹkwoma ekoko izi Ọghẹnẹ jegbe eware ezi nọ who re roro kpahe—eware nọ e rrọ uzẹme, nọ i kiẹrẹe, nọ e rrọ fuafo, nọ i wo aruoriwo, gbe ọriẹruo. (Olezi 34:8; Ahwo Filipai 4:8, 9) Jọ u mu owhẹ ẹro inọ, epanọ whọ daoma te evaọ onana, ere uyoyou ra kẹ Ọghẹnẹ o te rro te, who ve ti you oware nọ ọyomariẹ o you, je mukpahe oware nọ o mukpahe. Josẹf ọ jọ ohwo ọgbagba ha. Ghele na, ọ dhẹ kẹnoma kẹ ọfariẹ-ogbe keme ọ kẹ Jihova uvẹ re o wuhrẹ iẹe evaọ ikpe buobu, re o wo udu nọ o re ro ru Ọghẹnẹ eva were. Jọ o jọ epọvo na kẹ owhẹ re.—Aizaya 64:8.

26. Eme u wuzou nọ ma be te ta ẹme kpahe evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na?

²⁶ Orọnikọ Ọnọ ọ ma omai ọ ma ẹba ọzae avọ aye re e jọ eware omaweromẹ gheghe he, rekọ re ma sai yẹ ọmọ je wo emamọ usu okpekpe evaọ orọo. (Itẹ 5:18) Ma te jọ izou ivẹ nọ i lele onana ta kpahe oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ o riwi orọo.

[Oruvẹ-obotọ]

[Etehe nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 101]

EPANỌ ME RO WO ẸGBA SIOBỌNO EKPEHRE URUEMU

Uzoge jọ nọ ọ rrọ ikpe udhegbọ ọ ta nọ: “Nọ mẹ jọ ikpe ikpegbọ me te kieruọ uruemu ifoto ẹbẹba iriwo gbe abọ rọ whrawhra ẹba obọ-ohwo.” Ọ ta re nọ: “Ehwa mẹ nọ ma gbẹ jọ isukulu a rri uruemu yena wọhọ ẹkoma ohwo nọ ọ gbẹ be rro. Rekọ u ru nọ obroziẹ-iroro mẹ o gbe je ro kpokpo omẹ hẹ, me te mu uzuazọ ọfariẹ họ. Uwhremu na me te ti vuhumu inọ mẹ rrọ ọrigbo kẹ isiuru obọmẹ. Rekọ, me fi uruemu nana kparobọ ẹkwoma obufihọ Jihova gbe ukoko na. Enẹna mẹ be yọroma kpahe ahwo nọ me bi lele nyusu, keme mẹ riẹ inọ uruemu amọfa o sai kpomahọ omẹ. Me vuhumu no inọ olẹ ikẹse kẹse gbe uwuhrẹ Ebaibol omobọ mẹ i wuzou gaga re mẹ ruẹse siọ ekpehre uruemu ba ezihe kpohọ. Ukpenọ mẹ jọ igbo kẹ isiuru ugboma, enẹna me wo uvẹ-ọghọ nọ mẹ rọ rrọ ọkobaro oke-kpobi.”

[Etehe/Uwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 104]

ẸVẸ MẸ SAI RO SIOBỌNO EKPEHRE URUEMU?

Ehri-Uzi: “O whai enọ i you Jihova, wha mukpahe oware uyoma.”—Olezi 97:10, NW.

Enọ jọ nọ whọ rẹ nọ oma ra

▪ Kọ mẹ be hae whaha iyero nọ e rẹ sae kpare isiuru ethọthọ?—Matiu 5:27, 28.

▪ Kọ mẹ be hai roro didi kpahe uye nọ u re noi ze otẹrọnọ me ru lele isiuru iyoma nọ e ziọ omẹ udu?—Itẹ 22:3.

▪ Didi owọ u no omẹ eva ze nọ mẹ rẹ jẹ re mẹ sai fi ekpehre uruemu kparobọ?—Matiu 5:29, 30.

▪ Kọ o ruomẹ re mẹ ta kẹ ọsẹ hayo oni mẹ hayo ogbẹnyusu nọ ọ kpako evaọ abọ-ẹzi kpahe ẹbẹbẹ mẹ na?—Itẹ 1:8, 9; Ahwo Galesha 6:1, 2.

▪ Ẹvẹ mẹ sai ro dhesẹ nọ ẹgba gbe areghẹ Jihova mẹ rẹroso nọ mẹ sai ro fi ẹbẹbẹ mẹ na kparobọ?—Itẹ 3:5, 6; Jemis 1:5.

[Etehe nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 109]

IKERE NỌ MA RE RORO DIDI KPAHE

“O whai enọ i you Jihova, wha mukpahe oware uyoma.”—Olezi 97:10, NW.

“Kohwo kohwo nọ o re ri aye rite ẹguọlọ riẹ, ọ jọ eva lele ie bruẹnwae no.”—Matiu 5:28.

“Ogberedha ọ rahuzi kpahe oma obọ riẹ.”—1 Ahwo Kọrint 6:18.

“Mẹ rẹ nyẹ-oma mẹ, mẹ vẹ ta hiẹ obọ, [ogbẹrọ] ere he, mẹ nọ mẹ vuẹ amọfa no na mẹ vẹ te jọ ọnọ a rẹ sia.”—1 Ahwo Kọrint 9:27.

“Koware koware nọ ohwo ọ kọ e, oye o re vuẹ. Keme ohwo nọ ọkọ kẹ iwo riẹ ọ rẹ te jọ iwo na vuẹ egbogbo; rekọ ohwo nọ ọkọ kẹ Ẹzi ọ rẹ te jọ erọ Ẹzi na vuẹ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.”—Ahwo Galesha 6:7, 8.

“Fikiere wha kpe abọ akpọ nọ e ro oma rai no: igberedia, egbegbe, urusio nọ o rẹ vrẹ ẹta.”—Ahwo Kọlọsi 3:5.

“Kohwo kohwo o wo aye obọ riẹ; ọ jẹ riẹ epanọ o ro ru oma riẹ fua gbe adhẹ; orọnikọ urusio ẹguọlọ uwo ho.”—1 Ahwo Tẹsalonika 4:4, 5.

[Uwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 98]

Otọ-Opraprara Moab

[Uwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 103]

Oware areghẹ o rrọ re a fi ekọmputa nọ a rẹ jọ kiẹ Itanẹte họ oria nọ u kpefihọ evaọ uwou na