Isita Hayo Ehaa Ekareghẹhọ—Ọvẹ Who re Koko?

NỌ ỌRE ọ be va ze evaọ April 7, ima ahwo buobu a ti dede ẹdẹ rai nọ ọ mae rọ ọrẹri evaọ ukpe na—Isita. Evaọ okejọ nọ ukpemu odẹ na u kie kpahe etoke edẹ 120 ọrọ ehaa, gbe ithihakọ-ohọo nọ e rehọ ẹdẹ-eriosehọ nọ a re se Septuagesima muhọ je kuhọ evaọ ẹdẹ nọ a re se Ẹdẹ Esanerọvo. Nẹnẹ a rọ odẹ na dhesẹ ẹdẹ ọvo nọ a bi ro ru ehaa ẹkparomatha Jesu—Ẹdoka Isita.

Evaọ owọwọ emuhọ oka ovo oyena, ima ahwo efa a ti kokohọ re a ru ehaa Ekareghẹhọ uwhu Kristi, nọ a re se Emu Owọwọ Olori na. Onana họ ehaa nọ Jesu omariẹ o ro mu evaọ aso urere riẹ evaọ otọakpọ. Ọ tẹ ta kẹ ilele riẹ nọ: “Wha ru onana roro omẹ.”—Luk 22:19.

Ọvẹ who re koko?

Ehri Isita Na

Odẹ na Isita, nọ a riẹ evaọ ekuotọ buobu, o rọ Ebaibol ho. Obe na Medieval Holidays and Festivals ọ ta k’omai nọ “a rọ odẹ Ẹdhọ-Aye Ẹvaze-Ọre gbe Ẹvo nọ a re se Eostre, ro se ẹdẹ eriosehọ na.” Kọ ono họ ẹdhọ-aye ọnana? “Eostre họ ọnọ, wọhọ epanọ ikuigbe i dhesẹ, o rovie unuẹthẹ Valhalla re o dede Baldur rehọ, ọnọ a re se Ọghẹnẹ Ọfuafo na, fiki ẹfuọ riẹ jegbe Ọghẹnẹ Ọre, keme aruezo riẹ o rehọ elo se ohwo-akpọ,” erei The American Book of Days ọ kuyo. O te fibae nọ: “Avro ọ riẹ hẹ inọ Ichọche na evaọ edẹ emuhọ riẹ i dede uruemu anwae egedhọ na rehọ o tẹ rehọ otofa Oleleikristi rọ kẹ ai. Nọ ehaa Eostre ọ jọ ẹkparomatha uzuazọ evaọ oke ẹvo na, o jọ lọlọhọ re a ru ei fihọ ehaa ẹkparomatha Jesu no iwhuowhu ze, usiuwoma ọnọ a jẹ ta.”

Odede rehọ ọnana u te dhesẹ epanọ evaọ ekuotọ jọ uruemu Isita na, wọhọ ike-arifẹ Isita, ọruke Isita, gbe ebọnso uruwhere ọroro, i ro muhọ. Rọ kpahe uruemu eruo ebọnso uruwhere ọroro na, “avọ ehru riẹ nọ a dina there tuato nọ o wo oka . . . uruwhere,” obe na Easter and Its Customs o tẹ ta nọ: “Uruwhere na yọ oka egedhọ oke krẹkri taure a te ti dede iei rehọ kpobi ziọ Efraide Owoma ọsosuọ na, yọ ẹsejọ a jẹ rọ oka uruwhere na kpehọ ebrẹdi gbe ikeki taure oke Ileleikristi u te zi te.”

Ma rẹ sae jọ oria ovo evaọ Ikereakere na duku eware enana ha, hayo kọ imuẹro jọ e riẹ inọ ilele Jesu ọsosuọ na a rọwo e rai hi. Evaọ uzẹme, Pita ukọ na ọ ta k’omai nọ ma ‘gwọlọ ame-ivie ọfuafo ẹme na, re ma rọ ẹkwoma riẹ rro te usiwo.’ (1 Pita 2:2) Fikiere eme jabọ ichọche Kristẹndọm a ro dede uruemu egedhọ ziọ ọrọwọ gbe iruemu rai?

Obe na Curiosities of Popular Customs o kẹ uyo nọ: “O jọ uzi Ichọche ọsosuọ na nọ a re nwene he re a rọ otofa Oleleikristi rọ kẹ ehaa egedhọ itieye na nọ a rẹ sai voho no ho. Rọ kpahọ Isita, enwene na o jọ lọlọhọ gaga. Oghọghọ ẹvaze ọre na, jegbe ẹkpare ze emama no uwhu ze evaọ oke uriri, u te zihe ruọ oghọghọ etoke ẹvaze Ọre ẹrẹreokie, evaọ etoke ẹkparomatha Kristi no uki ze. Iruemu egedhọ jọ nọ a je koko oware wọhọ ẹdẹ ọsosuọ May a te je go ai kpemu re i kie fihọ ehaa Isita.” Ukpenọ a kẹnoma riẹriẹriẹ no iruemu egedhọ gbe iruẹru emajiki, isu egagọ na a te vu ai wa jẹ kẹ ai “otofa Oleleikristi.”

Rekọ o rẹ sai gb’owhẹ unu nọ, ‘Kọ enwoma jọ o rọ oyena?’ Ahwo jọ a roro nọ enwoma ọvo ọ riẹ hẹ. “Nọ egagọ wọhọ Egagọ-Ahwo-Ikristi u te no obọ ahwo efa ze, o rẹ jẹ iruemu ifofe jọ rehọ ‘je dede’ enọ i wo owọ no egagọ anwae ze rehọ,” ere Alan W. Watts, ọsẹro Ibishọpo, evaọ obe riẹ Easter—Its Story and Meaning ọ ta. “Ọ rẹ salọ jẹ rehọ ehaa nọ i notọ ze kugbe oma enọ e wọhọ nọ i wo otofa ovo na kugbe izi ebẹdẹ bẹdẹ nọ Ichọche na i wuhrẹ.” Rọ kẹ ibuobu, uzẹme na inọ ichọche rai e rọwo kugbe ehaa enana je ru ai wọhọ ọrẹri yọ oware nọ u te re a jẹ ai rehọ. Rekọ a bi rri enọ ilogbo jọ vo. Ẹvẹ Ọghẹnẹ o bi roro kpahe iruemu enana? Kọ ọ k’omai ọkpọvio jọ nọ ma re lele evaọ ẹme na?

Ewo Eriwo Ọghẹnẹ

“Ẹdẹ Isita, Ehaa Ẹkparomatha Olori Mai na, ọye họ ehaa nọ ọ mae rro eva Ichọche Ileleikristi,” ere Christina Hole evaọ obe riẹ Easter and Its Customs ọ ta. Ikere-ebe efa a rọwo kugbe onana. “Ẹdẹ ọrẹri hayo ehaa ọvo evaọ ukpe Oleleikristi nọ a rẹ rọ wawo kugbe Ẹdoka Isita na ọ riẹ hẹ,” ere Robert J. Myers ọ ta evaọ obe riẹ Celebrations. Rekọ oyena o tẹ kpare enọ jọ ze. Otẹrọnọ ehaa Isita e rọ oja tere, fikieme a gbẹ jọ Ebaibol na kẹ ujaje ovuovo inọ a ru ei ha? Kọ okerefihotọ jọ ọ riẹ inọ ilele ọsosuọ Jesu a je koko Ẹdoka Isita?

Orọnikọ Ebaibol na ọ fake whaha ẹfodẹ ehaa jọ nọ a re ru gbe enọ a re ru ha ha. Ọghẹnẹ ọ fodẹ uzedhe ehaa nọ a re ru kẹ orẹwho Izrẹl anwae, yọ wọhọ epanọ ma kaki muẹrohọ no na, a kẹ Ileleikristi ehrẹ ivevẹ re a gbẹ hai ru ehaa Ekareghẹhọ uwhu Kristi. (1 Ahwo Kọrint 11:23-26; Ahwo Kọlọsi 2:16, 17) Ukere ọsosuọ ọrọ The Encyclopædia Britannica ọ ta k’omai nọ: “Edhesẹ ọvuọvo ọ riẹ hẹ kpahe ekoko ehaa Isita evaọ Ọvọ Ọkpokpọ na, hayo eva ikere Esemọ oke ikọ na. Erufuọ oke obọdẹ jọ yọ oware nọ u thabọ gaga no iroro Ileleikristi ọsosuọ na. . . . Makọ Olori na hayo ikọ riẹ ọvo nọ a ta nọ a koko onana hayo ehaa ọfa ọ riẹ hẹ.”

Ahwo jọ a roro nọ oghọghọ ehaa eyena gbe evawere nọ e rẹ wha tha u te re a koko ai. Ma rẹ sai wuhrẹ no okejọ nọ emọ Izrẹl a ro dede uruemu egagọ ahwo Ijipti jọ rehọ a te sei “ẹdẹeha kẹ ỌNOWO na.” Ae omarai a “keria, a tẹ jẹ re jẹ da” jẹ “kparoma a te mu ehaa họ egbe.” Rekọ uruemu rai na o dha Jihova Ọghẹnẹ eva thesiwa, ọ tẹ kẹ ai uye gaga.—Ọnyano 32:1-10, 25-28, 35.

Ẹme Ọghẹnẹ o vẹ gaga. Okugbe ọvo ọ rẹ jọ udevie “evevẹ” ẹrọwọ uzẹme gbe “ebi” akpọ Setan he; “okuomagbe” ọvo ọ rẹ jọ udevie Kristi gbe egagọ egedhọ họ. A ta k’omai nọ: “Wha ku oma rai gbe egedhọ họ. Keme didi okugbe [ẹrẹreokie] avọ umuomu a wo i? Hayo didi okuomagbe evevẹ avọ ebi a wo i?”—2 Ahwo Kọrint 6:14-18.

Nọ o rọnọ ehaa Ekareghẹhọ na ọvo—orọnikọ Isita ha—a jọ Ebaibol na juzi kẹ Ileleikristi na, a re koko iei.

[Picture on page 5]

“Ẹdẹeha kẹ ỌNOWO na” nọ emọ Izrẹl a ru o dha Ọghẹnẹ eva thesiwa