Jerusalẹm—Ọ Ghare K’owhẹ Vi ‘Uzou Oghọghọ Ra’?
“Jọ ẹrọo mẹ ọ tamu omẹ unu, . . . orọnọ mẹ gbẹ rehọ Jerusalem ru uzou oghọghọ mẹ hẹ.”—OLEZI 137:6.
1. Didi uruemu ahwo Ju buobu nọ e jọ igbo i wo kpahe okpẹwho nọ Ọghẹnẹ ọ salọ?
ENWENỌ ikpe udhosa gbe ikpe e vrẹ no anwonọ ohwo Ju urere nọ ọ jọ igbo o ro kpozi ọ Jerusalẹm evaọ 537 B.C.E. A wariẹ bọ etẹmpol Ọghẹnẹ no, rekọ okpẹwho na o gbẹ rọ whọhọwhọhọ. Oke onana, a yẹ oge ọkpokpọ no evaọ igbo. Ababọ avro, oma u bi ru ibuobu rai wọhọ ọso-ilezi na nọ ọ so nọ: “O, Jerusalem, otẹrọnọ whọ thọ omẹ ẹro jọ obọze mẹ u whudhe.” (Olezi 137:5) Orọnikọ ejọ e kareghẹhọ Jerusalẹm ọvo ho; a rehọ owojẹ rai dhesẹ via nọ o kpehru vi “uzou oghọghọ” rai.—Olezi 137:6.
2. Ono họ Ẹzra, kọ ẹvẹ a rọ ghale iẹe?
2 Wọhọ oriruo, roro kpahe ozerẹ na Ẹzra. Makọ taure o te ti zihe ziọ otẹwho riẹ, yọ o ruiruo kẹ isiuru egagọ efuafo avọ ọwhọ no evaọ Jerusalẹm. (Ẹzra 7:6, 10) A ghale Ẹzra gaga fiki oyena. Jihova Ọghẹnẹ o duobọte udu ovie Pasia re ọ kẹ Ẹzra uvẹ nọ o ro su ẹko avivẹ no igbo kpohọ Jerusalẹm. Ofariẹ, ovie na ọ kwa igoru gbe isiliva kẹe re o ro “fi eru họ eva uwou ỌNOWO na.”—Ẹzra 7:21-27.
3. Ẹvẹ Nehemaya o ro dhesẹ nọ Jerusalẹm ọ mae riẹ oja?
3 Ikpe 12 evaọ obaro, ohwo Ju ọfa jọ nọ ọ jẹ emamọ owọ ọ jariẹ—Nehemaya. O je ruiruo evaọ uwou-ovie Pasia eva Shushan. Ọ jọ ọkwa ologbo wọhọ ọwọ-egho Atagzazis ovie na, rekọ orọnikọ oye họ “uzou oghọghọ” Nehemaya ha. Ukpoye, o rọ isiuru riẹ re o zihe nya e wariẹ bọ Jerusalẹm. Nehemaya ọ lẹ kẹ onana emerae buobu, yọ Jihova Ọghẹnẹ ọ tẹ rọ fiki oyena ghale iẹe. Nọ ọ te riẹ kpahe uduama Nehemaya, ovie Pasia na ọ tẹ rehọ ogbaẹmo kẹe avọ ileta nọ o kẹ riẹ udu re ọ wariẹ bọ Jerusalẹm.—Nehemaya 1:1–2:9.
4. Ẹvẹ ma re ro dhesẹ nọ egagọ Jihova u kpehru vi oware oghọghọ ofa nọ ma re wo?
4 Ababọ avro, Ẹzra, Nehemaya, gbe ahwo Ju buobu nọ a yoẹme kẹ ae a dhesẹ nnọ egagọ Jihova, nọ a ro vi evaọ Jerusalẹm, u wuzou vi oware ofa kpobi—inọ u ‘kpehru vi uzou oghọghọ rai,’ koyehọ, oware ofa kpobi nọ o rẹ wha oghọghọ se ai. Ẹvẹ onana o rọ uduotahawọ te kẹ ahwo nẹnẹ enọ i rri Jihova, egagọ riẹ, gbe ukoko riẹ nọ ẹzi ọ be kpọ oghẹrẹ ovo na! Kọ ere o rọ k’owhẹ? Kọ whọ be rehọ ithihakọ ruiruo Ọghẹnẹ ra dhesẹ nnọ ehri oghọghọ ra nọ o mae rro họ uvẹ nọ whọ be rọ gọ Jihova kugbe ahwo omarọkẹ riẹ? (2 Pita 3:11) Wọhọ uduotahawọ ofa, joma muẹrohọ emamọ iyẹrẹ ọ erẹ Ẹzra kpohọ Jerusalẹm.
Eghale gbe Ewha-Iruo
5. Didi eghale efe i bru ahwo Juda ze evaọ edẹ Ẹzra?
5 Ole ẹko ahwo 6,000 nọ i bi zihe no igbo ze kugbe Ẹzra a zọhọ igoru gbe isiliva kẹ etẹmpol Jihova. A te roro unuigho rai nẹnẹ i bu te ima idọla 35. Onana o rehọ akwahrẹ bu vi igoru gbe isiliva nọ ahwo igbo ọsosuọ na a daoma rọze. Ẹvẹ ahwo nọ a be rria Jerusalẹm gbe Juda a re yere Jihova te kẹ uketha ahwo gbe ekwakwa iwo enana! Rekọ eghale efe Ọghẹnẹ e rẹ jẹ wha owha-iruo ze re.—Luk 12:48.
6. Eme Ẹzra o duku evaọ otẹwho riẹ, kọ didi owọ ọ jẹ?
6 U kri hi Ẹzra o te ti muẹrohọ nọ ahwo Ju buobu, kugbe izerẹ gbe ekpako na jọ, a la Uzi Ọghẹnẹ vrẹ ẹkwoma ẹrehọ eyae egedhọ. (Iziewariẹ 7:3, 4) Nwani fo, ẹraha ọvọ Uzi Ọghẹnẹ ọnana o kẹ riẹ uye gaga. “Nọ me yo onana, mẹ tẹ bẹre ewu gbe otogbo mẹ, . . . [mẹ] tẹ keria avọ ozọ.” (Ẹzra 9:3) Kẹsena, evaọ iraro emọ Izrẹl nọ e be ruawa na, Ẹzra ọ tẹ t’eva riẹ kẹ Jihova evaọ olẹ. Evaọ iraro ahwo na kpobi, Ẹzra o kele aghẹmeeyo anwae Izrẹl kpobi gbe unuovẹvẹ Ọghẹnẹ kpahe oware nọ o te via otẹrọnọ a rọo ahwo egedhọ ẹkwotọ na. O kuhọ nnọ: “O Ọghẹnẹ ỌNOWO Izrẹl, whẹ họ ọnọ o kiẹrẹe, keme mai enọ ikiọkọ nọ e dhẹ vabọ, wọhọ epaọ ẹdẹ inẹnẹ na. Riri, ma rọ eva aro ra avọ iruthọ mai keme ohwo ọvo nọ o re dikihẹ aro ra evaọ onana ọ rọ họ.”—Ẹzra 9:14, 15.
7. (a) Didi emamọ oriruo Ẹzra ọ kẹ evaọ eyeri kugbe oruthọ? (b) Didi owọ enọ e reabe a jẹ evaọ edẹ Ẹzra?
7 Ẹzra ọ ta nọ “mai.” Ẹhẹ, o ku oma riẹ gbei, dede nọ ọ reabe he. Ọkora Ẹzra gbe olẹ omurokpotọ riẹ u duobọte idu ahwo na o tẹ wọ ai kpohọ iruo nọ i fo ekurẹriẹ. A rehọ udu obọ rai gwọlọ ifue edada—enọ e raha Uzi Ọghẹnẹ kpobi a re le eyae egedhọ na kpo, kugbe emọ nọ a yẹ kpobi. Onana o were Ẹzra ọ tẹ tuduhọ enọ e reabe na kpobi nọ a ru ere. Avọ udu nọ ovie Pasia ọ kẹ riẹ, Ẹzra o wo udu nọ o re ro kpe ohwo nọ o ruthọ kpobi hayo le ai no Jerusalẹm avọ Juda. (Ẹzra 7:12, 26) Rekọ o wọhọ nọ o du j’owọ yena ha. “Kẹsena otu na kpobi a te kuenu nọ, ‘Ere o rẹ jọ; epanọ whọ ta na ma re ruẹ.” Ofariẹ, a feva nọ: “Ma nyathọ gaga eva ẹme ọnana.” (Ẹzra 10:11-13) Ẹzra uzou avọ 10 o fodẹ edẹ ezae 111 enọ i yoẹme vi eyae egedhọ rai kpo gbe emọ nọ a yẹ kẹ ai.
8. Fikieme owojẹ ogaga orọ evikpo eyae egedhọ o jẹ rọ erere kẹ ahwo-akpọ kpobi?
8 Owojẹ onana o jọ ewoma, orọnikọ rọ kẹ Izrẹl ọvo ho, rekọ te ahwo-akpọ kpobi. O hae jọ nọ a j’owọ re a kpọ ẹme na vi hi, Izrẹl ọ hae te vaha ruọ erẹwho ekẹloma na no. O hae via ere, a hai gbe uyẹ Ubi Eyaa ọrọ oghale ahwo-akpọ kpobi na ku no. (Emuhọ 3:15; 22:18) O hae jọ bẹbẹ re a sai dhesẹ ovuhumuo Ubi Eyaa na wọhọ ọmọ Devidi ovie na ọrọ uyẹ Juda. Ikpe 12 evaọ obaro riẹ, a tẹ wariẹ duobọte okpẹme ọnana okenọ “ahwo Izrẹl [a hẹriẹ] oma rai ro no udevie erara na kpobi.”—Nehemaya 9:1, 2; 10:29, 30.
9. Emamọ ohrẹ vẹ Ebaibol na ọ kẹ Ileleikristi nọ e rọo egedhọ?
9 Eme idibo Jihova nẹnẹ a rẹ sai wuhrẹ no onana ze? Whaọ, Ileleikristi a rọ otọ ọvọ Uzi na ha. (2 Ahwo Kọrint 3:14) Ukpoye, a bi koko “uzi Kristi.” (Ahwo Galesha 6:2) Fikiere, Oleleikristi nọ ọ rọo ọgẹdhọ no o re yoẹme kẹ ohrẹ Pọl na: “Ohwo jọ ọ tẹ rọ nọ o wo aye nọ ọ rọ ọgẹdhọ, ọ tẹ rọwo nọ aviẹ agbẹ jọ, ọ siẹe he.” (1 Ahwo Kọrint 7:12) Ofariẹ, o rọ ọgbahọ kẹ Ileleikristi nọ e rọo egedhọ re orọo rai o tọ. (1 Pita 3:1, 2) Ẹmeoyo kẹ emamọ ohrẹ onana o wha oghale ze no nọ udu ọrivẹ-orọo ọdekọ na u ro nwene kpohọ egagọ uzẹme. Ejọ i tube zihe ro Ileleikristi ẹrọwọ nọ e họ-ame no dede.—1 Ahwo Kọrint 7:16.
10. Didi uwuhrẹ Ileleikristi a rẹ sai wuhrẹ mi ezae Izrẹl 111 nọ i vi eyae egedhọ rai kpo na?
10 Ghele na, emọ Izrẹl nọ i vi eyae egedhọ rai kpo o rọ uwuhrẹ obọdẹ kẹ Ileleikristi nọ e te rọo ho. Enana e rẹ g’ẹga emetẹ nọ e rọ egedhọ họ. Ẹwhaha usu utioye na o sae jọ bẹbẹ, rekọ oye họ edhere nọ o mai woma re ohwo ọ ruẹsi wo oghale Ọghẹnẹ. A j’uzi kẹ Ileleikristi nọ: “Wha ku oma rai gbe egedhọ họ.” (2 Ahwo Kọrint 6:14) Yọ Ileleikristi nọ e be gwọlọ rọo a rẹ jiroro re a rọo ohwo nọ o kru ukoko na ga ziezi.—1 Ahwo Kọrint 7:39.
11. Wọhọ ezae Izrẹl, ẹvẹ a sae rọ dawo omai kpahe ẹjiroro oghọghọ mai?
11 Evaọ idhere buobu efa re, Ileleikristi a ru inwene no nọ a tẹ ta kẹ ai nọ edhere nọ a be nya na o te wọso Ikereakere na. (Ahwo Galesha 6:1) N’oke ruoke, emagazini ọnana o fodẹ uruemu uyoma nọ u re ru ohwo siọ abọ ukoko Ọghẹnẹ ba ẹjọ. Wọhọ oriruo, evaọ 1973, aro ahwo Jihova i te ti rovie ziezi inọ ẹlọ imu egaga gbe ivovavovo yọ izieraha ilogbo. Re a le edhere Ọghẹnẹ, ma re ru oma mai “fo uno eware nọ i re zue oma gbe ẹzi.” (2 Ahwo Kọrint 7:1) Ibuobu e kezọ kẹ ohrẹ Ebaibol oyena; u no rai eva ze re a thihakọ uye nọ o rẹ kaki no oma-usikpemu ze re a sae jọ abọ ahwo ọfuafo Ọghẹnẹ. Ma tẹ jẹ fodẹ ekpọvio ivevẹ Ikereakere no kpahe eme owezẹ, ẹgọ, osẹ, gbe emamọ ẹsalọ iruo, ẹkeriotọ, gbe ikporakporo. Ehri-izi Ikereakere nọ a rọ ghrẹ omai kpobi, jọ u n’omai eva ze re ma “kpọ idhere uzuazọ [mai] vi,” wọhọ ezae Izrẹl 111 na. (2 Ahwo Kọrint 13:11) Onana u ti dhesẹ nọ uvẹ ẹgọ Jihova kugbe ahwo ọfuafo riẹ u ‘kpehru vi uzou oghọghọ mai.’
12. Eme ọ via evaọ 455 B.C.E.?
12 Nọ ọ niyẹrẹ iku eyae egedhọ na no, Ebaibol na ọ ta k’omai oware nọ o jọ Jerusalẹm via evaọ ikpe 12 nọ i lele i rie he. Ababọ avro, erẹwho ekẹloma Izrẹl a g’eva vi oke ọsosuọ fiki erọo rai buobu nọ a fa no. Evaọ 455 B.C.E., Nehemaya ọ tẹ ziọ Jerusalẹm avọ ogbaẹmo nọ u bi su ei. A rehọ e riẹ mu no wọhọ osu Juda ọ tẹ jẹ rehọ ileta no obọ ovie Pasia ze nọ o kẹ riẹ udu inọ ọ bọ okpẹwho na.—Nehemaya 2:9, 10; 5:14.
Ọwọsuọ no Obọ Erivẹ Ihri-Eriọ Ze
13. Didi uruemu erivẹ egagọ erue Ju a dhesẹ, kọ didi owọ Nehemaya ọ jẹ?
13 Erivẹ egagọ erue a wọso ẹjiroro ekpozi ọ Nehemaya. Isu rai a guegue i rai nnọ: “Kọ wha be wọ rọ-so ovie na?” Bi fi ẹrọwọ họ Jihova, Nehemaya o te yo nọ: “Ọghẹnẹ odhiwu na o ti ru omai [nyaharo], jegbe mai idibo riẹ ma vẹ te kparoma re ma bọ; rekọ wha wo oria ovo hayo ogaga hayo ekareghẹhọ eva Jerusalẹm hu.” (Nehemaya 2:19, 20) Okenọ aruẹrẹ ugbẹhẹ na o muhọ no, ewegrẹ evo na a te se ẹkoko nọ: ‘Eme ahwo Ju iriri nana i re ruo? Kọ a te wọ itho no obọ ezuzu tha? Makọ uruakọ dede ọ tẹ gadiẹ ruọ ehru ugbẹhẹ itho na, o re kporo iei no.’ Ukpenọ ọ kuyo kẹ eme eyena, Nehemaya ọ tẹ lẹ nọ: “Mo ti yo O Ọghẹnẹ mai, a ri omai vo hrọ, mo zihe ijehwẹ rai fihọ uzou rai.” (Nehemaya 4:2-4) Enẹ ọvo Nehemaya ọ jẹ kẹ emamọ oriruo ọrọ evaifihọ Jihova!—Nehemaya 6:14; 13:14.
14, 15. (a) Ẹvẹ Nehemaya o ru kpahe egwegwe ozighi ewegrẹ na? (b) Ẹvẹ Isẹri Jihova a sae rọ ruabọhọ ebabọ iruo abọ-ẹzi rai no ghelọ ọkparesuọ ọgaga?
14 Re a ru iruo usiuwoma ota obọdẹ rai gba, Isẹri Jihova nẹnẹ a be rẹro so Ọghẹnẹ. Otu ewọsuọ a be gwọlọ whaha iruo na ẹkwoma ẹkoko. Ẹsejọ, ahwo nọ a wo isiuru fihọ ovuẹ Uvie na a ve zihe kpemu keme a be sai thihakọ ẹkoko na ha. Ẹkoko rai o gbe ruiruo ho, eva e vẹ dhae a ve muọ ozighi họ. Onana họ oware nọ o via kẹ enọ e jẹ bọ ugbẹhẹ Jerusalẹm na. Rekọ Nehemaya o kru udu ga. Ukpoye, ọ ruẹrẹ ebebabọ na kpahe kẹ ohọre ewegrẹ na jẹ bọ ẹrọwọ rai ga ta nọ: “Ozọ rai u mu owhai hi. Wha roro ỌNOWO na nọ ọ rẹ ruaro avọ idudu, re wha họre kẹ imoni rai, gbe emezae rai, gbe emetẹ rai, te eyae rai, jegbe iwou rai.”—Nehemaya 4:13, 14.
15 Wọhọ epanọ o jọ evaọ edẹ Nehemaya, Isẹri Jihova a thomavẹre ziezi re a ruiruo ebabọ abọ-ẹzi rai nyaharo ghelọ ọkparesuọ. ‘Ọrigbo ẹrọwọ avọ areghẹ’ na ọ rehọ emu abọ-ẹzi ọbọga ẹrọwọ kẹ no, onọ o rẹ lẹliẹ ahwo Ọghẹnẹ wo ẹvi makọ evaọ oria nọ a jọ whaha iruo na. (Matiu 24:45) Fiki oyena, Jihova ọ gbẹ be rehọ ẹvi ghale ahwo riẹ evaọ otọakpọ na soso.—Aizaya 60:22.
Ebẹbẹ Omoma
16. Didi ẹbẹbẹ omoma u gwegwe ẹzẹ ebebabọ ugbẹhẹ Jerusalẹm na?
16 Nọ ebabọ ugbẹhẹ Jerusalẹm o be nyaharo yọ ugbẹhẹ na ubi kpehru na, iruo na e tẹ te ga viere. Oke oyena ẹbẹbẹ jọ ọ rọ lahwe nọ u nuhu ẹzẹ ebebabọ nọ oma o lọhọ no na. Fiki ababọ emuore, o jọ bẹbẹ kẹ ahwo Ju jọ re a ruẹ emuore kẹ iviuwou rai jẹ hwa osa-uzou egọmeti Pasia na. Edafe ahwo Ju a te momo emuore gbe ugho kẹ ae. Rekọ, wọso Uzi Ọghẹnẹ, emọ Izrẹl iyogbere a vẹ rehọ ẹkwotọ gbe emọ rai viowa inọ a te hwa ugho na avọ isuo. (Ọnyano 22:25; Iruo-Izerẹ 25:35-37; Nehemaya 4:6, 10; 5:1-5) Whaọ enọ a riosa mi na a tẹ jẹ gwọlọ mi ai etọ rai no re a jẹ gbae họ zẹ emọ rai wọhọ irigbo. Uruemu oriobọ onana o dha Nehemaya eva gaga. Ọ j’owọ vẹrẹ vẹrẹ re oghale Jihova o gbẹ jọ evaọ iruo ebabọ ugbẹhẹ Jerusalẹm na.
17. Eme Nehemaya o ru re Jihova ọ gbẹ ghale iruo ebabọ na, kọ eme o no rie ze?
17 O te se “ẹguae ologbo,” yọ Nehemaya o te dhesẹ vevẹ kẹ edafe emọ Izrẹl inọ oware nọ a ru na o dha Jihova eva. Ọ tẹ lẹ enọ e reabe na, kugbe izerẹ jọ, re a zihe isuo nọ a mi na kpobi re a je zihe etọ nọ a rehọ na kpobi kẹ enọ e be sae hwa isuo ho. Avọ ajiri, enọ e reabe na a tẹ ta nọ: “Ma re zihe kẹ ae ma gbẹ gwọlọ oware ovo mi ai hi. Ma re ru epanọ whọ tae.” Enana orọnikọ omuta ha, keme Ebaibol na ọ niyẹrẹ nọ “ahwo na a te ru epanọ [Nehemaya ọ ta] na.” Ogbotu na kpobi a te jiri Jihova.—Nehemaya 5:7-13.
18. Didi uruemu a rọ riẹ Isẹri Jihova nẹnẹ?
18 Kọ ẹvẹ kpahe ẹdẹ mai? Ukpenọ a fru ahwo re, a jọ oria kpobi riẹ Isẹri Jihova kẹ uruemu ọghọ rai rọkẹ ibe enọ e rọwo gbe amọfa nọ okpẹtu ọ via kẹ. Wọhọ epanọ o jọ edẹ Nehemaya na, onana o wha eme uyere buobu se Jihova no. Eva oke ovo na, ‘ọrigbo ẹrọwọ avọ areghẹ na’ a ruẹ nọ u kiehọ re a kẹ ohrẹ Ikereakere kpahe ekiọthuọ gbe ẹgwọlọ nọ a rẹ rọ whaha ewhariọ amọfa. Evaọ erẹwho jọ o rọ oware odode re a yare igho buobu kẹ igho-aye, rekọ Ebaibol na o vẹvẹ unu vevẹ inọ ahwo uvo-uthei gbe ofruriọ a te reuku Uvie Ọghẹnẹ hẹ. (1 Ahwo Kọrint 6:9, 10) Emamọ owojẹ Ileleikristi buobu kẹ ohrẹ utioye na o wọhọ epanọ ahwo Ju eyena a ruẹ ẹthọthọ ọrọ ofruriọ inievo iyogbe rai.
Ugbẹhẹ Jerusalẹm U Kuhọ No
19, 20. (a) Okpomahọ vẹ ekuhọ ugbẹhẹ Jerusalẹm na u wo kẹ otu ewọsuọ egagọ na? (b) Didi obokparọ Isẹri Jihova a ruẹ no evaọ ekwotọ buobu?
19 Ghelọ ọwọsuọ kpobi, a tẹ bọ ugbẹhẹ Jerusalẹm re evaọ edẹ 52. Ẹvẹ onana o jọ otu ewọsuọ na oma? Nehemaya ọ ta nọ: “Koyehọ nọ ewegrẹ mai i ti yo onana, erẹwho nọ ewariẹ omai họ kpobi ozọ u te mu ai, u je mu ai ọwhewhe; keme a vuhu mu nọ fiki obọufihọ Ọghẹnẹ ma sae ro ru iruo na re.”—Nehemaya 6:16.
20 Nẹnẹ, ewegrẹ nọ e be wọso iruo Ọghẹnẹ o gbẹ be nyaharo evaọ idhere gbe eria sa-sa. Rekọ, ima ahwo buobu a ruẹ ufofe nọ o rọ ọkparesuọ Isẹri Jihova no. Wọhọ oriruo, roro kpahe omodawọ nọ o vrẹ re a whaha iruo usiuwoma ota na evaọ Nazi Germany, Ovatha-Ọre Europe, gbe erẹwho Africa buobu. Omodawọ itieye na kpobi i kie, yọ ahwo buobu a rọwo no inọ ‘obufihọ Ọghẹnẹ ma bi ro ru iruo mai.’ Ẹvẹ onana o rọ erere te no kẹ otu ẹrọwọ nọ i kri no enọ i ru egagọ Jihova ‘kpehru vi uzou oghọghọ rai’ evaọ ekwotọ itieye na!
21. Eviavia ilogbo vẹ ma te t’ẹme te evaọ uzoẹme n’otha?
21 Evaọ uzoẹme n’otha na, ma te kiẹ eware ilogbo nọ e via riwi enọ i su kpohọ eromuo oghọghọ ugbẹhẹ Jerusalẹm nọ a wariẹ bọ. Ma te jẹ ta kpahe epanọ ekuhọ okpẹwho nọ o mai wo oruaro kẹ erere ahwo-akpọ kpobi u ro si kẹlino.
Kọ Whọ Kareghẹhọ?
◻ Ẹvẹ Ẹzra gbe amọfa a rọ ghọghọ kẹ Jerusalem?
◻ Didi ẹthọthọ Ẹzra gbe Nehemaya a fiobọhọ kẹ ahwo Ju buobu kpọvi?
◻ Eme whọ rẹ sai wuhrẹ no ikuigbe Ẹzra gbe Nehemaya ze?
[Pictures on page 10]
Jerusalẹm, orọnikọ iruo ọghọ riẹ eva Shushan, o mae jọ Nehemaya oja ha
[Picture on page 12]
Wọhọ Nehemaya, u fo re ma lẹ kẹ ọkpọvio gbe ẹgba Jihova evaọ obọdẹ iruo usiuwoma ota mai na