Sẹro Udu ra
“Rọ ẹro kpotọ kẹ udu ra, keme etẹe eyeri uzuazọ o bi no tha.”—ITẸ 4:23.
1, 2. Fikieme u je fo re ma sẹro udu mai?
ỌKPỌKUỌZAE jọ evaọ ukoliko Caribbean o vivie no uwou riẹ ze nọ ofou-ọwhibo jọ o fou no. Nọ o rri eware nọ e raha wariẹe họ, ọ tẹ ruẹ nọ ure ulogbo jọ nọ u dikihẹ kẹle unuẹthẹ ighẹ riẹ anwọ ikpe buobu u kie no. Ọ tẹ nọ nnọ, ‘Ẹvẹ u ro kie, kpakiyọ ire esese nọ e rọ okegbe na i gbe dikihẹ?’ Ọ ruẹ uyo na nọ o rri ehri ure nọ u kie na. Obeva ure na nọ o wọhọ nọ u re nuhu hu na u gbo kpobi no, okpofou na ọ fere egbogbo riẹ nọ a rẹ ruẹ hẹ na via ọvo.
2 Ẹvẹ u re yoma te evaọ okenọ ọgegagọ uzẹme nọ o wọhọ nọ ọ t’owọ mu edhere uzuazọ Oleleikristi na gaga o te kie kẹ ẹdawọ ẹrọwọ. Ebaibol na ọ ta gbagba nọ “evaọ ohwo e vọ avọ umuomu nọ emaha ze.” (Emuhọ 8:21) Onana u dhesẹ nọ ababọ ẹro omuhotọ ẹsikpobi, makọ ohwo nọ o wo emamọ udu dede ọ sai ru oware uyoma. Nọ udu ahwo-akpọ sebaẹgba kpobi o rẹ sai kie ro ogbekuo na, u fo re ma fi ohrẹ nana h’iruo ziezi: “Rọ ẹro kpotọ kẹ udu ra, keme etẹe eyeri uzuazọ o bi no tha.” (Itẹ 4:23) Fikiere, ẹvẹ ma sae rọ sẹro udu ẹwoho mai?
Ẹkiẹriwo Ẹsikpobi—O Wuzou
3, 4. (a) Didi enọ a rẹ sae nọ kpahe udu na? (b) Eme o re fiobọhọ k’omai kiẹ udu ẹwoho mai riwi?
3 Whọ tẹ nyabru ọbo re ọ kiẹ oma ra, ẹsejọhọ ọ te kiẹ udu ra riwi. Kọ ugboma ra soso, kugbe udu ra, u dhesẹ nọ whọ be riemu doma ziezi? Ẹvẹ azẹ ra ọ be dhẹ vẹrẹ te? Kọ udu ra u bi kie ziezi? Kọ whọ be jaja oma na ziezi? Kọ whọ be ruawa ga hrọ?
4 Otẹrọnọ udu ohwo o gwọlọ ẹkiẹriwo ẹsikpobi, kọ ẹvẹ kpahe udu ẹwoho ra? Jihova ọ rẹ kiẹe riwi. (1 Iruẹru-Ivie 29:17) U fo re ma ru ere re. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Ẹkwoma ẹnọ enọ wọhọ: Kọ udu mẹ u bi wo emu abọ-ẹzi nọ o te ziezi ẹkwoma uwuhrẹ omobọ ohwo gbe iwuhrẹ enya ẹsikpobi? (Olezi 1:1, 2; Ahwo Hibru 10:24, 25) Kọ ovuẹ Jihova o r’oja kẹ udu mẹ wọhọ “erae nọ e rẹ tuọ wariẹ [igbenwa] mẹ,” be wọ omẹ re me w’obọ evaọ usiuwoma ota Uvie na gbe iruo ilele-iruo na? (Jerimaya 20:9; Matiu 28:19, 20; Ahwo Rom 1:15, 16) Kọ oma o be wọ omẹ daoma mẹ kpobi, bi w’obọ evaọ abọjọ iruo odibọgba oke-kpobi na evaọ okenọ o tẹ lọhọ? (Luk 13:24) Didi oghẹrẹ okegbe me bi kpe udu ẹwoho mẹ fihọ kẹ? Kọ me bi mu usu kugbe amọfa nọ idu rai e rrọ ovo evaọ egagọ uzẹme? (Itẹ 13:20; 1 Ahwo Kọrint 15:33) Jọ o vẹrẹ omai obọ re ma muẹrohọ oghẹrẹ ewhrehe kpobi jẹ j’owọ kpọ eware vi ababọ oke oraha.
5. Emamọ ẹjiroro vẹ edawọ ẹrọwọ e rẹ sai rugba?
5 Ma rẹ nyaku edawọ ẹrọwọ ẹsibuobu. Enana e rẹ k’omai uvẹ nọ ma re ro muẹrohọ uyero udu mai. Rọ kẹ emọ Izrẹl nọ e jọ unuẹthẹ Ẹkwotọ Eyaa na, Mosis ọ ta nọ: “ỌNOWO Ọghẹnẹ rai o su owhai eva udhukpe uvẹ enana eva igbrẹwọ na, re [o] ru owhai oma kpotọ, re [ọ] dawo owhai jẹ riẹ onọ o rọ owhai eva, sọ wha re ti koko izi riẹ, hayo wha re ti koko ai hi.” (Iziewariẹ 8:2) Kọ u re gbomai unu nọ ma tẹ ruẹ oghẹrẹ iroro, isiuru, hayo owojẹ nọ i re dhesẹ omavia evaọ okenọ ma tẹ rẹriẹ aro ku iyero hayo edawọ ikpregede jọ? Edawọ nọ Jihova ọ kuvẹ kẹ re e roma via e rẹ sai ghine ru omai riẹ kpahe ewhrehe mai, k’omai uvẹ nọ ma re ro ru ẹnyaharo. (Jemis 1:2-4) Ajọ o thọrọ omai ẹro vievie he re ma roro jẹ lẹ kpahe owojẹ mai kẹ edawọ!
Eme Ẹmeọta Mai O re Dhesẹ Via?
6. Eme eware nọ ma rẹ gwọlọ t’ẹme kpahe i re dhesẹ via kpahe udu mai?
6 Ẹvẹ ma sae rọ riẹ oware nọ ma bi roro kpahe evaọ udu mai? Jesu ọ ta nọ: “Ohwo o woma ọ rẹ rehọ eware i woma no efe eva riẹ tha, ohwo oyoma ọ rẹ rehọ eware iyoma no efe eva riẹ tha; keme ibuobu eva na unu o rẹ tae.” (Luk 6:45) Ẹsibuobu oware nọ ma rẹ t’ẹme kpahe yọ uzedhe odhesẹvia ọrọ oware nọ ma bi roro kpahe evaọ udu mai. Kọ ekwakwa efe gbe ilale akpọ ma be mae t’ẹme kpahe? Hayo kọ eware abọ-ẹzi gbe ite abọ-ẹzi ma be mae t’ẹme kpahe? Viukpenọ ma re whowho iruthọ amọfa, kọ uyoyou o be wọ omai re ma kpairoro vrẹ rae? (Itẹ 10:11, 12) Kọ ma be t’ẹme kpahe ahwo gaga gbe eware nọ e be via evaọ izuazọ rai rekiyọ ma rẹ ta kpahe eware abọ-ẹzi gbe uruemu tere he? Kọ onana o sae jọ odhesẹvia inọ ma bi wo isiuru nọ i fo ho kpahe eme amọfa?—1 Pita 4:15.
7. Didi uwuhrẹ kpahe ẹruọsa udu mai ma rẹ sai wuhrẹ no ikuigbe inievo ikpe Josẹf ze?
7 Roro kpahe oware jọ nọ o via evaọ uviuwou ulogbo jọ. Emọ ekpako ikpe Jekọp a “jẹ rọwo ta ẹme dhedhẹ kẹ” Josẹf oniọvo ọmaha rai hi. Fikieme? A jẹ re-ihri fikinọ ọye họ ọmọ nọ ọsẹ rai ọ mai you. Uwhremu na, nọ Ọghẹnẹ ọ rọ ewezẹ ghale Josẹf, onọ u dhesẹ nọ o wo aruoriwo Jihova, “a te mukpahe iẹe viere.” (Emuhọ 37:4, 5, 11) Avọ evega, a tẹ zẹ oniọvo rai kpohọ igbo. Kẹsena, evaọ omodawọ re a ruru oruthọ rai, a tẹ viẹ ọsẹ rai họ roro nọ arao ojihẹ jọ o kpe Josẹf no. Inievo ikpe Josẹf a sae sẹro udu rai hi evaọ etoke yena. Otẹrọnọ ma rẹ kake fo amọfa, kọ oyena o sae jọ odhesẹvia ọrọ ihri-eriọ evaọ udu mai? U fo re ma fiẹro h’otọ re ma kiẹ eme nọ i bi no unu mai ze je si iroro nọ i fo ho no udu mai ababọ oke oraha.
8. Eme ọ rẹ sai fiobọhọ k’omai kiẹ udu mai riwi otẹrọnọ ma kie ruọ ọrue ọta?
8 Dede nọ “Ọghẹnẹ ọ sae ta erue” he, o rọ ẹkoma ahwo-akpọ sebaẹgba re a ta erue. (Ahwo Hibru 6:18) Ọso-ilezi na o bruenu nọ: “Ahwo kpobi e terue.” (Olezi 116:11) Makọ Pita ukọ na dede ọ rọ ọrue vro Jesu isiasa. (Matiu 26:69-75) U re vevẹ, ma rẹ yọroma re ma se ọrue ba ẹta, keme Jihova o mukpahe “ọrue-ọta.” (Itẹ 6:16-19) Otẹrọnọ ma kie ruọ ọrue-ọta, u re woma re ma kiẹ oware nọ o soriẹ ze. Kọ fiki ozodhẹ ohwo-akpọ? Kọ fiki ozodhẹ uye nọ a te k’omai? Re ma siọ odẹ mai ba ẹraha hayo kọ oriobọ họ ehri ẹbẹbẹ na? Oware nọ o rọ kpobi, ẹvẹ u kiehọ te re ma roro kpahe ẹme na, rọ omarokpotọ rọwo oruthọ mai, jẹ lẹ kẹ erọvrẹ Jihova, gwọlọ obufihọ riẹ evaọ efikparobọ ewhrehe na! O sae jọ nọ ‘ekpako ukoko na’ họ enọ e mai fo nọ e rẹ kẹ obufihọ oyena.—Jemis 5:14.
9. Eme elẹ mai e rẹ sai dhesẹ via kpahe udu mai?
9 Evaọ uyo kẹ ayare Solomọn Ovie ọmoha na rọkẹ areghẹ gbe eriariẹ, Jihova ọ ta nọ: “Fiki epanọ onana o rọ owhẹ udu, no whọ gbẹ yare eyero ho, gbe efe he, gbe adhẹẹ hẹ, . . . mẹ kẹ owhẹ areghẹ gbe ẹriẹ na. Mẹ te kẹ owhẹ efe re, te eyero, gbe adhẹẹ.” (2 Iruẹru-Ivie 1:11, 12) Fiki oghẹrẹ oware nọ Solomọn ọ yare gbe onọ ọ yare he, Jihova ọ tẹ riẹ oware nọ o mae ghare evaọ udu Solomọn. Eme ẹmeọta mai kugbe Ọghẹnẹ o re dhesẹ via kpahe udu mai? Kọ elẹ mai i re dhesẹ isiuru kẹ eriariẹ, areghẹ, gbe ovuhumuo? (Itẹ 2:1-6; Matiu 5:3) Kọ isiuru Uvie e rọ udu mai? (Matiu 6:9, 10) Otẹrọnọ elẹ mai e rọ thakpinọ ma lẹ ọvo, onana o sae jọ odhesẹvia ọrọ ẹgwọlọ rọkẹ oke nọ ma rẹ rehọ ro roro kpahe iruẹru Jihova. (Olezi 103:2) U fo re Ileleikristi kpobi i muẹrohotọ re a ruẹ otọ oware nọ elẹ rai i bi dhesẹ via.
Eme Uruemu Mai O be Ta Via?
10, 11. (a) Diẹse ẹnwae-obro gbe ọfariẹ-ogbe i re jo muhọ? (b) Eme o re fiobọhọ k’omai whaha ‘ẹnwae-obro evaọ udu na’?
10 A ta nnọ uruemu o rẹ ruae vi egede. Iruemu mai i re ghine dhesẹ eware buobu kpahe oghẹrẹ ohwo nọ ma rọ evaọ obeva. Wọhọ oriruo, evaọ ẹme ẹfuọ uruemu, ẹruọsa udu na o gwọlọ vi ẹwhaha ọfariẹ-ogbe hayo ẹnwae-obro ọvo. Evaọ Ovuẹ obọ Ugbehru riẹ, Jesu ọ ta nọ: “Kohwo kohwo nọ o re ri aye rite ẹguọlọ riẹ, ọ jọ eva lele ie bruẹnwae no.” (Matiu 5:28) Ẹvẹ ma sae rọ whaha ẹnwae-obro makọ evaọ udu mai?
11 Job ọsẹ-ode ẹrọwọ na o fi oriruo h’otọ kẹ ezae gbe eyae Ileleikristi nọ e rọo no. Ababọ avro, Job o je ru eware gheghe kugbe ivovo eyae yọ ọ jẹ tubẹ rehọ ẹwo fiobọhọ kẹ ae nọ a tẹ gwọlọ obufihọ. Rekọ iroro ọ isiuru owezẹ nọ o re wo kẹ ae i thabọ no udu ọzae ẹgbakiete ọnana gaga. Fikieme? Fikinọ ọ gba riẹ mu gaga re ọ se eyae ba erri avọ isiuru owezẹ. Ọ ta nọ: “Me duwu aro mẹ iyeri no, kẹvẹ ọmọtẹ o gbe ro si omẹ uru?” (Job 31:1) Joma ru ọtamuo ọvona kugbe ibiaro mai jẹ sẹro udu mai.
12. Ẹvẹ who re ro fi Luk 16:10 họ iruo kpahe ẹruọsa udu ra?
12 Ọmọ Ọghẹnẹ o whowho nọ: “Ọnọ o wo orọwọ evaọ osese vievie o wo orọwọ evaọ ibuobu re; ọnọ o kiẹrẹe evaọ osese vievie he, o re kiẹrẹe evaọ ibuobu hu re.” (Luk 16:10) Ẹhẹ, u fo re ma kiẹ uruemu mai riwi evaọ eware nọ ma rri fihọ eware ekakao evaọ uzuazọ ekẹdẹ kẹdẹ, makọ uruemu mai evaọ idhereno uwou mai. (Olezi 101:2) Nọ ma tẹ rọ uwou mai bi rri etẹlivisiọne, hayo nọ ma tẹ be kiẹ Itanẹte, kọ ma be yọroma re ma ru lele ohrẹ Ikereakere nana: “Rekọ igberedha, gbe egbegbe kpobi, hayo eware amọfa eguọlọ, ufo re a gbẹ jọ udevie rai fodẹ ae he, epanọ wha zihe ruọ erezi no na. Wha jọ egbegbe, hayo eme igheghẹ eta, hayo ẹkoko-ose, enọ i fori hi i [no] o whai obọ”? (Ahwo Ẹfẹsọs 5:3, 4) Kọ ẹvẹ kpahe ozighi nọ a re dhesẹ evaọ etẹlivisiọne hayo arozaha ividio? Ọso-ilezi na ọ ta nọ: “ỌNOWO na ọ rẹ [kiẹ] ikiẹrẹe gbe iru-umuomu, ẹzi riẹ o mukpahe ọnọ o you [ozighi].”—Olezi 11:5.
13. Didi unuovẹvẹ u fo evaọ okenọ ma te bi roro kpahe oware nọ u re no udu mai ze?
13 Jerimaya ọ vẹvẹ unu nọ: “Udu na u wo ẹghẹ vi eware na kpobi, je wo uruemu ugbogbo.” (Jerimaya 17:9) Ẹghẹ udu ọnana ọ sai dhesẹ oma via evaọ okenọ ma te bi gu unoma kpahe iruthọ mai, gbolo aro kẹ iruthọ, dhesẹ ẹthọthọ uruemu ulogbo kakao inọ u fiẹme he, hayo bi bru okpa họ obokparọ. Udu oma-udhuo o rẹ sai je wo uruemu agbava—rehọ unu owhrawhra ta ojọ, rekọ o be rọ uruemu dhesẹ oware ofa. (Olezi 12:2; Itẹ 23:7) Ẹvẹ o r’oja te re ma rehọ oruọzewọ kiẹ oware nọ u bi no udu mai ze riwi!
Kọ Ẹro Mai Ọ Rrọ Lọlọhọ?
14, 15. (a) Eme họ ẹro ‘ọlọlọhọ’? (b) Ẹvẹ ẹro nọ ma re ru lọlọhọ o re ro fiobọhọ k’omai sẹro udu na?
14 Jesu ọ ta nọ: “Ukpẹ oma na ẹro.” O te fibae nọ: ‘Fikiere ẹro ra ọ tẹ rọ lọlọhọ, oma ra soso u re lo.’ (Matiu 6:22) Ẹro nọ ọ rọ lọlọhọ ọ rẹ tọvi ute, hayo ẹjiroro ọvo, o re reghe noi hi. Evaọ uzẹme, u fo re ẹro mai ọ tọvi ‘ẹkake gwọlọ uvie na gbe ẹrẹreokie Ọghẹnẹ.’ (Matiu 6:33) Eme ọ rẹ sae via kẹ udu ẹwoho mai otẹrọnọ ẹro mai ọ rọ lọlọhọ họ?
15 Roro kpahe ẹme iruo nọ ohwo ọ rẹ rọ ko oma. Ẹruorote ẹgwọlọ uviuwou mai yọ ute Oleleikristi. (1 Timoti 5:8) Kọ ẹvẹ otẹrọnọ ma kie ruọ ẹdawọ isiuru re ma wo eware ekpokpọ nọ i kieze, enọ e mai woma, gbe eware nọ a be mae dhẹ lele evaọ abọ emuore, ẹgọ, uwou, gbe eware efa? Kọ oyena u gbe ghine fi udu gbe iroro na họ igbo, ru omai wo eva ivẹ evaọ egagọ mai? (Olezi 119:113; Ahwo Rom 16:18) Fikieme ma je duomahọ ẹruorote ẹgwọlọ ugboma na te epanọ uzuazọ mai o rẹ rọ dhẹ wariẹ uviuwou, iruo, gbe ekwakwa efa ọvo họ? Kareghẹhọ ohrẹ nọ a kẹ evaọ otọ ekpakpọ ẹzi na: “Wha yọrọ oma rai ogbẹrọ ere he emuọriọ obuobu gbe edada ibuobu, gbe iroro akpọ na, i ve ti ru owhai zoruẹ, re ẹdẹ ọyena ọ se owhai ba emu idudhe wọhọ agbefẹ. Keme ere o re zi mu ai kpobi nọ erọ evaọ akpọ na soso.”—Luk 21:34, 35.
16. Didi ohrẹ Jesu ọ kẹ kpahe ẹro na, kọ fikieme?
16 Ẹro na yọ ehri ẹmeọta obọdẹ kẹ iroro gbe udu na. Oware nọ ẹro na ọ tọvi o rẹ sai kpomahọ iroro, ọwhọ-eva, gbe owojẹ mai gaga. Ẹkwoma ẹvẹrẹ ọtadhesẹ, Jesu ọ t’ẹme fodẹ ogaga orọ odawọ ubiẹro na jẹ ta nọ: “Ẹro ọze ra o bi ru owhẹ zoruẹ, vre i no who ku ei fiẹ; keme u woma kẹ owhẹ kpere abọvo ra jọ o vru re a siọ oma ra ososo ba efihọ ẹri-erae.” (Matiu 5:29) Ma rẹ whaha ẹro na hrọ re ọ se ikpehre eware ba erri. Wọhọ oriruo, ma rẹ kuvẹ kẹe vievie he re o rri eware nọ a ru re e kpare isiuru gbe ẹgwọlọ ọfariẹ-ogbe.
17. Ẹvẹ efihiruo Ahwo Kọlọsi 3:5 u re ro fiobọhọ k’omai sẹro udu na?
17 Dede na, orọnikọ ude-oruẹ ọvo họ okwakwa ẹmeọta mai kugbe akpọ na ha. Ekwakwa efa, wọhọ obọrote gbe iyayo, i wo ẹkẹ-abọ rai, yọ u fo re ma yọroma kpahe ekwakwa ugboma efa re. Pọl ukọ na ọ hrẹ nọ: “Wha kpe abọ akpọ nọ e ro oma rai no: igberedia, egbegbe, urusio nọ o rẹ vrẹ ẹta, eware iyoma eguọlọ, gbe eware amọfa eguọlọ, onọ orọ edhọ egọ.”—Ahwo Kọlọsi 3:5.
18. Didi owọ ma rẹ jẹ kpahe iroro nọ i fo ho?
18 Isiuru nọ i fo ho e sae roma via evaọ oria idhereno iroro mai. Eroro kpahe eware itieye na i re ru isiuru ethọthọ na ga ẹsikpobi, nọ u re kpomahọ udu na. “Kẹsena, nọ urusio u te dihọ, u ve yẹ umuomu.” (Jemis 1:14, 15) Ibuobu e rọwo nnọ edhere ọnana oma-uzue o rẹ rọ via. Ẹvẹ u wuzou te re ma hae rehọ eware abọ-ẹzi vọ iroro mai! (Ahwo Filipai 4:8) Yọ eware nọ i fo ho e tẹ ziọ iroro mai, ma rẹ daoma re ma si ai no.
‘Rọ Udu Kpobi Gọ Jihova’
19, 20. Ẹvẹ ma sae rọ kparobọ evaọ udu kpobi nọ ma rẹ rọ gọ Jihova?
19 Evaọ ikpe owho riẹ, Devidi Ovie na ọ ta kẹ ọmọ riẹ nọ: “Solomọn ọmọ mẹ, riẹ Ọghẹnẹ ọsẹ ra, re whọ rehọ eva ra kpobi gọe, gbe ẹgwọlọ ra kpobi; keme ỌNOWO ọ rẹ kiẹ otọ eva ahwo kpobi, ọ vẹ riẹ oma gbe iroro ahwo.” (1 Iruẹru-Ivie 28:9) Solomọn omariẹ ọ lẹ kẹ “udu ẹmeoyo.” (1 Ivie 3:9, NW ) Ghele na, ọ rẹriẹ ovao ku use-abọ ẹyọrọ udu utioye na evaọ etoke uzuazọ riẹ kpobi.
20 Otẹrọnọ ma rẹ kparobọ evaọ abọ ọyena, orọnikọ ma re wo udu nọ o rẹ were Jihova ọvo ho rekọ ma rẹ jẹ sẹro riẹ re. Re ma ru onana gba, ma rẹ rehọ ekareghẹhọ Ẹme Ọghẹnẹ te udu mai—‘evaọ eva riẹ.’ (Itẹ 4:20-22) Ma re je ru ei fihọ uruemu re ma hae kiẹ udu mai riwi, rehọ oma olẹ roro kpahe oware nọ ẹme gbe uruemu mai i bi dhesẹ via. Didi erere eroro otiọye na o re wo otẹrọnọ ma gbẹ gwọlọ obufihọ Jihova avọ osegboja re ma kpọ ewhrehe kpobi nọ ma ruẹ vi hi? Yọ ẹvẹ o r’oja te re ma muẹrohọ oware nọ ma be rehọ fihọ iroro mai ziezi! Evaọ onana uruo, ma wo imuẹro na inọ “udhedhẹ Ọghẹnẹ nọ uvi eriariẹ kpobi, ote yọrọ eva gbe iroro [mai] eva Kristi Jesu.” (Ahwo Filipai 4:6, 7) Ẹhẹ, joma gbaemu re ma sẹro udu mai vi eware efa kpobi nọ ma rẹ sẹro rai re ma jẹ rọ udu kpobi gọ Jihova.
Kọ Whọ Kareghẹhọ?
• Fikieme u je wuzou re ma sẹro udu na?
• Ẹvẹ ẹkiẹriwi eme nọ ma rẹ ta u re ro fiobọhọ k’omai sẹro udu mai?
• Fikieme ma je ru ẹro mai ‘lọlọhọ’?
[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 15]
Eme ma rẹ t’ẹme kpahe ẹsikpobi evaọ usiuwoma ota, iwuhrẹ ukoko, gbe obọ uwou?
[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 17]
Ẹro nọ ọ rrọ lọlọhọ o re reghe he