Ẹvẹ Ẹrọwọ Ra Ọ Ga Te?

“Fiki orọwọ wha sai ro dikihẹ na.”—2 AHWO KỌRINT 1:24.

1, 2. Fikieme o jẹ gbahọ nọ ma re wo ẹrọwọ, kọ ẹvẹ ọ sai rọ ga viere?

IDIBO Jihova a riẹ nọ o gba rai họ inọ a re wo ẹrọwọ. Evaọ uzẹme, “o rẹ bẹbẹ re ohwo ọ were Ọghẹnẹ ababọ ẹrọwọ.” (Ahwo Hibru 11:6) Fikiere, o rrọ oware areghẹ re ma lẹ kẹ ẹzi ọfuafo jẹ lẹ kẹ ẹrọwọ, onọ o rrọ abọjọ emamọ ubi ẹzi na. (Luk 11:13; Ahwo Galesha 5:22, 23) Aro nọ ma re ro kele ẹrọwọ ibe enọ e rọwo o rẹ sae jẹ bọ okwakwa nana ga evaọ oma mai.—2 Timoti 1:5; Ahwo Hibru 13:7.

² Ẹrọwọ mai ọ te ga viere otẹrọnọ ma ruabọhọ ele edhere nọ Ẹme Ọghẹnẹ o fihọ kẹ Ileleikristi kpobi. Ẹrọwọ mai ọ rẹ rro h’aro nọ ma te bi se Ebaibol na kẹdẹ kẹdẹ jẹ be rehọ ebe nọ “odibo oruọzewọ” na o kporo ro wuhrẹ Ikereakere na ziezi. (Luk 12:42-44; Joshua 1:7, 8) Ma re wo ọbọga no ẹrọwọ ohwohwo ze ẹkwoma iwuhrẹ Ileleikristi gbe ikokohọ esese gbe ilogbo nọ ma re kpohọ ẹsikpobi. (Ahwo Rom 1:11, 12; Ahwo Hibru 10:24, 25) Yọ ẹrọwọ mai ọ rẹ ga viere nọ ma tẹ be ta ẹme kẹ amọfa evaọ odibọgba na.—Olezi 145:10-13; Ahwo Rom 10:11-15.

3. Rọ kpahe ẹrọwọ, didi obufihọ ma re wo no obọ ekpako Ileleikristi iyoyou ze?

³ Ẹkwoma ehrẹ gbe uduotahawọ Ikereakere nọ a rẹ kẹ, ekpako Ileleikristi iyoyou a re fi obọ họ k’omai bọ ẹrọwọ mai ga. A wo oghẹrẹ ẹzi ọ Pọl ukọ na, ọnọ ọ ta kẹ ahwo obọ Kọrint nnọ: “[Ibe iruiruo] ma rọ kẹ oghọghọ nọ wha wo na, keme fiki orọwọ [rai] wha sai ro dikihẹ na.” (2 Ahwo Kọrint 1:23, 24) Efafa ọfa jọ o se nnọ: “Ma bi ruiruo kugbe owhai re wha wereva, keme ẹrọwọ rai ọ rẹ gaga.” (Contemporary English Version) Ikiẹrẹe na e rẹ rria fiki ẹrọwọ. Uzẹme o rrọ, uvumọ ohwo ọ rẹ sai wo ẹrọwọ k’omai hayo ru omai jọ enọ i bi kru ẹgbakiete he. Evaọ abọ nana, “ọvuọ uye riẹ ọ rẹ te wha.”—Ahwo Galesha 3:11; 6:5.

4. Ẹvẹ ikuigbe idibo ẹrọwọ Ọghẹnẹ nọ e rrọ Ikereakere na e sai ro fi obọ họ bọ ẹrọwọ mai ga?

⁴ Ikereakere na e vọ avọ ikuigbe ahwo nọ a wo ẹrọwọ. Otiẹsejọ ma riẹ kpahe iruẹru rai buobu nọ e viodẹ, rekọ ẹvẹ kpahe ẹrọwọ nọ a dhesẹ via no ẹdẹ rite ẹdẹ, tubọ evaọ ikpe uzuazọ rai kpobi dede? Ma te roro kpemu kpahọ oghẹrẹ nọ a ro fi okwakwa nana h’iruo evaọ iyero nọ e wọhọ emai, o rẹ sai fi obọ họ bọ ẹrọwọ mai ga.

Ẹrọwọ Ọ Rẹ k’Omai Aruọwha

5. Imuẹro Ikereakere vẹ u dhesẹ nọ ẹrọwọ ọ rẹ bọ omai ga whowho ẹme Ọghẹnẹ avọ aruọwha?

⁵ Ẹrọwọ ọ rẹ k’omai udu whowho ẹme Ọghẹnẹ avọ aruọwha. Enọk ọ rehọ aruọwha whowho ẹdhoguo Ọghẹnẹ. Ọ ta nọ: “Ri, Ọnowahwo avọ igbidigbi erẹri riẹ a te tha, re a ti guẹdhọ ahwo kpobi, a ve brukpe ahwo-muomu fiki iruẹru nọ e rọ erọ Ọghẹnẹ hẹ nọ a ru eva ebi, gbe eme edada kpobi nọ erahaizi nọ e riẹ Ọghẹnẹ hẹ a ta kpahe iẹ.” (Jud 14, 15) Nọ a yo eme eyena, iwegrẹ Enọk nọ e riẹ Ọghẹnẹ hẹ a tẹ gwọlọ kpe ei. Ghele na, ọ rehọ ẹrọwọ whowho via avọ udu, Ọghẹnẹ ọ tẹ ‘rehọ iẹe’ ẹkwoma ọ uzuazọ riẹ nọ o ru serihọ, ababọ uvẹ nọ ọ kẹ riẹ re ọ ruẹ edada uwhu. (Emuhọ 5:24; Ahwo Hibru 11:5) Eware igbunu itieye na e be via kẹ omai hi, rekọ Jihova o re yo elẹ mai re ma sai whowho ẹme riẹ avọ ẹrọwọ gbe aruọwha.—Iruẹru 4:24-31.

6. Ẹvẹ ẹrọwọ avọ aruọwha nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ Noa i ro fi obọ họ kẹ ẹe?

⁶ Ẹkwoma ẹrọwọ Noa o “ku okọ nọ o ro siwi unuwou riẹ soso.” (Ahwo Hibru 11:7; Emuhọ 6:13-22) Noa ọ tẹ jẹ jọ “ọvuẹovuẹ ẹrẹreokie” ọnọ ọ rehọ aruọwha whowho unuovẹvẹ Ọghẹnẹ kẹ otu nọ a gbẹ jẹ rria. (2 Pita 2:5) Ababọ avro a je se ie ẹkoko fiki ovuẹ Ẹvo nọ ọ be tha nọ o je whowho na, nwane wọhọ epanọ ejọ i re se ẹkoko na nọ ma te bi dhesẹ no Ikereakere na ze nnọ a te raha eyero eware nana kẹle. (2 Pita 3:3-12) Ghele na, wọhọ Enọk avọ Noa, ma rẹ sae rehọ ẹrọwọ avọ aruọwha nọ Ọghẹnẹ ọ k’omai ro whowho ovuẹ utioye na.

Ẹrọwọ Ọ Rẹ Lẹliẹ Omai Thihakọ

7. Ẹvẹ Abraham gbe amọfa a ro dhesẹ ẹrọwọ gbe odiri?

⁷ Ma gwọlọ ẹrọwọ avọ odiri, maero nọ ma be hẹrẹ ekuhọ eyero omuomu ọnana. Usu otu ‘nọ e te rehọ fiki odiri gbe ẹrọwọ reuku eyaa na’ họ, ọsẹ anwae ọrọ ozodhẹ Ọghẹnẹ na Abraham. (Ahwo Hibru 6:11, 12) Fiki ẹrọwọ, o no okpẹwho Ọr, avọ ọruẹriọ riẹ kpobi, o te zihe ro ọrara evaọ ẹkwotọ erara nọ Ọghẹnẹ ọ yeyaa riẹ kẹ ẹe. Aiziki avọ Jekọp a jọ ereuku eyaa evo yena re. Ghele na, “enana kpobi eva orọwọ a je whu, [dede nọ] o nọ a ya eya riẹ na u te rai obọ họ.” A rọ ẹkwoma ẹrọwọ “guọlọ emamọ orẹwho o yehọ odhiwu.” Fikiere Ọghẹnẹ ọ “ruẹrẹ okpẹwo fihọ kae” no. (Ahwo Hibru 11:8-16) Ẹhẹ, Abraham, Aiziki, gbe Jekọp—avọ eyae rai nọ e r’oma kẹ Ọghẹnẹ—a rehọ odiri hẹrẹ Uvie Ọghẹnẹ nọ o rrọ obọ odhiwu, onọ a te jọ kpare ae ze uzuazọ eva otọakpọ.

8. Ghelọ eme Abraham, Aiziki, gbe Jekọp a ro dhesẹ odiri avọ ẹrọwọ?

⁸ Abraham, Aiziki, gbe Jekọp a si obọ no ẹrọwọ rai hi. Ẹkwotọ Eyaa na o zihe ruọ orai evaọ edẹ rai hi, yọ a rọ ẹro ruẹ eghale nọ i te erẹwho na kpobi ẹkwoma ubi Abraham ho. (Emuhọ 15:5-7; 22:15-18) Dede nọ o te rehọ ikpe-udhusoi buobu evaọ obaro tao re ‘okpẹwho nọ Ọghẹnẹ ọ bọ’ na ọ tẹ roma via, ezae enana e ruabọhọ ẹrọwọ avọ odiri evaọ uzuazọ rai kpobi. Uzẹme, ma re ru epọvo na re eva enẹna nọ Uvie Mesaya u muhọ esu evaọ obọ odhiwu no na.—Olezi 42:5, 11; 43:5.

Ẹrọwọ Ọ rẹ k’Omai Itee nọ E Mai Kpehru

9. Didi okpomahọ ẹrọwọ o wo kpahe itee?

⁹ Esẹ anwae ẹrọwọ na a jẹ uzuazọ ogbekuo orọ ahwo Kenan na rehọ họ, keme a wo itee nọ i kpehru vi ere thethabọ. Epọvo na re, ẹrọwọ ọ rẹ k’omai itee abọ-ẹzi nọ i re fi obọ họ k’omai whaha omadhehọ akpọ nọ ọ rrọ otọ ogaga oyoma na, Setan Edhọ na.—1 Jọn 2:15-17; 5:19.

10. Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ Josẹf o le ute nọ u kpehru vi ọkwa-omorro akpọ na thethabọ?

¹⁰ Ẹkwoma ọ ekpakpọ Ọghẹnẹ, Josẹf ọmọzae Jekọp ọ jọ ọsẹro emuore evaọ Ijipti, rekọ o jọ ute riẹ re ọ jọ ohwo ologbo akpọ nana ha. Avọ ẹrọwọ nọ o wo fihọ orugba eyaa Jihova, Josẹf nọ ọ kpako te ikpe 110 no na ọ vuẹ inievo riẹ nnọ: “Me te uwhu no; rekọ Ọghẹnẹ o ti bru owhai tha, ọ vẹ te rehọ owhai no otọ nana kpohọ otọ nọ ọ ya eya riẹ kẹ Abraham, te Aiziki, jegbọ Jekọp.” Josẹf ọ yare nọ a ki ei họ ẹkwotọ eyaa na. Nọ o whu, a tẹ ja oma riẹ fihọ etehe evaọ Ijipti. Rekọ okenọ a siwi emọ Izrẹl nọ igbo Ijipti, Mosis ọruẹaro na o te ru re a rehọ igbenwa Josẹf lele oma re a ki ai fihọ Ẹkwotọ Eyaa na. (Emuhọ 50:22-26; Ọnyano 13:19) U fo re ẹrọwọ wọhọ ọrọ Josẹf ọ wọ omai le itee nọ i kpehru vi ọkwa-omorro akpọ na thethabọ.—1 Ahwo Kọrint 7:29-31.

11. Ẹvẹ Mosis ọ rọ kẹ imuẹro nnọ o wo itee abọ-ẹzi?

¹¹ O ruọ Mosis nnọ “o re kuomagbe emọ Ọghẹnẹ ruẹ uye vi ikpenọ o re kuomagbe usu eva-ewerọ uzioraha” wọhọ ohwo uviuwou ovie Ijipti nọ ọ riẹ obe gaga. (Ahwo Hibru 11:23-26; Iruẹru 7:20-22) Onana u mi rie omorro akpọ na gbe ẹsejọhọ ukio ulogbo nọ a hẹ te rehọ etehe nọ a whẹ ehru họ ro ki ei fihọ emamọ oria Ijipti jọ. Rekọ erere vẹ oyena o hae jọ a tẹ rehọ iẹe wawo uvẹ ọghọ nọ ọ rọ rrọ “ohwo Ọghẹnẹ,” obruthe ọvọ Uzi na, ọruẹaro Jihova, gbe omọvo enọ i kere Ebaibol na? (Ẹzra 3:2) Kọ ute ẹnyaharo omorro akpọ na họ oware nọ u bi si owhẹ uru, manikọ ẹrọwọ o ru owhẹ wo itee abọ-ẹzi ikpehru no?

Ẹrọwọ O re Su Kpohọ Uvi Uzuazọ

12. Oghẹrẹ vẹ ẹrọwọ o ro kpomahọ uzuazọ Rehab?

¹² Orọnikọ itee ikpehru ọvo ẹrọwọ ọ rẹ kẹ ahwo ho rekọ te uvi uzuazọ. Ababọ avro Rehab ọrọ obọ Jẹriko ọ riẹ nnọ uzuazọ riẹ wọhọ ogberẹ u fi oka ha. Dede na, ẹvẹ enwene riẹ ọ rro te nọ o ti wo ẹrọwọ no! Ọ rehọ “fiki iruo [ẹrọwọ] wo unuzou, okenọ o dede enaviuwou [erọ Izrẹl] na rehọ, ọ jẹ rehọ edhere ọfa vi ai kpo,” nọ u ru rai va iwegrẹ Kenan rai abọ. (Jemis 2:24-26) O vuhu Jihova mu wọhọ Ọghẹnẹ uzẹme na, Rehab o te je dhesẹ ẹrọwọ ẹkwoma obusino uzuazọ ogberẹ riẹ. (Joshua 2:9-11; Ahwo Hibru 11:30, 31) Ọ rọo odibo Jihova, orọnikọ ọgẹdhọ Kenan he. (Iziewariẹ 7:3, 4; 1 Ahwo Kọrint 7:39) Rehab o wo uvẹ ọghọ ulogbo nọ o ro zihe ruọ oni-ode Mesaya na. (1 Iruẹru-Ivie 2:3-15; Rut 4:20-22; Matiu 1:5, 6) Wọhọ amọfa, nọ ejọ rai i siobọno uzuazọ ogbekuo, o ti wo oghale ofa—ẹkparomatha ziọ uzuazọ evaọ otọakpọ aparadase.

13. Ẹvẹ Devidi ọ rọ thọ uzi kugbe Batshẹba, rekọ didi uruemu o dhesẹ?

¹³ Nọ o siobọno uzuazọ ogberẹ riẹ no, o wọhọ nọ Rehab ọ yọrọ edhere okiẹrẹe. Ghele na, ejọ nọ e rehọ oma mudhe kẹ Ọghẹnẹ kri no a thọ uzi ulogbo. Devidi Ovie na ọ thọ uzi ẹnwae-obro kugbe Batshẹba, o te ru re a kpe ọzae riẹ evaọ ẹmo, ọ tẹ rehọ iẹe wọhọ aye. (2 Samuẹle 11:1-27) Avọ ọkora ologbo nọ o ro dhesẹ ekurẹriẹ, Devidi ọ yare Jihova nnọ: “Who mi omẹ ẹzi ẹri ra [ha].” Devidi o gbabọ kẹ ẹzi Ọghẹnẹ hẹ. O wo ẹrọwọ nnọ Jihova, evaọ ohrọ riẹ, o ti gbolo aro kẹ ‘ẹzi nọ ọ rrọ uweri’ fiki uzioraha ha. (Olezi 51:11, 17; 103:10-14) Fiki ẹrọwọ rai, Devidi avọ Batshẹba a reawere ẹjọ abọjọ uhiẹ Mesaya na.—1 Iruẹru-Ivie 3:5; Matiu 1:6, 16; Luk 3:23, 31.

Ẹrọwọ nọ Imuẹro E Bọ Ga

14. Didi imuẹro Gidiọn o wo t’obọ, kọ ẹvẹ ikuigbe nana e sai ro kpomahọ ẹrọwọ mai?

¹⁴ Dede nọ ma be rọ ẹrọwọ nya, ẹsejọ ma rẹ gwọlọ imuẹro obufihọ Ọghẹnẹ. Ere o jọ kẹ Gidiọn Oguẹdhọ na, omọvo enọ e rọ “fiki orọwọ . . . kpare obọ vi etọ-uvie.” (Ahwo Hibru 11:32, 33) Okenọ ahwo Midia avọ ẹgba rai a vẹruọ Izrẹl, ẹzi Ọghẹnẹ ọ tẹ ruọ Gidiọn oma. Be gwọlọ imuẹro nnọ Jihova ọ rrọ kugbe ei, ọ tẹ nya se uvovo ba oria nọ a re jo wuhu eka aso hẹrioke wọhọ oware odawọ. Evaọ odawọ ọsosuọ, ewhrọwhrọ i kie vọ uvovo na, yọ otọ na kpobi o rẹ yaya. Uyero na u te kurẹriẹ evaọ odawọ avivẹ. Avọ udu nọ imuẹro nana e kẹ riẹ, Gidiọn ọzae owareghẹ na ọ tẹ j’owọ avọ ẹrọwọ je fi ewegrẹ Izrẹl kparobọ. (Ibruoziẹ 6:33-40; 7:19-25) Ma tẹ gwọlọ imuẹro eva okenọ ma rẹriẹ ovao dhe iroro-ejẹ, orọnikọ u dhesẹ nọ ma kare ẹrọwọ họ. O ghinẹ rrọ oware ẹrọwọ nọ ma tẹ kiẹ Ebaibol na gbe ebe Ileleikristi jẹ lẹ kẹ ọkpọvio ẹzi ọfuafo eva okenọ ma tẹ be jẹ iroro.—Ahwo Rom 8:26, 27.

15. Ma te roro kpahe ẹrọwọ Berak, ẹvẹ u re ro fi obọ họ k’omai?

¹⁵ Ẹrọwọ Berak Oguẹdhọ na ọ ga viere fiki imuẹro uduotahawọ nọ i te rie obọ. Debora ọruẹaro-aye na ọ kẹ riẹ uduowha re o tunyẹ h’aro nyai siwi emọ Izrẹl no ọwọsuọ Jabin Ovie Kenan na. Evaọ ẹrọwọ gbe imuẹro obufihọ Ọghẹnẹ, Berak o su ezae 10,000 nọ i wo ekwakwa ẹmo te ere he kpohọ ohọre, a te fi ogbaẹmo Jabin evaọ otọ Sisera nọ o ga vi orai thethabọ kparobọ. A so ole oghọghọ Debora avọ Berak ro ru ehaa obokparọ yena. (Ibruoziẹ 4:1–5:31) Debora ọ t’udu họ Berak awọ re ọ j’owọ wọhọ osu Izrẹl nọ Ọghẹnẹ o ro mu, yọ ọ jọ omọvo idibo Jihova, enọ e rọ fiki ẹrọwọ “le ewegrẹ rai vaha abọ.” (Ahwo Hibru 11:34) Ma te roro kpahe oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rọ ghale Berak fikinọ ọ j’owọ avọ ẹrọwọ o rẹ sae wọ omai j’owọ otẹrọnọ ma be dina si uke kpemu no iruo jọ nọ e rrọ use-abọ evaọ iruo Jihova.

Ẹrọwọ Ọ Rẹ Wha Udhedhẹ h’Aro

16. Emamọ oriruo vẹ Abraham o fihọ otọ evaọ udhedhẹ nọ o ru kugbe Lọt?

¹⁶ Epanọ ẹrọwọ o re fi obọ họ k’omai ru iruo nọ e ga eva iruo Ọghẹnẹ na, ere ọvona o rẹ wha udhedhẹ gbe ọriẹyero h’aro re. Abraham ọkpako na ọ kẹ Lọt ọmọ-oniọvo riẹ ọnọ ọ rrọ ọmaha kẹe uvẹ re ọ salọ otọ nọ u wo emamọ ẹbe-ọrrọrọ eva okenọ ithuru-erao rai a jẹ whọ te epanọ o rọ gwọlọ nọ a hẹriẹ oma kpohọ ọvuọ oboriẹ. (Emuhọ 13:7-12) Avro ọ riẹ hẹ inọ Abraham ọ rọ ẹrọwọ lẹ kẹ obufihọ Ọghẹnẹ evaọ ekuhọ ẹbẹbẹ nana. Ukpenọ ọ rehọ isiuru obọriẹ k’aro, o ku ẹbẹbẹ na họ dhedhẹ. Otẹrọnọ ma wo ẹwhọ kugbe oniọvo Oleleikristi mai jọ, avọ oriruo ororokẹ oyoyou Abraham nọ ma re fihọ iroro, jọ ma rọ ẹrọwọ lẹ jẹ “guọlọ udhedhẹ.”—1 Pita 3:10-12.

17. Ẹvẹ ma sae rọ ta nọ ẹwhọ nọ ọ jọ udevie Pọl, Banabas, gbe Mak na o ku họ avọ udhedhẹ?

¹⁷ Roro kpahe oghẹrẹ nọ efihiruo ehri-izi Ileleikristi evaọ ẹrọwọ o sai ro fi obọ họ k’omai wha udhedhẹ h’aro. Okenọ Pọl ọ jẹ wọ owọ erẹ avivẹ ọ usiuwoma ota riẹ, Banabas ọ rọwo kugbe iroro riẹ re a wariẹ weze bru ikoko nọ e rrọ obọ Saiprọs gbe Esia Minor. Dede na, Banabas ọ gwọlọ wha omoni riẹ Mak lele oma. Pọl ọ se keme Mak ọ dhẹ se ai ba evaọ obọ Pamfilia. “Ẹwhọ ọwhawha” ọ tẹ jọ udevie rai, avro nana ọ tẹ lẹliẹ ae hẹriẹ oma. Banabas ọ tẹ wha Mak lele oma kpobọ Saiprọs, rekọ Pọl ọ tẹ salọ Saelas wọhọ ogbẹnya riẹ a ‘tẹ nya Siria avọ Silisia vrẹ yọ a be tua ikoko na.’ (Iruẹru 15:36-41) Uwhremu na, a ku ẹwhọ na họ, keme Mak ọ jọ kugbe Pọl evaọ Rom yọ ukọ na ọ ta emamọ ẹme riẹ. (Ahwo Kọlọsi 4:10; Filimọn 23, 24) Oware wọhọ 65 C.E., nọ Pọl ọ jọ uwou-odi evaọ Rom ọ ta kẹ Timoti nnọ: “Rehọ Mak kugbe oma ze; keme o re fiobọhọ kẹ omẹ eva iruo na gaga.” (2 Timoti 4:11) O rrọ vevẹ inọ Pọl o fi usu riẹ kugbe Banabas avọ Mak họ olẹ evaọ ẹrọwọ, onana u te su kpohọ ọriẹyero nọ o rọwo kugbe “udhedhẹ Ọghẹnẹ.”—Ahwo Filipai 4:6, 7.

18. Eme o wọhọ nọ o via kẹ Evodia avọ Sintiki?

¹⁸ Evaọ uzẹme, fiki sebaẹgba, “eva idhere buobu ma bi ro ru thọ.” (Jemis 3:2) Ẹbẹbẹ ọ r’oma via evaọ udevie eyae Ileleikristi ivẹ jọ, enọ Pọl o kere kpahe nọ: “Mẹ lẹ kẹ Evodia, mẹ tẹ jẹ lẹ kẹ Sintiki re a jọ iroro evo eva Ọnowo na. . . . Wha fiobọhọ kẹ eyae nana, keme ae ma gbẹ jọ tabọ tabọ ruiruo usiuwoma na.” (Ahwo Filipai 4:1-3) O wọhọ nọ eyae omarọkẹ Ọghẹnẹ nana a rehọ edhere udhedhẹ ku ẹbẹbẹ rai họ ẹkwoma efihiruo ohrẹ nọ a kere fihọ Matiu 5:23, 24 na. Ehri-izi Ikereakere na nọ a re fihọ iruo avọ ẹrọwọ u re fi obọ họ wha udhedhẹ họ aro nẹnẹ re.

Ẹrọwọ O Re Fi Obọ Họ k’Omai Thihakọ

19. Uyero odawọ vẹ o sae raha ẹrọwọ Aiziki avọ Rebeka ha?

¹⁹ Ma rẹ sae rehọ ẹrọwọ thihakọ okpẹtu. O sai jọ nọ ma rrọ ọkora fikinọ omọvo uviuwou mai jọ nọ ọ họ-ame no o gb’abọ kẹ uzi Ọghẹnẹ ẹkwoma ẹrehọ ohwo nọ ọ rọwo ho. (1 Ahwo Kọrint 7:39) Uye o bẹ Aiziki avọ Rebeka fikinọ ọmọzae rai Esọ ọ rọo eyae nọ e riẹ Ọghẹnẹ hẹ. Eyae ahwo Hit riẹ e “dha Aiziki avọ Rebeka eva”—te epanọ Rebeka ọ rọ ta nnọ: “Uzuazọ eyae obọ Hit obẹ omẹ no. Otẹrọnọ Jekọp ọ rẹ rọwọ aye Hit jọ wọhọ enana eva otọ na, didi erere ọ rẹ jọ uzuazọ mẹ te omẹ?” (Emuhọ 26:34, 35; 27:46) Dede na, uyero odawọ nana o raha ẹrọwọ Aiziki avọ Rebeka ha. Joma yọrọ ẹrọwọ ọgaga otẹrọnọ iyero ebẹbẹ e rrọ use-abọ k’omai.

20. Oriruo ẹrọwọ vẹ ma wo no oma Naomi avọ Rut ze?

²⁰ Naomi, aye-uku nọ ọ kpako no na, yọ ohwo Juda, yọ ọ riẹ nọ eyae Juda jọ a sai yẹ emọ nọ e rẹ te jọ esẹ-ode Mesaya na. Nọ o rọnọ emọ riẹ a whu ababọ ọmọ gbe nnọ ọye omariẹ o bru eyẹ no na, irẹro nnọ uviuwou riẹ o sae te zọhọ fihọ uyẹ Mesaya na u thabọ no i gaga. Dede na, Rut, aye nọ ọmọzae riẹ o whu seba ọ tẹ te rọo Boaz nọ ọ kpako no na, o te yẹ ọmọzae kẹe, je zihe ruọ oni-ode Jesu, Mesaya na! (Emuhọ 49:10, 33; Rut 1:3-5; 4:13-22; Matiu 1:1, 5) Ẹrọwọ Naomi avọ Rut o fi ọyawọ kparobọ o tẹ wha oghọghọ se ae. Oghọghọ ulogbo o rẹ te jọ omai re otẹrọnọ ma yọrọ ẹrọwọ evaọ etoke okpẹtu.

21. Eme ẹrọwọ o re ru k’omai, kọ eme ọ rẹ jọ ọtamuo mai?

²¹ Dede nọ ma sae ta oware nọ odẹnotha o te wha se omomọvo mai hi, ẹrọwọ ọ rẹ sai fi obọ họ k’omai fi use-abọ kpobi kparobọ. Ẹrọwọ o re ru omai wharo je wo odiri. O rẹ k’omai itee nọ e mai kpehru gbe uzuazọ evawere. Ẹrọwọ ọ rẹ lẹliẹ usu mai kugbe amọfa jọ whẹtiẹwhẹtiẹ jẹ lẹliẹ omai thihakọ okpẹtu. Nọ o rrọ ere na, ajo ma jọ ‘enọ i wo ẹrọwọ nọ i re siwi izi rai.’ (Ahwo Hibru 10:39) Evaọ ẹgba Ọghẹnẹ oyoyou mai na, Jihova, jẹ rọ kẹ orro riẹ, jọ ma ruabọ họ ẹrọwọ ọgaga.

Ẹvẹ Whọ te k’Uyo?

• Imuẹro Ikereakere vẹ i dhesẹ nọ ẹrọwọ ọ rẹ sae k’omai aruọwha?

• Fikieme ma jẹ sae ta nọ ẹrọwọ ọ rẹ k’omai uzuazọ evawere?

• Ẹvẹ ẹrọwọ ọ rẹ rọ wha udhedhẹ h’aro?

• Imuẹro vẹ i dhesẹ nọ ẹrọwọ o re fi obọ họ k’omai thihakọ okpẹtu?

[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 10]

Ẹrọwọ ọ kẹ Noa avọ Enọk aruọwha nọ a ro whowho ovuẹ Jihova

[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 11]

Ẹrọwọ wọhọ ọrọ Mosis ọ rẹ w’omai le itee abọ-ẹzi

[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 12]

Imuẹro obufihọ Ọghẹnẹ e bọ ẹrọwọ Berak, Debora, gbe Gidiọn ga