Daoma Rri Amọfa Epanọ Jihova O Bi Rri Rai

“ỌNOWO na o re riwẹ epaọ ohwo ho.”—1 SAMUẸLE 16:7.

1, 2. Ẹvẹ oghẹrẹ nọ Jihova o rri Eliab o rọ hẹrioma no oghẹrẹ nọ Samuẹle o rri rie, kọ eme ma rẹ sai wuhrẹ no onana ze?

EVAỌ ikpe-udhusoi avọ 11 B.C.E., Jihova o vi Samuẹle ọruẹaro na uwou idhere jọ. O vi ọruẹaro na re o kpohọ uwou ọzae nọ a re se Jẹsi re ọ rehọ ọmọ Jẹsi jọ mu re ọ te jọ ovie Izrẹl evaọ obaro. Okenọ Samuẹle ọ ruẹ Eliab, ọmọ ọkpako Jẹsi, u mu rie ẹro nnọ ọ ruẹ ọnọ Ọghẹnẹ ọ salọ no. Rekọ Jihova ọ ta nọ: “Who riwi eru hayo uthethei riẹ hẹ, keme mẹ se riẹ e; keme Ọnowo na o re riwẹ epaọ ohwo ho; eru oma ọye ohwo o re riwẹ, rekọ Ọnowo na kọ obọ eva.” (1 Samuẹle 16:6, 7) Samuẹle o rri Eliab epanọ Jihova o rri rie he.a

² Dai rri epanọ o lọhọ te re eriwo ahwo-akpọ kpahe amọfa o reghe aro! Evaọ abọjọ, ma rẹ sai kie lele ahwo nọ a rrọ wowoma evaọ obọ otafe rekiyọ a rrọ yoyoma evaọ obọ eva. Evaọ abọdekọ riẹ, ma sai ru obọ gaga evaọ eriwo mai kpahe ahwo nọ a wo eva-ezi rekinọ uruemu rai o were omai hi.

3, 4. (a) Ẹbẹbẹ ọ tẹ roma via evaọ udevie Ileleikristi ivẹ, eme omomọvo ọ rẹ gbae mu nnọ o re ru? (b) Didi enọ ma rẹ nọ oma mai nọ ma te wo ẹwhọ kugbe ibe ọnọ ọ rọwo?

³ Ebẹbẹ e sae rọ oma via otẹrọnọ o rẹ vẹrẹ omai obọ re ma gu amọfa ẹdhọ—makọ enọ ma riẹ kri no dede. Ẹsejọhọ who lele Oleleikristi jọ nọ wha gbẹ jọ egbẹnyusu ekpekpe vẹre whọ gaga. Kọ whọ te gwọlọ re wha kugbe? Eme o ti fi obọ họ k’owhẹ ru onana?

⁴ Eme jabọ whọ gbẹ rọ udu kpotọ re who wo eriwo-owoma kpahe oniọvo Oleleikristi ra na ha? Okenọ who bi ru ere na, wo eme ọ Jesu nana họ iroro: “Ohwo ọvo ọ sai bru omẹ tha ha ajokpa nọ Ọsẹ nọ o vi omẹ ze o si rie.” (Jọn 6:44) Whọ vẹ nọ oma ra nọ: ‘Fikieme Jihova o ro si ohwo nana bru Ọmọ Riẹ? Ekwakwa isiuru vẹ ohwo na o wo? Kọ me bi rri ekwakwa enana vo vẹre? Eme ọ kake lẹliẹ omai jọ egbẹnyusu? Eme o si omẹ kẹle ohwo nana?’ Eva oke ọsosuọ, o sae jọ bẹbẹ k’owhẹ re who roro kpahe ekwakwa iwoma nọ ohwo na o wo, maero otẹrọnọ eva e dha owhẹ kri no fiki eware jọ nọ o ru. Ghele na, onana yọ uvi owojẹ kpohọ ẹwariẹ kugbe usu rai imava. Re ma dhesẹ epanọ a sai ro ru onana, jọ ma rri ekwakwa ezi evaọ oma ezae ivẹ jọ nọ ma rẹ mae ta ẹme kpahe ẹthọthọ rai ọvo ẹsejọ. Ezae ivẹ na họ Jona ọruẹaro na gbe Pita ukọ na.

Ma Nabe rọ Ẹro Totọ Rri Jona

5. Didi uwou a vi Jona, kọ eme o ru?

⁵ Jona ọ jọ ọruẹaro kẹ uvie ẹkpẹlobọ-ọre orọ Izrẹl evaọ edẹ Jeroboam Ovie II na, ọmọ Jehoash. (2 Ivie 14:23-25) Ẹdẹjọ, Jihova ọ tẹ ta kẹ Jona re o no Izrẹl kpohọ Ninẹve, okpẹwho-esuo ọrọ Uvie Asiria ulogbo na. Didi uwou a vi rie? Re ọ vẹvẹ ahwo ẹwho na unu inọ a be te raha okpẹwho ologbo rai no. (Jona 1:1, 2) Ukpenọ o lele ọkpọvio Ọghẹnẹ, Jona ọ tẹ dhẹ! Ọ tẹ ruọ okọ nọ u je bi kpohọ Tashish, nọ u thabọ no Ninẹve.—Jona 1:3.

6. Fikieme Jihova ọ jẹ salọ Jona re o kpohọ Ninẹve?

⁶ Eme ọ rẹ ziọ owhẹ iroro nọ who te roro kpahe Jona? Kọ who bi roro kpahe iẹe wọhọ ọruẹaro aghẹmeeyo? Whọ rẹ sai sei ere otẹrọnọ whọ gbẹ re riẹ kpahe Jona ziezi hi. Rekọ, dai roro ei, kọ Ọghẹnẹ ọ rehọ Jona mu wọhọ ọruẹaro fikinọ ọ jọ aghẹmeeyo? Vievie! Ekwakwa isiuru jọ e jọ Jona oma. Roro kpahe ikuigbe iruo riẹ wọhọ ọruẹaro.

7. Evaọ otọ iyero vẹ Jona ọ jọ gọ Jihova no evaọ Izrẹl, kọ ẹvẹ ẹriẹ kpahe onana u ro kpomahọ eriwo nọ who wo kpahe iẹe?

⁷ Jona ọ ghinẹ rọ ẹrọwọ ruiruo gaga no evaọ Izrẹl, ẹkwotọ nọ a bi jo yo ẹme he. Emọs ọruẹaro na, ọnọ ọ rria evaọ enwenọ etoke ọvo na kugbe Jona, o dhesẹ emọ Izrẹl erọ edẹ riẹ wọhọ enọ i you isiuru efe gaga.b Eware iyoma e jẹ via evaọ otọ na, rekọ emọ Izrẹl na a be daezọ rai hi. (Emọs 3:13-15; 4:4; 6:4-6) Ghele na, kẹdẹ kẹdẹ Jona ọ jẹ hẹ rọ ẹrọwọ wha iruo usiuwoma ota kẹ ahwo na h’aro. Whọ tẹ rrọ ọwhovuẹ emamọ usi na, whọ riẹ epanọ o bẹ te re whọ ta usiuwoma kẹ ahwo nọ e kare isiuru enọ i re dhesẹ nọ uzuazọ rai u te kẹ ae. Fikiere, dede nọ ma bi jiri Jona fiki ewhrehe riẹ hẹ, ma re rri ẹrọwọ gbe ithihakọ nọ o dhesẹ vo ho nọ ọ jẹ ta usiuwoma kẹ emọ Izrẹl nọ e kare ẹrọwọ na.

8. Didi use-abọ o rọ obaro kẹ ọruẹaro Izrẹl evaọ Ninẹve?

⁸ Uwou nọ a vi rie kpohọ obọ Ninẹve na oye o tubẹ mae bẹ dede. Re o te okpẹwho na, Jona ọ rẹ rọ owọ-otọ nya ikilomita 800—erẹ ọbẹbẹ nọ o rẹ rehọ iẹe oware wọhọ amara ọvo. O te te obei no, ọruẹaro na ọ vẹ te ta usiuwoma kẹ ahwo Asiria, enọ a riẹ wọhọ ahwo ọgeva gaga. A riẹ rai wọhọ ahwo nọ a rẹ lahiẹ ahwo gaga evaọ ẹmuofio. A rẹ tubẹ rọ evega rai seha dede. Agbẹta nọ a ro se Ninẹve “okpẹwho ijihẹ na”!—Nahum 3:1, 7.

9. Okenọ ẹkporo ọgaga o fi enọ e rrọ okọ na họ awa, didi ekwakwa Jona o dhesẹ?

⁹ Bi si enẹ h’emu evaọ ẹmeoyo kẹ Jihova, Jona ọ tẹ ruọ okọ nọ o wọ riẹ thabọ gaga no oria nọ a vi rie kpohọ na. Ghele na, Jihova o si ẹro no ọruẹaro riẹ hẹ yọ ọ rọ omọfa nwene ei hi. Ukpoye, Jihova ọ gbẹ edhere nọ ọ te lẹliẹ Jona bruoma kpiroro. Ọghẹnẹ o ru re ẹkporo ọgaga o fi evaọ abade na. Ẹkporo na ọ tẹ be tehe okọ nọ o wọ Jona. Ahwo nọ a riẹ onahona ha a bi ti whu fiki Jona! (Jona 1:4) Eme Jona o re ru? Fikinọ ọ gwọlọ re enọ e rrọ okọ na a whu fiki riẹ hẹ, Jona ọ tẹ ta kẹ ae nọ: “Wha tọlọ omẹ fihọ abade; abade na ọ rẹ te fọ kẹ owhai.” (Jona 1:12) Uvumọ ẹjiroro o riẹ hẹ nọ o re ro roro nnọ okenọ enọ e rrọ okọ na a te gbolo ei fihọ ame, Jihova o ti si rie no abade na. (Jona 1:15) Dede na, Jona ọ salọ nọ ọyomariẹ o tube whu re enọ e rrọ okọ na a zọ. Kọ ma gbẹ jọ etenẹ ruẹ ekwakwa aruọwha, omarokpotọ, gbe uyoyou nọ o dhesẹ?

10. Eme ọ via eva okenọ Jihova ọ wariẹ vi Jona uwou na?

¹⁰ Ukuhọ riẹ, Jihova o siwi Jona. Kọ uruemu nọ Jona o dhesẹ kẹle na u ru Ọghẹnẹ nọ ọ gbẹ te rọ rehọ iẹe ruiruo wọhọ ohwo ẹro riẹ hẹ? Ijo, Jihova ọ rehọ ohrọ gbe uyoyou wariẹ vi ọruẹaro na re ọ nyae ta usiuwoma na kẹ ahwo Ninẹve. Okenọ Jona o te Ninẹve, ọ rehọ aruọwha ta kẹ ahwo ẹwho na nnọ eyoma ologbo rai o do te Ọghẹnẹ oma no gbe nnọ edẹ 40 ọvo i kiọkọ, a be te raha okpẹwho rai na. (Jona 1:2; 3:4) Nọ a yo ovuẹ Jona nọ o rrọ gbiae no, ahwo Ninẹve a te kurẹriẹ, a gbẹ raha okpẹwho rai hi.

11. Eme o dhesẹ nọ Jona o wuhrẹ oware ulogbo jọ?

¹¹ Iroro Jona e re liọ ghele he. Avọ odiri, Jihova ọ tẹ rọ emamọ oriruo jọ fi obọ họ kẹ Jona re ọ ruẹ nnọ Ọye omariẹ Ọ rẹ ruẹ vi okafe gheghe. Ubiudu ọ rẹ kiẹ riwi. (Jona 4:5-11) Inọ Jona o wuhrẹ oware ulogbo jọ u dhesẹ oma via evaọ ikuigbe oruọzewọ ivevẹ nọ ọye ọvo o kere na. Fikinọ u no rie eva ze re o kere iruthọ riẹ gbe eware omovuọ nọ o ru e kẹ imuẹro efa erọ omarokpotọ riẹ. O gwọlọ aruọwha re ohwo ọ rọwo iruthọ riẹ!

12. (a) Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ Jesu o wo eriwo Jihova kpahe ahwo? (b) Didi eriwo a ta udu họ omai awọ nọ ma re wo kpahe ahwo nọ ma be ta usiuwoma kẹ? (Rri ẹkpẹti nọ ọ rrọ ẹwẹ-obe avọ 12.)

¹² Ikpe buobu e vrẹ no, Jesu Kristi ọ ta eme ezi jọ kpahe oware jọ nọ o via kẹ Jona. Ọ ta nọ: “Keme epanọ Jona ọ jọ eva avatonwa edẹ esa gbe eso esa, ere Ọmọ ohwo ọ rẹte jọ eva otọ edẹ esa gbe eso esa.” (Matiu 12:40) Okenọ Jona ọ tẹ kparoma ze no, o ti yo nọ Jesu ọ rehọ oke nọ Ọ raha evaọ uki na dhesẹ oke nana nọ ọruẹaro na ọ raha evaọ edidi na. Kọ eva e gbẹ be were omai inọ ma be gọ Ọghẹnẹ nọ ọ rẹ se idibo riẹ hẹ nọ oware o tẹ thọ ae obọ? Ọso-ilezi na o kere nọ: “Wọhọ epanọ ọsẹ ọ rẹ re ohrọ emọ riẹ, jẹ ruere Ọnowo ọ be re ohrọ enọ e be dhẹozọ riẹ. Keme na ọye ọ riẹ epanọ a rọ ma omai; ọ be kareghẹhọ nọ mai ẹkpẹ gheghe.” (Olezi 103:13, 14) Evaọ uzẹme, “ẹkpẹ” ọnana—onọ o kẹre te ahwo nọ e gba ha nẹnẹ—a sai ru ikpeware avọ uketha ẹzi ọfuafo Ọghẹnẹ!

Eriwo Owowa Kpahe Pita

13. Iruemu Pita vẹ e rẹ sae ziọ iroro, rekọ fikieme Jesu ọ rọ salọ iẹe wọhọ ukọ?

¹³ Obọnana jọ ma dh’unu kpẹkpẹe te oriruo avivẹ, ọrọ Pita ukọ na. A tẹ ta k’owhẹ nọ who dhesẹ Pita, kọ iroro ra e rẹ nwane dhẹ kpohọ ohwo nọ ọ rẹ kpakpa oma, tubọ ohwo oheri? Pita o dhesẹ iruemu itieye na ẹsejọ. Dede na, kọ Jesu ọ hae salọ Pita wọhọ omọvo ikọ 12 riẹ otẹrọnọ Pita yọ ohwo nọ ọ rẹ kpakpa oma hayo ohwo oheri? (Luk 6:12-14) Kakaka! Jesu o rri vrẹ ethobọ enana jẹ ruẹ ekwakwa iwoma nọ Pita o wo.

14. (a) Eme o wọhọ nnọ o jẹ hae lẹliẹ Pita kake t’ẹme na? (b) Fikieme eva e jẹ were omai inọ Pita ọ jẹ hae n’enọ gaga?

¹⁴ Ẹsejọ Pita o re ru wọhọ ọtota kẹ ikọ edekọ na. Ahwo jọ a sai rri onana wọhọ oma-okpakpa. Kọ ere o nwane rrọ? Ahwo jọ a ta riẹ inọ o wọhọ nọ Pita ọ kpako vi ikọ edekọ na—ẹsejọhọ o tube vi Jesu dede. Otẹrọnọ ere o ghinẹ rrọ, koyehọ u v’ẹro inọ oye họ oware nọ o jẹ hae lẹliẹ Pita kake t’ẹme na. (Matiu 16:22) Dede na, oware ofa o riẹ nọ a re roro kpahe. Pita yọ ohwo nọ o kru Ọghẹnẹ ọgọ gaga. Isiuru riẹ kẹ ewo eriariẹ e jẹ wọe nọ enọ. Enọ riẹ e rrọ erere k’omai nẹnẹ. Jesu ọ ta eme eghaghae buobu evaọ uyo rọkẹ enọ Pita, yọ a rawo iyo nana fihọ Ebaibol na nẹnẹ. Wọhọ oriruo, evaọ uyo rọkẹ onọ Pita jọ Jesu ọ jọ ta kpahe “odibo oruọzewọ” na. (Luk 12:41-44) Je roro kpahe onọ Pita na: “Ma siọ eware kpobi ba ma te lele owhẹ. Otẹrọ ere kọ eme ma re wo?” Onana o tẹ wọ Jesu y’eyaa ọbọga na: “Kohwo kohwo nọ ọ se uwou hayo inievo emezae hayo inievo emetẹ hayo ọsẹ hayo oni hayo emọ hayo etọ, fiki odẹ mẹ, o re ti wo ekpahọ udhe-usoi, ọ vẹ jẹ reuku uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.”—Matiu 15:15; 18:21, 22; 19:27-29.

15. Fikieme a jẹ sae ta nnọ Pita yọ ohwo nọ a re fi eva họ?

¹⁵ Pita o wo okwakwa uwoma ofa jọ—ọ rrọ ohwo nọ a re fi eva họ. Okenọ ilele na buobu a nya siọ Jesu ba fikinọ a wo otoriẹ iwuhrẹ riẹ jọ họ, Pita họ ohwo nọ ọ rehọ unu ikọ 12 na t’ẹme, inọ: “Olori, ono ma rẹ nya brẹ? Who wo ẹme uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.” (Jọn 6:66-68) Ẹvẹ eme eyena e sasa Jesu udu te! Uwhremu na, okenọ otu ugbarugba a nyaze ti mu Olori rai, ikọ na buobu a dhẹ. Dede na, Pita ọ jọ ugbo je lele ogbotu na jẹ ruọ ighẹ ozerẹ okpehru na. Aruọwha ọ lẹliẹ e riẹ kpohọ etẹe na, orọnikọ ozọ họ. Okenọ a jẹ nọ Jesu enọ, Pita o kuomagbe ahwo Ju jọ nọ e jẹ sasa oma rai evaọ erae nọ a koko họ. Odibo ozerẹ okpehru na jọ o te vuhu ei jẹ ta nnọ ọ jọ kugbe Jesu. Uzẹme, Pita ọ vro Olori riẹ, rekọ jọ o thọrọ omai ẹro ho inọ ọdawẹ nọ Pita o wo kẹ Jesu gbe nnọ ọ gwọlọ vu ei wa ha họ oware nọ u fi rie họ okpẹtu ọyena, oware nọ ikọ edekọ e sae wharo rọ ovao dhe he.—Jọn 18:15-27.

16. Fiki ẹjiroro vẹ ma rọ t’ẹme kpahe ekwakwa iwoma ọ Jona avọ Pita?

¹⁶ Ekwakwa iwoma ọ Pita e rro vi iruthọ riẹ gaga. Epọvo na o rrọ kpahe Jona re. Wọhọ epanọ ma kpọ eriwo mai kpahe Jona gbe Pita rri abọ owoma vi epaọ anwẹdẹ na, ere ọvona ma re wuhrẹ oma mai re ma rọ ẹro owoma rri inievo abọ-ẹzi mai erọ inẹnẹ. Ere oruo o te lẹliẹ omai wo emamọ usu kugbe ai. Fikieme u je fo nnọ ma rehọ emamọ ẹro rri inievo mai?

Efihiruo Uwuhrẹ na Nẹnẹ

17, 18. (a) Fikieme ẹwhọ ọ sae rọ roma via evaọ udevie Ileleikristi? (b) Didi ohrẹ Ebaibol o rẹ sai fi obọ họ k’omai ku ẹwhọ họ kugbe ibe enọ e rọwo?

¹⁷ Ezae, eyae, gbe emọ nọ e rrọ edafe hayo iyogbere, enọ e riobe gbe enọ e riẹ obe he nọ i no unuakpọ sa-sa ze a kuomagbe be gọ Jihova nẹnẹ. (Eviavia 7:9, 10) Dai roro oghẹrẹ uruemu sa-sa nọ ma rẹ ruẹ evaọ ukoko Ileleikristi na! Nọ ma bi ku oma gbe ohwohwo gọ Ọghẹnẹ na, ẹsejọ ẹwhọ ọ rẹ se oma ba ẹrọ via ha.—Ahwo Rom 12:10; Ahwo Filipai 2:3.

¹⁸ Dede nọ ma be ruẹ ethobọ inievo mai, ma rẹ tẹrovi iruthọ nana ha. Ma rẹ daoma raro kele Jihova, ọnọ ọso-ilezi na ọ so kpahe nnọ: “O ỌNOWO, otẹrọnọ, who roro imuemu mai, ỌNOWO kọ ono ọ rẹ sai dikihẹ?” (Olezi 130:3) Ukpenọ ma rẹ tẹrovi iruemu nọ e rẹ sae hẹriẹ omai, ma re ‘le eware nọ e rẹ wha udhedhẹ tha gbe eware nọ e rẹ bọ ohwohwo ga.’ (Ahwo Rom 14:19) Ma rẹ daoma rri ahwo epanọ Jihova o bi rri rai, rri vrẹ iruthọ rai jẹ tẹrovi ekwakwa iwoma nọ a wo. Ma te ru ere, u re fi obọ họ k’omai ‘thihakọ kẹ ohwohwo.’—Ahwo Kọlọsi 3:13.

19. Fodẹ owọ nọ Oleleikristi ọ rẹ sae jẹ re o ku ẹwhọ ọgaga họ.

¹⁹ Kọ ẹvẹ otẹrọnọ ẹwhọ ọ r’oma via nọ ma be sae jọ udu mai kuhọ họ? (Olezi 4:4) Kọ ẹbẹbẹ otiọye na ọ rrọ udevie ra avọ ibe ọnọ ọ rọwo? Kọ eme wha gbẹ daoma ku ẹme na họ họ? (Emuhọ 32:13-15) Orọ ọsosuọ, lẹ se Jihova, yare ọkpọvio riẹ. Kẹsena, avọ ekwakwa iwoma ohwo na nọ who re fihọ iroro, nya bru ei avọ “oma-urokpotọ nọ areghẹ ọ rẹ wha tha.” (Jemis 3:13) Ta kẹe inọ whọ gwọlọ re wha kugbe. Kareghẹhọ ohrẹ Ebaibol na: “Jọ kohwo kohwo o he yo vẹrẹ, ọ vẹ rọ ẹrera ruọ ẹme-ọta, je muofu ẹrera.” (Jemis 1:19) Ohrẹ na inọ a “muofu ẹrera,” u dhesẹ nọ ohwo ọdekọ na ọ sai ru hayo ta oware nọ o rẹ lẹliẹ eva dha owhẹ. O tẹ via ere, lẹ Jihova kẹ obufihọ nọ who re ro kru oma ra. (Ahwo Galesha 5:22, 23) Jọ oniọvo ra ọ ta eva riẹ, jẹ gaviezọ ziezi. Who bru ẹme dhei unu hu, o tẹ make rọnọ whọ rọwo kugbe eware kpobi nọ ọ ta ha. Ọ sai roro ẹme na thọ, rekọ oghẹrẹ nọ o rri ẹme na oye ọ be ta na. Daoma rri ẹbẹbẹ na no eriwo riẹ ze. Whọ sae rọ eme nọ ọ ta na kiẹ oma ra riwi.—Itẹ 18:17.

20. Okenọ a te bi ku ẹwhọ họ, owojẹ efa vẹ e rẹ sae wha ekugbe ze?

²⁰ U te te okenọ whọ rẹ rọ ta ẹkẹ unu ra, rọ unu kpotọ t’ẹme na. (Ahwo Kọlọsi 4:6) Ta oware nọ o jọ oma riẹ were owhẹ kẹ oniọvo ra. Wou unu kẹ eria nọ whọ jọ ru thọ. Otẹrọnọ omodawọ omarokpotọ ra na o wha ekugbe ze, yere Jihova. Wha gbẹ sai ku ẹme na họ ẹsiẹsiẹ na ha, gbẹ yare Jihova kẹ ọkpọvio nọ whọ be gwọlọ uvẹ ofa nọ who re ro ru udhedhẹ na.—Ahwo Rom 12:18.

21. Ẹvẹ ẹmeọta nana o ro fi obọ họ k’owhẹ no rri amọfa epanọ Jihova o bi rri rai?

²¹ Jihova o you idibo riẹ kpobi. O rẹ were iẹe re ọ rehọ omai kpobi ruiruo riẹ ghelọ sebaẹgba mai. Nọ ma bi wuhrẹ viere kpahe eriwo nọ o wo kẹ amọfa na, uyoyou mai kẹ inievo mai o te rro h’aro. Otẹrọnọ uyoyou mai kẹ ibe Ileleikristi u bi kie kpo, ma rẹ sae bọ e ga. Dai rri eghale nọ i ti te omai obọ nọ ma tẹ daoma gaga re ma wo emamọ eriwo kpahe amọfa—ẹhẹ, re ma rri rai epanọ Jihova o bi rri rai!

[Oruvẹ-obotọ]

Ẹvẹ Whọ te k’Uyo?

• Ẹvẹ Jihova o re rri iruthọ idibo ẹrọwọ riẹ?

• Didi ekwakwa ezi ọ Jona gbe Pita whọ rẹ sae fodẹ?

• Didi eriwo kpahe inievo Ileleikristi ra whọ gba riẹ mu no nnọ who re wo?

[Ẹkpẹti nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 12]

Roro Kpahe Epanọ Amọfa A Rrọ kẹ Ọghẹnẹ

Nọ who bi roro kpahe ikuigbe Ebaibol ọrọ Jona na, kọ whọ ruẹ ẹgwọlọ nọ who re ro wo eriwo ọkpokpọ kpahe ahwo nọ whọ be ta usiuwoma kẹ ẹsikpobi? A rẹ sai ru epaọ ẹsenọ akpọ rai o te kẹ ae no hayo dhesẹ ababọ-isiuru wọhọ emọ Izrẹl, hayo tubẹ wọso ovuẹ Ọghẹnẹ dede. Rekọ ẹvẹ Jihova Ọghẹnẹ o bi rri rai? Makọ ikpahwo akpọ nana jọ a sai kurẹriẹ bru Jihova, wọhọ epanọ ovie Ninẹve o kurẹriẹ fiki usiuwoma ota Jona na.—Jona 3:6, 7.

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 9]

Kọ who bi rri amọfa epanọ Jihova o bi rri rai?

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 10, 11]

Jesu ọ ruẹ emamọ oware nọ ọ rẹ ta kpahe oware nọ o via kẹ Jona na