Erru ọ Emama Jihova

‘Ire ỌNOWO E be Re Eva Vọ’

K Ọ WHO dikihẹ owhawho no ẹdẹjọ nọ elo ọre o bi fi no udevie ire ilogbo na ziọ otọ? Kọ who yo edo ofou nọ o je fou ebe ire na?—Aizaya 7:2.

Evaọ abọjọ akpọ na evaọ ezi sa-sa ẹgbukpe, ebe ire sa-sa i re nwene kpohọ oghoghẹrẹ ekọlọ. Evaọ uzẹme, oghoghẹrẹ ekọlọ na u re ru ire na wọhọ ẹsenọ a tu erae họ ae! Ẹvẹ onana o nwani fo eme nana te: “O igbehru, wha sa ruọ ole ọsuọ, O owhawho gbe ire kpobi nọ eriẹ eva!”—Aizaya 44:23.a

A tẹ ghale oria nọ otọ o rrọ evaọ otọakpọ na kpohọ abasa, enwenọ abọvo ọ rrọ owhawho. Evaọ edhere igbunu, owhawho gbe emama uzuazọ sa-sa nọ e rrọ eva riẹ e be rehọ oruaro kẹ Jihova Ọghẹnẹ, Ọnọ ọ ma rai jẹ whẹ erru họ ae. Evaọ otọ ẹgba ẹzi, ọso-ilezi na ọ so nọ: ‘Jiri ỌNOWO . . . whai ibi ire gbe ilothi kpobi!’—Olezi 148:7-9.

Enẹ obe na The Trees Around Us o ta: “Ire i re fi obọ họ kẹ ohwo-akpọ jẹ whẹ erru họ okegbe na.” Owhawho u re ru ame nọ o bi su kpohọ ithẹ, awa, gbe ezae mai fo viere. Ire i re je ru ofou na jọ fuafo. Ẹkwoma edhere igbunu nọ Oyibo o re se phytosynthesis na, egẹgẹ-uzuazọ ebe-ire i re nwene ẹwẹ nọ ma bi ku lahwe, ame, ekwakwa otọ, gbe elo ọre na kpohọ ofou-ẹwẹ gbe eware nọ i re ru otọ na wo ẹvi.

Owhawho u re wo erru gbe ona gaga. Ire ilogbo e rẹ mae whẹ erru họ owhawho. Whọ rẹ sae jọ otọ udevie ire na ruẹ ebe-eyẹyẹ, ibieja, ituetue, gbe idhigbo. Enana kpobi e rrọ uzuazọ fiki edhedhẹ nọ ire na e whẹ họ owhawho na, onọ u ru rie lọhọ nọ a jẹ ruẹ emu nọ a rẹ re.

Evaọ ewhawho jọ nọ ire e rẹ jọ fa ebe evaọ abọ ekuhọ ukpe na, ebe nọ e rẹ fa fihọ oria nọ o rro te ẹtighẹ i re bu te ima ikpe. Eme ọ rẹ via kẹ ebe-ire na? Ehẹhẹ, emerae-otọ, edha, gbe emama uzuazọ efa e rẹ re ebe na gbo fa fihọ otọ na, nọ u re ru otọ na wo ẹvi. Ẹhẹ, uvumọ oware u re vru hu nọ emerae-otọ nana nọ a rẹ ruẹ hẹ na e be ruẹrẹ otọ na họ kẹ ekakọ ekpokpọ na.

Evaọ otọ ebe nọ i whu no na, emama uzuazọ e vọ otọ owhawho na. Wọhọ epanọ obe na, The Forest, o ta, “a rẹ sae ruẹ emama uzuazọ nọ i bu te 1,350 . . . evaọ oria nọ te okẹkẹe te uthethei riẹ u te urula je diwi te ubro ubi-erako, yọ onana u kugbe emama ima-idu esese nọ a rẹ rehọ ubiẹro gheghe ruẹ hẹ hẹ nọ e rẹ jọ evaọ ẹmẹkpẹ nọ ọ rẹ vọ ẹkwobọ.” Ofariẹ, erao nọ i re siẹ, evra, emerae, gbe oghẹrẹ erao sa-sa e vọ owhawho na. Ono a re jiri kẹ erru gbe emama sa-sa enana kpobi? Nwani fo, Ọnọma rai o whowho nọ: “Keme karao karao kpobi nọ ọrọ o bọ ẹwọ na ọ mẹ, jegbe odu erao nọ e rọ o bọ igbehru.”—Olezi 50:10.

A ma erao jọ avọ ẹgba nọ a sae rọ jọ oria ovo ababọ emu-ọriọ jẹ zọ vrẹ oke uriri ogaga gbe etoke krẹkri nọ emu ọ kare. Dede na, orọnikọ erao kpobi e rẹ sae jọ oria ovo ababọ emu oke krẹkri hi. Makọ evaọ etoke uriri ogaga, whọ rẹ sae ruẹ owa uyo nọ o be dhẹ evaọ ẹwọ. Uyo o rẹ jọ oria ovo oke krẹkri ababọ emu-ọriọ hayo rawo emu fihọ eva riẹ hẹ, rekọ o rẹ re ẹbe nya, rehọ enu si ẹbe-ọyẹyẹ nọ ọ be rro ze, wọhọ epanọ whọ rẹ sae ruẹ evaọ uwoho nọ u lele i rie na, onọ a jọ obọ Germany rehọ.

A ta kpahe ekakọ gaga evaọ Ikereakere na. Wọhọ epanọ ikelakele jọ i dhesẹ, Ebaibol na e fodẹ enwenọ ekakọ 130 sa-sa, avọ oghẹrẹ ire 30 sa-sa. Be ta kpahe epanọ eria Ebaibol itieye na i wuzou te, Michael Zohary, ọnọ o wuhrẹ kpahe ekakọ, ọ ta nọ: “U te no ebe nọ a kere kpahe ekakọ dẹẹ no, a rẹ ruẹ uvumọ obe ofa nọ a jọ t’ẹme kpahe ekakọ bu te Ebaibol na ha.”

Ire gbe owhawho yọ okẹ isiuru nọ i no obọ Ọnọma oyoyou ze. Otẹrọnọ ma dikihẹ otọ ire no ẹdẹjọ, ababọ avro ma rẹ rọwo kugbe eme ọso-ilezi na: “Ire ỌNOWO e [be re eva vọ], ilothi Lebanọn e nọ ọ kọ na. Ehru rai evra e bọ iwou rai họ.”—Olezi 104:16, 17.

[Oruvẹ-obotọ]

[Ẹkpẹti nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 31]

Ure jọ nọ o rẹ mọ ibi nọ a riẹ gaga evaọ ofẹ Udevie Ovatha-Ọre na họ ure almọnd. Evaọ emuhọ ukpe na—taure ire efa buobu e tẹ te whẹ idodo họ—yọ ọ whẹ idodo họ no. Ahwo Hibru anwae a mu odẹ kẹ ure almọnd na nnọ ọnọ ọ rẹ kake kparoma, be ta kpahe idodo nọ ọ rẹ kake whẹhọ. Ure na o rẹ whẹ idodo efuafo hayo erọ ekọlọ efa họ.—Ọtausiwoma Na 12:5.

Evaọ usu oghẹrẹ evra 9,000 nọ e riẹ, oware wọhọ 5,000 rai a riẹ wọhọ enọ e rẹ so ile. Ile rai e rẹ whẹ edo họ owhawho na. (Olezi 104:12) Wọhọ oriruo, ọkpolo ọ rẹ so ole were gaga. Ọvra nọ a re se warbler, wọhọ ọnọ ọ rrọ uwoho nana, ọ rẹ so ole gaga, yọ o wo ekọlọ sa-sa.—Olezi 148:1, 10.

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 31]

Owhawho evaọ Normandy, France