Ẹruorote Enọ E Kpako No—owha-iruo Oleleikristi

“Rite oke owho ra, Mẹ họ Ọye, rite okenọ whọ dhẹ eza no yọ omẹ gbẹ be yọrọ owhẹ.”—AIZAYA 46:4.

1, 2. Ẹvẹ ẹruọsa Ọsẹ obọ odhiwu mai u ro wo ohẹriẹ no ẹruọsa esẹgbini ahwo-akpọ?

EYEWỌ nọ e roma kẹ a rẹ yọrọ emọ rai no unuevie ze ruọ emaha jẹ ruọ uzoge. Makọ okenọ emọ a te te ekpako je wo uviuwou obọ rai no, esẹ gbe ini rai a re gbe wo ọdawẹ kpahe ai jẹ kẹ ai uketha.

² Dedenọ u wo umuo oware nọ ahwo-akpọ a rẹ sai ru kẹ emọ rai, ẹsikpobi Ọsẹ obọ odhiwu mai ọ be rehọ uyoyou rẹrote idibo ẹrọwọ riẹ jẹ kẹ ai uketha. Jihova ọ ta kẹ ahwo oke anwae nọ ọ salọ inọ: “Rite oke owho ra, Mẹ họ Ọye, rite okenọ whọ dhẹ eza no yọ omẹ gbẹ be yọrọ owhẹ.” (Aizaya 46:4) Ẹvẹ eme enana e rrọ uduotahawọ te kẹ Ileleikristi nọ e kpako no! Jihova o re gbabọkẹ enọ e roma kpotọ kẹe he. Ukpoye, ọ yeyaa inọ ọ rẹ te sẹro, fi obọ họ, jẹ kpọ ai makọ rite oke owho.—Olezi 48:14.

3. Eme ma ti wuhrẹ kpahe evaọ uzoẹme nana?

³ Ẹvẹ ma sae rọ raro kele ọdawẹ oyoyou nọ Jihova o wo kẹ enọ e kpako no? (Ahwo Ẹfẹsọs 5:1, 2) Joma roro kpahe idhere nọ emọ nọ i te ahwo no, esẹro ukoko, gbe Ileleikristi ọvuọvo a sae rọ rẹro te ẹgwọlọ enọ e kpako no evaọ usu okugbe-inievo akpọ soso mai na.

Owha-Iruo Mai Wọhọ Emọ

4. Owha-iruo vẹ emọ Ileleikristi a wo kẹ esẹgbini rai?

⁴ “Rehọ adhẹ kẹ ọsẹ avọ oni ra.” (Ahwo Ẹfẹsọs 6:2; Ọnyano 20:12) Avọ ẹmẹme nana nọ o wo otofa ulogbo nọ ọ rehọ no Ikereakere Ahwo Hibru ze na, Pọl ukọ na ọ kareghẹhọ emọ owha-iruo nọ a wo kẹ esẹgbini rai. Rekọ ẹvẹ eme nana i ro wo obọ kpahe ẹruorote enọ e kpako no? Emamọ oriruo jọ nọ a fihotọ taure oke Ileleikristi u te ti te u ti fi obọ họ kẹ omai za onọ nana.

5. (a) Eme o dhesẹ nọ owha-iruo uviuwou Josẹf o re thọrọ iẹe ẹro ho? (b) Re a rehọ adhẹẹ kẹ esẹgbini eme u dhesẹ, kọ emamọ oriruo vẹ Josẹf o fihotọ evaọ abọ nana?

⁵ O vrẹ ikpe 20 no nọ Josẹf ọ re ruẹ ọsẹ riẹ nọ ọ kpako no na ha, Jekọp ọsẹ-orua na. Dede na, o jọ vevẹ inọ Josẹf o rri gbabọkẹ uyoyou nọ o wo kẹ ọsẹ riẹ, Jekọp ho. Evaọ uzẹme, okenọ Josẹf o dhesẹ oma kẹ inievo riẹ, ọ nọ inọ: “Kọ ọsẹ mẹ ọ gbẹ rọ akpọ?” (Emuhọ 43:7, 27; 45:3) Eva oke yena yọ ohọo ogaga u bi mu evaọ ẹkwotọ Kenan. Fikiere Josẹf o te vi uwou se ọsẹ riẹ, inọ: “Nya bru omẹ ze, wha raha oke he. Wha rẹ te ria otọ Goshẹn, wha vẹ te kẹle omẹ, . . . Eva etẹe mẹ jẹ te ko owhai.” (Emuhọ 45:9-11; 47:12) Ẹhẹ, adhẹẹ nọ a rẹ rọ kẹ esẹgbini o kẹre te ẹthọ gbe ẹro nọ a re ro te ai evaọ abọ-iwo nọ a gbẹ be sae rọ ẹro te oma rai hi. (1 Samuẹle 22:1-4; Jọn 19:25-27) Josẹf ọ rehọ evawere jẹ owha-iruo nana rehọ.

6. Ẹvẹ Josẹf o ro dhesẹ uvi uyoyou kẹ ọsẹ riẹ, kọ ẹvẹ ma sae rọ raro kele oriruo riẹ?

⁶ Avọ obufihọ Jihova, Josẹf o zihe ruọ omọvo jọ nọ ọ mai fe jẹ mai wo ogaga evaọ Ijipti. (Emuhọ 41:40) Rekọ o rri oma riẹ kpehru hrọ hayo nnọ eware i bu rie abọ hrọ họ nọ ọ gbẹ rọ rehọ adhẹẹ kẹ ọsẹ riẹ nọ ọ kpako te ikpe 130 no na ha. Nọ o yo nọ Jekọp (hayo Izrẹl) ọ be tha, “Josẹf ọ tẹ ruẹrẹ akẹkẹ riẹ kpahe ọ jẹ nya i zere ọsẹ riẹ eva Goshẹn; o te dhesẹ oma riẹ kẹ e, o je kie gbalọ iẹe ohọe, ọ tẹ jọ ohọe riẹ viẹ krẹkri.” (Emuhọ 46:28, 29) Oghẹrẹ odederehọ nana o kẹre vi adhẹẹ gheghe nọ a re dhesẹ kẹ ohwo. Josẹf o you ọsẹ riẹ nọ ọ kpako no na gaga yọ oma o vo riẹ hẹ re o dhesẹ uyoyou na via. Otẹrọnọ ma wo esẹgbini nọ e kpako no, kọ ma bi ru epọvo na, bi dhesẹ kẹse kẹse nnọ ma you rai?

7. Fikieme Jekọp ọ rọ gwọlọ nọ a ki ei fihọ Kenan?

⁷ Jekọp ọ jọ gaga evaọ egagọ Jihova rite oke uwhu riẹ. (Ahwo Hibru 11:21) Fiki ẹrọwọ nọ o wo fihọ eyaa Ọghẹnẹ, Jekọp ọ yare inọ a ki ei fihọ Kenan nọ o te whu no. Josẹf ọ rehọ adhẹẹ kẹ ọsẹ riẹ ẹkwoma ayare riẹ nọ o ru lele, ghele epanọ uye riẹ o ga te gbe epanọ o ghare te kẹhẹ re o ru ere.—Emuhọ 47:29-31; 50:7-14.

8. (a) Eme họ ugogo oware nọ o rẹ wọ omai rẹro te esẹgbini mai? (b) Eme ọgbodibo oke-kpobi jọ o ru re ọ ruẹse rẹrote ọsẹgboni riẹ nọ e kpako no? (Rri ẹkpẹti nọ ọ rrọ ẹwẹ-obe avọ 13.)

⁸ Eme ọ wọ Josẹf nọ ọ jẹ rẹro te ọsẹ riẹ? Dede nọ uyoyou gbe owha-iruo nọ o wo kẹ ọsẹ nọ o yẹ riẹe jẹ yọrọ iẹe e jọ abọjọ oware nọ o wha riẹ ze, ababọ avro Josẹf ọ gwọlọ ru eva were Jihova. Ma re ru epọvo na re. Pọl o kere nọ: “Otẹrọnọ aye-uku o wo emọ hayo emọ-iruomọ, jọ a kaki wuhrẹ iruo egagọ rai [nọ] i te rai erukẹ uviuwou rai, gbe ejọ nọ a re ru kẹ esẹ gbe ini rai; keme onana họ onọ Ọghẹnẹ o re miẹ.” (1 Timoti 5:4) Uzẹme, uyoyou gbe ozodhẹ nọ ma wo kẹ Jihova o rẹ wọ omai rẹro te esẹgbini mai nọ e kpako no, omake rọnọ use-abọ nọ a re ro ru ere o rẹ gaga.a

Oghẹrẹ nọ Ekpako Ukoko A re ro Dhesẹ nọ A Wo Ọdawẹ

9. Amono Jihova o ro mu re a rẹrote uthuru na, onọ o kẹre te Ileleikristi nọ e kpako no na?

⁹ Kẹle ubrobọ ekuhọ uzuazọ uthethei riẹ, Jekọp ọ ta kpahe Jihova inọ “Ọghẹnẹ nọ o je su omẹ evaọ uzuazọ uthethei mẹ ri te ẹdẹ inẹnẹ.” (Emuhọ 48:15) Nẹnẹ, Jihova ọ be sẹro idibo otọakpọ riẹ ẹkwoma esẹro Ileleikristi, hayo ekpako ukoko, evaọ otọ ekpakpọ Ọmọ riẹ, Jesu Kristi, “othuru-igodẹ oride na.” (1 Pita 5:2-4) Ẹvẹ esẹro a sae rọ raro kele Jihova nọ a be rẹrote enọ e kpako no evaọ uthuru na?

10. Eme a ru no re a ruẹsi fi obọ họ kẹ Ileleikristi nọ e kpako no evaọ abọ-iwo? (Rri ẹkpẹti nọ ọ rrọ ẹwẹ-obe avọ 15.)

¹⁰ Nọ a nwane rehọ ukoko Ileleikristi na mu no, ikọ na a tẹ rehọ “imahrẹ nọ a be fa odezi whawha, nọ Ẹzi avọ areghẹ e vọ oma” ro mu re a rẹrote ‘emu-ọghalọ ikẹdẹ kẹdẹ’ rọkẹ eyae-ukuotọ. (Iruẹru 6:1-6) Uwhremu na, Pọl ọ tẹ hrẹ ọsẹro na Timoti re o kele eyae-ukuotọ nọ e kpako no jẹ rrọ emamọ oriruo kugbe ahwo nọ a re fi obọ họ kẹ evaọ abọ-iwo. (1 Timoti 5:3, 9, 10) Epọvo na re, esẹro ukoko nẹnẹ a be rehọ unevaze ru eruẹrẹfihotọ nọ a bi ro fi obọ họ kẹ Ileleikristi nọ e kpako no evaọ okenọ o tẹ gwọlọ ere. Dede na, re a rẹrote otu nọ i wo ẹrọwọ nọ e kpako no o kẹre vi ere.

11. Eme Jesu ọ ta kpahe aye-uku oyegbere nọ o fi ugho kakao họ emetehe-okẹ na?

¹¹ Kẹle ubrobọ ekuhọ odibọgba otọakpọ riẹ, Jesu ọ keria eva etẹmpol na “ọ tẹ ruẹ epanọ otu obuobu na a bi ro fi igho họ Emetehe-okẹ.” Kẹsena o te gbẹro ku ohwo jọ. Iyẹrẹ na e ta nọ: “Aye-uku oyogbere jọ ọ nyaze, o te fi ipini ivẹ họ, enọ i re ru ukọpa ovo.” Jesu o te se ilele riẹ te oma jẹ ta kẹ ai nọ: “Uzẹme mẹ ta kẹ owhai, aye-uku oyogbere ọnana o fihọ vi ai kpobi nọ a bi fihọ emetehe-okẹ na. Keme ai kpobi epanọ a wo bu te a bi ro fihọ, rekọ ọye, onọ ukiọkọ kẹ e, o fi enọ o wo kpobi họ, makọ eyero riẹ.” (Mak 12:41-44) Ugho nọ aye na o fihọ na o kawo gaga, rekọ Jesu ọ riẹ epanọ Ọsẹ obọ odhiwu riẹ o rri okẹ utioye nọ a rehọ ẹwẹ-kpobi ru ghare te. Ghelọ epanọ aye-uku na ọ kpako te, Jesu o rri oware nọ o ru na vo ho.

12. Ẹvẹ ekpako ukoko a sai ro dhesẹ ovuhumuo kẹ iruo nọ Ileleikristi nọ e kpako no a bi ru?

¹² Wọhọ Jesu, esẹro Ileleikristi a re rri utho nọ ekpako soso na a bi ru rọ wha egagọ uzẹme haro na vo ho. U fo re ekpako ukoko a jiri otu nọ e kpako no rọkẹ abọ nọ a bi wo evaọ odibọgba na, abọ nọ a bi wo evaọ iwuhrẹ, emamọ abọ nọ a be rọ zọhọ fihọ ẹnyaharo ukoko na gbe akothiho rai. Emamọ eme uduotahawọ nọ i re no eva ze e rẹ sai fi obọ họ kẹ enọ e kpako no na wo ‘ẹjiroro nọ a rẹ rọ wereva’ evaọ iruo egagọ rai, jẹ rọ ere whaha elọhoma nọ i re no iruo rai nọ a re kele dhe erọ ibe Ileleikristi efa ze hayo rọ wawo epanọ ai omarai a jẹ hai ru te eva oke nọ u kpemu.—Ahwo Galesha 6:4.

13. Idhere vẹ ekpako ukoko a sai ro ru re ukoko na u wo erere no eriariẹ gbe ona otu nọ e kpako no na ze?

¹³ Ekpako ukoko a rẹ sai dhesẹ ovuhumuo kẹ emamọ ọzọhọfihọ Ileleikristi nọ e kpako no na ẹkwoma edhere nọ a rẹ gbẹ re ukoko na u wo erere no eriariẹ gbe ona otu nọ e kpako no na ze. A rẹ sae rehọ enọ e kpako no na ru idhesẹvia hayo ekiẹriwo evaọ otiẹsejọ. Ọkpako ukoko jọ ọ ta nọ: “Ukoko na o rẹ nabe gaviezọ ziezi nọ mẹ tẹ be kiẹ oniọvo nọ ọ kpako no nọ ọ yọrọ emọ riẹ evaọ ukoko na riwi.” Ekpako ukoko ofa jọ a n’iyẹrẹ inọ oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ ọ kpako te ikpe 71 no jẹ rrọ ọkobaro, ọ be hai fi obọ họ kẹ iwhowho-uvie wobọ ẹsikpobi evaọ iruo odibọgba na. Yọ ọ be hae jẹ ta udu họ ai awọ re a ru “eware nọ i wuzou,” wọhọ Ebaibol na gbe ekere okpẹdẹ na nọ a re se je roro didi kpahe eware nọ a se na.

14. Oghẹrẹ vẹ ugboma ekpako jọ a ro dhesẹ ovuhumuo kẹ iruo ibe ọsẹro ukoko rai nọ ọ kpako no?

¹⁴ Ekpako ukoko a re je rri iruo nọ ibe esẹro rai nọ e kpako no a bi ru ghaghae. José nọ ọ kpako te ole ikpe 70 no jẹ rrọ ọkpako ukoko te ikpe buobu no, o kpohọ obẹrọ ulogbo jọ kẹlena. Fikinọ o te raha oke re oma riẹ u te zihe ziọ ẹta, ọ tẹ jiroro inọ o re si obọ no owha-iruo riẹ wọhọ ọsẹro ukoko. José ọ ta nọ: “Oghẹrẹ owọ nọ ibe ekpako ukoko mẹ a jẹ u gb’omẹ unu. Ukpenọ a rọwo kugbe ẹjiroro mẹ na, a tẹ nọ omẹ oghẹrẹ obufihọ nọ mẹ gwọlọ re mẹ gbẹ sae ruabọhọ ẹruorote ewha-iruo mẹ.” Avọ obufihọ ọkpako ukoko jọ nọ ọ gbẹ dina maha, José ọ ruabọhọ owha-iruo riẹ avọ evawere wọhọ ọsẹro, yọ onana o be wha irere se ukoko na. Ibe ọkpako ukoko jọ ọ ta nọ: “Inievo na a rri iruo José wọhọ ọkpako ghare gaga. A you rie, a tẹ jẹ be rehọ adhẹẹ kẹe fiki eriariẹ riẹ gbe oriruo ẹrọwọ nọ o fihotọ. O ru nọ ukoko mai o jẹ rrọ sasasa.”

Ẹruorote Ohwohwo

15. Fikieme u je fo re Ileleikristi kpobi a wo ọdawẹ kpahe ewoma otu nọ e kpako no evaọ usu rai?

¹⁵ Orọnikọ emọ nọ esẹgbini rai e kpako no gbe inievo nọ i wo ọkwa-iruo evaọ ukoko na ọvo a re wo ọdawẹ kpahe otu nọ e kpako no ho. Nọ ọ jẹ rehọ ukoko Ileleikristi na dhesẹ ugboma ohwo-akpọ, Pọl o kere nọ: “Ọghẹnẹ o ku oma na gbe, ọ tẹ rehọ adhẹ ologbo rọ kẹ abọ nọ ma be mae ri kawa na, re ẹhẹriẹ ọ se oma na ba ẹjọ, re abọ oma na kpobi ohwo ọ sẹro ohwo.” (1 Ahwo Kọrint 12:24, 25) Re ukoko Ileleikristi na o ruẹsi ru iruo evaọ okugbe ọvo, o gbahọ nọ omomọvo o re wo ọdawẹ kpahe ibe egegagọ riẹ, kugbe enọ e kpako no na.—Ahwo Galesha 6:2.

16. Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ isiuru kpahe enọ e kpako no nọ ma te kpohọ iwuhrẹ Ileleikristi?

¹⁶ Iwuhrẹ Ileleikristi e be kẹ omai emamọ uvẹ nọ ma re ro dhesẹ isiuru kpahe otu nọ e kpako no. (Ahwo Filipai 2:4; Ahwo Hibru 10:24, 25) Kọ ma be raha oke rọ ta ẹme kugbe enọ e kpako no evaọ oke utioye na? Dede nọ o rẹ sai kiehọ re ma nọ kpahe epanọ oma rai o rrọ, kọ ma sae “ghale okẹ Ẹzi Ẹri na” jọ kugbe ai, ẹsejọhọ ẹkwoma iku ọbọga hayo eme ọbọga Ikereakere na jọ nọ ma rẹ ta kugbe ai? Nọ ejọ nọ e kpako no a rẹ sae nya no oria ruọ oria tere he na, o te jọ oware ẹwo re ma nya bru ai ukpenọ ma re rẹro nọ a nya bru omai ze. Otẹrọnọ a re yo ẹme te he, o sae gwọlọ nọ ma ta ẹme kpẹlẹ je doi rua vevẹ. Yọ re ma sai wo “oma osasọ kugbe,” o gbahọ nọ ma rẹ gaviezọ ziezi kẹ ẹme nọ otu nọ e kpako no a be ta kẹ omai.—Ahwo Rom 1:11, 12.

17. Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ ọdawẹ kẹ Ileleikristi nọ e kpako no nọ ẹyao o kru fihọ uwou?

¹⁷ Kọ ẹvẹ o rẹ jọ otẹrọnọ inievo jọ nọ e kpako no a be sai kpohọ iwuhrẹ Ileleikristi hi? Jemis 1:27 u dhesẹ inọ ma wo owha-iruo nọ ma re ro “riwẹ imiwhrori avọ eyaukuotọ nọ uye o rẹbẹ.” Otofa jọ orọ ubiẹme Griki nọ a fa fihọ ‘riwi’ na họ, re a ‘weze bru.’ (Iruẹru 15:36) Iweze mai e rẹ were ekpako soso na gaga! Ole ukpe 65 C.E., nọ a mu ei fihọ uwou-odi evaọ Rom, Pọl “ọkpako ọsoso” na ọ jọ goli. O siuru inọ ọ rẹ ruẹ Timoti, ibe oruiruo riẹ na, o te kere sei nọ: “Dawo oma re who bru omẹ ze enẹna.” (Filimọn 9; 2 Timoti 1:3, 4; 4:9) Dede nọ a ghine mu ai fihọ uwou-odi hi, ekpako soso jọ e riẹ nọ ẹyao o kru fihọ uwou. Ẹsejọhọ a be ta enẹna inọ, ‘Iviena, wha daoma weze bru omẹ ze kẹle.’ Kọ ma be jowọ kẹ uzizie utioye na?

18. Irere vẹ e rẹ sai noi ze nọ ma te bi weze bru otu nọ e kpako no?

¹⁸ Who rri irere nọ i re no iweze nọ a re weze bru oniọvo abọ-ẹzi nọ ọ kpako no vo vievie he. Okenọ Oleleikristi nọ a re se Ọnesifọrọs ọ jọ Rom, ọ roma totọ gwọlọ Pọl via, kẹsena ‘o te je ru oma riẹ ga kẹse kẹse.’ (2 Timoti 1:16, 17) Oniọvo-ọmọtẹ ọkpako soso jọ ọ ta nọ: “O rẹ were omẹ re mẹ raha oke kugbe emaha na. Oware nọ o mai si omẹ uru họ a re ru omẹ wọhọ ohwo uviuwou rai. O rẹ sasa omẹ oma.” Oleleikristi ọfa nọ ọ kpako no ọ ta nọ: “O rẹ were omẹ gaga nọ ohwo jọ o te vi ekade se omẹ, raha iminiti jọ ro se omẹ evaọ ifonu, hayo weze bru omẹ ze evaọ umutho oke. U re ru oma sasa omẹ.”

Jihova Ọ rẹ Hwosa kẹ Ahwo nọ A Wo Ọdawẹ

19. Eghale vẹ i re noi ze nọ ma tẹ be rẹrote otu nọ e kpako no?

¹⁹ Eghale buobu i re noi ze nọ ma tẹ be rẹrote enọ e kpako no. Oma nọ ma re kugbe ahwo nọ e kpako no je wuhrẹ eware mi ai yọ obọdẹ uvẹ-ọghọ. Enọ e rẹ rẹrote amọfa a re wo eghale nọ i re no ẹkẹ ze, a re je wo evevọwẹ gbe udhedhẹ-iroro fikinọ a be nyate owha-iruo Ikereakere nọ u te rai. (Iruẹru 20:35) Ofariẹ, enọ e be rẹrote otu nọ e kpako no a re du dhozọ họ inọ a ti gbabọ kẹ ae omarai evaọ ikpe owho rai. Ẹme Ọghẹnẹ ọ kẹ omai imuẹro nọ: “Ohwo nọ o re si obọ no, a re ti ru ei fe, jegbe ọnọ o re ku ame kuẹ, a re ti ku ame ku ei re.”—Itẹ 11:25.

20, 21. Ẹvẹ Jihova o re rri ahwo nọ a be rẹrote otu nọ e kpako no, kọ eme ọ rẹ jọ ọtamuo mai?

²⁰ Jihova ọ rẹ hwosa kẹ emọ, esẹro, gbe Ileleikristi efa nọ e be dhẹ-ozọ Ọghẹnẹ fikinọ ẹsikpobi a be rọ ẹro te ẹgwọlọ ibe egegagọ rai nọ e kpako no. Ẹzi ẹruorote yena ọ rọwo kugbe eme itẹ nana: “Ohwo nọ o fiobọhọ kẹ iyogbere yọ ỌNOWO na o momo kẹ, ọ rẹte hwa e osa iruo riẹ.” (Itẹ 19:17) Nọ uyoyou o tẹ be wọ omai dhesẹ ohrọ kẹ imiwhrori gbe iyogbere na, Ọghẹnẹ o re rri okẹ utioye na wọhọ oware nọ a momo kẹ ọye omariẹ nọ ọ te rehọ eghale hwa zihe. Ọ rẹ hwa zihe kẹ omai re nọ ma tẹ be rehọ uyoyou rẹrote ibe egegagọ mai nọ e kpako no, enọ ibuobu rai a rrọ ‘iyogbere evaọ akpọ na rekinọ a fe eva ẹrọwọ.’—Jemis 2:5.

²¹ Ẹvẹ osohwa nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ kẹ o rro te! O kẹre te uzuazọ ebẹbẹ bẹdẹ. Rọkẹ idibo Jihova buobu, oyena o te jọ uzuazọ eva otọakpọ aparadase, onọ a si okpomahọ uzioraha nọ a reuku riẹ no, gbe nọ otu nọ e kpako no nọ i wo ẹrọwọ a te jọ reawere ezihetha ọrọ ẹgba uzoge rai. (Eviavia 21:3-5) Nọ ma be hẹrẹ oke eghale yena, joma ruabọhọ owha-iruo Oleleikristi mai nọ ma rẹ rọ rẹrote enọ e kpako no.

[Oruvẹ-obotọ]

Eme Họ Uyo Ra?

• Ẹvẹ emọ e sae rọ rehọ adhẹẹ kẹ esẹgbini rai nọ e kpako no?

• Ẹvẹ ekpako ukoko a re ro dhesẹ ovuhumuo kẹ inievo nọ e kpako no evaọ uthuru na?

• Eme Ileleikristi ọvuọvo ọ rẹ sai ru ro dhesẹ uvi isiuru kpahe enọ e kpako no?

• Eghale vẹ i re noi ze nọ ma tẹ be rẹrote Ileleikristi nọ e kpako no?

[Ẹkpẹti nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 13]

Okenọ Ọsẹgboni Riẹ A Gwọlọ Obufihọ

Philip ọ jọ Liberia je ru iruo ebabọ wọhọ ohwo unevaze evaọ 1999 nọ a vuẹ sei nnọ ọsẹ riẹ ọ be mọ gaga. Fikinọ ọ riẹ inọ oni riẹ ọvo ọ te sae rẹrote uyero na ha, ọ tẹ jiroro nọ o re zihe kpo re ọ gwọlọ usiwo imu kẹ ọsẹ riẹ.

Philip ọ ta nọ: “O jọ lọlọhọ kẹ omẹ re me zihe kpo ho, rekọ me rri rie nọ ẹruorote ọsẹgboni mẹ họ owha-iruo ọsosuọ mẹ.” Evaọ ikpe esa nọ i lele i rie, ọ tẹ kwa ọsẹgboni riẹ kpohọ emamọ uwou ofa, yọ avọ obufihọ ibe Ileleikristi nọ e rrọ okegbe na, a tẹ te ruẹrẹ oria na kiefihọ ẹgwọlọ obọdẹ ọsẹ na.

Enẹna, oni Philip ọ ruẹrẹ oma họ ziezi no rọkẹ ẹruorote ẹbẹbẹ ẹyao ọgaga ọsẹ riẹ. Kẹle na, Philip ọ sae jẹ uzizie na rehọ re o ru iruo wọhọ ohwo unevaze eva uwou ogha Isẹri Jihova nọ o rrọ Masidonia.

[Ẹkpẹti nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 15]

A ri Gbabọkẹ Ẹgwọlọ Riẹ Hẹ

Okenọ ẹyao o kru Ada, Oleleikristi nọ ọ kpako te ikpe 85 no fihọ uwou evaọ Australia, ekpako ukoko a te ru ọruẹrẹfihotọ nọ a re ro fi obọ họ kẹe. A ru ọruẹrẹfihotọ nọ ibe egegagọ a re ro fi obọ họ kẹe. Eva e were inievo enana re a fi obọ họ evaọ abọ ẹfuọ, eware ewozẹ, emu othere, jẹ nya uwou kẹ oniọvo na.

Anwọ oware wọhọ ikpe ikpe na nọ a ro mu obufihọ yena họ. No oke yena ze, ibe Isẹri nọ i bu vrẹ 30 a fi obọ họ no evaọ ẹruorote Ada. A gbe bi weze bru ei, se ebe nọ a kere no Ebaibol ze kẹe, vuẹe kpahe ẹnyaharo ahwo nọ a rrọ ukoko na, jẹ be lẹ kugbei ẹsikpobi.

Ọkpako ukoko na jọ ọ ta nọ: “Ahwo nọ a be rẹrote Ada a rehọ owha-iruo na wọhọ uvẹ ọghọ. Iruo ẹrọwọ riẹ anwọ ikpe buobu ze na e kẹ ahwo buobu ọwhọ no, yọ a rẹ sai tube roro kpahe iẹe he inọ a re gbabọkẹ ẹgwọlọ riẹ.”

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 12]

Kọ ma be hai dhesẹ ọdawẹ kẹ esẹgbini mai nọ e kpako no ẹsikpobi?

[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 14]

Ahwo ukoko na kpobi a rẹ sai dhesẹ uyoyou rai kẹ ibe Ileleikristi nọ e kpako no