Esẹgbini—Ẹvẹ Wha Gwọlọ Nọ Obaro-akpọ Emọ Rai O Jọ?
“Whai emoha na gbe ighele emetẹ . . . Jọ [wha] jiri odẹ ỌNOWO na.”—OLEZI 148:12, 13.
1. Didi awaọruọ esẹgbini a rẹ ruẹ kpahe emọ rai?
ỌSẸGBONI vẹ ọ rẹ ruawa epanọ obaro-akpọ o re ro woma kẹ emọ rai hi? Nọ a tẹ nwani yẹ ọmọ fihotọ no, hayo taure a te ti yẹi dede—yọ ọsẹgboni a mu awa họ ẹruẹ no kpahe epanọ ọmọ na ọ rẹ te jọ. Kọ o ti wo omakpokpọ? Kọ ọ te whẹro gbẹsinẹdẹ? Nọ ọmọ na ọ be kpako na yọ awa nọ a be ruẹ kpahe iẹe ọ be ga haro. Evaọ uzẹme, esẹgbini a gwọlọ oware nọ o mai woma kpaobọ kẹ emọ rai.—1 Samuẹle 1:11, 27, 28; Olezi 127:3-5.
2. Fikieme o be hae rọ jọ esẹgbini buobu nẹnẹ oja gaga re emọ rai a reawere uzuazọ ọruẹriọ nọ a tẹ kpako no?
2 Dede na, o rrọ use-abọ evaọ akpọ inẹnẹ re esẹgbini a gwọlọ oware nọ o mai woma kẹ emọ rai. Esẹgbini jọ buobu a rọ ẹro ruẹ ẹgaga uzuazọ no—ẹmo, ozighi esuo-ohrowo, ẹgaga uyere-akpọ, edada iroro hayo erọ ugboma, gbe eware efa. A gwọlọ nọ emọ rai a ruẹ oghẹrẹ uye ovona ha. Evaọ erẹwho nọ efe ọ rrọ, ọsẹgboni a rẹ sai muẹrohọ emọ egbẹnyusu gbe emọ imoni rai nọ e nya haro ziezi evaọ abọ iruo ikpehru jẹ be reawere oware nọ akpọ na o se uzuazọ obokparọ. Onana o vẹ whae ze nọ a rẹ rọ gwọlọ gba oma họ daoma kpobi, re a ruẹ nọ emọ rai a reawere umutho uzuazọ ọruẹriọ re—uzuazọ evevọwẹ—nọ a tẹ kpako no.—Ọtausiwoma Na 3:13.
A Salọ Emamọ Uzuazọ
3. Eme Ileleikristi a salọ?
3 Wọhọ ahwo nọ a bi lele Jesu Kristi, Ileleikristi a salọ nọ a rẹ rehọ uzuazọ rai mudhe kẹ Jihova. A rehọ eme Jesu na tudu: “Otẹrọnọ ohwo jọ ọ rẹ te rọ kpahe omẹ, jọ ọ vro oma riẹ re ọ tọlọ [ure oja, NW ] riẹ ọ rọ kpahe omẹ kẹdẹ kẹdẹ.” (Luk 9:23; 14:27) Ẹhẹ, uzuazọ Oleleikristi o gwọlọ oma-olahiẹ. Dede na, orọnikọ uzuazọ uvuhu hayo orọ unu-ofiẹ hẹ. Ukpoye, o rrọ uzuazọ evawere nọ o rẹ kẹ evevọwẹ—obọdẹ uzuazọ—keme u wobọ kugbe ẹkẹ, yọ wọhọ epanọ Jesu ọ ta, “ẹkẹ oghale o mae rọ vi emio.”—Iruẹru 20:35.
4. Eme Jesu ọ ta udu họ ilele riẹ awọ nọ a le?
4 Evaọ okenọ Jesu ọ jọ otọakpọ, ahwo a jọ otọ uyero obẹbẹ. U te no iruo ikẹdẹ kẹdẹ nọ a rẹ rọ re eva vọ no, a jọ otọ esuo evega ahwo Rom gbe ewha egbẹgbẹdẹ erọ isu-egagọ eviẹwẹ oke yena. (Matiu 23:2-4) Ghele na, ahwo buobu nọ a yo eme Jesu a rehọ evawere si obọ no ilale obọ rai—makọ akiruo rai, a te zihe ruọ ilele riẹ. (Matiu 4:18-22; 9:9; Ahwo Kọlọsi 4:14) Kọ ilele yena a je fi uzuazọ gbe obaro-akpọ rai họ ọza? Muẹrohọ ẹme nọ Jesu ọ ta: “Kohwo kohwo nọ ọ se uwou hayo inievo emezae hayo inievo emetẹ hayo ọsẹ hayo oni hayo emọ hayo etọ, fiki odẹ mẹ, o re ti wo ekpahọ udhe-usoi, ọ vẹ jẹ reuku uzuazọ ebẹdẹ bedẹ.” (Matiu 19:29) Jesu ọ kẹ ilele riẹ imuẹro inọ Ọsẹ obọ odhiwu rai ọ riẹ ẹgwọlọ rai. Oyejabọ nọ ọ rọ ta udu họ ai awọ nọ: “Wha kake guọlọ uvie riẹ gbe erẹreokie riẹ, eware enana kpobi a reti fi ai họ kẹ owhai.”—Matiu 6:31-33.
5. Iroro vẹ esẹgbini jọ a wo kpahe uduotahawọ Jesu inọ Ọghẹnẹ ọ te sẹro idibo riẹ?
5 Epọvo na o rrọ nẹnẹ re. Jihova ọ riẹ ẹgwọlọ mai, yọ enọ e rehọ isiuru Uvie na karo evaọ uzuazọ rai, maero kọ ahwo nọ a bi le utee iruo odibọgba okekpobi, a wo imuẹro evona inọ ọ te sẹro rai. (Malakae 3:6, 16; 1 Pita 5:7) Dede na, iroro e be bẹ esẹgbini jọ ẹjẹ evaọ ẹme nana. Evaọ abọjọ, a gwọlọ nọ emọ rai a rẹ nyaharo evaọ egagọ Jihova, tube wo isiuru inọ ẹsejọhọ evaọ obaro a te ruọ iruo odibọgba okekpobi na. Evaọ abọdekọ riẹ, nọ a te roro kpahe eyero-okọ gbe epanọ o be bẹ te re a sai duku emamọ iruo nẹnẹ, a ve bi roro nọ u fo inọ emọ a kpohọ obọdẹ isukulu jọ tao, re a ruẹsi wo ebe nọ a re ro duku emamọ iruo hayo re a ruẹsi wo oware jọ nọ a re kru dhobọ oke ofa. Rọkẹ esẹgbini itieye na, nọ emọ rai a te kpohọ isukulu ikpehru ọvo họ a gine kpohọ isukulu.
Epanọ A be rọ Ruẹrẹ Oma Kpahe kẹ Obaro
6. Wọhọ epanọ ma rehọ e riẹ ru iruo evaọ uzoẹme nana, eme ẹme na “isukulu ikpehru” u dikihẹ kẹ?
6 Ọruẹrẹfihotọ isukulu o wo ohẹriẹ no orẹwho ruọ orẹwho. Wọhọ oriruo, evaọ obọ America, o gbahọ nọ emọ a re kpohọ isukulu ikpe 12 nọ a tẹ be kpako ze. Kẹsena a tẹ gwọlọ, a ve kpohọ yunivasiti hayo isukulu efa nọ e wọhọ ipolitẹkniki nyai wuhrẹ kpahe usiwo-imu, abọ-uzi, eware-ikuo, gbe iwuhrẹ itieye na efa ikpe ene hayo bu viere, onọ a rẹ jọ wo idigri ọsosuọ hayo idigri ilogbo efa. Ewuhrẹ otiọye na ma se “isukulu ikpehru” evaọ uzoẹme nana. Eva abọdekọ riẹ, u wo ogha isukulu nọ a rẹ jọ wuhrẹ iruo-obọ, onọ ohwo ọ rẹ jọ wuhrẹ ikpe jọ kakao a vẹ kẹe obe-erae orọ iruo nọ o wuhrẹ na.
7. Itunyẹ vẹ emọ-isukulu a be rẹriẹ ovao dhe evaọ isukulu-avivẹ?
7 Oware nọ o da otọ fia evaọ isukulu-avivẹ (isukulu esekọndri) nẹnẹ họ epanọ a rẹ rọ ruẹrẹ emọ-isukulu na kpahe kẹ yunivasiti hayo ewuhrẹ okpehru. Re a ruẹsi le ute nana tobọ, isukulu-avivẹ buobu e be tẹrovi egha uwuhrẹ nọ i re fi obọ họ kẹ emọ-isukulu na kparobọ evaọ ẹdawọ nọ a ti kere rọ ruọ yunivasiti ukpenọ a re wuhrẹ ai eware nọ i re fi obọ họ kẹ ai ru iruo nọ a te no isukulu-avivẹ na ruotọ no. Iticha, ekohrẹ, gbe ibe emọ-eklase a bi tunyẹ emọ-isukulu re a ruẹsi kere ẹdawọ nọ a rẹ rọ ruọ yunivasiti nọ e mai woma kpaobọ, enọ a rẹro nọ a te jọ wo idigri nọ i ti fi obọ họ kẹ ai duku emamọ iruo nọ a jẹ hwa ai igho buobu.
8. Ẹsalọ vẹ eyewọ Ileleikristi a rẹriẹ ovao dhe?
8 Kọ eme u fo nọ esẹgbini Ileleikristi a ru? Uzẹme, a gwọlọ nọ emọ rai a re ru ziezi evaọ obọ isukulu re a je wuhrẹ eware nọ i ti fi obọ họ kẹ ai rẹro te oma rai evaọ obaro. (Itẹ 22:29) Kọ u fo re a kẹ emọ rai uvẹ re a kie lele ẹzi oma-uhrowo kẹ ẹnyaharo gbe obokparọ efe akpọ na? Oghẹrẹ itee vẹ a bi fihọ kẹ emọ rai evaọ ẹmeunu hayo uruemu? Esẹgbini jọ a re ru iruo taso tuvo re a sai koko igho họ nọ a ti ro vi emọ rai kpohọ isukulu ikpehru nọ oke na u te te. O rẹ tubẹ ruọ esẹgbini jọ re a re esa fihọ uzou fiki ẹjiroro nana. Dede na, oware nọ iroro-ejẹ itieye na o rẹ rehọ mi ohwo u kpehru vi araha ugho thethabọ. Eme ekpohọ isukulu ikpehru o rẹ rehọ mi ohwo?—Luk 14:28-33.
Oware nọ Ekpohọ Isukulu Ikpehru O rẹ Rehọ Mi Ohwo
9. Eme ma rẹ sae ta kpahe ugho nọ o rẹ rehọ mi ohwo re a vi ọmọ kpohọ isukulu ikpehru nẹnẹ?
9 Iroro mai e rẹ nwani kpohọ araha ugho nọ ma tẹ ta ẹme kpahe oware nọ ekpohọ isukulu ikpehru o rẹ rehọ mi ohwo. Evaọ erẹwho jọ, egọmeti ọ rẹ hwosa ewuhrẹ emọ-isukulu ikpehru, fikiere emọ nọ e kparobọ evaọ edawọ nọ a kere kẹ isukulu nana, a re du hwa osa isukulu hu. Dede na, o rẹ rehọ ugho gaga re a wuhrẹ ọmọ kpohọ isukulu ikpehru evaọ erẹwho buobu yọ u gbe bi dhe ẹghẹghare. Emagazini na New York Times o ta nọ: “A jẹ hai rri ekpohọ isukulu ikpehru wọhọ oware nọ u re rovie uvẹ ẹnyaharo kẹ ohwo. Enẹna, ekpohọ isukulu ikpehru a be rọ riẹ ahwo nọ a fe, ọnọ ọ sai te obei hi kọ ọye họ oyogbe.” Ẹme nọ a be ta na họ, enẹna isukulu ikpehru e be joma zihe ruọ oware edafe na gbe ahwo nọ a riẹ odẹ ọvo, enọ e rẹ ruẹ nọ a vi emọ rai kpohọ isukulu ikpehru re a ruẹsi fe, jẹ jọ ahwo nọ a rẹ riẹ odẹ evaọ akpọ na wọhọ ai omarai. Kọ u fo re eyewọ Ileleikristi a fi ute utioye na họ kẹ emọ rai?—Ahwo Filipai 3:7, 8; Jemis 4:4.
10. Ẹvẹ isukulu ikpehru u ro wobọ kpahe ẹwhaharo eyero akpọ na?
10 Makọ evaọ oria nọ ekpohọ isukulu ikpehru o jẹ rrọ ọvọvẹ dede, o rẹ sai wo eware jọ nọ e rẹ gba ọmọ-isukulu họ nọ ohwo ọ rẹ kaki rri mu hu. Wọhọ oriruo, emagazini na The Wall Street Journal o niyẹrẹ nọ evaọ orẹwho ofẹ ẹkpẹlobọ orọ obọze ovatha-ọre Asia jọ, egọmeti orẹwho na o wo oghẹrẹ “ọruẹrẹfihotọ isukulu jọ nọ a rẹ sai dhesẹ wọhọ ugbehru, onọ a rẹ jọ wọ emọ nọ e mae riẹ-obe fihọ obehru.” “Obehru na” o dikihẹ kẹ isukulu nọ e mai kpehru evaọ akpọ na nọ a rẹ wọ emọ na fihọ—yunivasiti ọ Oxford, gbe ọrọ Cambridge nọ e rrọ England, isukulu nọ e mae tọ je woma kparobọ evaọ usu enọ e rrọ America gbe eria efa. Fikieme egọmeti na o bi ro ru ọruẹrẹfihotọ otiọye soso? Iyẹrẹ na e ta nọ, “Re ọ ruẹsi ru ekọ orẹwho riẹ woma jẹ wha igho se orẹwho na.” Ewuhrẹ na kpobi ọ rẹ sae jọ ọvọvẹ rekọ o rẹ gwọlọ nọ emọ na a re duoma le no họ ẹwhaharo eyero akpọ nana. Dedenọ ahwo a bi kie lele uzuazọ uyero utioye evaọ akpọ na, kọ oyena u fo onọ eyewọ Ileleikristi a rẹ gwọlọ kẹ emọ rai?—Jọn 15:19; 1 Jọn 2:15-17.
11. Eme iyẹrẹ i dhesẹ kpahe uruemu idieda thomawa gbe owezẹ ezae-avọ-eyae nọ emọ isukulu ikpehru a bi duomahọ?
11 Oware ofa jọ re họ, uzuazọ nọ a rrọ okegbe isukulu na yeri. A jọ oria kpobi riẹ kpahe ekpehre uzuazọ nọ a bi yeri evaọ isukulu ikpehru—imu egaga erehọ gbe idieda thomawa, ọfariẹ-ogbe, uruemu iwhayo hayo onọ a re ro tho evaọ ẹdawọ okere, oma-udhehọ ikoko sa-sa gbe oghẹrẹ ikpehre iruemu itieye na efa. Joma ta ẹme kpahe idieda thomawa. Nọ o jẹ niyẹrẹ kpahe idi nọ a rẹ jọ ẹkeriotọ da vrẹ oma, koyehọ idi nọ ohwo ọ rẹ gbaudu da ẹsiẹvo re e ruẹsi mu ei, emagazini na New Scientist o ta nọ: “Oware wọhọ emọ 44 evaọ udevie udhusoi ọrọ [emọ isukulu ikpehru America] a rẹ jọ ẹkeriotọ da idi vrẹ oma ẹsiẹvo evaọ etoke eka ivẹ kpobi.” Izoge obọ Australia, Britain, Russia, gbe eria efa a wo ẹbẹbẹ ọvona re. Evaọ ẹme kpahe owezẹ ezae-avọ-eyae, oware nọ whọ rẹ jọ unu emọ isukulu na yo nẹnẹ họ “owezẹ ẹsiẹsiẹ,” onọ emagazini na Newsweek o ta kpahe inọ “u dhesẹ owezẹ ẹsiẹvo—onọ imava nọ e nya ku ohwo a rẹ sae jọ bẹlẹ obẹlẹ hayo ba no wezẹ kugbe ọvuọ obo riẹ ọ vẹ nya.” Ọkiẹriwo o dhesẹ nọ emọ isukulu 60 rite 80 evaọ udevie udhusoi a bi duomahọ oghẹrẹ ofariẹ-ogbe otiọnana. Wọhọ epanọ omọvo ahwo nọ a ru ọkiẹriwo nana ọ ta, “whọ tẹ rrọ ọmọ isukulu ikpehru nọ o rovie aro,” evaọ eriwo rai, “whọ rẹ se uruemu nana ba eru hu.”—1 Ahwo Kọrint 5:11; 6:9, 10.
12. Itunyẹ vẹ emọ yunivasiti a rẹriẹ ovao dhe?
12 U te no ekpehre uzuazọ nọ a rrọ okegbe isukulu yeri no, otunyẹ iruo isukulu gbe edawọ ikere e riẹ re. Wọhọ epanọ o rẹ jọ, o gwọlọ nọ emọ isukulu a re se obe je ru iruo isukulu rai nọ a rẹ wha ziọ obọ uwou re a ruẹse kparobọ nọ a ti kere edawọ rai. Otu rai jọ a sae jẹ gwọlọ ru iruo ubroke nọ a bi kpohọ isukulu na. Enana kpobi e rẹ rehọ oke gbe ẹgba rai gaga. Kọ oke gbe ẹgba vẹ o gbe ti kiọkọ kẹ iruẹru abọ-ẹzi? Nọ itunyẹ na e tẹ ga viere, eme a ti si obọ no? Kọ isiuru Uvie na e te gbẹ sae jọ oria ọsosuọ, manikọ a ti gele iei họ akotọ? (Matiu 6:33) Ebaibol na e ta udu họ Ileleikristi awọ nọ: “Wha fiẹrohọ otọ gaga re onya rai o jọ wọhọ ahwo iwareghẹ orọnikọ ighẹghẹ hẹ, re wha dẹ uvẹ oke na kẹ oma rai, keme edẹ na e rrọ yoyoma.” (Ahwo Ẹfẹsọs 5:15, 16, NW ) U yoma kẹhẹ, otujọ a kie no ẹrọwọ na no fiki iruo isukulu nọ e be rehọ oke gbe ẹgba rai hayo omadhehọ iruemu ogbekuo nọ e da okegbe isukulu ikpehru fia!
13. Enọ vẹ o gbahọ nọ esẹgbini Ileleikristi a re roro kpahe?
13 Uzẹme, orọnikọ okegbe isukulu ikpehru ọvo a rẹ jọ ruẹ otunyẹ gbe iruemu iyoma ha. Dede na, izoge akpọ na buobu a rri iruemu itieye na wọhọ abọjọ isukulu, yọ a rri rai wọhọ oware nọ o thọ họ. Kọ u fo re eyewọ Ileleikristi a rehọ aro koko si obọ no emọ rai fihọ okegbe otiọye na ikpe ene hayo tube lehie vrẹ ere? (Itẹ 22:3; 2 Timoti 2:22) Kọ irere nọ e rẹ sai noi ze te emọ na kẹhẹ u te oware nọ a re ro kpomafihọ kẹ ọza nọ a be rẹriẹ ovao dhe evaọ okegbe otiọye na? Jẹ mai wuzou na, eme emọ na a bi wuhrẹ kpahe eware nọ u fo nọ a rẹ rọ karo evaọ uzuazọ rai?a (Ahwo Filipai 1:10; 1 Ahwo Tẹsalonika 5:21) O gbahọ nọ esẹgbini a rẹ lẹ jẹ rehọ osegboja roro kpahe enọ yena, je roro kpahe enwoma nọ e riẹ re a vi emọ rai kpohọ isukulu evaọ obọ ẹwho ọfa hayo orẹwho ofa.
Eme Ọfa A rẹ Sai Ru?
14, 15. (a) Ghelọ eriwo nọ ọ da oria kpobi fia, ohrẹ Ebaibol vẹ u wiruo nẹnẹ? (b) Enọ vẹ izoge na a rẹ sae nọ oma rai?
14 Oghẹrẹ eriwo nọ ọ da otọ fia nẹnẹ họ, re ọmọ ọ tẹ jọ ohwo odẹ notha o re kpohọ isukulu ikpehru hrọ. Dede na, ukpenọ a re kie lele oghẹrẹ eriwo hayo uruemu nọ o da otọ fia, Ileleikristi a re lele ohrẹ Ebaibol nana: “Wha kielele akpọ nana ha; rekọ jọ ẹjiroro ọkpokpọ rai o rẹriẹ owhai, re wha dhesẹ oreva Ọghẹnẹ via, o nọ uwoma nọ a jẹrehọ nọ ojẹ gbunu.” (Ahwo Rom 12:2) Eme họ oreva Ọghẹnẹ kẹ ahwo riẹ, te emaha te ekpako, nọ ma yeri uzuazọ te obọ oka urere akpọ nana no na? Pọl ọ ta udu họ Timoti awọ nọ: “Dikihẹ ga [hayo, yọrọ areghẹ ra], thihi-akọ eva uye-oruẹ, re who ru iruo ọta-usiuwoma, je ru iruo ra gbunu.” Ẹme ọnana o gine kie kpahe omai kpobi nẹnẹ.—2 Timoti 4:5.
15 Ukpenọ ma re kie lele ẹzi efe-ole akpọ na, u fo nọ mai kpobi ma ‘yọrọ areghẹ mai’—tẹrovi ute abọ-ẹzi. Otẹrọnọ whẹ yọ uzoge, nọ oma ra nọ: ‘Kọ mẹ be dao ẹgba mẹ kpobi re me “ru iruo mẹ gbunu,” ro dhesẹ nọ me gine te ọgbodibo nọ o bi whowho Ẹme Ọghẹnẹ? Itee vẹ me fihọ re mẹ ruẹsi ru iruo odibọgba mẹ “gbunu”? Kọ me roro kpahe epanọ me ti ro fi obe họ kẹ iruo odibọgba oke-kpobi no?’ Re whọ kuyo enọ nana o rẹ sae jọ use-abọ, maero nọ who te roro kpahe izoge efa nọ i bi le itee oriobọ, nọ a “be gwọlọ ikpeware” nọ a roro nọ i ti rovie uvẹ uzuazọ ọruẹriọ kẹ ai evaọ obaro. (Jerimaya 45:5) Fikiere u fo re eyewọ Ileleikristi a ru uvẹ kẹ emamọ uyero nọ o rẹ lẹliẹ emọ roro kpahe eware abọ-ẹzi, je wuhrẹ ai no emaha ze kpahe eware abọ-ẹzi.—Itẹ 22:6; Ọtausiwoma Na 12:1; 2 Timoti 3:14, 15.
16. Ẹvẹ esẹgbini Ileleikristi a sae rọ ruẹrẹ emamọ uvẹ fihọ nọ o rẹ lẹliẹ emọ rai roro kpahe eware abọ-ẹzi?
16 Ọrọ ọkpako evaọ usu emọ esa uviuwou jọ nọ oni rai ọ rrọ ọkobaro okekpobi anwọ ikpe buobu ze ọ ta nọ: “Oni mai ọ jẹ hai muẹrohọ ahwo nọ ma re lele nya usu.” O fibae nọ: “Ma jẹ hae nya usu kugbe ibe emọ-isukulu mai hi ajokpaọ ahwo nọ a rrọ ukoko na nọ a wo emamọ uruemu abọ-ẹzi. Ẹsikpobi ọ jẹ hai zizie ahwo nọ a rrọ iruo odibọgba okekpobi—imishọnare, esẹro ọnyawariẹ, ahwo nọ a rrọ iruo Ebẹtẹle, gbe ekobaro—ziọ uwou mai kẹ omakugbe. Iku nọ a jẹ hai gbe kẹ omai gbe oghọghọ nọ ma ruẹ nọ a bi wo o lẹliẹ omai wo isiuru inọ ma rẹ ruọ iruo odibọgba okekpobi na.” Oghọghọ riẹ u wo umuo ho, emọ esa na a bi ru iruo odibọgba okekpobi nẹnẹ—ọjọ ọ rrọ Ebẹtẹle, ọfa o nwrotọ no Isukulu Ewuhrẹ Odibọgba no, ọrọ avesa ọ rrọ ọkobaro okekpobi!
17. Ọkpọvio vẹ esẹgbini a rẹ sae kẹ emọ kpahe oghẹrẹ ogha-uwuhrẹ nọ a rẹ salọ hayo iruo nọ a re wuhrẹ? (Rri ẹkpẹti nọ ọ rrọ ẹwẹ-obe avọ 25.)
17 U te no uvẹ nọ a rẹ ruẹrẹ fihọ nọ o rẹ lẹliẹ emọ roro kpahe eware abọ-ẹzi ziezi no, o gba esẹgbini họ re inọ a rẹ kẹ emọ rai emamọ ọkpọvio no emaha ze kpahe ẹsalọ oware nọ a ti wuhrẹ evaọ isukulu hayo oghẹrẹ iruo nọ a ti wuhrẹ. Upelẹ ọzae jọ nọ o bi ru iruo evaọ Ebẹtẹle enẹna ọ ta nọ: “Ọsẹgboni mẹ a jọ ekobaro okekpobi taure a tẹ te rọo, a tẹ jẹ ruabọhọ iruo ọkobaro na nọ a rọo no jẹ ruẹ nọ a kpeze ẹzi iruo ọkobaro na te ahwo uviuwou na soso. Okekpobi nọ ma jẹ salọ ogha nọ ma ti wuhrẹ rri evaọ isukulu hayo jẹ iroro nọ i ti kpomahọ obaro uzuazọ mai, a jẹ hae ta udu họ omai awọ nọ ma salọ onọ o rẹ kẹ omai uvẹ ziezi nọ ma sai ro ru iruo ubroke je ru iruo ọkobaro.” Ukpenọ a rẹ salọ ogha uwuhrẹ nọ o rẹ ruẹrẹ ai họ kẹ isukulu ikpehru, u re fo re emọ avọ esẹgbini a roro kpahe ogha-uwuhrẹ nọ u re fi obọ họ kẹ ohwo rehọ iruẹru egagọ Ọghẹnẹ karo.b
18. Uvẹ iruo vẹ izoge na a rẹ sai roro kpahe?
18 Ọkiẹriwo nọ a ru o dhesẹ inọ evaọ erẹwho buobu a be gwọlọ ahwo nọ a re fihọ iruo kpatakpata, orọnikọ otu nọ a no isukulu ikpehru ruotọ họ rekọ ahwo nọ a wuhrẹ epanọ a rẹ rọ ruẹrẹ eware gbe oghẹrẹ iruo-obọ efa. Emagazini na USA Today o ta nọ “70 eva udevie udhusoi ọrọ ahwo nọ a ti ru iruo evaọ ikpe nọ e be tha na a gbẹ te gwọlọ idigri nọ a rẹ jọ isukulu ikpehru wo re a tẹ rehọ ai iruo ho, ukpoye kọ umutho idigri nọ a rẹ jọ ekọleji esese wo hayo oghẹrẹ obe-erae nọ a re wo no oria nọ a re jo wuhrẹ iruo ze u ti te ai duku iruo.” Ekọleji itieye na jọ buobu a rẹ rehọ umutho oke wuhrẹ eware wọhọ ona iruo ọfisi, epanọ a rẹ ruẹrẹ imoto, ekọmputa, ekpọ-ame, jegbe epanọ a re ru eto gbe oghẹrẹ iruo-obọ itieye buobu efa. Kọ enana yọ emamọ iruo? Avro ọ riẹ hẹ! Dede na, ahwo jọ a rẹ sai roro nọ iruo nana e nwani siuru tere he, rekọ o rẹ kẹ ahwo nọ ugogo iruo rai o rrọ odibọgba kẹ Jihova oke gbe uvẹ nọ a re ro ru inwene nọ a gwọlọ.—2 Ahwo Tẹsalonika 3:8.
19. Edhere uzuazọ vẹ o mai muẹro nọ o rẹ kẹ oghọghọ gbe evevọwẹ?
19 Ebaibol na e kẹ uzizie nana inọ: “Whai emoha na gbe ighele emetẹ na . . . Jọ [wha] jiri odẹ ỌNOWO na, keme odẹ riẹ ovo họ onọ o mae ro; oruaro riẹ u kpehru vi akpọ gbe odhiwu.” (Olezi 148:12, 13) Nọ ma tẹ rehọ iẹe wawọ ọkwa gbe erere akpọ na, odibọgba okekpobi kẹ Jihova nọ ohwo ọ rẹ salọ wọhọ ugogo iruo riẹ họ edhere uzuazọ nọ o rẹ ginẹ kẹ oghọghọ gbe evevọwẹ. Rehọ ẹme Ebaibol nana nọ o muẹro na te iroro: “Oghale ỌNOWO na u re ru ohwo họ ọdafe, o re ku enuobro kugbe ei hi.”—Itẹ 10:22.
[Oruvẹ-obotọ]
a Rọkẹ ikuigbe ahwo nọ a rri ewuhrẹ esuo-Ọghẹnẹ ghare vi ekpohọ isukulu ikpehru, rri Uwou-Eroro Na, May 1, 1982, ẹwẹ-obe avọ 3-6; April 15, 1979, ẹwẹ-obe avọ 5-10; Awake! June 8, 1978, ẹwẹ-obe avọ 15; gbe August 8, 1974, ẹwẹ-obe avọ 3-7, (aikpobi erọ Oyibo).
b Rri Awake! ọ October 8, 1998, “In Search of a Secure Life” (Epanọ A be rọ Gwọlọ Uzuazọ Evevọwẹ), ẹwẹ-obe avọ 4-6, gbe May 8, 1989, “What Career Should I Choose?” (Ogha-Uwuhrẹ Hayo Iruo Vẹ Mẹ rẹ Salọ?) ẹwẹ-obe avọ 12-14.
Kọ Whọ Sae k’Iyo Nana Vevẹ?
• Rọ kpahe obaro-akpọ nọ o muẹro, eme Ileleikristi a fi eva họ?
• Use-abọ vẹ eyewọ Ileleikristi a rẹriẹ ovao dhe kpahe obaro-akpọ emọ rai?
• Eme a re roro kpahe hrọ nọ a tẹ be wawọ oware nọ ekpohọ isukulu ikpehru o rẹ rehọ mi ohwo?
• Ẹvẹ esẹgbini a sai ro fi obọ họ kẹ emọ rai le ute iruo odibọgba evaọ egagọ Jihova?
[Ẹkpẹti nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 25]
Erere Vẹ U Wo re A Kpohọ Isukulu Ikpehru?
Ahwo buobu nọ a be ruọ yunivasiti a re rẹro nọ a ti wo idigri nọ i ti fi obọ họ kẹ ai duku emamọ iruo nọ a rẹ rọ ẹro so, onọ a jẹ te hwa ai osa ulogbo. Dede na, iyẹrẹ nọ i bi no obọ ahwo ẹko-iruo egọmeti ze i dhesẹ nọ udhegbisoi ọvo eva udevie udhusoi ọrọ ahwo nọ a kpohọ isukulu ikpehru a bi wo idigri tobọ evaọ etoke ikpe ezeza—onọ a rẹ sai tube se obokparọ họ. Kọ umutho ahwo nọ a maki woi na dede, a be sae rehọ idigri na duku emamọ iruo vẹrẹ vẹrẹ? Muẹrohọ oware nọ otokiẹ jọ nọ a ru kẹlena u dhesẹ.
“Ohwo o te kpohọ [yunivasiti] Harvard hayo Duke o rẹ nwani ru ei duku emamọ iruo nọ a jẹ hwa okposa ha. . . . Ekọmpene e nwane riẹ epanọ emọ nọ i no isukulu nwrotọ obọ a te sae daoma te evaọ iruo ho. Emamọ idigri (nọ a jọ isukulu ikpehru nọ e viodẹ wo) e rẹ sai siuru. Rekọ epanọ a sai ro ru iruo na họ oware nọ o mai wuzou [orọnikọ idigri hi].”—Emagazini ọ Newsweek, November 1, 1999.
“Dede nọ oghẹrẹ iruo inẹnẹ e gwọlọ ona vi epaọ oke nọ u kpemu . . . , obọdẹ ona uwuhrẹ nọ a rẹ jọ isukulu-avivẹ wuhrẹ oye a jọ iruo inẹnẹ gwọlọ—uwuhrẹ ikelakele, isase, gbe oghẹrẹ obe-oriẹkere nọ a re wuhrẹ evaọ isukulu-avivẹ . . . , orọnikọ ona uwuhrẹ isukulu ikpehru hu. . . . U du gwọlọ nọ ahwo a re kpohọ isukulu ikpehru re a te duku emamọ iruo ho, rekọ u fo nọ a re wo ona eware nọ a rẹ jọ isukulu-avivẹ wuhrẹ ziezi.”—Emagazini na, American Educator, 2004.
“Isukulu ikpehru jọ buobu i thabọ gaga no oware nọ u fo inọ a re wuhrẹ emọ-isukulu rai rọ ruẹrẹ ai kpahe kẹ epanọ a sai ro ru iruo evaọ akpọ inẹnẹ. Isukulu nọ a rẹ jọ wuhrẹ iruo-obọ . . . i bi titi enẹna. Ahwo nọ a fi obe họ kẹ isukulu itieye na no a rehọ 48 eva udevie udhusoi bu vi epaọ ọsosuọ eva etoke ukpe 1996 rite 2000. . . . Evaọ oke ovona, aghare idigri isukulu ikpehru nọ o rẹ rehọ oke lelehie re a te wo u bi kiekpotọ vi epaọ ọsosuọ.”—Emagazini ọ Time, January 24, 2005.
“Ogbẹgwae Iruo ahwo America eva 2005 u dhesẹ oware igbunu jọ nọ o te via evaọ obaro ẹkwoma otokiẹ nọ a ru kpahe eware nọ e be via nẹnẹ inọ, o tẹ kawo abọvo abasa ọrọ ahwo nọ a ti nwrotọ no ewuhrẹ isukulu ikpehru ze a ti duku iruo nọ i ti te idigri rai hi.”—Emagazini ọ The Futurist, July/August 2000.
Fiki eware enana nọ a muẹrohọ, ahwo buobu nọ a wuzou iwuhrẹ a wo avro gaga kpahe aghare isukulu ikpehru nẹnẹ. Iyẹrẹ jọ evaọ emagazini na The Futurist na o ta nọ: “Ma bi wuhrẹ ahwo eware nọ e te wha erere ze evaọ obaro ho.” Wo ohẹriẹ, muẹrohọ oware nọ Ebaibol na e ta kpahe Ọghẹnẹ: ‘Mẹ họ ỌNOWO na Ọghẹnẹ ra, ọnọ o bi wuhrẹ owhẹ wo erere, ọnọ o bi su owhẹ nya edhere nọ o fo ẹnya. O whọ hai yo ijaje mẹ, udhedhẹ ra o hae jọ wọhọ ethẹ, ẹrẹreokie ra ọ hae jọ wọhọ ẹkporo abade.’—Aizaya 48:17, 18.
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 22]
A nya se eware nọ a je le ba, a te lele Jesu
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 27]
U fo re eyewọ Ileleikristi a ruẹrẹ emamọ uvẹ họ nọ o rẹ lẹliẹ emọ rai roro kpahe eware abọ-ẹzi no emaha ze