Ẹme Jihova Ọ Rrọ Uzuazọ

Oruvẹ no Obe Iruẹru Ikọ Na Ze

OBE Iruẹru Ikọ Na u gbiku kpahe epanọ a rọ rehọ ukoko Ileleikristi na mu gbe epanọ u ro muhọ ẹrro. Luk ọbo-imu na o kere i rie, yọ o gbiku ejaja kpahe iruẹru Ileleikristi evaọ etoke ikpe 28—no 33 C.E. rite 61 C.E.

Abọ ọsosuọ obe Iruẹru Ikọ Na o ta kpahe iruẹru Pita ukọ na, abọ urere riẹ o tẹ ta kpahe iruẹru Pọl ukọ na. Luk ọ rehọ eme wọhọ “mai” gbe “omai” ro ruiruo nọ u dhesẹ inọ ọ jariẹ okenọ eware na jọ e rọ via. Ovuẹ nọ o rrọ obe Iruẹru Ikọ Na nọ ma rẹ gaviezọ kẹ o rẹ lẹliẹ omai gbe wo ovuhumu kẹ ẹgba nọ Ẹme Ọghẹnẹ gbe ẹzi ọfuafo riẹ o wo. (Hib. 4:12) O te jẹ wọ omai dhesẹ ẹzi omolahiẹ jẹ bọ ẹrọwọ mai kpahe ẹruore Uvie na ga.

PITA Ọ REHỌ “ISIAVẸ UVIE” NA RU IRUO

(Iruẹru Ikọ Na 1:1–11:18)

Nọ ẹzi ọfuafo na o te ai obọ no, ikọ na a tẹ jẹ rọ aruọwha se isẹi kpahe Jesu. Pita ọ rehọ orọ ọsosuọ evaọ “isiavẹ uvie odhiwu” na rovie ẹthẹ eriariẹ gbe uvẹ nọ a rẹ rọ ruọ Uvie na kẹ ahwo Ju avọ enọ i kurẹriẹ nọ “e rehọ eme riẹ.” (Mat. 16:19; Iruẹru Ikọ Na 2:5, 41) Ukpokpoma nọ o roma via idudhe o lẹliẹ ikọ na vahabọ, rekọ onana o tẹ whae ze nọ usiuwoma na u ro te eria efa.

Nọ a yo inọ ahwo Sameria a jẹ ẹme Ọghẹnẹ rehọ no, ikọ na nọ e jọ Jerusalẹm a te vi Pita avọ Jọn bru ai. Pita ọ rehọ usiavẹ avivẹ na ro ru iruo ẹkwoma uvẹ nọ a rẹ rọ ruọ Uvie na nọ o rovie kẹ ahwo Sameria. (Iruẹru Ikọ Na 8:14-17) Ẹsejọhọ, oware wọhọ ukpe ọvo nọ Jesu ọ kparoma no, Sọl ohwo Tasọs na o ro kurẹriẹ zihe ruọ Oleleikristi evaọ edhere igbunu. Evaọ 36 C.E., Pita ọ tẹ rehọ usiavẹ avesa na ro ru iruo, nọ u ru nọ a ro ku ẹzi ọfuafo na ku ahwo erẹwho egedhọ nọ e yawo ho.—Iruẹru Ikọ Na 10:45.

Enọ Ikereakere nọ A Kẹ Iyo Rai:

2:44-47; 4:34, 35—Fikieme enọ e rọwo a rọ zẹ eware nọ a wo jẹ ghale ugho nọ a zẹ eware na? Ahwo buobu nọ a kurẹriẹ ẹdẹ yena a jọ enọ i no ugbothabọ ze yọ emuore gbe eware efa nọ a wha ze i te epanọ a sae rọ rria Jerusalẹm kri hi. Rekọ, a gwọlọ nọ a rẹ gbẹ jọ Jerusalẹm krẹkri re a sai gbe wuhrẹ kpahe egagọ ekpokpọ rai na jẹ ta usiuwoma kpahe iẹe kẹ amọfa. Re a fi obọ họ kẹ ahwo otiọye na, Ileleikristi jọ a tẹ zẹ eware rai, a jẹ ghale igho na kẹ enọ e gwọlọ obufihọ.

4:13—Kọ Pita avọ Jọn a jọ enọ e riobe he? Ijo, a jọ igbori hi. A se rai ‘enọ a wuhrẹ hẹ’ keme a kpohọ isukulu ikpehru hu erọ egagọ ikere-ebe ahwo Ju.

5:34-39—Ẹvẹ Luk ọ sae rọ riẹ oware nọ Gamaliẹl ọ jọ idhere ta evaọ Sanhẹdrin na? O tẹ kao, idhere esa jọ e riẹ nọ ọ sae rọ riẹ onana: (1) Pọl, nọ ọ jọ ọmọ-uwuhrẹ Gamaliẹl, ọ vuẹ Luk; (2) Luk ọ nekpẹ mi ohwo Sanhẹdrin na jọ nọ o wo emamọ eva kpahe ai, wọhọ Nikodemọs; (3) Ovuẹ nana u te Luk obọ ẹkwoma ẹzi Ọghẹnẹ.

7:59—Kọ Jesu, Stivin ọ jẹ lẹ se? Ijo, ọye ọ jẹ lẹ se he. Jihova Ọghẹnẹ ọvo ohwo ọ rẹ gọ jẹ lẹ se. (Luk 4:8; 6:12) Wọhọ epanọ o rẹ jọ vẹre, Stivin ọ rẹ lẹ se Jihova evaọ odẹ Jesu. (Jọn 15:16) Rekọ evaọ onana, Stivin ọ jọ eruẹaruẹ ruẹ “Ọmọ ohwo nọ o dikihẹ evaọ obọze Ọghẹnẹ.” (Iruẹru Ikọ Na 7:56) Fikinọ ọ riẹ vevẹ inọ a kẹ Jesu ogaga nọ ọ te rọ kpare enọ i whu no, Stivin ọ jẹ ta ẹme kẹ Jesu be yare iẹe re ọ sẹro ẹzi riẹ, orọnikọ olẹ dẹẹ ọ lẹ sei hi.—Jọn 5:27-29.

Eware nọ Ma Jariẹ Wuhrẹ:

1:8. Ababọ obufihọ ẹzi ọfuafo na, Isẹri Jihova a rẹ sai ru iruo usiuwoma ota akpọ-soso nọ a bi ru na ha.

4:36–5:11. Banabas onọ otofa riẹ o rrọ “Ọmọzae Omosasọ,” yọ odẹ ofa nọ a mu kẹ Josẹf ohwo Saiprọs na. O sae jọnọ ikọ na a kẹ riẹ odẹ na Banabas fikinọ ọ jọ sasasa, wowou, jẹ jọ ọnọ o re fi obọ họ kẹ amọfa. U fo re ma raro kele iei orọnikọ Ananias avọ Safira ha, nọ a jọ ahwo ẹghẹ, eviẹhọ, gbe iwhayo.

9:23-25. Re ma dhẹ va ewegrẹ mai abọ re ma ruẹse ruabọhọ usiuwoma ota mai yọ ozodhẹ hẹ.

9:28-30. Otẹrọnọ u wo oghẹrẹ oria jọ nọ ma rẹ jọ ta usiuwoma hayo ahwo jọ nọ ma rẹ ta usiuwoma kẹ nọ o rẹ wha enwoma abọ-iwo hayo abọ-ẹzi se omai, o rẹ jọ oware areghẹ re ma salọ oghẹrẹ oke gbe oria nọ ma rẹ jọ ta usiuwoma.

9:31. Evaọ okenọ ma te wo ufuoma, ma rẹ daoma bọ ẹrọwọ mai ga ẹkwoma ewuhrẹ gbe eroro didi. Onana u ti fi obọ họ kẹ omai nya evaọ ozodhẹ Jihova ẹkwoma efihiruo eware nọ ma wuhrẹ gbe iruo odibọgba na nọ ma re ru avọ ajọwha.

ODIBỌGBA AJỌWHA PỌL

(Iruẹru Ikọ Na 11:19–28:31)

Evaọ 44 C.E., Agabọs ọ ze Antiọk, oria nọ Banabas avọ Sọl a bi jo wuhrẹ anwọ “ẹgbukpe ọsoso.” Agabọs ọ ruẹaro “ohọwo ulogbo” yọ onana o via nọ ikpe ivẹ e vrẹ no. (Iruẹru Ikọ Na 11:26-28) Nọ Banabas avọ Sọl ‘a ru iruo ogbodhẹ rai’ evaọ Jerusalẹm no, a te zihe kpobọ Antiọk. (Iruẹru Ikọ Na 12:25) Evaọ 47 C.E.—oware wọhọ ikpe kpegbivẹ nọ Sọl o kurẹriẹ no—Banabas avọ Sọl a te kpohọ erẹ usiuwoma ota wọhọ epanọ ẹzi ọfuafo na ọ kpọ rai. (Iruẹru Ikọ Na 13:1-4) Evaọ 48 C.E., a te zihe ziọ obọ Antiọk, “oria nọ a je mu ai họ obọ aruoriwo Ọghẹnẹ.”—Iruẹru Ikọ Na 14:26.

Emerae izii e vrẹ no, Pọl (ọnọ a riẹ re wọhọ Sọl) ọ tẹ rehọ Sailas gboma kpohọ erẹ avivẹ riẹ. (Iruẹru Ikọ Na 15:40) Nọ a te oria jọ, Timoti avọ Luk a te kuomagbe Pọl. Nọ a te Filipai, Luk ọ tẹ daji etẹe, Pọl ọ tẹ ruabọhọ onya riẹ kpobọ Athẹns je kpobọ Kọrint, oria nọ ọ jọ nyaku Akwila avọ Prisila ọ tẹ rria etẹe ẹgbukpe gbe emerae ezeza. (Iruẹru Ikọ Na 18:11) Pọl ọ tẹ nya siọ Timoti avọ Sailas ba Kọrint, ọ tẹ rehọ Akwila avọ Prisila gboma kpohọ obọ Siria evaọ 52 C.E. (Iruẹru Ikọ Na 18:18) Nọ Akwila avọ Prisila a lele iei te Ẹfẹsọs, a tẹ daji etẹe.

Nọ ọ rria Antiọk ọrọ Siria omoke jọ no, Pọl o te mu erẹ avesa riẹ họ evaọ 52 C.E. (Iruẹru Ikọ Na 18:23) “Ẹme ỌNOWO na ọ tẹ [jẹ] ro whawha avọ obọ okparọ” evaọ Ẹfẹsọs. (Iruẹru Ikọ Na 19:20) Pọl ọ rria etẹe oware wọhọ ikpe esa. (Iruẹru Ikọ Na 20:31) Evaọ Pẹntikọst 56 C.E., Pọl o te zihe kpobọ Jerusalẹm. Nọ a mu ei no, ọ tẹ ta usiuwoma kẹ enọ i wo udu-esuo. A kare Pọl ukọ na fihọ uwou-odi evaọ obọ Rom evaọ ikpe ivẹ (c. 59-61 C.E.), yọ ọ jọ etẹe ta usiuwoma kpahe Uvie na je “wuhrẹ ẹme Jesu Kristi Ọnowo na.”—Iruẹru Ikọ Na 28:30, 31.

Enọ Ikereakere nọ A Kẹ Iyo Rai:

14:8-13—Fikieme ahwo Listra a ro se “Banabas Zeus, a je se Pọl Hemis”? Zeus ọ jọ osu emedhọ evaọ Griki, yọ a riẹ ọmọ riẹ Hemis wọhọ ọnọ ọ riẹ ẹme ẹta ziezi. Ahwo Listra a se Pọl Hemis fikinọ ọye ọ jẹ kobaro evaọ ẹmeọta, a te se Banabas Zeus.

16:6, 7—Fikieme ẹzi ẹri ọ rọ whaha Pọl avọ egbẹnya riẹ inọ a jọ ubrotọ Esia gbe Bithinia ta usiuwoma ha? Enọ e jẹ ta usiuwoma na a jọ kakao. Fikiere, ẹzi ọfuafo na ọ tẹ kpọ ae kpohọ ẹkwotọ nọ ẹvi ọ te mai noze.

18:12-17—Fikieme Gallio Ọba na ọ gbẹ rọ whaha ahwo nọ a jẹ họre Sostẹnes he? Ẹsejọhọ Gallio o roro inọ ọzae nana nọ ọ jọ osu otu-ugbarugba nọ e wọso Pọl na ọ jẹ rehọ osa oware nọ ọ gwọlọ. Rekọ, o wọhọ nọ oware uwoma u no oware nọ o via na ze keme o wha riẹ ze nọ Sostẹnes o ro kurẹriẹ. Uwhremu na, Pọl o se Sostẹnes “oniọvo mai.”—1 Kọr. 1:1.

18:18—Didi iyeri Pọl o duwu? Ewena-isukulu jọ a ta nọ Pọl o duwu iyeri inọ ọ rẹ jọ Nazaraet. (Ik. 6:1-21) Rekọ, Ebaibol e ta oghẹrẹ iyeri nọ Pọl o duwu hu. Ofariẹ, Ikereakere na e ta ha sọ Pọl o duwu iyeri na no taure o te ti kurẹriẹ hayo o kurẹriẹ no tao, hayo kọ o je duwu iyeri na obọ hayo o je ku ai họ. Oghẹrẹ kpobi nọ o rrọ, re o duwu iyeri itieye na o jọ uzioraha ha.

Eware nọ Ma Jariẹ Wuhrẹ:

12:5-11. U fo re ma hae lẹ kẹ inievo mai.

12:21-23; 14:14-18. Herọd ọ kuvẹ re a kẹe orro nọ a rẹ rọ kẹ Ọghẹnẹ ọvo. Oyena u wo ohẹriẹ rono Pọl avọ Banabas nọ a siọ orro nọ o rrọ kẹ ae he thahethahe ababọ okioraha. Ma rẹ gwọlọ re ahwo a kẹ omai orro ho fiki oware jọ nọ ma ru evaọ egagọ Jihova.

14:5-7. Areghẹ nọ ma re dhesẹ o rẹ sai fi obọ họ kẹ omai ruabọhọ egagọ Jihova.—Mat. 10:23.

14:22. Ileleikristi a re rẹro ukpokpoma. A rẹ dhẹ no ukpokpoma ẹkwoma ẹrọwọ rai nọ a re si obọ no ho.—2 Tim. 3:12.

16:1, 2. U fo re izoge Ileleikristi a rọ oma kẹ iruo Jihova ziezi jẹ gwọlọ obufihọ Jihova re a ruẹsi wo uruemu ezi.

16:3. Ma re ru oware kpobi nọ ẹgba mai o te nọ o rọwokugbe ehri-izi Ikereakere na nọ u re ru nọ ahwo a rẹ rọ jẹ usiuwoma na rehọ.—1 Kọr. 9:19-23.

20:20, 21. Usiuwoma n’uwou ruọ uwou yọ abọjọ nọ o wuzou gaga evaọ odibọgba mai.

20:24; 21:13. Ẹgbakiete mai nọ ma kru oye o mai wuzou vi uzuazọ mai nọ ma re ru re u te odẹ.

21:21-26. U re no omai udu ze re ma jẹ emamọ uthubro rehọ avọ osegboja.

25:8-12. Ileleikristi nẹnẹ a rẹ rehọ eruẹrẹfihotọ abọ-uzi nọ a ru fihọ ro ru iruo evaọ “unu-uguo avọ oruga usiuwoma na.”—Fil. 1:7.

26:24, 25. Ma re whowho ‘eme uzẹme gbe erọ aruro’ o tẹ make rọnọ e rrọ ugheghẹ kẹ “ohwo nọ ọ rọ ababọ ẹzi.”—1 Kọr. 2:14.

[Uwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 30]

Okevẹ Pita ọ rọ rehọ “isiavẹ uvie na” ru iruo?

[Uwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 31]

Ababọ obufihọ ẹzi ọfuafo na, ma rẹ sai ru iruo usiuwoma ota akpọ-soso nọ ma bi ru na ha