“Jihova Họ Eri Mẹ”

Ikuigbe ọ Joan Coville

A yẹ omẹ evaọ July 1925 evaọ Huddersfield, England. Mẹ ọvo ọsẹgboni mẹ a yẹ, yọ mẹ jẹ mọ gaga. Ọsẹ mẹ ọ jẹ hae ta nọ, “Ofou ọ tẹ nwani fou ku owhẹ, yọ who muhọ ẹmọ no.” Yọ o wọhọ nnọ ere o ginẹ jọ!

OKENỌ mẹ jọ ọmaha, ilorida ichọche a jẹ hae lẹ gaga kẹ udhedhẹ, rekọ nọ ẹmo akpọ avivẹ o du lahwe, a tẹ jẹ lẹ kẹ obokparọ. Onana u je gb’omẹ unu, o tẹ lẹliẹ omẹ wo enọ buobu. Enwenọ oke ọvo yena Annie Ratcliffe ọ rọ ziọ uwou mai, ọye ọvo họ Osẹri Jihova nọ ọ jọ oria mai.

Epanọ Mẹ rọ Riẹ Uzẹme Na

Annie ọ nya siọ obe na Salvation ba k’omai o te je zizie oni mẹ re ọ nyaze te gaviezọ kẹ ovuẹ Ebaibol jọ nọ a te kẹ evaọ uwou riẹ.a Oni mẹ ọ tẹ ta nnọ me lele iei. Ovuẹ yena o re thọrọ omẹ ẹro ho. A jariẹ ta kpahe ẹtanigbo na, yọ u gb’omẹ unu gaga inọ ovuẹ na o fou ehoo vievie he. O kiyo enọ mẹ buobu. Oka nọ u lele i rie, ma tẹ jẹ nyae gaviezọ kẹ ovuẹ ọfa. A jọ ovuẹ yena t’ẹme kpahe eruẹaruẹ Jesu orọ oka edẹ urere na. Nọ ma kareghẹhọ idabolo nọ e rrọ akpọ na, u te mu omẹ avọ oni mẹ ẹro inọ egagọ uzẹme na ọna. Evaọ ẹdẹ ọvo yena, a te zizie omai kpohọ Ọgwa Uvie na.

Mẹ jọ Ọgwa Uvie na nyaku inievo-emetẹ emoha jọ nọ e jọ ekobaro, usu rai họ Joyce Barber (odẹ riẹ enẹna họ Ellis), ọnọ avọ ọzae riẹ, Peter, a gbẹ be jọ Ebẹtẹle ru iruo evaọ London. Me je roro nnọ ohwo kpobi o re ru ọkobaro. Fikiere mẹ tẹ nwani muọ euwa 60 họ ẹrọ ta usiuwoma k’amara k’amara, dede nnọ mẹ gbẹ jọ isukulu.

Nọ emerae isoi e vrẹ no, evaọ ẹdẹ 11 ọrọ amara Ava, 1940, t’omẹ te oni mẹ ma tẹ họ-ame evaọ okokohọ okogho evaọ Bradford. Ọsẹ mẹ o kpokpo omai hi, dede nọ o kurẹriẹ hẹ. Evaọ enwenọ oke nọ mẹ rọ họ-ame a ro mu isẹri-ise iyẹrẹ họ. Me je kuomagbe inievo na, wọ ẹkpa emagazini gbe ewẹ-ekpala nọ a kere eme fihọ. Evaọ Ẹdẹ-Ọmaha jọ, a te dhe omẹ fihọ oria jọ nọ o re zurie gaga evaọ eki jọ. Mẹ gbẹ jẹ dhozọ ahwo, yọ udu oware nọ u je bru omẹ na o ginẹ via; o wọhọ nnọ oria nọ me dikihẹ na ibe emọ-isukulu mẹ kpobi a jẹ nya!

Evaọ 1940, ukoko na u te bu te epanọ a rẹ rọ ghale iẹe. Nọ a ghale ukoko na no, ukoko ọdekọ a ghale enwenọ ehwa mẹ kpobi fihọ. Mẹ tẹ ta kẹ odibo ukoko (ọnọ a bi se enẹna nnọ ọsẹro ukoko) inọ oware nọ a ru na u kiehọ omẹ oma ha. Ọ tẹ ta nọ, “Whọ tẹ gwọlọ ehwa ra nọ who re lele nya usu, nyae ta usiuwoma kẹ ae re a kurẹriẹ ze.” Yọ ere mẹ nwani ru! U kri hi mẹ tẹ nyaku Elsie Noble. O kurẹriẹ o te zihe ruọ ogbẹnyusu ẹzi mẹ.

Iruo Ọkobaro gbe Eghale nọ I no Rie Ze

Nọ me no isukulu nwrotọ no, me te je ru iruo kẹ okele-igho. Rekọ, nọ me muẹrohọ epanọ eva e be were ekobaro te, isiuru nọ mẹ gwọlọ rọ gọ Jihova wọhọ ọkobaro o tẹ ga viere. Eva e were omẹ nọ me ro muọ ọkobaro obọdẹ họ evaọ amara Asoi ọrọ ukpe 1945. Ẹdẹ ọsosuọ nọ me ro mu iruo ọkobaro họ, oso ọ rrọ okikpo. Rekọ fiki eva nọ e jẹ were omẹ eva usiuwoma ota na, mẹ daezọ oso na ha. Evaọ uzẹme, usiuwoma nọ mẹ be hai kpohọ kẹdẹ kẹdẹ gbe ẹdhighere nọ mẹ be hae dhẹ ẹsikpobi o tubẹ lẹliẹ omẹ wo omokpokpọ. Dede nọ mẹ jọ oma kakao, ẹyao o ri ru omẹ siọ iruo ọkobaro mẹ ba oke ọvo ho. Evaọ ikpe nana kpobi, mẹ ruẹ imuẹro eme na no inọ “Jihova họ eri mẹ.”—Ol. 28:7, NW.

Fikinọ mẹ yọ ọkobaro obọdẹ, a je vi omẹ kpohọ ewho nọ Isẹri e rrọ họ re me fi obọ họ mu ikoko ekpokpọ họ. Mẹ kake jọ England ta usiuwoma ikpe esa, kẹsena mẹ tẹ jọ Ireland ikpe esa. Okenọ mẹ jọ evaọ Lisburn, Ireland, me wuhrẹ obe kugbe ọzae jọ nọ ọ jọ ethabọ ukọ-Ọghẹnẹ ichọche jọ. Nọ o bi wuhrẹ kpahe igogo iwuhrẹ Ebaibol na, ọ tẹ jẹ rehọ eware nọ o bi wuhrẹ na wuhrẹ ahwo ichọche riẹ. Ahwo ichọche na jọ a te gu ei kẹ enọ i wuzou ichọche na, enọ i wuzou na a te sei. Ọ tẹ ta kẹ ai inọ o gba riẹ họ re ọ ta kẹ ichọche na nnọ o wuhrẹ i rai erue buobu no. Dede nọ ahwo uviuwou riẹ a wọso iẹe gaga, ọ rehọ oma mudhe kẹ Jihova jẹ gọe ziezi bọo ẹdẹ uwhu riẹ.

Evaọ ẹwho nọ a re se Larne, ẹwho avivẹ nọ a vi omẹ kpohọ evaọ Ireland, mẹ ọvo mẹ jọ usu evaọ eka ezeza keme ọrivẹ mẹ o kpohọ okokohọ evaọ obọ New York, evaọ 1950. Eware e jọ omẹ oma gaga evaọ oke yena. Fikiere, dede nọ mẹ hae gwọlọ kpohọ okokohọ na, mẹ sae nya ha. Ghele na, evaọ eka ezeza yena, eware nọ mẹ nyaku evaọ usiuwoma i woma kẹhẹ. Mẹ nyaku ọkpọkuọzae jọ nọ a fi obe mai jọ họ ada kẹ vrẹ ikpe 20 nọ i kpemu no. Evaọ ikpe yena kpobi na, o se obe na unuẹse buobu no te epanọ ọ rọ riẹe uzuzou. Tei te ọmọzae gbe ọmọtẹ riẹ a te kurẹriẹ.

Okenọ Mẹ Jọ Isukulu Giliad

Evaọ 1951, a zizie omẹ avọ ekobaro ikpe efa evaọ England kpohọ eklase avọ 17 ọrọ Isukulu Giliad evaọ obọ Lansing, New York. Eware nọ me wuhrẹ no Ebaibol ze evaọ emerae eyena i woma kẹhẹ! Eva oke yena, inievo-emetẹ a jẹ hae jọ Isukulu Odibọgba Esuo-Ọghẹnẹ ru ẹme he, rekọ eva Giliad, a rẹ kẹ inievo-emetẹ uvẹ re a ru ẹme je gbiku eware nọ a nyaku. Udu u je bru omai gaga. Okenọ me ru ẹme ọsosuọ mẹ, abọ nọ me ro kru obe nọ me kere ẹme mẹ fihọ i je nuhu. Ọsẹro isukulu na, Brọda Maxwell Friend, avọ ehwẹ ọ ta kẹ omẹ nọ: “Orọnikọ evaọ emuhọ ẹme ra ọvo who jo nuhu hu, wọhọ epanọ o rẹ via kẹ enọ i ru ẹme reria no, rekọ who nuhu rite ekuhọ.” Evaọ etoke isukulu na, mai kpobi ma wuhrẹ epanọ ma rẹ rọ t’ẹme ziezi evaọ iraro eklase na. Oke isukulu na o dhẹ vẹrẹ gaga, nọ u kuhọ no a te vi omai kpohọ erẹwho sa-sa. A vi omẹ kpobọ Thailand!

“Orẹwho nọ Ahwo A re Jo Mu Ovao Họ Họ”

Mẹ rehọ e riẹ wọhọ okẹ nọ u no obọ Jihova ze nọ a vi Astrid Anderson inọ ma gbe ru iruo imishọnare evaọ Thailand. Okọ-oyibo nọ o w’omai o rehọ eka ihrẹ. Nọ ma te Bangkok, okpẹwho-esuo orẹwho na, ma tẹ ruẹ ito-ame buobu nọ e lafi ohwohwo nọ ekọ i re bi, yọ okpẹwho na o je titi gaga fiki eki nọ e vọ riẹ. Evaọ 1952, iwhowho-uvie nọ e jọ Thailand e kawo vi udhuhrẹ gbe ikpe (150).

Nọ ma kake ruẹ Uwou-Eroro Na evaọ ẹvẹrẹ ahwo Thailand, ma roro inọ, ‘Kinọ ẹvẹrẹ nọ ma te sae ta?’ Oghẹrẹ nọ ẹme na o re do no unu ohwo ze o mai tubẹ ga. Wọhọ oriruo, who te fi unu họ oghẹrẹ jọ se ẹme na khaù, otofa riẹ o rẹ jọ “isikapa,” rekọ nọ who te se ẹme na oghẹrẹ ọfa, otofa riẹ o vẹ jọ “usi.” Fikiere okenọ ma jọ usiuwoma, ma jẹ rehọ ọwhọwhọ ta kẹ ahwo nọ, “Ma wha emamọ isikapa se owhai” viukpọ “emamọ usi”! Rekọ ẹmẹrera, nọ a hwẹ omai bẹ no, ẹvẹrẹ na ọ tẹ te reria omai unu.

Ahwo orẹwho na a rẹ whẹtiẹ ahwo h’oma gaga. O nwani fo inọ a re se Thailand inọ Orẹwho nọ Ahwo A re Jo Mu Ovao Họ Họ. Ẹwho nọ ma kake jọ ta usiuwoma họ Khorat (nọ a bi se enẹna nọ Nakhon Ratchasima), ma jọ etẹe ikpe ivẹ. Uwhremu na a te vi omai kpohọ ẹwho nọ a re se Chiang Mai. Egagọ Buddha ahwo Thailand buobu a rrọ, fikiere a riẹ kpahe Ebaibol tere he. Evaọ Khorat, me wuhrẹ obe kugbe ohwo nọ o wuzou ọfisi nọ a re jo vi ileta. Me wuhrẹ ọzae na kpahe Abraham. Fikinọ ọzae na o yo odẹ Abraham no vẹre, o je fi uzou ziezi. Rekọ mẹ tẹ te riẹ inọ orọnikọ Abraham nọ mẹ be ta kpahe na ọye ọzae na o wo họ iroro ho. O roro inọ mẹ be ta kpahe Abraham Lincoln, ọnọ ọ jọ osu America vẹre!

O jẹ were omai re ma wuhrẹ Ebaibol na kugbe ahwo Thailand enọ e gwọlọ wuhrẹ, rekọ evaọ oke ovona, ma jọ oma ahwo na wuhrẹ epanọ a re yere uzuazọ edẹro. Uwuhrẹ yena u fi obọ họ k’omai keme evaọ uwou nọ ma kake jọ evaọ Khorat, ma wo ikpẹ ẹlẹtriki hayo ame epọmpo ho. Ma jọ etẹe wuhrẹ “edidi epanọ a rẹ rọ ovao wha ọruẹriọ hayo ọbẹwẹ.” Wọhọ Pọl ukọ na, ma ruẹ oware nọ u dhesẹ re ohwo o ‘ru eware kpobi eva ẹgba ọnọ ọ rẹ kẹ eri.’—Fil. 4:12, 13.

Orọo gbe Ẹkwotọ Ọkpokpọ

Evaọ 1945, mẹ tẹ rehọ London kperẹ. Evaọ erẹ yena, mẹ avọ ekobaro efa gbe inievo jọ nọ e rrọ Ebẹtẹle ru iruo ma kpohọ uwou nọ ahwo Britain a re fi eware anwae nọ i wuzou họ. Oniọvo-ọmọzae jọ nọ ọ jọ usu na họ Allan Coville, u kri hi o te kpohọ eklase avọ 11 ọrọ Giliad. A te ti vi ei kpohọ France, uwhremu na kọ Belgium.b Okenọ mẹ rọ jọ Thailand je ru iruo imishọnare, ọ tẹ ta nnọ ọ gwọlọ rehọ omẹ, mẹ tẹ rọwo kẹe.

Ma rọo evaọ Brussels, nọ ọ rrọ Belgium, evaọ July 9, 1955. Anwẹdẹ o rrọ omẹ udu inọ mẹ tẹ nwane rọo no mẹ avọ ọzae mẹ ma ti kpohọ Paris, fikiere ọzae mẹ o te ru re ma rehọ obei kpohọ okokohọ nọ ma rọo te oka ọvo no. Rekọ nọ ma te obei, a tẹ ta kẹ ọzae mẹ re o fi obọ họ fa eme kpobi nọ a be te jọ okokohọ na ta. Kẹdẹ kẹdẹ ọ rẹ kpama evaọ irioke, ma ve zihe ziọ oria nọ ma wohọ evaọ aso. Fikiere, nọ mẹ rọo no me gine kpohọ Paris, rekọ obọ eplatfọmo ọvo mẹ jẹ jọ mae ruẹ ọzae mẹ! O make rrọ ere na, eva e were omẹ inọ a be rehọ ọzae mẹ ro fi obọ họ kẹ inievo na, yọ avro o jọ omẹ udu vievie he inọ ma tẹ rehọ Jihova karo evaọ orọo mai, ma ti gine wo evawere.

Nọ ma rọo no, a te vi omai kpohọ ẹkwotọ ọfa—Belgium. Oware nọ mẹ riẹ kpahe Belgium anwẹdẹ kpobi họ a jọ etẹe fi emo buobu no, rekọ mẹ tẹ te ruẹ inọ ahwo Belgium buobu a rrọ dhedhẹ gaga. Yọ re mẹ sae jọ ẹkwotọ na ta usiuwoma o gwọlọ inọ me re wuhrẹ ẹvẹrẹ French, keme ẹvẹrẹ nana a rẹ jẹ evaọ abọjọ orẹwho na.

Evaọ 1955, iwhowho-uvie nọ e jọ Belgium a bu te idu ene gbe egba isoi (4,500). Mẹ avọ ọzae mẹ ma raha enwenọ ikpe udhuvẹ gbe ikpe evaọ iruo ọsẹro ọnyawariẹ gbe iruo Ebẹtẹle. Evaọ ikpe ivẹ gbe ubro nọ ma mu iruo ọsẹro ọnyawariẹ họ, ẹdhighere ma jẹ dhẹ, jẹ dhẹ kpotọ kpehru evaọ eria nọ igbehru e jọ, yọ ẹsejọ evaọ udevie oso. Evaọ ikpe na kpobi, iwou inievo sa-sa nọ ma kiẹzẹ i bu vi idu ivẹ (2,000). Ẹsibuobu mẹ nyaku inievo nọ oma rai o ga tere he rekọ enọ e rehọ umutho ẹgba nọ a wo kpobi gọ Jihova no. Oriruo rai o tuduhọ omẹ awọ inọ mẹ rẹ ruabọhọ iruo na. Oka kpobi nọ ma bi no ukoko jọ kpohọ ọfa, ma re wo ọbọga. (Rom 1:11, 12) Ọzae mẹ ọ ginẹ jọ uvi ogbẹnyusu rọ k’omẹ. Eme nọ e rrọ Ọtausiwoma Na 4:9, 10 e ginẹ rrọ uzẹme: “Imava i woma vi omọvo, . . . keme [ọjọ o] te kie, ọjọ ọ rẹ kpare ọrivẹ riẹ”!

Eghale nọ I t’Omẹ Fikinọ Mẹ Gọ Evaọ ‘Eri Jihova’

Evaọ ikpe na kpobi, eva e were omẹ avọ ọzae mẹ nọ ma ro fi obọ họ kẹ amọfa gọ Jihova. Wọhọ oriruo, evaọ 1983, ma je rri ukoko ẹvẹrẹ French jọ nọ o rrọ obọ Antwerp, ma te wohọ uwou oniọvo jọ, oniọvo ọfa jọ nọ ọ jẹ rria kugbe enọ i wo uwou nana họ Benjamin Bandiwila, ọnọ o no orẹwho Zaire ze (nọ a bi se enẹna nọ Democratic Republic of Congo). Benjamin ọ kwa ziọ Belgium re ọ ruẹsi kpohọ isukulu ikpehru. Ọ ta k’omai nọ, “Uzuazọ rai kpobi nọ wha bi ro ru iruo kẹ Jihova u si omẹ urru gaga.” Ọzae mẹ ọ tẹ ta kẹe nọ: “Whẹ nọ uzuazọ nọ ma bi yeri u si owhẹ urru; rekiyọ who bi le eware akpọ. Kọ who roro nnọ ujiro na u n’owhẹ eva ze?” Ẹme yena nọ ọzae mẹ ọ ta kẹe gbiae na o lẹliẹ Benjamin roro akpọ riẹ. Uwhremu na, nọ o zihe kpohọ orẹwho riẹ no, o te mu iruo ọkobaro họ, ma be ta ẹme na ọ rrọ omọvo Ogbẹgwae Uwou-Ogha nọ o rrọ orẹwho riẹ.

Evaọ 1999, a tẹ bẹre omẹ uvo fiki oware jọ nọ o ta fihọ iẹe. No anwọ oke yena ze, mẹ tẹ rrọ foko foko. Uzẹme o ginẹ rrọ inọ mẹ oware ohẹhẹ “nọ a rehọ ẹkpẹ ma.” Ghele na, eva e were omẹ inọ Jihova ọ kẹ omẹ “ogaga ulogbo nọ othesiwa” no. Nọ me no oma-obẹrọ na ze no, Ọghẹnẹ ọ tẹ wariẹ ru ei lọhọ re me lele ọzae mẹ evaọ iruo ọsẹro ọnyawariẹ na. (2 Kọr. 4:7) Kẹsena, evaọ March 2004, ọzae mẹ o te no owezẹ kp’owezẹ. Uwhu riẹ o d’omẹ gaga, rekọ oware nọ u whrehe omẹ oviẹ họ ọ rrọ ekareghẹhọ Jihova.

Ikpe 83 mẹ rrọ enẹna, yọ eva e were omẹ inọ mẹ rehọ ikpe 63 ru iruo odibọgba oke-kpobi. Me gbe bi kpohọ usiuwoma ota ẹsikpobi, bi ru iwuhrẹ Ebaibol jẹ rehọ uvẹ nọ u rovie fihọ kpobi ta kpahe ẹjiroro Jihova. Ẹsejọ me re roro nọ, ‘Ẹvẹ uzuazọ mẹ o hae jọ mẹ gbẹ hai mu iruo ọkobaro họ họ evaọ 1945?’ Evaọ oke yena, fiki ẹyao mẹ hae ta nnọ me bi ru iruo ọkobaro ho. Rekọ eva e were omẹ inọ me mu ọkobaro họ okenọ mẹ jọ ọmaha! Mẹ jọ uzuazọ mẹ ruẹ no inọ otẹrọnọ ma rehọ Jihova karo, ọ rẹ k’omai ẹgba.

[Oruvẹ-obotọ]

[Uwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 18]

Mẹ avọ Astrid Anderson nọ ma gbẹ jọ iruo imishọnare (ọye ọ rrọ obọze na)

[Uwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 18]

Okenọ mẹ avọ ọzae mẹ ma jọ iruo ọsẹro ọnyawariẹ, 1956

[Uwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 20]

Mẹ avọ ọzae mẹ evaọ 2000