Eware nọ E rẹ Sai Fiobọhọ kẹ Owhẹ Da Umutho Udi

O HAE jọnọ Tony nọ ma ta kpahe evaọ uzoẹme ọsosuọ na ọ rọwo nọ o wo ẹbẹbẹ udi, uzuazọ riẹ o hai ti wo ohẹriẹ. Rekọ fikinọ ọ jẹ hae da udi buobu yọ oware ovo u je ru ei hi, o te je roro nọ o wo ẹbẹbẹ udi hi. Fikieme ma sae rọ ta nọ o je roro thọ?

Udi obuobu nọ ọ jẹ da na u ru nọ o gbe je ro rorote he. O tẹ make rọnọ Tony o roro nọ udi nọ ọ jẹ da na o je ru ei oware ovo ho, ẹvori riẹ o je ru iruo ziezi hi, keme ẹvori na oye o rẹ kpọ eware sa-sa wọhọ iroro, gbe ekwakwa efa nọ e rrọ ugboma na. Yọ epanọ ọ da te ere ẹvori riẹ o jẹ viẹe họ te roro nọ oware nọ o bi ru na u kiehọ.

Oware avivẹ nọ ma sae rọ ta nọ Tony o je roro thọ họ, ọ jẹ gwọlọ nọ ọ rẹ siọ uruemu udi-ọda riẹ na ba ha. Allen nọ ma ta kpahe evaọ izoẹme nọ e vrẹ na, ọ jẹ kake rọwo nọ o wo ẹbẹbẹ udi hi. Ọ ta nọ, “Mẹ jẹ lẹlẹ da udi re ahwo a seba ẹriẹ, yọ mẹ jẹ hae gu inoma je ru wọhọ ẹsenọ mẹ rrọ ọgba-udi hi. Me je ru onana re mẹ ruabọhọ uruemu udi-ọda mẹ na.” Dede nọ ahwo a riẹ nọ Tony avọ Allen a be hae da udi vrẹta, aimava na a jẹ viẹ omarai họ roro nọ a be da vrẹ oma ha. O gwọlọ nọ aimava na a re ru oware jọ re udi o gbẹ kpọ uzuazọ rai hi. Rekọ eme u fo nọ a re ru?

Ru Oware Jọ!

Ahwo buobu nọ a siọ udi ba ẹda vrẹ oma no, a ru oware jọ. A ru lele ohrẹ Jesu nọ o ta nọ: “Fikiere, otẹrọnọ ubiẹro obọze ra u bi ru owhẹ zoruẹ, vre ei no re who gbolo iei kufiẹ. Keme o mai woma kẹ owhẹ re oria jọ evaọ oma ra u vru viukpenọ a re gbolo ugboma ra soso fihọ Gehena.”​—Matiu 5:29.

Orọnikọ Jesu ọ be ta nọ ma ru oware nọ o rẹ nwa omai oma ha. Ukpoye, o bi dhesẹ epanọ u wuzou te re ma whaha oware kpobi nọ ma riẹ nọ o rẹ sae raha usu mai kugbe Ọghẹnẹ. Oware nọ ma ti ru na o sae da omai. Rekọ onana o sae thọ omai nọ ma gbẹ rọ da udi vrẹ oma ha. Fikiere nọ ohwo jọ ọ tẹ vuẹ owhẹ nọ udi nọ whọ be da o bi bu ga hrọ, daoma ru oware jọ nọ u re fiobọhọ kẹ owhẹ whaha iẹe.a Nọ whọ tẹ ruẹ nọ o rrọ bẹbẹ kẹ owhẹ re whọ da umutho udi, nwane siọ udi ba ẹda riẹriẹriẹ. Dede nọ onana o te da owhẹ gaga, uwoma vi ẹsenọ udi o rẹ raha uzuazọ ra kuotọ.

O tẹ make rọnọ whẹ yọ ọgba-udi hi, kọ whọ rẹ gwọlọ da udi buobu? O tẹ rrọ ere, eware vẹ e rẹ sai fiobọhọ kẹ owhẹ da umutho?

Eware nọ E rẹ Sai Fiobọhọ kẹ Owhẹ

1. Rọwo nọ olẹ o rẹ sai fiobọhọ kẹ owhẹ, jẹ hai dhe ẹlẹlẹ. Ebaibol na ọ kẹ ahwo kpobi nọ a gwọlọ ru eva were Jihova Ọghẹnẹ ohrẹ nana: “Evaọ oware kpobi wha rọ olẹ avọ olẹ ayare-ọgaga kugbe uyere-okẹ ta ayare rai via kẹ Ọghẹnẹ; udhedhẹ Ọghẹnẹ nọ u vi otoriẹ kpobi o vẹ te sẹro udu rai gbe ogaga iroro rai ẹkwoma Kristi Jesu.” (Ahwo Filipai 4:6, 7) Re whọ sai wo udhedhẹ iroro nana, eme u fo nọ whọ rẹ lẹ kpahe?

Kake rọwo nọ who wo ẹbẹbẹ udi, jẹ ta kẹ omara nọ who re ru oware jọ re whọ sai ku ẹbẹbẹ na họ. Whọ tẹ lẹ se Ọghẹnẹ kpahe oware nọ whọ gwọlọ ru re whọ sae siọ udi ba, o ti fiobọhọ kẹ owhẹ nọ whọ te sai ro ru ei, je ru nọ who gbe ro kie ruọ ebẹbẹ efa nọ e tubẹ mai yoma vi oyena ha. Ebaibol na ọ ta nọ: “Ọnọ ọ be ko izieraha riẹ dhere ọ te kparobọ họ, rekọ ọnọ ọ feva je siobọno ai a te re iẹe ohrọ.” (Itẹ 28:13) Jesu ọ tẹ jẹ ta nọ ma hae lẹ nọ: “Who su omai ruọ odawọ họ, rekọ siwi omai no obọ omuomu na.” (Matiu 6:13) Eme who re ru nọ u re dhesẹ nọ who bi ru lele elẹ ra? Kọ diẹse whọ sae jọ ruẹ iyo kẹ elẹ ra?

2. Se Ẹme Ọghẹnẹ re ọ kẹ owhẹ ẹgba. “Ẹme Ọghẹnẹ ọ rrọ uzuazọ, o te je wo ẹgba, . . . yọ o rẹ sae kiẹ iroro gbe ẹjiroro udu na via.” (Ahwo Hibru 4:12) Ahwo buobu nọ a jọ egba-idi vẹre a seba no keme a jẹ hai se Ebaibol na kẹdẹ kẹdẹ je roro didi kpahe oware nọ a se. Ọso-ilezi na o kere nọ: “Jọ eva e were ohwo nọ ọ rẹ nya lele ohrẹ irumuomu hu . . . rekọ uzi Jihova o rẹ were iẹe, yọ ọ rẹ rọ unu kpotọ se uzi riẹ te aso te uvo. . . . Oware kpobi nọ o ru u re woma kẹe.”​—Olezi 1:1-3.

Nọ Isẹri Jihova a wuhrẹ Ebaibol na kugbe Allen nọ ọ jọ ọgba-udi vẹre na, onana o kẹ riẹ ẹgba nọ ọ rọ siọ udi ba ẹda. Ọ ta nọ: “O gbẹ rrọ Ebaibol na nọ me wuhrẹ nọ o fiobọhọ kẹ omẹ siọ udi ba ẹda ha, enẹ yọ me whu no.”

3. Daoma wo oma-onyẹ. Ebaibol na ọ ta nọ ahwo nọ a jọ egba-idi vẹre evaọ ukoko Ileleikristi na, a ru rai fo “ẹkwoma ẹzi Ọghẹnẹ mai.” (1 Ahwo Kọrint 6:9-11) Evaọ oghẹrẹ vẹ? A fiobọhọ kẹ ae wo oma-onyẹ, onọ ẹzi Ọghẹnẹ o re fiobọhọ kẹ ohwo wo. Yọ onana u ru nọ a rọ siọ udi ba ẹda vrẹta jẹ whaha ehaa nọ a re je ru ugberuo. Ebaibol na ọ ta nọ: “Wha da udi vrẹ oma ha, onọ o rẹ wha ugberuo ze, ukpoye, wha jọ ẹzi na ọ vọ owhai oma ẹsikpobi.” (Ahwo Ẹfisọs 5:18; Ahwo Galesha 5:21-23) Jesu Kristi ọ ya eyaa nọ, “Ọsẹ na nọ ọ rrọ obọ odhiwu ọ rẹ rehọ ẹzi ọfuafo kẹ enọ e be yare iẹe.” Fikiere, “wha ruabọhọ ẹyare, a te kẹ owhai.”​—Luk 11:9, 13.

Ahwo nọ a gwọlọ gọ Jihova evaọ edhere nọ ọ jẹrehọ, a rẹ daoma wo oma-onyẹ. Yọ a sai wo oma-onyẹ nọ a te bi se Ebaibol na, wuhrẹ iẹe, jẹ lẹ se Ọghẹnẹ no udu ze ẹsikpobi. Ukpenọ whọ rẹ kuvẹ re udu u whrehe owhẹ, fievahọ eyaa nana nọ Ọghẹnẹ ọ ya evaọ Ebaibol na inọ: “Ohwo nọ ọ be kọ wọhọ epanọ ẹzi na ọ be kpọe, o ti vu uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ no ẹzi na ze. Fikiere, ma jọ oware uwoma uruo o bẹ omai no ho, keme nọ oke u te te, ma te kọrọ ibi riẹ otẹrọnọ oma o gbẹ rrọ omai no ho.”​—Ahwo Galesha 6:8, 9.

4. Wo emamọ egbẹnyusu. “Ọnọ o bi lele iwareghẹ nya usu o re wo areghẹ, rekọ ọnọ o ku usu gbe ahwo ogheghẹ o re kie ruọ ẹbẹbẹ.” (Itẹ 13:20) Ta kẹ egbẹnyusu ra inọ whọ gba riẹ mu no inọ, whọ gbẹ gwọlọ da udi vrẹ oma ha. Ẹme Ọghẹnẹ ọ ta nọ whọ tẹ siọ eware nọ whọ jẹ hai ru vẹre ba, wọhọ oke nọ whọ jẹ hae rọ “da idi vrẹta, ru ehaa nọ a rẹ jọ ru eware odode, [gbe] ehaa idieda,” u re gbe ahwo nọ a jọ egbẹnyusu ra vẹre unu, a vẹ te “ta eme iyoma kpahe [owhẹ].” (1 Pita 4:3, 4) Otẹrọnọ egbẹnyusu ra jọ a bi ru eware nọ e rẹ gbẹ lẹliẹ owhẹ da udi vrẹta, daoma fa usu no egbẹnyusu itieye na.

5. Fi umuo họ nọ whọ rẹ da ba. Ebaibol na ọ ta nọ: “Wha gbẹ kuvẹ re uyero-akpọ nana o kpọ owhai hi, rekọ wha nwene oghẹrẹ ohwo nọ wha rrọ ẹkwoma iroro rai nọ wha re nwene, re wha sai ru omarai wo imuẹro kpahe oware nọ o rrọ oreva Ọghẹnẹ nọ u woma, nọ ọ rẹ jẹrehọ, jẹ rrọ gbagba.” (Ahwo Rom 12:​2) Nọ whọ tẹ kuvẹ re Ẹme Ọghẹnẹ o fiobọhọ kẹ owhẹ riẹ utho udi nọ whọ rẹ da viukpọ egbẹnyusu ra hayo “uyero-akpọ nana,” u ti ru nọ who ti ro yeri uzuazọ nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ jẹrehọ. Rekọ ẹvẹ whọ sae rọ riẹ umutho udi nọ u re kiehọ owhẹ oma?

Umuo udi kpobi nọ u re ru nọ who gbe ro rri oware mu hu hayo rorote he, o bu hrọ kẹ owhẹ. Fikiere whọ tẹ salọ nọ whọ rẹ da udi, o rrọ oware areghẹ re who fi umuo họ nọ whọ rẹ da ba, viukpenọ whọ rẹ da vrẹ ọvo thakpinọ u mu owhẹ hẹ. Whọ gbẹ rọwo nọ whọ be da udi bu hrọ họ, o rẹ jọ bẹbẹ kẹ owhẹ re whọ rọwo nọ who wo ẹbẹbẹ udi. Fikiere fi umuo họ nọ whọ rẹ da ba, umutho nọ whọ riẹ nọ o bu hrọ họ, onọ u re ru nọ whọ gbẹ rọ da vrẹ oma ha.

6. Riẹ epanọ a rẹ ta nọ ijo. Ebaibol na ọ ta nọ: “Jọ ‘Ee’ rai o jọ Ee, re ‘Ijo’ rai o jọ Ijo.” (Matiu 5:37) Nọ ohwo nọ whọ kpahe ọ tẹ rọ udi ghọ owhẹ je bi sikẹ nọ whọ rẹ da udi na, riẹ epanọ a rẹ ta avọ adhẹẹ inọ ijo. “Jọ eme rai e hae jọ wowou ẹsikpobi, wọhọ ẹsenọ a fi uwhei họ ae, re wha riẹ epanọ wha rẹ rọ kẹ ohwo kpobi uyo.”​—Ahwo Kọlọsi 4:6.

7. Ta kẹ amọfa re a fiobọhọ kẹ owhẹ. Ta kẹ egbẹnyusu ra re a fiobọhọ kẹ owhẹ ru lele utee ra. A sae jẹ rọ Ẹme Ọghẹnẹ ro fiobọhọ kẹ owhẹ. “Imava i woma vi omọvo keme a wo emamọ osohwa rọkẹ iruo egaga rai. Keme otẹrọnọ ọjọ evaọ usu rai o kie, ọdekọ o re fiobọhọ kẹ ọrivẹ riẹ kpama.” (Ọtausiuwoma Na 4:9, 10; Jemis 5:14, 16) Ukoko jọ nọ o rrọ United States nọ a re se, National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism o ta nọ: “O sae jọ bẹbẹ ẹsejọ re ohwo ọ siọ udi ba ẹda wọhọ epanọ ọ jẹ hae da vẹre. Re whọ sae nyate utee ra, ta kẹ ahwo uviuwou gbe egbẹnyusu ra re a fiobọhọ kẹ owhẹ.”

8. Gbaemu inọ who re ru lele utee ra. Ebaibol na ọ ta nọ: “Wha jọ enọ i re ru lele ẹme na orọnikọ enọ i re yo ọvo ho, nọ wha be rọ rehọ iroro ethọthọ viẹ omarai họ. Rekọ ohwo nọ o re rri uzi ogbagba nọ o rẹ wha ufuoma ze na kokodo, ọ vẹ jẹ ruabọhọ iẹe, yọ ọnọ o bi ru lele ẹme na, orọnikọ ọnọ o yo no o vẹ thọrọ iẹe ẹro ho; yọ o ti wo evawere evaọ oware nọ o bi ru na.”​—Jemis 1:22, 25.

Epanọ Ohwo nọ Udi O Reria Oma no Ọ sae rọ Seba Ẹda

Orọnikọ ohwo kpobi nọ ọ rẹ da udi buobu họ ọgba-udi hi. Rekọ a rẹ rọ ẹmẹrera ro muhọ ẹda buobu hayo da kpekpe te epanọ o rẹ rọ reria ae oma no. Fikinọ ahwo nọ udi o reria oma no a rẹ rẹroso udi re o kẹ ae ẹgba hayo re o fiobọhọ kẹ ae kpairoro vrẹ ebẹbẹ rai, o rẹ jọ bẹbẹ kẹ oghẹrẹ ahwo nana re ae ọvo a siọ iẹe ba. Yọ makọ epanọ a rọ Ẹme Ọghẹnẹ fiobọhọ kẹ ae te, o rẹ gbẹ jọ bẹbẹ kẹ ae ghele. Allen ọ ta nọ: “Nọ mẹ jẹ gwọlọ siọ udi ba ẹda, oghẹrẹ nọ oma o jẹ da omẹ o ga wumuo ho. Oke yena mẹ rọ riẹ nọ me re kpohọ ẹsipito dede nọ a jẹ rọ Ẹme Ọghẹnẹ ro fiobọhọ kẹ omẹ.”

O gwọlọ nọ ahwo buobu nọ a rrọ egba-idi a re kpohọ ẹsipito re a fiobọhọ kẹ ae, o tẹ make rọnọ a be rọ Ẹme Ọghẹnẹ ro fiobọhọ kẹ ae.b Ere a sai ro fi udi-ọda kparobọ. O gwọlọ nọ ahwo jọ a rẹ jọ obọ ẹsipito omojọ fiki oghẹrẹ nọ oma u re ru ae nọ a tẹ gwọlọ siọ udi ba ẹda, hayo a sae kẹ ae imu nọ a rẹ lọ re urru udi u gbe si ae tere he. Dede nọ Jesu nọ ọ rrọ Ọmọ Ọghẹnẹ o je ru iruo igbunu, ọ ta nọ: “Ahwo nọ oma rai o ga a gwọlọ ọbo-imu hu, rekọ enọ e be mọ e gwọlọ ọbo-imu.”​—Mak 2:17.

Irere nọ Ma re Wo nọ Ma te Ru Oware nọ Ebaibol na Ọ Ta

Obọ Ọghẹnẹ ehrẹ nọ Ebaibol na ọ kẹ kpahe udi i no ze, keme ọ gwọlọ nọ eware i re woma kẹ omai enẹna gbe evaọ obaro. Nọ Allen ọ siọ udi ba ẹda te ikpe udhegbene no, ọ ta nọ: “Eva e were omẹ gaga nọ mẹ rọ sai nwene, jẹ riẹ nọ Jihova ọ gwọlọ fiobọhọ kẹ omẹ nwene ekpehre uruemu mẹ na, yọ . . . ” Allen o te dhizu keme eware nọ ọ be kareghẹhọ na e jẹ te lẹliẹ viẹ. “Ọọ, . . . re ohwo ọ riẹ nọ Jihova ọ riẹ epanọ eware e rrọ kẹe, yọ ọ be daezọ riẹ, je bi ru eware nọ i re fiobọhọ kẹ ohwo na, a rẹ sae ruẹ unu gbiku evawere riẹ hẹ.”

Fikiere, otẹrọnọ whẹ yọ ọgba-udi hayo nọ o tẹ rrọ bẹbẹ kẹ owhẹ re whọ seba ẹda, who du roro ho inọ whọ te sae seba ha hayo inọ u re kẹ owhẹ no. Enẹ o jọ kẹ Allen gbe amọfa buobu gbidi gbidi, rekọ ahwo nana a be da umutho enẹna, yọ ejọ e seba ẹda no riẹriẹriẹ. Ahwo nana a vioja oware nọ a ru na ha, yọ whẹ te vioja riẹ gbe he.

O tẹ make rọnọ whọ jiroro nọ whọ rẹ da umutho udi hayo whọ rẹ da vievie he, ruẹ nọ who ru lele ohrẹ Ebaibol nana, oria nọ Jihova ọ jọ ta nọ: “Dodokọ whọ rẹ gaviezọ kẹ ijaje mẹ! Kẹsena udhedhẹ ra o vẹ te jọ wọhọ ethẹ, ẹrẹreokie ra o vẹ te jọ wọhọ ẹkporo abade.”​—Aizaya 48:18.

[Eme-Obotọ]

[Ẹkpẹti hayo Uwoho]

Kọ Udi O be Kpọ Owhẹ?

Whọ sae nọ omara nọ:

• Kọ mẹ be hae da udi vrẹ epanọ mẹ jẹ hae da vẹre?

• Kọ mẹ be hae da udi kpekpe vi epaọ anwẹdẹ?

• Kọ me bi nwene no udi nọ o ga tere he kpohọ onọ o mae ga enẹna?

• Nọ me te wo ebẹbẹ hayo nọ oware jọ o tẹ be kẹ omẹ uye, kọ udi mẹ rẹ da rọ kpairoro?

• Kọ ogbẹnyusu hayo ohwo uviuwou mẹ jọ ọ ta ẹme kẹ omẹ kpahe udi nọ mẹ be da no?

• Kọ udi o wha ẹbẹbẹ se omẹ no evaọ obọ-uwou, obọ-iruo hayo nọ me je kpohọ erẹ no ẹdẹjọ?

• Kọ o rẹ jọ bẹbẹ kẹ omẹ re mẹ siọ udi ba ẹda evaọ oka?

• Kọ o rẹ kẹ omẹ uye nọ amọfa a gbẹ rọwo nọ a rẹ da udi hi?

• Kọ me re ru re amọfa a seba ẹriẹ epanọ mẹ be da udi bu te?

Who te yo nọ Ee rọkẹ onọ jọ hayo bu viere evaọ usu enọ nana, kiyọ o gwọlọ nọ whọ rẹ daoma whaha oghẹrẹ nọ whọ be da udi bu te.

[Ẹkpẹti hayo Uwoho]

Epanọ Ohwo Ọ Sae rọ Jẹ Emamọ Iroro Kpahe Udi nọ Ọ rẹ Da

Taure whọ tẹ te da udi, roro kpahe enọ nana:

• Kọ u fo re mẹ da udi manikọ mẹ rẹ seba ẹda riẹriẹriẹ?

Ohrẹ nọ o rẹ sai fiobọhọ: U fo nọ ohwo nọ ọ rẹ sae da umutho udi hi, ọ rẹ kẹnoma kẹ udi riẹriẹriẹ.

• Ẹvẹ u fo nọ mẹ rẹ da udi bu te?

Ohrẹ nọ o rẹ sai fiobọhọ: Riẹ umuo nọ whọ rẹ da ba taure o te ti mu owhẹ.

• Oke vẹ u fo nọ mẹ rẹ rọ da udi?

Ohrẹ nọ o rẹ sai fiobọhọ: Whọ da udi hi nọ whọ tẹ gwọlọ dhẹ omoto, hayo nọ whọ tẹ gwọlọ ru oware jọ nọ u fo nọ whọ rẹ tẹrovi ziezi. Yọ whọ rẹ da udi hi nọ whọ tẹ gwọlọ wobọ evaọ iruẹru egagọ, nọ who te dihọ, hayo nọ whọ tẹ be lọ oghẹrẹ imu jọ.

• Oria vẹ mẹ rẹ sae jọ da udi?

Ohrẹ nọ o rẹ sai fiobọhọ: Whọ sae da udi evaọ oria nọ ahwo a rrọ, orọnikọ whọ rẹ ko ẹe dhere he; yọ whọ da udi hi evaọ iraro ahwo nọ udi o rẹ dha eva.

• Amono mẹ rẹ sai lele da udi?

Ohrẹ nọ o rẹ sai fiobọhọ: Whọ sai lele emamọ egbẹnyusu hayo ahwo uviuwou ra da udi, orọnikọ egba-idi hi.

[Ẹkpẹti hayo Uwoho]

Ẹme Ọghẹnẹ O Fiobọhọ kẹ Ọgba-Udi jọ Nwene

Ọzae jọ nọ a re se Supot nọ ọ be rria orẹwho Thailand, ọ jọ ọgba-udi. Evaọ oke ọsosuọ, oke owọwọ ọvo ọ jẹ hae da udi. Rekọ ẹmẹrera na, o te ti muhọ ẹda evaọ ohiohiẹ gbe oke uvo. Ẹsibuobu o re keke aro fihọ da udi re o mu ei. Kẹsena Isẹri Jihova a te ti mu ei Ebaibol na họ ewuhrẹ. Nọ Supot o wuhrẹ nọ Jihova Ọghẹnẹ o mukpahe idieda-thomawa, ọ tẹ siọ udi ba ẹda. Rekọ nọ omoke jọ o vrẹ no, Supot ọ tẹ wariẹ mu udi họ ẹda. Oware nana o kẹ ahwo uviuwou riẹ uye gaga.

Rekọ Supot o gbe you Jihova, yọ ọ gwọlọ nọ ọ rẹ gọe je ru oware nọ o rẹ were iẹe. Fikiere egbẹnyusu Supot a te je fiobọhọ kẹe jẹ tuduhọ ahwo uviuwou riẹ awọ re a hae raha oke kugbei ziezi, jẹ hai gbe thihakọ kẹe. Evaọ oke yena, eme nọ e rrọ obe 1 Ahwo Kọrint 6:​10 nọ e ta nọ ‘egba-idi a te reuku Uvie Ọghẹnẹ hẹ na,’ i fiobọhọ kẹ Supot riẹ epanọ oware nọ o bi ru na o yoma te. O vuhumu nọ ọ rẹ daoma ru oware jọ re ọ sae siọ udi ba ẹda.

Evaọ onana, Supot ọ gba riẹ mu nọ ọ rẹ siọ udi-ọda ba riẹriẹriẹ. Ẹzi ọfuafo Ọghẹnẹ, ehrẹ Ebaibol, ahwo uviuwou riẹ gbe inievo ukoko na, eye i fiobọhọ kẹe wo ẹgba nọ ọ sae rọ siọ udi ba ẹda riẹriẹriẹ. Eva e were ahwo uviuwou riẹ gaga evaọ ẹdẹ nọ ọ rọ họ-ame. Enẹna Supot o wo usu okpekpe kugbe Jihova wọhọ epanọ ọ gwọlọ anwẹdẹ. Yọ o bi fiobọhọ kẹ amọfa re a sai wo usu okpekpe kugbe Jihova.