Kọ Whọ Sae “Nyaze Obọ Masẹdonia”?

1. Eme ọ lẹliẹ Pọl avọ egbẹnya riẹ kpobọ Masẹdonia?

¹ Oware wọhọ ukpe ọ 49 C.E., Pọl ukọ na o no ẹwho Antiọk ọrọ Siria re o kpohọ erẹ usiuwoma ota avivẹ riẹ. Obọ Ẹfẹsọs gbe erẹwho efa nọ e rrọ evaọ Esia Minor ọ jẹ gwọlọ kpohọ. Rekọ ẹkwoma obufihọ ẹzi ọfuafo na, uzizie u te tei obọ evaọ eruẹaruẹ inọ ọ “nyaze obọ Masẹdonia.” Pọl avọ egbẹnya riẹ a jẹ uzizie na rehọ, a te wo uvẹ-ọghọ nọ a rọ to ukoko ọsosuọ họ evaọ ubrotọ yena. (Iruẹru 16:9, 10; 17:1, 2, 4) Nẹnẹ, ma jọ abọjọ akpọ na gwọlọ etausiuwoma gaga. (Mat. 9:37, 38) Kọ whọ sai fi obọ họ?

2. Fikieme ahwo jọ a gbe ri roro kpahe ẹkwa kpohọ orẹwho ọfa ha?

² Ẹsejọhọ whọ gwọlọ jọ imishọnare wọhọ Pọl, rekọ who ri roro didi kpahe ekpohọ orẹwho ọfa ha. O sae jọnọ o lọhọ họ re who kpohọ isukulu Giliad, fiki unuikpe ra hayo whẹ yọ oniọvo-ọmọtẹ nọ ọ re rọo ho hayo who wo emọ nọ e gbẹ rrọ owhẹ obọ. Ẹsejọhọ who ri roro kpahe ekpohọ orẹwho ọfa ha fiki ozọ inọ whọ te sai wuhrẹ ẹvẹrẹ ọfa ha. Hayo o sae jọnọ whọ kwa no orẹwho ra ziọ orẹwho nọ whọ rrọ obọnana fiki okọ, fikiere o rrọ bẹbẹ kẹ owhẹ re whọ kwa zihe kpo hayo kpohọ orẹwho ọfa. Rekọ nọ whọ tẹ lẹ je roro kpahe iẹe ziezi no, ẹsejọhọ whọ te ruẹ nọ whọ te sae kwa kpohọ orẹwho ọfa nọ ẹgwọlọ ọ rrọ gaga.

3. Re ohwo ọ sae ta usiuwoma ziezi evaọ orẹwho ọfa, fikieme o gbẹ rrọ ọgbahọ họ inọ o re kpohọ isukulu imishọnare?

³ Kọ O Gwọlọ nọ Who re Kpohọ Isukulu Imishọnare? Eme u fi obọ họ kẹ Pọl avọ egbẹnya riẹ kparobọ? A rẹroso Jihova gbe ẹzi ọfuafo riẹ. (2 Kọr. 3:1-5) Fikiere, uyero ra o gbẹ make kẹ owhẹ uvẹ kpohọ isukulu imishọnare he, whọ rẹ sae jọ orẹwho ọfa ta usiuwoma ziezi ghele. Kareghẹhọ re inọ a be jọ Isukulu Odibọgba Esuo-Ọghẹnẹ gbe Ewuhrẹ Odibọgba na wuhrẹ owhẹ ẹsikpobi. Otẹrọnọ who wo utee ekpohọ isukulu Giliad hayo isukulu itieye, whọ tẹ jọ enẹna kwa kpohọ orẹwho ọfa re whọ riẹ epanọ iruo imishọnare e rrọ, who ti wuhrẹ onaa buobu nọ i ti fi obọ họ kẹ owhẹ oke ọfa otẹrọnọ a zizie owhẹ kpohọ isukulu jọ.

4. Fikieme enọ e kpako no omojọ a gbe roro ho inọ a sae gbẹ kwa kpohọ orẹwho ọfa ha fiki usiuwoma ota?

⁴ Enọ E Kpako no Omojọ: Enọ e kpako no omojọ nọ e rrọ gaga evaọ abọ-ẹzi nọ oma rai o ga a sai fi obọ họ ziezi evaọ erẹwho nọ i wo ẹgwọlọ. Kọ who serihọ no iruo oyibo no? Ahwo jọ nọ a be kẹ umutho ugho arutẹriọ a sae rehọ iẹe yeri uzuazọ evaọ orẹwho ọfa nọ u fe tere he, nọ eware i jo ku omojọ vi orẹwho rai.

5. Gbiku oniọvo-ọmọzae jọ nọ ọ kwa kpohọ orẹwho ọfa.

⁵ Oniọvo-ọmọzae jọ nọ o serihọ no iruo no nọ ọ rrọ orẹwho ẹvẹrẹ Oyibo, jẹ rrọ ọkpako ukoko gbe ọkobaro, ọ kwa kpohọ abọjọ Esia nọ ahwo a rẹ nyai jo rri ughe gaga re o fi obọ họ kẹ utu iwhowho-uvie izii nọ e rẹ ta ẹvẹrẹ Oyibo. Utu na a jẹ hae ta usiuwoma kẹ erara 30,000 nọ e rrọ oria na. Evaọ oware wọhọ ikpe ivẹ, ahwo 50 a te je kpohọ ewuhrẹ. Oniọvo na o kere nọ: “Oria nana nọ mẹ kwa ze na o wha obọdẹ eghale nọ me ri wo ẹdẹvo ho se omẹ. Fiki epanọ i bu te mẹ sai gbiku rai re he!”

6. Gbiku oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ ọ kwa kpohọ orẹwho jọ nọ ẹgwọlọ ọ mae jọ rro.

⁶ Inievo-Emetẹ nọ E re Rọo Ho: Jihova ọ rehọ inievo-emetẹ vaha emamọ usi na gaga no evaọ erẹwho nọ ẹgwọlọ ọ jẹ mae rro. (Ol. 68:11) Uzoge oniọvo-ọmọtẹ jọ ọ gwọlọ nọ o re kpohọ orẹwho ọfa fiki iruo odibọgba na, rekọ ọsẹgboni riẹ a jẹ ruawa epanọ eware e te jọ kẹe evaọ obei. Fikiere, ọ tẹ salọ orẹwho nọ o rrọ dhedhẹ nọ eware e jọ ga tere he, nọ o kere se uwou ogha a tẹ kẹe ekpọvio nọ i re fi obọ họ kẹe. Evaọ oware ikpe ezeza nọ ọ rria orẹwho yena, o wo eghale buobu. O kere nọ: “Orọnọ mẹ gbẹ jọ orẹwho mẹ, mẹ hai ti wo ebe-iwuhrẹ Ebaibol bu te enẹ hẹ. Rekọ oria nọ ẹgwọlọ ọ jẹ mae rro nọ mẹ jọ na u fi obọ họ kẹ omẹ wo ebe-iwuhrẹ buobu, je wo ẹnyaharo evaọ onaa uwuhrẹ mẹ.”

7. Gbiku uviuwou jọ nọ ọ kwa kpohọ orẹwho ọfa.

⁷ Iviuwou: Nọ who te wo emọ, kọ u dhesẹ nọ whọ sae kwa kpohọ orẹwho ọfa ha? Uviuwou jọ nọ u wo emọ ivẹ, ọjọ ikpe eree, ọdekọ ikpe ikpe a kwa kpohọ orẹwho ọfa. Oni na o kere nọ: “Eva e be were omai inọ ma be yọrọ emọ mai evaọ obonẹ, keme a bi kuomagbe ekobaro obọdẹ gbe imishọnare. Ma wo eghale buobu no fikinọ ma rrọ oria nọ ẹgwọlọ ọ mae jọ rro.”

8. Kọ o lọhọ re ohwo ọ kwa kpohọ orẹwho ọfa ababọ ẹvẹrẹ ọfa nọ o re wuhrẹ? Ru ei vẹ.

⁸ Awa Ewuhrẹ Ẹvẹrẹ Ọfa: Kọ ozọ ẹvẹrẹ ọfa nọ who ti wuhrẹ u bi ru owhẹ nọ whọ gbẹ be kwa kpohọ orẹwho ọfa ha? Ẹsejọhọ a be jọ erẹwho efa nọ a jọ gwọlọ iwhowho-uvie ta ẹvẹrẹ ra. Ọzae-avọ-aye jọ nọ a rẹ ta Oyibo a kwa kpohọ orẹwho nọ a rẹ jọ ta Spanish, oria nọ ahwo nọ a rẹ ta Oyibo nọ a kwa no orẹwho ọfa ze a vọ. Nọ uwou ogha u vi odẹ ikoko Oyibo sa-sa nọ i wo ẹgwọlọ se ai no, a tẹ salọ ovo jọ je weze kpohọ ukoko na isiava. Nọ a zihe kpo, a te bru araha kamara kamara rai kpotọ, je koko ugho họ evaọ ukpe soso. Nọ u te oke nọ a gwọlọ rọ kwa kpohọ oria na, inievo obei a te fi obọ họ kẹ ai gwọlọ uwou nọ a rẹ sae hwosa riẹ.

9, 10. Eme ahwo nọ a kwa no orẹwho rai kpohọ ọfa a rẹ sai roro kpahe, kọ fikieme?

⁹ Enọ E Kwa Kpohọ Orẹwho Ọfa: Kọ whọ kwa kpohọ orẹwho ọfa no taure whọ tẹ te riẹ uzẹme na? O sae jọnọ a jọ orẹwho nọ who noze gwọlọ iwhowho-uvie gaga. Kọ who gbe roro kpahe ẹkwa zihe kpo re whọ sai fi obọ họ? O sae te mae lọhọ kẹ owhẹ re whọ ruẹ emamọ iruo gbe uwou nọ whọ rẹ rria viọ amọfa nọ i no orẹwho ọfa ze. Ẹsejọhọ whọ rẹ ta ẹvẹrẹ orẹwho ra na. Ofariẹ, ẹsejọhọ o te mae were ahwo re a gaviezọ kẹ ovuẹ Uvie na mi owhẹ vi omọfa nọ a rri wọhọ ọrara.

¹⁰ Ẹmo o le ọzae jọ no Albania kpohọ Italy, ọ tẹ jọ obei wo emamọ iruo nọ o je ro vi ugho se uviuwou riẹ evaọ obọ Albania. Nọ o kurẹriẹ ziọ ukoko na no, uwou ogha Albania o tẹ ta kẹe re o wuhrẹ utu ekobaro obọdẹ nọ e rrọ ahwo Italy ẹvẹrẹ Albania, keme a gwọlọ kpohọ oria nọ ẹgwọlọ ọ jọ mae rro evaọ Albania. Oniọvo na o kere nọ: “Ẹkwotọ nọ me no a bi kpohọ na. A riẹ ẹvẹrẹ na ha ghele na oma u je mu ai inọ a bi kpohọ obọ Albania. Albania họ ẹwho gbe ẹvẹrẹ mẹ. Eme mẹ rrọ obọ Italy obonẹ ru?” Oniọvo na ọ tẹ jiroro inọ o re zihe kpobọ Albania re o fi obọ họ evaọ iruo usiuwoma ota na. Ọ ta nọ: “Kọ mẹ be vioja inọ me no iruo nọ e jẹ kẹ omẹ ugho evaọ obọ Italy ba? Vievie! Me duku uvi iruo evaọ obọ Albania. Rọkẹ omẹ, iruo nọ e mai wuzou nọ e rẹ wha evawere ikrẹkri ze họ Jihova nọ whọ rẹ rọ udu ra kpobi gọ!”

11, 12. Eme enọ e gwọlọ kwa kpohọ orẹwho ọfa a re ru?

¹¹ Epanọ A re ro Ru Ei: Taure Pọl avọ egbẹnya riẹ a te ti kpobọ Masẹdonia, a jẹ gwọlọ kpohọ ofẹ ukiediwo-ọre, rekọ “Ẹzi [ọfuafo] ọ whahọ” e rai, a te kpobọ ofẹ ẹkpẹlobọ-ọre. (Iruẹru 16:6) Nọ a kẹle Bithinia no, Jesu o te bru ai dhe. (Iruẹru 16:7) Jihova ọ gbẹ be rehọ Jesu rẹrote iruo usiuwoma ota na. (Mat. 28:20) Fikiere, otẹrọnọ who bi roro kpahe ẹkwa kpohọ orẹwho ọfa, lẹ se Jihova jẹ nya lele ọkpọvio riẹ.—Luk 14:28-30; Jem. 1:5; rri ẹkpẹti na “Epanọ Whọ rẹ rọ Riẹ Sọ Orẹwho nọ Whọ Gwọlọ Kpohọ U Wo Ẹgwọlọ” evaọ ẹwẹ-obe avọ 6.

¹² Nọ mi ekpako ukoko ra gbe ibe Ileleikristi nọ e kpako evaọ abọ-ẹzi sọ who ti ru ziezi nọ whọ tẹ kwa kpohọ orẹwho ọfa. (Itẹ 11:14; 15:22) Se eme nọ ukoko na u kere no kpahe ẹkwa kpohọ orẹwho ọfa je ru ekiakiẹ kpahe erẹwho kpobi nọ who bi roro kpahe. Kọ whọ sae rehọ orẹwho nọ whọ gwọlọ kwa kpohọ na kperẹ evaọ emedẹ jọ? Whọ tẹ ginẹ gwọlọ kwa kpohọ orẹwho ọfa, whọ sae rehọ adrẹse nọ ọ rrọ Yearbook ukpe yena ro kere se uwou ogha orẹwho yena rọkẹ evuẹ efa. Rekọ, ukpenọ whẹ ọvo who re vi ileta ra kpobọ uwou ogha, rehọ iẹe kẹ ekpako ukoko ra, keme a ti kere eme jọ bae taure a te ti vi ei.—Rri A Koko Omai Họ re Ma Ru Oreva Jihova, ẹwẹ-obe avọ 111-112.

13. Ẹvẹ uwou ogha na u ti ro fi obọ họ kẹ owhẹ, kọ eme whẹ ọvo who re ru?

¹³ Uwou ogha na u ti vi evuẹ kpahe orẹwho oyena se owhẹ nọ i ti fi obọ họ kẹ owhẹ evaọ iroro-ejẹ ra, rekọ, orọnọ uwou ogha u ti kere ileta ro dhesẹ nọ ae họ enọ i bi dikihẹ kẹ owhẹ hẹ, ru epanọ whọ rẹ rọ rria orẹwho yena ha, ru ivisa kẹ owhẹ hẹ, hayo ebe abọ uzi efa hayo gwọlọ uwou kẹ owhẹ hẹ. Nọ eware nọ whẹ ọvo who re ru taure whọ tẹ te kwa kpohọ orẹwho ọfa. Ofariẹ, whẹ ọvo who re ru epanọ who re ro lele ahwo embassy ta ẹme re a kẹ owhẹ evuẹ kpahe ewo ivisa gbe uvẹ nọ whọ sai ro ru iruo evaọ orẹwho yena. U fo nọ ahwo nọ e be kwa kpohọ orẹwho ọfa a rẹ jọ enọ e rẹ sae rẹrote ẹgwọlọ abọ-iwo rai gbe itee izi egọmeti.—Gal. 6:5.

14. Eme ma rẹ yọroma kpahe nọ ma tẹ gwọlọ kpohọ erẹ hayo kwa kpohọ orẹwho nọ a jọ fi awhaha họ iruo mai?

¹⁴ Erẹwho nọ A Jo Fi Awhaha Họ Iruo Usiuwoma Ota Na: Evaọ erẹwho jọ, o gwọlọ nọ areghẹ ọgaga inievo na a re ro ru iruẹru egagọ rai. (Mat. 10:16) Nọ iwhowho-uvie a tẹ rehọ obei kpohọ erẹ hayo kwa kpohọ obei o sae lẹliẹ ahwo mu fi ẹro họ iruo mai je fi inievo orẹwho yena họ ọza. Otẹrọnọ whọ be jiroro ekpohọ orẹwho otiọye, iviena rehọ ẹkwoma ugboma ekpako ukoko ra kere se uwou ogha orẹwho oborai taure whọ tẹ te wọ.

15. Ẹvẹ ahwo nọ uyero rai o sae kuvẹ kwa ha a sae rọ jọ ẹkwotọ rai ru odibọgba rai kẹre?

¹⁵ Otẹrọnọ Whọ te Sae Kwa Ha: Otẹrọnọ o lọhọ kẹ owhẹ hẹ re whọ kwa kpohọ orẹwho ọfa, jọ o wha elọhoma se owhẹ hẹ. O sai jọnọ uvẹ “ẹthẹ iruo” ologbo ọfa u rovie fihọ kẹ owhẹ. (1 Kọr. 16:8, 9) Ọsẹro okogho rai ọ sae riẹ eria nọ e kẹle owhẹ oma nọ ẹgwọlọ ọ rrọ. Whọ sai fi obọ họ evaọ ukoko hayo utu ẹvẹrẹ ọfa nọ ọ kẹle owhẹ oma. Hayo whọ sae jọ ukoko ra ru odibọgba ra kẹre. Oghẹrẹ kpobi nọ uyero ra o rrọ kẹhẹ, oware nọ o mai wuzou họ eva ra kpobi nọ who re ro ru iruo odibọgba ra.—Kọl. 3:23.

16. Eme u fo nọ ma re ru kpahe inievo nọ e gwọlọ kwa kpohọ orẹwho ọfa?

¹⁶ Kọ whọ riẹ Oleleikristi jọ nọ ọ kpako evaọ abọ-ẹzi nọ o wo utee ẹkwa kpohọ orẹwho ọfa fiki iruo Uvie na? Thae uke jẹ tuduhọ iẹe awọ! Okenọ Pọl o ro no Antiọk ọrọ Siria na yọ ẹwho yena ọ jọ okpẹwho avesa nọ ọ mae rro evaọ otọ esuo Rom (u te no Rom gbe Alẹkzandria no). Evaọ epanọ ẹwho yena ọ rro te na, o sae jọnọ ukoko Antiọk na o gwọlọ obufihọ Pọl gaga, yọ o te da inievo na gaga nọ ọ tẹ nya siọ ae ba. Rekọ, Ebaibol na ọ ta ha inọ a jẹ gwọlọ whaha Pọl re ọ siọ ae ba ẹnyaseba. Ukpoye, a kareghẹhọ inọ “akpọ na họ udhu na” fikiere, a du roro kpahe ẹkwotọ rai ọvo ho.—Mat. 13:38.

17. Ẹjiroro sa-sa vẹ e rẹ lẹliẹ omai roro kpahe ‘ẹnya kpobọ Masẹdonia’?

¹⁷ Eghale buobu i te Pọl avọ egbẹnya riẹ fikinọ a jẹ uzizie na rehọ inọ a nya kpobọ Masẹdonia. Nọ a jọ okpẹwho Masẹdonia ọrọ Filipai, a duku Lidia, Jihova “o te rovie eva riẹ re o yo ẹme nọ Pọl ọ rẹ ta.” (Iruẹru 16:14) Dai roro epanọ eva e were Pọl avọ ibe imishọnare riẹ te oke nọ Lidia avọ ahwo uviuwou riẹ soso a họ-ame! Evaọ erẹwho buobu, ahwo evezi nọ e wọhọ Lidia e riẹ nọ i ri yo ovuẹ Uvie na ha. Whọ tẹ ‘nya kpobọ Masẹdonia,’ koyehọ oria nọ ẹgwọlọ o mae jọ rro, who ti wo oghọghọ nọ whọ tẹ ruẹ ahwo otiọye je fi obọ họ kẹ ae.

[Ẹkpẹti nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 6]

Epanọ Whọ rẹ rọ Riẹ Sọ Orẹwho nọ Whọ Gwọlọ Kpohọ U Wo Ẹgwọlọ

• Rovie Yearbook ukpe nọ whọ rrọ na kpohọ oria iyẹrẹ akpọ-soso na. Muẹrohọ oria ọ unu-ahwo nọ o gwọlọ nọ owhowho-uvie ọvuọvo ọ rẹ ta usiuwoma kẹ evaọ orẹwho na.

• Rehọ Index rọ kiẹ gwọlọ izoẹme gbe iku nọ a kere kpahe orẹwho na no.

• Nọ mi iwhowho-uvie nọ i kpohọ orẹwho na no hayo nọ e rria etẹe no.

• Otẹrọnọ who bi roro kpahe orẹwho nọ whọ te sae jọ rehọ ẹvẹrẹ ra ta usiuwoma, whọ sae jọ eria wọhọ Itanẹte ru ekiakiẹ gwọlọ unu ahwo nọ e be jọ orẹwho yena ta ẹvẹrẹ ra.