Eme Obe Eviavia O Ta Kpahe Ewegrẹ Ọghẹnẹ?

1. Eme obe Eviavia o ta nọ Setan o bi ru idibo Ọghẹnẹ?

OBE Eviavia o ta nọ a rọ Uvie Ọghẹnẹ mu no evaọ obọ odhiwu, yọ a le Ẹdhọ no obọ odhiwu ze no. (Evia. 12:1-9) Onana o wha riẹ ze nọ udhedhẹ o rọ rrọ obọ odhiwu, rekọ o wha uye se omai. Fikieme? Keme eva e be dha Setan gaga, yọ o bi fi omai idibo Ọghẹnẹ ẹmo re ma siọ Jihova ba ẹgọ.—Evia. 12:12, 15, 17.

2. Eme o ti fiobọhọ kẹ omai kru ẹrọwọ mai?

² Eme o re fiobọhọ kẹ omai kru ẹrọwọ mai dede nọ Setan o bi fi omai ẹmo? (Evia. 13:10) Nọ ma tẹ kareghẹhọ oware nọ o te via evaọ obaro, u ti fiobọhọ kẹ omai. Wọhọ oriruo, Jọn ukọ na ọ jọ obe Eviavia ta kpahe eghale nọ ma ti wo kẹle na. Ọjọ họ, a te raha ewegrẹ Ọghẹnẹ no. Joma ta kpahe oghẹrẹ nọ a jọ obe Eviavia dhesẹ ewegrẹ Ọghẹnẹ gbe oware nọ o te via kẹ ae.

A REHỌ “EKA” DHESẸ EWEGRẸ ỌGHẸNẸ

3. Eware eka jọ vẹ a ro dhesẹ ewegrẹ Ọghẹnẹ evaọ obe Eviavia?

³ Owọ ọsosuọ evaọ obe Eviavia o vuẹ omai nọ eware nọ e rrọ obe Eviavia na, “eka” koyehọ oware nọ u dikihẹ kẹ oware ofa, a ro dhesẹ ae. (Evia. 1:1) Nọ a jẹ ta kpahe ewegrẹ Ọghẹnẹ, eware eka a ro dhesẹ ae re, eware wọhọ erao ijihẹ. Wọhọ oriruo, a ta kpahe “arao ojihẹ jọ nọ o bi no evaọ abade na ze, o wo izei ikpe gbe izou ihrẹ.” (Evia. 13:1) A tẹ jẹ ta kpahe “arao ojihẹ ọfa nọ o bi no otọakpọ na ze.” Arao ojihẹ na ọ be ta ẹme wọhọ araomuomu idudu, yọ o bi “ru erae kie no obọ odhiwu ze.” (Evia. 13:11-13) A tẹ jẹ ta kpahe “arao ojihẹ ọwawae” jọ nọ ogberẹ jọ ọ keria ehru riẹ be dhẹ. Erao ijihẹ esa nana i dikihẹ kẹ ahwo nọ a be wọso Jihova Ọghẹnẹ gbe Uvie riẹ, yọ u kri no nọ a bi ro ru ere. Fikiere u wuzou gaga re ma riẹ ahwo nana nọ a rrọ ewegrẹ Ọghẹnẹ na.—Evia. 17:1, 3.

4-5. Eme obe Daniẹl 7:15-17 o ta, nọ o lẹliẹ omai riẹ oware nọ erao ijihẹ na i dikihẹ kẹ?

⁴ Re ma sae riẹ ewegrẹ Ọghẹnẹ nọ a be ta ẹme rai na, ma rẹ kake riẹ eware nọ a ro dhesẹ ae na. Jọ Ebaibol ọvo ọ fa otọ oware nọ erao ijihẹ na i dikihẹ kẹ kẹ omai. A jọ ebe efa evaọ Ebaibol na fa otọ eka buobu nọ a ro dhesẹ eware evaọ obe Eviavia na. Wọhọ oriruo, Daniẹl ọruẹaro na ọ wezẹ ewezẹ jọ nọ ọ jọ ruẹ “erao ilogbo ene” nọ i “no abade na ze.” (Dan. 7:1-3) Daniẹl ọ ta kpahe oware nọ i dikihẹ kẹ. Ọ ta nọ erao ijihẹ ilogbo nana i dikihẹ kẹ “ivie” ene hayo egọmeti ene. (Se Daniẹl 7:15-17.) Ẹme na ọ rrọ vevẹ, erao ijihẹ nọ a fodẹ evaọ obe Eviavia na i dikihẹ kẹ egọmeti re.

⁵ Obọnana joma ta kpahe eware eka jọ nọ a fodẹ evaọ obe Eviavia. Nọ ma te ta kpahe ae na, eria efa evaọ Ebaibol na i ti fiobọhọ kẹ omai riẹ oware nọ i dikihẹ kẹ. Erao ijihẹ na ma te kake ta kpahe. Ma te kake riẹ oware nọ i dikihẹ kẹ. Ma vẹ te ruẹ oware nọ o te via kẹ ae. Kẹsena ma vẹ ta kpahe oware nọ u fo nọ ma re ru.

A DHESẸ EWEGRẸ ỌGHẸNẸ KẸ OMAI

6. Eme arao ojihẹ nọ o wo izou ihrẹ nọ a jọ Eviavia 13:1-4 fodẹ na o dikihẹ kẹ?

⁶ Eme arao ojihẹ nọ o wo izou ihrẹ na o dikihẹ kẹ? (Se Eviavia 13:1-4) Arao ojihẹ nọ a fodẹ evaọ oria Ebaibol nana ọ wọhọ okeke, awọ riẹ e wọhọ awọ adaka, unu riẹ o wọhọ unu okpohrokpo, yọ o wo izei ikpe. Erao ijihẹ ene nọ a fodẹ evaọ obe Daniẹl uzou avọ 7 na, ọjọ ọ wọhọ okeke, ọfa ọ wọhọ adaka, ọfa jọ ọ wọhọ okpohrokpo, ọnọ o kiọkọ o te wo izei ikpe. Rekọ ọnọ a fodẹ evaọ obe Eviavia na, ọye ọvo o wo eware nana kpobi. Fikiere ọ sai dikihẹ kẹ egọmeti ọvo goli hi. A ta nọ arao ojihẹ nana o wo “udu nọ o re ro su erua gbe itu ahwo gbe erọunu gbe erẹwho kpobi.” Onana u dhesẹ nọ egọmeti orẹwho ọvo o dikihẹ kẹ hẹ. (Evia. 13:7) Ma sae ta nọ arao ojihẹ nana o dikihẹ kẹ egọmeti kpobi nọ i bi su ahwo-akpọ anwẹdẹ ze rite inẹnẹ na.b—Ọtausi. 8:9.

7. Eme uzou ovuovo arao ojihẹ na u dikihẹ kẹ?

⁷ Eme uzou ovuovo arao ojihẹ na u dikihẹ kẹ? Oware jọ nọ u re fiobọhọ kẹ omai riẹ oware nọ i dikihẹ kẹ họ, ẹme jọ nọ ọ rrọ obe Eviavia uzou avọ 17, oria nọ a jọ ta kpahe ẹmema arao ojihẹ nọ a fodẹ evaọ uzou avọ 13 na. Obe Eviavia 17:10 o ta nọ: “Ivie ihrẹ e riẹ: Isoi i kie no, ọvo jọ ọ rrọ, ọnọ o kiọkọ ọ re nyaze he; rekọ okenọ ọ tẹ nyaze, ọ te jariẹ omoke kakao.” Evaọ usu egọmeti kpobi nọ Setan o ro su akpọ na no na, ihrẹ jọ e riẹ nọ i wo ogaga gaga, nọ e wọhọ izou ihrẹ arao ojihẹ na. Egọmeti ihrẹ nana yọ egọmeti nọ i su erẹwho nọ idibo Ọghẹnẹ a rrọ, hayo nọ i kpokpo idibo Ọghẹnẹ gaga. Evaọ oke nọ Jọn ukọ na ọ rọ jọ akpọ, yọ isoi i su no. Eye họ Ijipti, Asiria, Babilọn, Midia avọ Pasia, gbe Grisi. Ọrọ avọ ezeza họ Rom, yọ ọye o je su evaọ oke nọ Jọn ọ rọ ruẹ eruẹaruẹ na. Kọ ọvẹ họ uzou avọ ihrẹ na, nọ ọ te jọ egọmeti urere nọ o wo ogaga gaga evaọ akpọ na?

8. Egọmeti vẹ uzou avọ ihrẹ arao ojihẹ na o dikihẹ kẹ?

⁸ Wọhọ epanọ ma bi ti wuhrẹ na, eruẹaruẹ nọ e rrọ obe Daniẹl i re fiobọhọ kẹ omai riẹ egọmeti nọ uzou avọ ihrẹ arao ojihẹ na, nọ ọ rrọ ọrọ urere na o dikihẹ kẹ. Egọmeti vẹ ọ mai wo ogaga kpobi nọ o bi su evaọ edẹ urere na, koyehọ “ẹdẹ Olori na”? (Evia. 1:10) Oye họ egọmeti United Kingdom avọ United States of America. A re je sei Ogaga-Esuo Akpọ Britain avọ America. Fikiere ma sae ta nọ ọye họ uzou avọ ihrẹ arao ojihẹ nọ a fodẹ evaọ obe Eviavia 13:1-4 na.

9. Eme arao ojihẹ nọ o “wo izei ivẹ wọhọ erọ omogodẹ” na o dikihẹ kẹ?

⁹ Obe Eviavia uzou avọ 13 o ta ẹme jọ kpahe uzou avọ ihrẹ arao ojihẹ na, koyehọ Ogaga-Esuo Akpọ Britain avọ America. O ta nọ ọye ọvona họ arao ojihẹ nọ o “wo izei ivẹ wọhọ erọ omogodẹ, rekọ o te mu ẹme họ ẹta wọhọ araomuomu idudu.” Arao ojihẹ na “o bi ru eware eka ilogbo, bi tube ru erae kie no obọ odhiwu ze fihọ otọakpọ na evaọ aro ahwo-akpọ.” (Evia. 13:11-15) A jọ obe Eviavia uzou avọ 16 gbe 19 se arao ojihẹ nana “ọruẹaro ọrue na.” (Evia. 16:13; 19:20) Daniẹl ọruẹaro na ọ ta oghẹrẹ ẹme otiọye na re, inọ Ogaga-Esuo Akpọ Britain avọ America o te “wha ọraha ologbo ze.” (Dan. 8:19, 23, 24, ẹme-obotọ) Nwanọ oware nọ o via evaọ Ẹmo Akpọ Avivẹ ọye. Egba-eriariẹ Britain avọ America ae a kuomagbe ku ebọmbo ilogbo ivẹ nọ a ro ku ẹmo yena họ evaọ Pacific. Fikiere ma sae ta nọ Ogaga-Esuo Akpọ Britain avọ America a “ru erae kie no obọ odhiwu ze fihọ otọakpọ na.”

10. Eme “ẹmema arao ojihẹ na” o dikihẹ kẹ? (Eviavia 13:14, 15; 17:3, 8, 11)

¹⁰ Obe Eviavia o ta kpahe oghẹrẹ arao ojihẹ ọfa jọ. O tho arao ojihẹ nọ o wo izou ihrẹ na gaga. Omoware nọ o ro wo ohẹriẹ noi họ, ọyomariẹ ọ rrọ wawae. A jọ obe Eviavia sei “ẹmema arao ojihẹ na.” A tẹ jẹ ta nọ arao ojihẹ ọwawae nana yọ “ovie avọ eree.”c (Se Eviavia 13:14, 15; 17:3, 8, 11.) Obe Eviavia o ta nọ “ovie” nana ọ jariẹ vẹre, u te oria jọ no, ọ gbẹ jariẹ hẹ, rekọ uwhremu na, ọ tẹ wariẹ romavia. Nwanọ oware nọ o via kẹ ukoko Okugbe Erẹwho (United Nations) oye. Ukoko nana isu akpọ na a re ro ru oware nọ a gwọlọ ru. Oke ọsosuọ, odẹ nọ a je sei họ Ọvọ Erẹwho (League of Nations). Nọ a je fi Ẹmo Akpọ Avivẹ, ukoko nana ọ gbẹ jariẹ hẹ. Uwhremu na, o tẹ wariẹ romavia, a te bi sei Okugbe Erẹwho. Fikiere, ma sae ta nọ ukoko nana ẹmema arao ojihẹ na o dikihẹ kẹ.

11. Eme egọmeti akpọ na a be lẹliẹ ahwo ru, kọ fikieme ozọ rai u gbe ro mu omai hi?

¹¹ Egọmeti akpọ na a bi ru nọ ahwo a be rọ wọso Jihova gbe idibo riẹ. O wọhọ ẹsenọ a bi koko “ivie otọakpọ na soso” họ kẹ ẹmo Amagidọn, nọ ọ rrọ ẹmo “ẹdẹ ologbo Ọghẹnẹ Erumeru na.” (Evia. 16:13, 14, 16) Rekọ jọ ozọ u mu omai hi. Jihova Ọghẹnẹ oride mai na ọ te jowọ kpata kpata re o siwi ahwo kpobi nọ a be romakpotọ kẹ esuo riẹ.—Izik. 38:21-23.

12. Eme ọ te via kẹ erao ijihẹ na kpobi?

¹² Eme ọ te via kẹ erao ijihẹ na kpobi? Obe Eviavia 19:20 o kẹ uyo na. O ta nọ: “A te mu arao ojihẹ na avọ ọruẹaro ọrue nọ ọ jẹ jọ aro riẹ ru eware eka na, enọ o ro su ahwo nọ a wo oka arao ojihẹ na thọ gbe ahwo nọ a be gọ ẹmema riẹ. Epanọ a gbẹ rọ rrọ uzuazọ na, a te gbolo aimava fihọ ẹtẹre erae nọ isọ-ọre e be jọ to.” Fikiere epanọ ewegrẹ Ọghẹnẹ a gbe bi ro su na, Jihova Ọghẹnẹ ọ vẹ te raha ae no bẹdẹ bẹdẹ.

13. Eme egọmeti akpọ na a be gwọlọ nọ mai Ileleikristi ma re ru?

¹³ Eme u fo nọ ma re ru? Mai Ileleikristi, abọ Jihova Ọghẹnẹ gbe Uvie riẹ ọvo ma rẹ jọ. (Jọn 18:36) Koyehọ, ma re dhomahọ esuo akpọ na vievie he. Rekọ re ma sai ru ere, ma re wo udu keme egọmeti akpọ na a gwọlọ nọ ma dhomahọ ẹme isuẹsu je votu kẹ ae. Ahwo kpobi nọ a ru ere, o wọhọ ẹsenọ a bi kpe oka arao ojihẹ na họ ae. (Evia. 13:16, 17) Ohwo kpobi nọ o dhomahọ isuẹsu akpọ na, yọ o wo oka arao ojihẹ na no. Eva ohwo otiọye e te were Jihova ha, yọ o ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ gbe he. (Evia. 14:9, 10; 20:4) Fikiere o roja gaga re mai kpobi ma kẹnoma kẹ isuẹsu akpọ na lelele, o tẹ make rọnọ a be gba omai họ re ma dhomahọ isuẹsu akpọ na.

OGBERẸ OLOGBO NA O TI WHU UWHU OMOVUỌ

14. Evaọ obe Eviavia 17:3-5, eme Jọn ukọ na ọ ruẹ nọ u gbe rie unu gaga?

¹⁴ Jọn ukọ na ọ ta nọ oware jọ nọ ọ ruẹ “u gbe [rie] unu gaga.” Eme ọye? Ọ ruẹ aye jọ nọ ọ be dhẹ arao ojihẹ jọ evaọ usu erao ijihẹ nọ ma ta ẹme te no na. (Evia. 17:1, 2, 6) Ebaibol ọ ta nọ aye nana yọ “ogberẹ ologbo,” a te je sei “Babilọn Ologbo na.” O lele “ivie otọakpọ na” “gbe-ọfariẹ.”—Se Eviavia 17:3-5.

15-16. Ono họ “Babilọn Ologbo na,” kọ ẹvẹ ma rọ riẹ ere?

¹⁵ Ono họ “Babilọn Ologbo na”? Aye nana nọ a se “Babilọn Ologbo na” ọ sai dikihẹ kẹ isu akpọ na ha keme a jọ Ebaibol ta nọ o lele isu akpọ na gbe-ọfariẹ. (Evia. 18:9) Ọ rẹ tubẹ gwọlọ ta họ isu na obọ ẹsejọ. Oyejabọ Ebaibol ọ rọ ta nọ ọ be dhẹ arao ojihẹ na. Yọ ọ sai dikihẹ kẹ ihreki akpọ Setan nana nọ e be wha ahwo re na ha keme a jọ oria ofa evaọ obe Eviavia se ai “egba-ihreki otọakpọ na.”—Evia. 18:11, 15, 16.

¹⁶ A tẹ jọ Ebaibol fodẹ “ogberẹ,” ẹsejọ a rẹ rehọ iẹe ta kpahe ahwo nọ a se omarai eg’Ọghẹnẹ rekiyọ a bi duomahọ edhọgọ hayo ru eware efa nọ i dhesẹ nọ a bi mu usu kugbe akpọ na. (1 Irv. 5:25; Jem. 4:4) Rekọ ahwo nọ a be gọ Ọghẹnẹ no eva ze a rrọ ere he. A jọ Ebaibol se ai ‘emetẹ-kọkọ’ hayo ahwo nọ “a rrọ kọkọ.” (2 Kọr. 11:2; Evia. 14:4) Evaọ oke anwae, a jẹ hae gọ edhọ gaga evaọ ẹwho Babilọn. Fikiere ma sae ta nọ Babilọn Ologbo na họ egagọ erue kpobi nọ e rrọ otọakpọ na.—Evia. 17:5, 18; kpohọ jw.org ọrọ Isoko, re who se uzoẹme na “Eme Họ Babilọn Ologbo Na?”

17. Eme ọ te via kẹ Babilọn Ologbo na?

¹⁷ Eme ọ te via kẹ Babilọn Ologbo na? Obe Eviavia 17:16, 17 o kẹ uyo onọ na. O ta nọ: “Izei ikpe nọ whọ ruẹ na gbe arao ojihẹ na a ti mukpahe ogberẹ na a ve ti fi ei họ ababọ jẹ bae fihọ, a vẹ te re uwo-oma riẹ no jẹ rehọ erae mahe iẹe no riẹriẹriẹ. Keme Ọghẹnẹ o fi iroro na họ udu rai re a ru ẹjiroro riẹ.” Jihova o ti ru nọ isu akpọ na a te rọ rehọ arao ojihẹ ọwawae na, koyehọ ogbẹgwae Okugbe Erẹwho na rọ raha egagọ erue na kpobi no riẹriẹriẹ.—Evia. 18:21-24.

18. Eme ma re ru re ma sai siomano Babilọn Ologbo na riẹriẹriẹ?

¹⁸ Eme u fo nọ ma re ru? Ma rẹ daoma re egagọ mai e jọ “oghẹrẹ egagọ nọ e rrọ fuafo nọ u gbeku hu evaọ aro Ọghẹnẹ.” (Jem. 1:27) Joma kẹnoma kẹ oware kpobi nọ u wobọ kugbe egagọ erue. Eware wọhọ iwuhrẹ erue, ehaa egedhọ, iruemu ọfariẹ-ogbe, gbe iruẹru imizi. U te no ere no, joma hai whowho kẹ ahwo kpobi re a “no eva riẹ no,” re izieraha egagọ erue e se ae ba ewholo.—Evia. 18:4.

UYE NỌ U TI TE ỌWEGRẸ OLOGBO ỌGHẸNẸ NA

19. Ono họ “araomuomu idudu ologbo jọ nọ ọ rrọ wawae wọhọ erae” na?

¹⁹ A jọ obe Eviavia fodẹ “araomuomu idudu ologbo jọ nọ ọ rrọ wawae wọhọ erae.” (Evia. 12:3) Araomuomu idudu ologbo nana ọ họre Jesu avọ ikọ-odhiwu riẹ. (Evia. 12:7-9) Ọ be họre idibo Ọghẹnẹ, ọ tẹ be jẹ kẹ erao ijihẹ nọ i kiọkọ, koyehọ isu akpọ na ogaga nọ a bi ro su. (Evia. 12:17; 13:4) Ono họ araomuomu idudu ologbo nana? Ọye họ “araomuomu anwae na, ọnọ a re se Ẹdhọ gbe Setan” na. (Evia. 12:9; 20:2) Ọye o bi gele ewegrẹ Ọghẹnẹ nọ i kiọkọ uzou họ.

20. Eme ọ te via kẹ araomuomu idudu ologbo na?

²⁰ Eme ọ te via kẹ araomuomu idudu na? Obe Eviavia 20:1-3 o ta nọ ukọ-odhiwu jọ o ti gbolo Setan fihọ ọgọdọ odidi. O te wọhọ ẹsenọ a fi ei họ uwou-odi. Ọ te gbẹ sai wo ẹgba ọvuọvo ho. Setan o gbe ti “su erẹwho na thọ ofa ha bẹsenọ ikpe odu (1,000) na i re re no.” Kẹsena a vẹ te raha Setan avọ idhivẹri riẹ kpobi no riẹriẹriẹ. Ọrahakufiẹ nana Ebaibol o se “ẹtẹre erae avọ isọ-ọre” nọ a ti gbolo ai fihọ na. (Evia. 20:10) Akpọ ọ te were kẹhẹ nọ a tẹ raha Setan avọ idhivẹri riẹ no.

21. Fikieme eva e be rọ were omai?

²¹ Eva e were omai gaga nọ ma rọ riẹ oware nọ eware eka nọ a ta kpahe evaọ obe Eviavia na i dikihẹ kẹ. Ma riẹ ewegrẹ Jihova no, gbe oware nọ o te via kẹ ae. Agbẹta nọ a rọ jọ obe Eviavia ta nọ “eva e rẹ were ohwo nọ o bi se eme eruẹaruẹ nana do via gbe enọ i bi yo.” (Evia. 1:3) Kọ a tẹ raha ewegrẹ Ọghẹnẹ no, eghale vẹ ahwo nọ a be gọ Ọghẹnẹ a ti wo? Ma te kẹ uyo onọ yena evaọ uzoẹme notha.