Kọ Whọ be Hae “rọ Unevaze Yoẹme”?

1. Eme o gbẹ rọ lọhọ ẹsejọ họ re ma yoẹme?

KỌ O be hae jọ bẹbẹ kẹ owhẹ ẹsejọ re who yoẹme? O jẹ hae jọ bẹbẹ kẹ Devidi ovie na re o yoẹme kẹ Ọghẹnẹ ẹsejọ. Oyejabọ nọ ọ rọ lẹ nọ: “Fiobọhọ kẹ omẹ re mẹ rọ unevaze yoẹme kẹ owhẹ.” (Ol. 51:12) Devidi o you Jihova. Ghele na, evaọ ẹsejọ o jẹ hae lọhọ kẹe he re o ru oware nọ Jihova ọ ta. Yọ ere o be hae jọ kẹ omai na re. Eme o be wha onana ze? Ọrọ ọsosuọ, mai kpobi erahaizi. Ma rẹ gwọlọ nọ orọ udu mai na ọvo ma re ru. Ọrọ avọ ivẹ, Setan ọ be rọ kpahe omai tuatuatua re ma veghe uzou kẹ Ọghẹnẹ wọhọ epanọ ọyomariẹ o ru. (2 Kọr. 11:3) Ọrọ avọ esa, ahwo a bi yoẹme evaọ akpọ na ha. Ebaibol ọ ta nọ a wo “ẹzi nọ ọ be kpọ emọ aghẹmeeyo.” (Ẹf. 2:2) Fikiere, joma daoma hai yoẹme o tẹ make rọnọ udu mai o be vuẹ omai nọ ma ru onọ u je omai hayo nọ Ẹdhọ o te bi ru re ma siọ ẹme ba eyo. Yọ ma rẹ rọ aro kele ahwo-akpọ nọ a bi yoẹme he he. Ma rẹ daoma yoẹme kẹ Jihova gbe ahwo nọ ọ vuẹ omai nọ ma yoẹme rai.

2. Eme u dhesẹ re ma “rọ unevaze yoẹme”? (Jemis 3:17)

² Se Jemis 3:17. Ọghẹnẹ ọ rehọ Jemis kere nọ ahwo nọ a wo areghẹ a rẹ “rọ unevaze yoẹme.” Eme họ otọ ẹme yena? Ahwo nọ Jihova ọ vuẹ omai nọ ma yoẹme kẹ, a tẹ vuẹ omai nọ ma ru oware jọ, u fo nọ a rẹ gba omai họ re ma te ti yoẹme he. U re no omai eva ze. Rekọ ohwo jọ ọ tẹ be vuẹ omai nọ ma ru oware nọ Jihova ọ ta nọ ma ru hu, ma re yoẹme kẹe he.—Iruẹru 4:18-20.

3. Fikieme ma re ro yoẹme kẹ esẹgbini mai, ahwo egọmeti gbe ekpako ukoko?

³ Jihova ọ tẹ vuẹ omai nọ ma ru oware jọ, ma rẹ gwọlọ nwani ru ei ovavo. Keme ma riẹ nọ Jihova ọ te vuẹ omai nọ ma ru oware nọ o rẹ wha uye se omai hi. (Ol. 19:7) Rekọ otẹrọnọ ohwo-akpọ ọ vuẹ omai na, ma rẹ gwọlọ gbe roro iei tao keme izi ahwo-akpọ e gba wọhọ erọ Ọghẹnẹ hẹ. O make rrọ ere na, Jihova Ọsẹ obọ odhiwu mai ọ ta nọ, jọ emọ a yoẹme kẹ esẹgbini rai. Yọ ọ vuẹ omai nọ ma yoẹme kẹ ahwo egọmeti gbe ekpako ukoko na. (Itẹ 6:20; 1 Tẹs. 5:12; 1 Pita 2:13, 14) Ma te bi yoẹme kẹ ahwo nana, yọ Jihova ma bi yoẹme kẹ na. Ma te ta kpahe epanọ ma sai ro yoẹme kẹ ahwo yena o tẹ make rọnọ a vuẹ omai nọ joma ru oware jọ nọ o nwani kiehọ omai oma tere he.

HAI YOẸME KẸ ỌSẸGBONI RA

4. Eme ọ be whae ze nọ emọ buobu a gbe bi ro yoẹme kẹ esẹgbini rai hi?

⁴ Ẹsejọ o rẹ jọ bẹbẹ kẹ emọ re a yoẹme. Ebaibol ọ ta nọ emọ a te “ghẹmeeyo kẹ esẹgbini” rai. (2 Tim. 3:1, 2) Fikieme emọ buobu a gbẹ rọ gwọlọ yoẹme kẹ esẹgbini rai hi? Emọ jọ a re rri nọ esẹgbini rai a bi ru oware nọ Ọghẹnẹ ọ ta ha, rekọ a be vuẹ ae nọ jọ a ru ei. A ve bi roro nọ, ‘Fikieme ọsẹgboni mẹ a rẹ rọ vuẹ omẹ nọ me ru oware nọ ae omarai a bi ru hu?’ Emọ efa jọ a re roro nọ, izi nọ ọsẹgboni rai a bi fihọ kẹ ai na, nọ akpọ nọ a gbẹ be jọ koko izi itieye na ha. A re roro nọ ọsẹgboni rai a be rọ ifi gba ae. Kọ ere whẹ omara who rri rie re? O lọhọ kẹ emọ buobu hu re a ru oware nọ Jihova ọ ta. Rekọ Jihova ọ vuẹ emọ nọ: “Wha yoẹme kẹ esẹgbini rai evaọ oghẹrẹ nọ o rẹ were Olori na, keme onana u kiẹrẹe.” (Ẹf. 6:1) Kọ eme o ti fiobọhọ kẹ owhẹ hai yoẹme kẹ ọsẹgboni ra?

5. Ẹvẹ iku nọ e rrọ Luk 2:46-52 i ro dhesẹ nọ Jesu ọ jẹ hai yoẹme kẹ ọsẹgboni riẹ ẹsikpobi?

⁵ Nọ Jesu ọ jọ otọakpọ, ọ jẹ hai yoẹme kẹ ọsẹgboni riẹ ẹsikpobi. Daoma rọ aro kele iei. (1 Pita 2:21-24) Jesu ọ jọ ohwo ọgbagba, rekọ ọsẹgboni riẹ a gba ha. Ghele na, ọ jẹ kẹ ae adhẹẹ nọ a tẹ maki ru oware jọ thọ hayo nọ a te ru ei oware nọ o kẹ riẹ uye. (Ọny. 20:12) Kọ whọ kareghẹhọ oware nọ o via nọ Jesu ọ jọ ikpe ikpegbivẹ? (Se Luk 2:46-52.) Ọye avọ ọsẹgboni riẹ a kpobọ Jerusalẹm. Nọ a je bi kpozi, a te kpo siọ Jesu ba. U fo nọ Meri avọ Josẹf a re rri sọ emọ rai kpobi a rrọ kugbe ai nọ a ku ehaa na họ no taure a te ti muhọ ekpo, rekọ a ru ere he. Uwhremu na nọ a jẹ te ruẹ e riẹ no, Meri ọ tẹ be vuẹ Jesu nọ avọ ọsẹ riẹ a gwọlọ e riẹ oma sa no. Jesu ọ hae sae ta kẹ Meri nọ ọye ọ wha riẹ ze he, inọ ae omarai a wha riẹ ze. Rekọ o ru ere he. Jesu ọ rọ unu kpotọ ta ẹme kẹ ae avọ adhẹẹ, o lele i rai si ẹme na ha. Rekọ Josẹf avọ Meri “a wo otoriẹ ẹme nọ ọ jẹ ta kẹ ae na ha.” O make jọ ere na, Jesu “ọ ruabọhọ jẹ romakpotọ kẹ ae.”

6-7. Eme emọ a rẹ kareghẹhọ nọ o te lẹliẹ ai yoẹme kẹ esẹgbini rai?

⁶ Ẹsejọ ọsẹgboni ra a sai ru owhẹ thọ hayo o sae jọ nọ a riẹ oghẹrẹ nọ eware e rrọ kẹ owhẹ dẹẹ hẹ. Kọ onana o be whae ze nọ whọ gbẹ rọ gwọlọ yoẹme kẹ ai hi? O tẹ rrọ ere, eme whọ sai ru? Ọrọ ọsosuọ, roro kpahe epanọ eva e te were Jihova te nọ who te yoẹme kẹ ai. Ebaibol ọ ta nọ “o rẹ were Olori na” nọ who te bi yoẹme kẹ ọsẹgboni ra. (Kọl. 3:20) Nọ ọsẹgboni ra a gbẹ riẹ oghẹrẹ nọ eware e rrọ kẹ owhẹ hẹ, hayo nọ a te fi izi egaga họ kẹ owhẹ, Jihova ọ rẹ riẹ. Rekọ nọ who te ru oware nọ a vuẹ owhẹ ghele, eva ra e te were iẹe gaga.

⁷ Ọrọ avọ ivẹ, roro kpahe epanọ eva ra e te were ọsẹgboni ra te nọ who te yoẹme kẹ ai. Fikinọ who bi yoẹme, a ti fievahọ owhẹ viere. (Itẹ 23:22-25) Oniọvo-ọmọzae jọ nọ a re se Alexandre nọ ọ rrọ ohwo Belgium ọ ta nọ: “Nọ me mu ẹme họ eyo kẹ ọsẹgboni mẹ gaga no, ma tẹ te kẹle ohwohwo gaga yọ ma bi yerikugbe whẹtiẹ whẹtiẹ.”b Ọrọ avọ esa, kareghẹhọ nọ who te bi yoẹme kẹ ọsẹgboni ra enẹna, u ti fiobọhọ kẹ owhẹ nọ whọ be kpako ze na. Paulo nọ ọ be rria obọ Brazil ọ ta nọ: “Fikinọ mẹ be hai yoẹme kẹ ọsẹgboni mẹ, o tẹ reria omẹ obọ no. Onana u fiobọhọ kẹ omẹ nọ me bi ro yoẹme kẹ Jihova gbe ahwo nọ ọ ta nọ ma yoẹme kẹ.” A jọ Ebaibol fodẹ obọdẹ erere jọ nọ o ti te owhẹ nọ who te bi yoẹme kẹ ọsẹgboni ra. Ọ ta nọ: “Re o ruẹsi woma kẹ owhẹ, whọ vẹ ruẹse gbẹ jọ otọakpọ na oke krẹkri.”—Ẹf. 6:2, 3.

8. Fikieme emọ buobu a be rọ daoma yoẹme kẹ esẹgbini rai?

⁸ Emọ buobu a muẹrohọ nọ a te yoẹme kẹ ọsẹgboni rai, ẹsiẹe eware e rẹ riẹ nya kẹ ai. Ọsẹgboni Luiza nọ ọ rrọ obọ Brazil a rọwo nọ o re wo ifonu hu evaọ oke jọ. Oware na o jẹ kẹe uye gaga. Luiza o je roro nọ, ‘Emaha ibe mẹ ae a wo ifonu na, kọ ẹvẹ me gbe wo ho?’ Uwhremu na, ọ tẹ te ruẹ nọ emamọ oware nọ o rẹ thọe, ọsẹgboni riẹ a ru na. Ọ ta nọ: “Ọsẹgboni mẹ a te fi uzi jọ họ kẹ omẹ, me re rri rie nọ ifi a be rọ gba omẹ hẹ, rekọ a be vuẹ omẹ oware nọ me re ru re me gbe kie ruọ ọgọdọ họ.” Oniọvo ọfa jọ nọ a re se Elizabeth nọ ọ rrọ obọ United States ọ ta nọ o rẹ jọ bẹbẹ kẹe ẹsejọ re o yoẹme kẹ ọsẹgboni riẹ. Kọ eme o bi fiobọhọ kẹe? Enẹ oniọvo na ọ ta di: “Ẹsejọ nọ ọsẹgboni mẹ a te fi uzi jọ họ kẹ omẹ, nọ mẹ gbẹ riẹ oware nọ a rọ fiki riẹ fi uzi na họ họ, mẹ rẹ kareghẹhọ erere nọ o te omẹ nọ me koko uzi jọ nọ a fihọ kẹ omẹ.” Oghẹrẹ eme itieye na Monica nọ ọ be rria obọ Armenia ọ ta re. Ọ ta nọ ẹsenọ o yoẹme kẹ ọsẹgboni riẹ, eware e rẹ mae riẹ nya kẹe.

HAI YOẸME KẸ ENỌ I WO UDU-ESUO OKPEHRU

9. Ẹvẹ ahwo buobu a re rri izi nọ egọmeti o fihọ?

⁹ A jọ Ebaibol se isu egọmeti na enọ i wo “udu-esuo okpehru.” (Rom 13:1) Ahwo buobu a rẹ ta nọ u fo re ma koko izi nọ egọmeti o fihọ keme a be ginẹ daoma kẹ omai. Rekọ ẹsejọ nọ egọmeti o te fi izi jọ họ nọ u kiehọ ae oma ha, a rẹ gwọlọ koko ai hi. Wọhọ oriruo, evaọ orẹwho Europe jọ, ahwo buobu nọ a kiẹriwi a ta nọ: “U fo re ohwo ọ hwa osa-uzou ho nọ o te rri nọ ugho na o bu ga hrọ.” Onana o soriẹ ze nọ ahwo orẹwho yena a gbẹ be rọ hwa osa-uzou kpobi nọ egọmeti ọ ta nọ a hwa ha.

10. Fikieme u je fo re ma koko izi nọ egọmeti o fihọ, nọ e gbẹ maki kiehọ omai oma ha?

¹⁰ Ebaibol ọ ta nọ isu ahwo-akpọ a ti ru nọ ahwo a te rọ ruẹ uye. Setan họ ọnọ o wuzou rai, yọ Ọghẹnẹ ọ te raha ae no kẹle. (Ol. 110:5, 6; Ọtausi. 8:9; Luk 4:5, 6) Rekọ Ebaibol ọvona ọ ta re nọ: “Ohwo kpobi nọ ọ be wọso enọ i bi su na yọ ọ be wọso ọruẹrẹfihotọ Ọghẹnẹ.” Jihova ọ kuvẹ re isu na a fi izi họ re eware i gbe zighi ga hrọ họ bẹsenọ ọ rẹ rọ Uvie riẹ ze, yọ ọ gwọlọ nọ ma yoẹme kẹ ai. Ebaibol ọ ta nọ: “Wha kẹ ahwo kpobi onọ u te rai.” Onana u dhesẹ nọ ma rẹ hwa osa-uzou kẹ isu na, ma rẹ kẹ ae adhẹẹ je yoẹme kẹ ai. (Rom 13:1-7) Ẹsejọ, o sae jọ nọ uzi jọ nọ egọmeti o fihọ u kiehọ omai oma tere he, hayo oware jọ nọ a gwọlọ nọ ma ru, ọmọziọ oware u ti no omai obọ họ re ma sai ru ei. O tẹ make rrọ ere, joma ru oware nọ a gwọlọ kẹ ai keme ere Jihova ọ gwọlọ nọ ma ru. Rekọ a tẹ vuẹ omai nọ ma ru oware jọ nọ Ọghẹnẹ o mukpahe, ma re ru ei vievie he.—Iruẹru 5:29.

11-12. Eme obe Luk 2:1-6 o ta nọ Josẹf avọ Meri a ru dede nọ eware e lọhọ kẹ ae he, kọ eme o no rie ze? (Rri iwoho na re.)

¹¹ Josẹf avọ Meri a ru oware nọ egọmeti oke yena a ta nọ a ru dede nọ o lọhọ kẹ ai hi. U fo re ma rọ aro kele ai. (Se Luk 2:1-6.) Nọ Meri o dihọ te eyẹ no, Ọgọstọs nọ ọ jọ osu Rom o te jie uzi jọ. Anọ ohwo kpobi o kpohọ ọvuọ ẹwho riẹ nyai kere odẹ fihotọ. Koyehọ Josẹf avọ Meri a ti kpobọ ẹwho rai nọ a re se Bẹtlẹhẹm. No oria nọ a jọ na te obei u thabọ te enwenọ emaele udhone gbe ikpegbesa (ikilomita 150), yọ edhere na ọ jọ igbigbehru. Kareghẹhọ nọ Meri o dihọ te eyẹ. Fikiere, erẹ na ọ te lọhọ kẹe vievie he. O sae jọ nọ a jẹ ruawa gaga. Ẹsejọhọ Josẹf o je roro nọ, ‘Kọ eva eyẹ e tẹ da Meri evaọ edhere, eme ma ti ru?’ Ọmọ nọ ọ te jọ Mesaya na ẹdẹfa ma be ta ẹme riẹ na. Kọ aimava a ta nọ a rẹ siọ oware nọ egọmeti ọ ta na ba eru fikinọ Meri o dihọ na?

¹² Epanọ eware e jọ kẹ Josẹf avọ Meri na o sae lẹliẹ ozọ mu ai. Ghele na, a yoẹme dede nọ o lọhọ kẹ ai hi. Yọ Jihova ọ ghale rai fikinọ a yoẹme. A te obọ Bẹtlẹhẹm gbẹsinẹdẹ. Meri ọ tẹ jẹ jọ obei yẹ oma kọkọ. Obei nọ a nya na o lẹliẹ eruẹaruẹ Ebaibol jọ rugba dede.—Mae. 5:2.

13. Ma tẹ be hai ru oware nọ egọmeti ọ ta, ẹvẹ o sai ro fiobọhọ kẹ inievo mai?

¹³ Ma te bi yoẹme kẹ isu egọmeti, erere o re te omai gbe amọfa. Ẹvẹ ma rọ ta ere? Uye nọ u re te ohwo nọ o yoẹme he o re te omai hi. (Rom 13:4) Ma tẹ be hai yoẹme kẹ isu egọmeti, o rẹ so ẹe ze nọ a rẹ rọ rehọ emamọ ubiẹro rri omai Isẹri Jihova. Ikpe buobu nọ e vrẹ, utu ahwo jọ evaọ Nigeria a je le uje bi ru ozighi fikinọ egọmeti ọ ta nọ a hwa osa-uzou. Ẹdẹ jọ nọ inievo na a je ru ewuhrẹ evaọ obọ Ọgwa Uvie, isoja a tẹ ruọ evaọ ọgwa na be gwọlọ ahwo nọ a bi ru ozighi na. Ọnọ o wuzou rai ọ tẹ ta kẹ ai nọ: “Wha kpokpo Isẹri Jihova ha, ahwo yena a rẹ hwa osa-uzou.” Whọ ruẹ na! Ma tẹ be hai koko izi egọmeti, o te whae ze nọ a te hae rọ rehọ emamọ ubiẹro rri omai. Yọ ẹdẹ ese na, oware yena o sai siwi uzuazọ inievo mai.—Mat. 5:16.

14. Eme oniọvo jọ o ru nọ o be lẹliẹe yoẹme kẹ isu egọmeti?

¹⁴ Ẹsejọ, oware jọ o sae via nọ o gbẹ rọ lọhọ kẹ omai hi re ma yoẹme kẹ ahwo egọmeti. Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Joanna nọ ọ rrọ obọ United States ọ ta nọ: “Mẹ jẹ gwọlọ nọ me re gbe yoẹme kẹ ahwo egọmeti vievie he keme oware nọ a ru ahwo uviuwou mẹ jọ o yoma gaga.” Rekọ Joanna ọ tẹ jẹ daoma re o gbe rri eware epanọ o bi rri rai na ha. Kọ eme o ru? O gbe je se eme nọ ahwo a fihọ itanẹte nọ e rẹ lẹliẹ eva ahwo egọmeti dhae he. (Itẹ 20:3) Ọ lẹ se Jihova re o fiobọhọ kẹe fievahọ iẹe, re o gbe roro nọ a te si ahwo jọ no isu no, eware i ti ro woma ha. (Ol. 9:9, 10) U te no ere no, o je se izoẹme nọ a jọ ta kpahe epanọ mai Ileleikristi ma gbe ro kuomagbe isuẹsu akpọ na ha. (Jọn 17:16) Sista Joanna ọ ta nọ, enẹna ọ be daoma rọ adhẹẹ kẹ ahwo egọmeti yọ o bi yoẹme kẹ ai. O tẹ whae ze nọ udu u ro tei otọ gaga.

HAI YOẸME KẸ AHWO NỌ JIHOVA O RO MU EVAỌ UKOKO NA

15. Fikieme o rẹ rọ jọ bẹbẹ ẹsejọ re ma ru oware nọ ukoko Jihova o ta?

¹⁵ Jihova ọ vuẹ omai nọ ma hai “yoẹme kẹ enọ e be kobaro” evaọ ukoko na. (Hib. 13:17) Jesu nọ o wuzou ukoko na ọ rrọ gbagba, rekọ ahwo nọ Jihova o ro mu evaọ ukoko na a gba ha. Ẹsejọ o rẹ bẹ omai re ma yoẹme nọ a tẹ vuẹ omai nọ ma ru oware jọ nọ ma gwọlọ ru hu. Oware utiọye na o via kẹ Pita ukọ na. Ẹdẹ jọ ukọ-odhiwu ọ jọ eruẹaruẹ vuẹe nọ ọ re erao jọ nọ a jọ Uzi Mosis ta nọ e fo ho. Isiasa soso Pita ọ se inọ ọ rẹ re oghẹrẹ erao itieye na ha. (Iruẹru 10:9-16) Fikieme Pita ọ rọ se? Keme ọ be hai ru oware nọ ukọ-odhiwu na ọ be vuẹe na vẹre he. Ọnọ ọ riẹ anwẹdẹ na ọvo o tilẹmu. Ukọ-odhiwu nọ ọ rrọ gbagba ọye Pita ọ be se thahe thahe kẹ na. Otẹrọnọ o bẹ Pita re o yoẹme kẹ ukọ-odhiwu, u dhesẹ nọ o rẹ lọhọ họ re ma yoẹme nọ ahwo-akpọ ibe mai a be vuẹ omai.

16. Nọ a vuẹ Pọl nọ o ru oware jọ nọ ohwo ọ sai rri nọ u wotọ họ, eme o ru? (Iruẹru Ikọ 21:23, 24, 26)

¹⁶ Pọl ukọ na ọ “rọ unevaze yoẹme” dede nọ a vuẹ riẹ nọ jọ o ru oware nọ ohwo ọ sai rri nọ u wotọ họ. Ileleikristi jọ nọ e jọ ahwo Ju a yo nọ Pọl o bi wuhrẹ ahwo inọ jọ a “gbabọkẹ uzi Mosis.” Rekọ o ru oware utiọye he. (Iruẹru 21:21) Ekpako nọ e jọ obọ Jerusalẹm a tẹ vuẹ se Pọl nọ, jọ ọ rehọ ezae ene kugbe oma re ọ nyai ru oma riẹ fo evaọ obọ etẹmpol na wọhọ epanọ uzi Mosis o ta. Ahwo kpobi a vẹ te riẹ nọ o bi koko Uzi na. Rekọ Pọl ọ riẹ nọ o gbẹ gwọlọ nọ a re koko uzi Mosis hi yọ ọ riẹ nọ o ru oware ọvo thọ họ. Ghele na, ọ rọwo nọ o re ru oware nọ a vuẹ riẹ na. Ebaibol ọ ta nọ: “Okiokiọ riẹ Pọl ọ tẹ rehọ ezae na kugbe oma o te voro oma riẹ gbe oma ezae na.” (Se Iruẹru Ikọ 21:23, 24, 26.) Fikinọ Pọl o yoẹme, o soriẹ ze nọ inievo na kpobi a jẹ rọ riẹ yerikugbe.—Rom 14:19, 21.

17. Eme whọ jọ oware nọ o via kẹ Stephanie na wuhrẹ?

¹⁷ O jọ bẹbẹ kẹ oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Stephanie re o ru oware nọ inievo nọ e be rẹrote iruo Uvie na evaọ orẹwho rai a ta. Utu ẹvẹrẹ ọfa avọ ọzae riẹ a jọ, yọ o jẹ were ai oma. Rekọ uwou ogha u te kere se ai nọ utu yena o te gbẹ jariẹ hẹ. A tẹ vuẹ Sista Stephanie avọ ọzae riẹ nọ jọ a zihe kpohọ ukoko ẹvẹrẹ rai. Stephanie ọ ta nọ: “Eva e were omẹ vievie he. Me je roro nọ ohwo ọvo ọ rrọ ukoko ẹvẹrẹ mai na nọ ma rẹ nyai fiobọhọ kẹ hẹ.” Ghele na, oniọvo na o ru oware nọ ukoko o ta. Ọ ta nọ: “Uwhremu na mẹ tẹ te ruẹ nọ emamọ oware ukoko na o ru na. Ma bi fiobọhọ kẹ emọ nọ esẹgbini rai e rrọ ukoko na ha. Ere ọvo ho, me bi wuhrẹ Ebaibol kugbe oniọvo jọ nọ ọ wariẹ mu iruo Uvie na họ, yọ me bi wo uvẹ ru ewuhrẹ omobọ mẹ ziezi. Udu u bi brukpe omẹ vievie he keme me bi ru oware kpobi nọ ukoko na o ta.”

18. Erere vẹ o re te omai nọ ma te bi yoẹme?

¹⁸ Ma rẹ daoma riẹ epanọ a re yoẹme. Orọnikọ okenọ eware e jọ lọlọhọ Jesu o ro wuhrẹ ẹmeoyo ho. Ebaibol ọ ta nọ, o “wuhrẹ ẹmeoyo no eware nọ ọ ruẹ uye rai ze.” (Hib. 5:8) Nọ ẹbẹbẹ jọ ọ tẹ rrọ otọ kẹ omai, o sai fiobọhọ kẹ omai wuhrẹ epanọ a re yoẹme wọhọ Jesu. Evaọ okenọ ẹyao COVID-19 na o ro muhọ obọ, ukoko o tẹ ta nọ ma gbe kpohọ ewuhrẹ evaọ obọ Ọgwa Uvie he. A ta re nọ ma gbe kpohọ usi uwoma no uwou ruọ uwou ho. Kọ o jọ bẹbẹ kẹ owhẹ re who yoẹme? O sae jọ ere. Rekọ who yoẹme ghele yọ ẹmeoyo ra na o siwi owhẹ. Whẹ avọ inievo na wha tẹ jẹ rehọ oghẹrẹ ọfa kuomagbe yọ onana o lẹliẹ eva ra were Jihova gaga. Fikinọ ma bi yoẹme enẹna, o te gbẹ bẹ omai hi re ma ru oware kpobi nọ ukoko na o vuẹ omai evaọ oke uye ulogbo na, keme ere ma te sae rọ zọ.—Job 36:11.

19. Fikieme whọ rọ gwọlọ yoẹme?

¹⁹ Ma wuhrẹ no inọ ma te bi yoẹme, ma re wo eghale buobu. Rekọ oware nọ o be mae lẹliẹ omai yoẹme kẹ Jihova họ, fikinọ ma you rie, yọ ma gwọlọ nọ eva mai e were iẹe. (1 Jọn 5:3) Oware ọvo ọ riẹ nọ ma re ru kẹ Jihova nọ u ti te enọ o ru kẹ omai no ho. (Ol. 116:12) Rekọ ma sai yoẹme kẹe gbe ahwo nọ ọ ta nọ ma yoẹme kẹ. Ma te ru ere, u dhesẹ nọ ma wo areghẹ, yọ ahwo nọ a wo areghẹ, a re ru udu Jihova ghọghọ.—Itẹ 27:11.