Eware nọ Ma re Wuhrẹ No Eruẹaruẹ Jekọp Ze—Abọ 1

1-2. Eme Jekọp o ru nọ okenọ o bi ti ro whu u muhọ ete no? (Rri uwoho nọ o rrọ uke Uwou-Eroro na re.)

IKPE ikpegbihrẹ e vrẹ no nọ te Jekọp te uwou riẹ soso a ro no Kenan kpobọ Ijipti. (Emu. 47:28) Okenọ o te Ijipti, eva e were riẹ gaga inọ ọ ruẹ Josẹf ọmọzae riẹ nọ o you gaga na no, uviuwou riẹ kpobi a tẹ jẹ rrọ kugbei no. Rekọ nọ Jekọp ọ ruẹ nọ okenọ o ti ro whu o be kẹle no, o te se emọ riẹ ẹgwae. Ẹgwae na o wuzou gaga.—Emu. 49:28.

² Evaọ okenọ u kpemu, nọ ọsẹ o te bi ti whu, o re se emọ riẹ re a nyaze, re o lele ai ta ẹme re o te ti whu. (Aiz. 38:1) Ẹsejọ oke yena ọ rẹ rọ vuẹ ae ohwo nọ ọ te jọ ọkpako uwou na, koyehọ ohwo nọ u re te nọ o te whu no.

3. Ma te rri obe Emuhọ 49:1, 2, eme o rẹ lẹliẹ omai ta nọ eme nọ Jekọp ọ ta kẹ emọ riẹ na i wuzou gaga?

³ Se Emuhọ 49:1, 2. Ẹgwae nọ Jekọp o se na, yọ ẹgwae orua gheghe he. Jekọp yọ ọruẹaro. Jihova o ru nọ ọ rọ ta eware jọ nọ i wuzou gaga nọ e te via kẹ emọ riẹ. Oyejabọ ẹsejọ ma re ro se eme nọ Jekọp ọ ta na eruẹaruẹ nọ Jekọp ọ ruẹ re o te ti whu.

4. U te no emọ Jekọp dẹẹ no, amono ọfa eruẹaruẹ Jekọp na i kiekpahe? (Rri ẹkpẹti na re “Uviuwou Jekọp.”)

⁴ Ma te jọ uzoẹme nana ta kpahe eware nọ Jekọp ọ ta nọ e te via kẹ emezae ene ọsosuọ riẹ, koyehọ, Rubẹn, Simiọn, Livae, gbe Juda. Ma vẹ te jọ uzoẹme notha ta kpahe oware nọ ọ ta kpahe emezae eree nọ i kiọkọ. Ma te jọ izoẹme nana ruẹ nọ orọnikọ emezae riẹ na ọvo eme riẹ na i kiekpahe he, rekọ te emọ nọ a yẹ nọ i zihe ruọ orẹwho Izrẹl uwhremu na. Ma te jẹ jọ uwuhrẹ na ruẹ epanọ eruẹaruẹ Jekọp na i ro rugba. Yọ ma ti wuhrẹ eware jọ no etẹe ze nọ o te lẹliẹ omai riẹ epanọ ma sai ro ru eva were Ọsẹ obọ odhiwu mai Jihova.

RUBẸN

5. Ẹsejọhọ eme Rubẹn o je roro nọ ọsẹ riẹ ọ te kẹe?

⁵ Ọmọ ọsosuọ nọ Jekọp ọ ta ẹme kẹ họ Rubẹn. O se rie nọ: “Rubẹn, whẹ họ ọmọ ọsosuọ mẹ.” (Emu. 49:3) Fikinọ Rubẹn họ ọmọ ọkpako, ẹsejọhọ o je roro nọ abava uku ọsẹ riẹ a te ghale tei, yọ ọye ọdiọ o bi ti te nọ ọsẹ riẹ o te whu no. O sae jọ nọ o je roro re nọ oke o be nya na, nọ ọyomariẹ ọ tẹ kpako te epanọ o re ro whu no, ọmọ riẹ o ve ti je wuzou uviuwou na soso.

6. Fikieme eware nọ i re te ọmọ ọkpako obọ i gbe te Rubẹn obọ họ? (Emuhọ 49:3, 4)

⁶ Rekọ eware nọ i re te ọmọ ọkpako obọ i te Rubẹn obọ họ. (1 Irv. 5:1) Fikieme? Ikpe jọ nọ e vrẹ, o lele ọse ọsẹ riẹ nọ a re se Bilha wezẹ. Bilha yọ odibo-ọmọtẹ Reshẹl, aye Jekọp nọ o you gaga na. Oke nana nọ Jekọp ọ be rọ ta ẹme na yọ Reshẹl o whu bẹ no. (Emu. 35:19, 22) Aye Jekọp nọ a re se Lia ọye o yẹ Rubẹn kẹe. Ẹsejọhọ isiuru egaga nọ o wo oye o wha riẹ ze nọ o ro lele ọse ọsẹ riẹ wezẹ. Hayo o sae jọ nọ o ru ei re Jekọp o gbe you Bilha vi oni riẹ hẹ. Rekọ oware kpobi nọ o wọ riẹ ru oware na kẹhẹ, oware nọ o ru na o dha Jihova eva gaga, yọ o dha ọsẹ riẹ eva re.—Se Emuhọ 49:3, 4.

7. Eme o via kẹ Rubẹn avọ emọ riẹ? (Rri ẹkpẹti na re “Eruẹaruẹ nọ Jekọp Ọ Ruẹ re O te ti Whu.”)

⁷ Jekọp ọ tẹ vuẹ Rubẹn nọ: “Whọ te karo ho.” Yọ ere o ginẹ via. No oka te oka Ebaibol na whọ rẹ ruẹ oria ovo nọ ọmọ Rubẹn jọ hayo ohwo jọ nọ o no unuwou riẹ ze ọ rọ jọ ovie, hayo ozerẹ, hayo ọruẹaro ho. Rekọ orọnọ Jekọp ọ nwane siọ ọmọ riẹ na ha. Orua Rubẹn o jọ usu erua ikpegbivẹ Izrẹl. (Jos. 12:6) Rubẹn ọ nwani yoma re he, o ru emamọ eware jọ. Yọ Ebaibol ọ ta nọ ọ wariẹ gbe-ọfariẹ hẹ.—Emu. 37:20-22; 42:37.

8. Eme ma wuhrẹ no oware nọ o via kẹ Rubẹn ze?

⁸ Kọ eme ma wuhrẹ no oware nọ o via na ze? Ma rẹ gba oma mai gaga re ma gbe gbe-ọfariẹ hẹ. Otẹrọnọ oware jọ nọ o rẹ dha Jihova eva u bi si omai urru, ma rẹ daoma roro kpahe epanọ oware na o te kẹ Jihova uye te nọ ma te ru ei. Ma ve je roro te epanọ oware na o te dha ahwo uwou mai gbe amọfa eva te. Ma rẹ jẹ kareghẹhọ nọ “oware kpobi nọ ohwo ọ be kọ, oye o ti vu.” (Gal. 6:7) Oware nọ o via kẹ Rubẹn na u te je wuhrẹ omai nọ Jihova o wo ohrọ-oriọ gaga. Dede nọ ọ rẹ thọ omai no ebẹbẹ nọ i no oware uyoma nọ ma ru ze he, o re fiobọhọ kẹ omai nọ ma tẹ be daoma ru oware uwoma.

SIMIỌN AVỌ LIVAE

9. Eme o lẹliẹ Jekọp brukpe Simiọn avọ Livae? (Emuhọ 49:5-7)

⁹ Se Emuhọ 49:5-7. Nọ Jekọp ọ ta ẹme kẹ Rubẹn no, ọ tẹ rẹriẹ ovao ku Simiọn avọ Livae. Ẹme nọ ọ ta kẹ ae ọ ga wo umuo ho. Ikpe jọ nọ e vrẹ, ọzae obọ Kenan jọ nọ a re se Shẹkẹm ọ gba Daena ọmọtẹ Jekọp du. Oware na o dha emezae Jekọp eva gaga, yọ o rẹ ginẹ dha ohwo eva. Simiọn avọ Livae a sae gba ofu rai hi. A tẹ lẹliẹ ahwo na họ inọ ezae Shẹkẹm kpobi a tẹ yawo a sae kẹ ai uvẹ inọ a rehọ emetẹ rai. Ere ezae na kpobi a rọ yawo. Nọ a gbẹ rrọ edada na, Simiọn avọ Livae “a tẹ tọlọ ọvuọ ọgbọdọ riẹ, a tẹ ruọ okpẹwho na ọza, a te kpe ọzae kpobi.”—Emu. 34:25-29.

10. Ẹvẹ eruẹaruẹ nọ Jekọp ọ ruẹ kpahe Simiọn avọ Livae na i ro rugba? (Rri ẹkpẹti na re “Eruẹaruẹ nọ Jekọp Ọ Ruẹ re O te ti Whu.”)

¹⁰ Oware nọ aimava a ru na o dha Jekọp eva gaga. Ọ ruẹaro nọ emọ rai a te vaha fihọ orẹwho Izrẹl kpobi. Eruẹaruẹ na i rugba nọ ikpe egba ivẹ gbọ (200) e vrẹ no, nọ ahwo Izrẹl a ruọ Ẹkwotọ Eyaa na no. Otọ nọ a ghale kẹ Juda a jọ kẹ ahwo orua Simiọn ewho jọ nọ e kẹle ohwohwo tere he inọ a rria. (Jos. 19:1) Yọ a kẹ Livae ewho udhuvẹ-gberee (48) nọ e rrọ ọvuọ oboriẹ inọ a rria evaọ orẹwho Izrẹl.—Jos. 21:41.

11. Emamọ eware vẹ ahwo orua Simiọn avọ Livae a ru?

¹¹ Emọ Simiọn gbe emọ Livae a ru oware nọ esẹ rai a ru na ha. Ahwo orua Livae a dikihẹ ga ziezi evaọ egagọ Jihova. Okenọ Ọghẹnẹ o se Mosis kpobọ ehru ugbehru Saena re ọ kẹe izi nọ ahwo Izrẹl a ti koko, nọ ahwo Izrẹl buobu a hẹrẹ Mosis bẹ no, a te ru ọmọ eruẹ igoru, a te mu ei họ ẹgọ. Rekọ nọ Mosis o zihe ze, o je bo nọ jọ ohwo kpobi nọ ọ rrọ abọ Jihova ọ nyabru ei ze, ahwo Livae a tẹ yẹ bru ei. A te fiobọhọ kẹe kpe ahwo nọ e gọ ẹmema na kpobi no. (Ọny. 32:26-29) Ọghẹnẹ ọ tẹ salọ orua Livae re a jọ izerẹ evaọ Izrẹl. Obọdẹ iruo ọ kẹ rai na. (Ọny. 40:12-15; Ik. 3:11, 12) Uwhremu na nọ ahwo Izrẹl a te obọ Kenan, ahwo orua Simiọn a lele ahwo orua Juda kpohọ ẹmo re a mi ahwo Kenan otọ nọ Jihova ọ kẹ rai.—Ibr. 1:3, 17.

12. Eme ma sai wuhrẹ no iku ahwo orua Simiọn avọ Livae ze?

¹² Kọ eme ma wuhrẹ no oware nọ o via na ze? Nọ eva e tẹ be dha owhẹ, daoma gba ofu ra re who gbe ru oware uyoma ha. Otẹrọnọ a ru owhẹ hayo ohwo ra jọ oware uyoma, o rẹ da. (Ol. 4:4) Rekọ joma kareghẹhọ nọ ma tẹ rọ ofu kpahe ẹme hayo ru oware uyoma, Jihova ọ rẹ jẹ ame wozẹ omai abọ họ. (Jem. 1:20) Otẹrọnọ ohwo jọ o ru omai oware nọ o kẹ omai uye gaga, te ohwo na ọ rrọ ukoko na, te ọ rrọ ukoko na ha, ma rẹ daoma ru oware nọ Ebaibol ọ ta ghele. Ma te ru ere, ebẹbẹ nọ ofu nọ a kpọ họ o rẹ wha ze, e rẹ thọ omai wa. (Rom 12:17, 19; 1 Pita 3:9) Yọ ọsẹgboni ra a tẹ be maki ru eware nọ Jihova ọ gwọlọ họ, whọ rọ aro kele ai hi. Ru onọ whọ riẹ nọ o rẹ were Jihova na. Who rri omara nọ whọ sai ti ru ei hi hi. Whọ tẹ be daoma ru oware nọ o rẹ were Jihova, o re fiobọhọ kẹ owhẹ, yọ ọ te ghale owhẹ.

JUDA

13. Eme o sae jọ nọ Juda o je roro nọ ọsẹ riẹ ọ rẹriẹ ovao ku ei no, kọ eme o sae jọ nọ o wha riẹ ze?

¹³ Whaọ u te Juda no, ọye ọsẹ riẹ ọ be te ta ẹme kẹ na. Ẹsejọhọ nọ o bi yo eme nọ ọsẹ riẹ ọ be ta kẹ inievo ekpako riẹ anwẹsiẹ na, udu u bi bru ei, keme ọyomariẹ o ruthọ re. O wọhọ nọ o lele inievo riẹ nyae kwa eware ahwo Shẹkẹm oke ẹdẹ nọ Simiọn avọ Livae a nyai kpe ahwo na. (Emu. 34:27) Juda avọ inievo riẹ a gbẹ zẹ Josẹf kpohọ igbo, a tẹ lẹliẹ ọsẹ rai họ nọ arao ojihẹ o kpe rie no. (Emu. 37:31-33) Yọ oke jọ o lele aye ọmọ riẹ Tama wezẹ keme o je roro nọ ogberẹ jọ.—Emu. 38:15-18.

14. Emamọ eware vẹ Juda o ru? (Emuhọ 49:8, 9)

¹⁴ Eghale ọvo Ọghẹnẹ ọ rehọ Jekọp ghale Juda, o te je jiri ei. (Se Emuhọ 49:8, 9.) Juda o ru oware nọ u dhesẹ nọ ohrọ ọsẹ riẹ nọ ọ kpako no o re riẹ gaga, ohrọ Bẹnjamin ubreyẹ rai o tẹ jẹ re iẹe.—Emu. 44:18, 30-34.

15. Ẹvẹ eghale nọ a ta nọ i ti te Juda na i ro tei obọ?

¹⁵ Jekọp ọ ruẹaro nọ orua Juda ọye ọ te karo kẹ emọ Jekọp nọ i kiọkọ. Rekọ u lehie gaga re eruẹaruẹ yena i te ti rugba. Re eruẹaruẹ yena i te ti muhọ erugba, u te oware wọhọ ikpe egba ivẹ (200). Nọ ahwo Izrẹl a je no obọ Ijipti kpobọ Ẹkwotọ Eyaa na, orua Juda ọye ọ karo kẹ ae evaọ udhude na. (Ik. 10:14) Yọ nọ ikpe buobu e vrẹ no, orua Juda ọvona ọ kake kpama nyae họre ahwo Kenan re a mi ai otọ nọ Ọghẹnẹ ọ ta nọ ọ te kẹ ae na. (Ibr. 1:1, 2) Nọ oyena o vrẹ no, ovie o te ti no orua Juda ze. Devidi họ ovie ọsosuọ nọ o no etẹe ze, yọ unuwou riẹ u su ahwo Izrẹl oke krẹkri re. Rekọ orọnọ ivie yena nọ i je su ahwo Izrẹl na ọvo i no orua Juda ze he.

16. Oghẹrẹ vẹ oware nọ a ruẹaro riẹ evaọ obe Emuhọ 49:10 na u ro rugba? (Rri ẹkpẹti na re “Eruẹaruẹ nọ Jekọp Ọ Ruẹ re O te ti Whu.”)

¹⁶ Jekọp ọ ta ẹme jọ evaọ eruẹaruẹ na nọ o dhesẹ nọ osu nọ o ti su ahwo-akpọ kpobi, orua Juda o ti no ze. Yọ osu yena, oware ovo u re ru ei hi. (Se Emuhọ 49:10 gbe ẹme-obotọ.) Jesu Kristi họ ohwo yena. Ọye Jekọp o se Shailo na. Nọ ukọ-odhiwu jọ ọ jẹ ta kpahe eyẹ riẹ, ọ ta nọ: “Jihova Ọghẹnẹ ọ te kẹe agbara-uvie Devidi ọsẹ riẹ.” (Luk 1:32, 33) Ere ọvo ho, a se Jesu “Okpohrokpo orua Juda.”—Evia. 5:5.

17. Ẹvẹ ma sai ro rri ahwo oghẹrẹ nọ Jihova o bi rri rai?

¹⁷ Kọ eme ma wuhrẹ no oware nọ o via na ze? Jihova ọ ghale Juda dede nọ eware jọ e thọ riẹ obọ, yọ eware nọ o ru na i yoma gaga. Ẹsejọhọ inievo riẹ a jẹ jọ udu rai roro nọ, ‘Okpoware vẹ Juda o ru nọ Jihova ọ rọ ghale iẹe tere?’ Te a roro ere, te a roro ere he, re Jihova ọ tẹ te ghale iẹe na, ọ ruẹ oware jọ evaọ oma Juda nọ o were riẹ. Kọ ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele Jihova? Nọ a tẹ kẹ oniọvo jọ obọdẹ iruo jọ evaọ ukoko na, ẹsejọ ma gbẹ yọroma ha kọ eware nọ ọ be riẹ ru hu ma ti rri, ma ve ti roro nọ o te ohwo nọ a rẹ kẹ iruo itieye na ha. Rekọ u fo re ma kareghẹhọ nọ, re a tẹ te kẹ oniọvo na iruo yena, Jihova o muẹrohọ emamọ eware jọ nọ o bi ru nọ e were riẹ. Jihova o re rri emamọ eware nọ idibo riẹ a bi ru. Joma daoma ru epọvo na.

18. Eme u ro fo re ma wo odiri?

¹⁸ Oware ofa nọ ma wuhrẹ no iku Juda na ze họ, nọ Jihova ọ tẹ ya eyaa kẹ omai, u fo re ma hẹrẹ. Jihova ọ tẹ ta nọ o ti ru oware, ọ rẹ siọ oware na ba eru hu. Ẹsejọ oghẹrẹ nọ ma roro nọ o ti ro ru oware na, gbe oke nọ ma roro nọ o ti ro ru ei, o re ro ru ei hi. Orọnikọ nwanọ okioke nọ Jekọp ọ rọ ruẹaro nọ ahwo orua Juda a ti su idibo Ọghẹnẹ, a ro muhọ esu hu. Ghele na, a je yoẹme kẹ ahwo nọ Jihova o ro mu. A jẹ romakpotọ kẹ Mosis nọ ọ jọ ohwo Livae. A yoẹme kẹ Joshua nọ ọ jọ ohwo Ifremu. A tẹ jẹ romakpotọ kẹ Sọl ohwo Bẹnjamin nọ ọ jọ ovie. Joma romakpotọ kẹ ohwo kpobi nọ Jihova o ro mu inọ ọ rẹrote omai nẹnẹ.—Hib. 6:12.

19. Eme ma wuhrẹ no eruẹaruẹ nọ Jekọp ọ ruẹ re o te ti whu na ze?

¹⁹ Eme ma wuhrẹ no eruẹaruẹ Jekọp nọ ọ ruẹ taure o te ti whu na ze? Eruẹaruẹ na e lẹliẹ omai ruẹ nọ “epanọ ohwo-akpọ o re rri eware ere Ọghẹnẹ o re rri eware he.” (1 Sam. 16:7) Oye ovo ho, ma ruẹ nọ Jihova o wo odiri gaga, yọ ọ rẹ rọvrẹ gaga. Dede nọ oware uyoma o rẹ dhae eva, ọ riẹ nọ mai idibo riẹ ma gba ha, eware e rẹ thọ omai obọ ẹsejọ. Oware jọ o tẹ thọ omai obọ, oware na o tẹ maki yoma gaga, ma te kurẹriẹ no obọ eva mai kpobi ze, ma je bi ru oware nọ u kiehọ, ọ rẹ ghale omai. Evaọ uwuhrẹ notha, ma te ta kpahe oware nọ Jekọp ọ ta kẹ emezae eree riẹ nọ i kiọkọ.