Epanọ Whọ Sae rọ Gba Oma Ra nọ Ikpehre Eware I te bi Si Owhẹ Urru

1. Eme o re si ahwo-akpọ kpobi urru ẹsejọ fikinọ a gba ha?

KỌ OWARE nọ o rẹ dha Jihova eva u si owhẹ urru gaga no ẹdẹ jọ? Otẹrọnọ u ru owhẹ ere no, who du roro nọ ora o mai yoma ha. Ebaibol ọ ta nọ: “Odawọ ọvuọvo u ri te owhai hi ajokpaọ onọ u bi te ahwo.” (1 Kọr. 10:13)a Ẹme yena o dhesẹ nọ oware uyoma nọ o be hai si owhẹ urru na, o be hai si ahwo jọ urru re. Whẹ ọvo ọ rrọ abọ họ evaọ ẹmo nana. Jihova o ti fiobọhọ kẹ owhẹ fi ẹmo na kparobọ.

2. Ikpehre eware vẹ e rẹ sai si inievo jọ gbe ahwo nọ ma bi wuhrẹ Ebaibol urru? (Rri iwoho na re.)

² Ebaibol ọ ta re nọ: “Odawọ u re te omomọvo fiki isiuru obọriẹ nọ e rẹ wọe jẹ lẹliẹe họ.” (Jem. 1:14) Oware nọ u re si ohwo jọ urru jẹ lẹliẹe kie ruọ odawọ, ẹsejọ oye u re si omọfa urru hu. Ileleikristi jọ, epanọ a re ro lele ohwo nọ ọ rrọ ọzae rai hayo aye rai hi wezẹ oye u re si ai urru. Efa kọ epanọ a re ro lele ọzae ibe rai hayo aye ibe rai wezẹ u re si ai urru. Ejọ nọ e siọ iwoho ẹbẹba ba erri no, i re gbe si ai urru. Ibuobu nọ e siọ imu egaga ba ẹrehọ no hayo nọ a gbẹ be da idi vrẹ oma ha, eware yena e sae wariẹ mu ai urru họ esi. Enana yọ eware jọ nọ i woma ha nọ e rẹ sai si inievo jọ hayo ahwo nọ ma bi wuhrẹ Ebaibol urru. Ẹsejọ oma na o rẹ gwọlọ wọ omai nyai ru oware nọ o rẹ dha Jihova eva. O jọ ere kẹ Pọl ukọ na re. Oyejabọ nọ o ro kere nọ: “Nọ mẹ tẹ gwọlọ ru oware nọ u kiehọ, oware uyoma o vẹ romavia.”—Rom 7:21.

3. Nọ oware uyoma jọ o tẹ be hai si ohwo urru kẹse kẹse, eme ọ rẹ sai roro?

³ Nọ oware uyoma jọ o tẹ be hai si owhẹ urru gaga, o sae lẹliẹ owhẹ roro nọ who wo ẹgba nọ whọ te rọ gba oma ra re whọ siọ oware na ba eru hu. O sae jẹ lẹliẹ owhẹ roro nọ whọ make daoma kẹhẹ, Jihova ọ sae te jẹ owhẹ rehọ họ. Whaọ, o rrọ ere he. Re whọ ginẹ riẹ nọ ere o rrọ họ, ma te jọ uzoẹme nana ta ẹme kpahe enọ ivẹ jọ. Ọrọ ọsosuọ họ, eme o be lẹliẹ omai roro nọ ma wo ẹgba nọ ma ti ro dikihẹ ga kẹ odawọ họ hayo inọ ma make daoma kẹhẹ, Jihova ọ sae te jẹ omai rehọ họ? Orọ avọ ivẹ, eme who re ru re whọ siọ oware uyoma nọ u bi si owhẹ urru ba eru?

OWARE NỌ “OMUOMU NA” Ọ GWỌLỌ NỌ MA RORO

4. (a) Fikieme Setan ọ rọ gwọlọ nọ ma roro nọ ma sai dikihẹ ga ha nọ odawọ u te te omai? (b) Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ ma sai dikihẹ ga nọ odawọ u te te omai?

⁴ Setan ọ gwọlọ nọ ma roro nọ ma wo oma nọ ma sai ro dikihẹ ga kẹ odawọ họ re ma sai kie ruọ abọ riẹ. Jesu ọ riẹ nọ oware nọ Ẹdhọ ọ gwọlọ ọye. Oyejabọ nọ o ro wuhrẹ ilele riẹ re a lẹ nọ: “Who su omai ruọ odawọ họ, rekọ siwi omai no obọ omuomu na.” (Mat. 6:13) Setan ọ tubẹ ta ẹme jọ nọ u dhesẹ nọ ohwo-akpọ ọ gwọlọ ru oware nọ Jihova ọ ta ha, a tẹ nwane dawo iẹe, yọ o kie no. (Job 2:4, 5) Rekọ uzedhe ọyomariẹ na họ ohwo nọ ọ rrọ ere, orọnikọ mai hi. Ọye isiuru obọriẹ i gele kie, keme ọ gwọlọ ru oware nọ Jihova ọ ta ha. Ẹsejọhọ o bi roro nọ epanọ o ru na ma ti ru re. O roro nọ a tẹ nwane dawo omai, yọ ma kie no, ma te gbẹ gọ Jihova ha. Setan o tube roro nọ Ọmọ Ọghẹnẹ nọ ọ rrọ gbagba na dede o ti kie kẹ odawọ re! (Mat. 4:8, 9) Kọ ginọ uzẹme nọ oware uyoma u te bi si omai urru, ma wo ẹgba nọ ma rẹ rọ gba oma mai re ma siọ oware na ba eru hu? O rrọ ere vievie he. Ma riẹ nọ uzẹme Pọl ukọ na ọ ta nọ o kere nọ: “Evaọ eware kpobi, me bi wo ẹgba ẹkwoma ọnọ ọ be kẹ omẹ ogaga.”—Fil. 4:13.

5. Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ Jihova ọ riẹ nọ ma rẹ sae gba oma mai re ma siọ oware uyoma ba eru?

⁵ Oghẹrẹ nọ Setan o bi rri omai na, ere Jihova o bi rri omai hi. Jihova ọ riẹ nọ ma sai kru oma mai re ma siọ eware iyoma nọ i bi si omai urru ba eru. Ẹvẹ ma rọ riẹ? Jihova ọ ta anwẹdẹ nọ ogbotu obuobu a te zọ evaọ uye ulogbo nọ ọ be tha na. Roro kpahe oware nọ oyena u dhesẹ. Nọ orọnọ Jihova ọ rẹ ta ọrue he na, yọ ọ ta nọ ogbotu obuobu a te zọ orọnikọ imibi ahwo jọ ọvo ho na, u dhesẹ nọ ahwo buobu a ti kru ẹrọwọ rai. Ahwo buobu nọ a kiẹrẹe a te ruọ akpọ ọkpokpọ na keme “a fọrọ iwu ithethei rai je ru ae fo no evaọ azẹ Omogodẹ na.” (Evia. 7:9, 13, 14) Ẹme yena o dhesẹ nọ ma te sai dikihẹ ga nọ eware iyoma e tẹ be maki si omai urru.

6-7. Fikieme Setan ọ rọ gwọlọ nọ ma roro nọ ma make daoma kẹhẹ, ma sai ti kiẹrẹe evaọ aro Jihova ha?

⁶ Orọnikọ Setan ọ gwọlọ nọ ma rri omamai nọ ma sai fi odawọ kparobọ họ ọvo ho. Rekọ ọ gwọlọ nọ ma roro nọ epanọ ma daoma te kẹhẹ ma sai kiẹrẹe evaọ aro Ọghẹnẹ hẹ. Ọ gwọlọ nọ ma roro nọ fiki eware iyoma nọ i re si omai urru ẹsejọ na, Ọghẹnẹ ọ te rọwo nọ ma ruọ akpọ ọkpokpọ riẹ hẹ. Rekọ who te rri rie ziezi, whọ rẹ ruẹ nọ Setan họ ohwo nọ ọ rẹ sai kiẹrẹe ẹdẹvo evaọ aro Ọghẹnẹ hẹ. Ọye o ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ vievie he. (Emu. 3:15; Evia. 20:10) Ẹsejọhọ Setan ọ gwọlọ nọ ma roro nọ epanọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ u ti tei obọ họ na, ere u ti te omai obọ gbe he. Ọ gwọlọ nọ ma roro nọ epanọ oriẹ o raha no na, omai o raha no re. Rekọ ma jọ Ebaibol wuhrẹ nọ Jihova ọ gwọlọ fiobọhọ kẹ omai re ma wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. Jihova “ọ gwọlọ nọ a raha ohwo ọvo ho rekọ ọ gwọlọ nọ ahwo kpobi a wo uvẹ nọ a re ro kurẹriẹ.”—2 Pita 3:9.

⁷ Ma te bi rri omamai nọ ma te sai dikihẹ ga kẹ odawọ họ, hayo bi roro nọ ma maki ru kẹhẹ ma te zọ họ, kiyọ nwane epanọ Setan ọ gwọlọ nọ ma roro, ma bi roro na. Ma tẹ riẹ nọ iroro itieye na e thọ, o rẹ lẹliẹ omai dikihẹ ga wọso Ẹdhọ.—1 Pita 5:8, 9.

OWARE NỌ UZIORAHA NỌ MA REUKU RIẸ NA O RẸ LẸLIẸ OMAI RORO

8. U te no eware iyoma no, eme ọfa uzioraha u dhesẹ? (Olezi 51:5) (Je rri “Ẹme nọ A Ru Vẹ.”)

⁸ U te no Setan no, oware ofa jọ o riẹ nọ o rẹ lẹliẹ omai roro nọ ma sae gba oma mai re ma siọ eware iyoma ba eru hu, yọ ma make daoma kẹhẹ, ma te zọ họ. Eme ọye? Uzioraha nọ ma reuku riẹ mi ọsẹgboni ọsosuọ mai na.b—Job 14:4; se Olezi 51:5.

9-10. (a) Nọ Adamu avọ Ivi a raha uzi no, eme ọ via kẹ ae? (Rri uwoho na re.) (b) Ẹvẹ uzioraha u ru omai?

⁹ Kareghẹhọ oware nọ Adamu avọ Ivi a ru. Nọ a raha uzi no, a te dhere. A tẹ be rehọ ebe ruru eku rai. Obe na Insight on the Scriptures o ta kpahe oware yena nọ a ru na inọ: “Uzioraha o wha riẹ ze nọ udu u je ro brukpe ai, a tẹ jẹ ruawa, a gbe wo ufuoma ha, oma o tẹ jẹ vuọ ae.” Ma te rri eware ene nana wọhọ ibriwou ene, o wọhọ ẹsenọ a kare Adamu avọ Ivi fihọ uwou nọ ibriwou ene yena ọvo e rrọ. A sai no ubruwou jọ ruọ ọfa, rekọ a sai no uwou na ze he. A sae siọ iroro ethọthọ ba eroro hayo dhẹ siọ ebẹbẹ efa nọ uzioraha na o wha ze ba ha.

¹⁰ Rekọ ọmai u woma vi orọ Adamu avọ Ivi keme Ọghẹnẹ o vi Jesu ze te ta omai no igbo uzioraha. A ta Adamu avọ Ivi no igbo ho. Ẹtanigbo na ọ rẹ sae lẹliẹ Ọghẹnẹ rri omai nọ ma fo, yọ onana o rẹ lẹliẹ udu te omai otọ. (1 Kọr. 6:11) O make rrọ ere na, eware e rẹ thọ omai obọ fiki uzioraha nọ ma reuku riẹ na. Fikiere, u re gbe omai unu hu inọ ẹsejọ udu mai u re brukpe omai, ma rẹ ruawa, ozọ u re mu omai, yọ oma o rẹ vuọ omai. Ebaibol na dede ọ vuẹ omai nọ uzioraha u bi su ohwo-akpọ wọhọ ovie “makọ enọ e raha uzi wọhọ epaọ uzioraha Adamu hu.” (Rom 5:14) Onana o sae kẹ omai uye. Ghele na, u dhesẹ nọ oware uyoma u te bi si omai urru, ma sae gba oma mai hi hi. Yọ u fo re ma roro ho inọ ma make daoma kẹhẹ ma sae te zọ họ. Kọ ẹvẹ ma sai ti ro si iroro yena no udu na?

11. Eme ma rẹ kareghẹhọ nọ ma te bi roro nọ ma sae te gba oma mai re ma siọ oware uyoma ba eru hu, kọ fikieme? (Ahwo Rom 6:12)

¹¹ Ma te bi roro nọ ma sae gba oma mai re ma siọ ikpehre eware nọ i bi si omai urru ba eru hu, joma kareghẹhọ nọ uzioraha nọ ma reuku riẹ oye o be lẹliẹ omai roro ere na. Ma rẹ sae gba oma mai. Ẹvẹ ma rọ riẹ ere? Ebaibol ọ vuẹ omai nọ ma kuvẹ hẹ re uzioraha u “su [omai] wọhọ ovie.” (Se Ahwo Rom 6:12.) Ẹme yena o dhesẹ nọ ma gbẹ kẹ oma na uvẹ hẹ, o sai ru eware iyoma nọ i bi si ei urru na ha. (Gal. 5:16) Jihova ọ riẹ nọ ma sae gba oma mai re ma siọ oware uyoma ba eru, ogbẹrọ ere he ọ hae te vuẹ omai nọ ma kẹnoma kẹ eware nọ e rẹ dhae eva ha. (Izie. 30:11-14; Rom 6:6; 1 Tẹs. 4:3) Ma wo ogaga nọ ma sae rọ ta họ oma mai obọ inọ ma bi ru oware uyoma nọ ọ gwọlọ nọ ma ru na ha.

12. Eme ma rẹ kareghẹhọ nọ ma te bi roro nọ oghẹrẹ nọ ma daoma te kẹhẹ, Jihova ọ te jẹ omai rehọ họ, kọ eme o lẹliẹ omai riẹ nọ iroro itieye na e thọ?

¹² Epọvo na re, u fo ho re ma roro nọ fiki eware iyoma nọ i re si omai urru ẹsejọ na, Jihova ọ te kẹ omai uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ hẹ. Ma rẹ kareghẹhọ nọ uzioraha nọ ma reuku riẹ na ọvona o be lẹliẹ omai roro ere na. Ma jọ Ebaibol wuhrẹ nọ Jihova ọ riẹ nọ ma gba ha. (Ol. 103:13, 14) Jihova ọ “riẹ eware kpobi.” (1 Jọn 3:19, 20) Ọ riẹ nọ oma uzioraha nọ a ro yẹ omai ze na o rẹ lẹliẹ ikpehre eware si omai urru. Ma gbe bi ru eware nọ i bi si omai urru na ha, Jihova o re rri omai inọ ma kiẹrẹe. Ẹvẹ ma rọ riẹ ere?

13-14. Kọ fikinọ ikpehre eware i re si omai urru u dhesẹ nọ Jihova ọ te gbẹ jẹ omai rehọ họ? Ru ẹme na vẹ.

¹³ Ebaibol ọ lẹliẹ omai riẹ nọ ohwo nọ o bi ru oware uyoma avọ ohwo nọ oware uyoma u bi si urru epọvo na ha. Ma sae siọ oware uyoma ba eru, rekọ isiuru iyoma e sae ruọ ohwo udu ẹsejọ. Joma kẹ oriruo jọ. Evaọ oke ikọ na, ahwo jọ evaọ obọ Kọrint a je lele ezae ibe rai wezẹ taure a te ti zihe ruọ Ileleikristi. Pọl o kere se ukoko obọ Kọrint nọ: “Ere whai otujọ wha jọ.” Kọ nọ a kurẹriẹ no, iroro yena e gbẹ nwane ruọ ae udu ẹdẹvo ho? Ẹsejọhọ iroro itieye na e jẹ hae jarai udu ẹsejọ, keme ohwo nọ o yeri uzuazọ utioye na no, ọmọziọ iruo ho re iroro riẹ i ti no obei kpobi no tẹtẹtẹ. Rekọ Ileleikristi nọ e daoma gba oma rai re a siọ eware etọtọ nọ i bi si ai urru ba eru, eva rai e jẹ were Jihova. Oye Jihova ọ rọ rehọ Pọl ta kẹ ae nọ: “A họ owhai fo no.” (1 Kọr. 6:9-11) Jihova ọ sai rri owhẹ ere re.

¹⁴ Whọ sae whaha oware uyoma kpobi nọ udu ra o be vuẹ owhẹ nọ who ru, ghelọ epanọ isiuru na e ga te kẹhẹ. Whọ gbẹ sae maki si iroro na no udu hu, whọ sae gba oma ra re who gbe “ru oreva uwo na gbe orọ iroro” ra ha. (Ẹf. 2:3) Kọ eme o ti fiobọhọ kẹ owhẹ gba oma ra re whọ sai fi ikpehre isiuru nọ e rrọ udu ra kparobọ?

EPANỌ WHỌ SAI RO FI KPAROBỌ

15. Ma gbẹ gwọlọ nọ ma re ru eware iyoma nọ i bi si omai urru hu, eme u fo nọ ma rẹ riẹ kẹ omamai?

¹⁵ Re whọ sai fi iroro iyoma nọ e rrọ udu ra kparobọ, whọ rẹ kake riẹ kẹ omara nọ eware itieye na i bi si owhẹ urru. Whọ viẹ omara họ họ. (Jem. 1:22) Edhere jọ nọ ohwo ọ sae rọ viẹ omariẹ họ họ, nọ o te bi gu inoma. Ma rehọ iẹe nọ whọ rẹ da gaga, hayo who re rri iwoho gbe ifimu nọ ahwo a jọ bafihọ. Who te bi gu unoma nọ ahwo a riẹ nọ a da vi omẹ, hayo, aye mẹ ọ be sasa oma kẹ omẹ te he jabọ nọ me bi ro rri ifimu ahwo nọ a bafihọ. Inoma itieye na e rẹ mae tubẹ lẹliẹ owhẹ kie ruọ odawọ na. Nọ who te kie ruọ ẹbẹbẹ na, ta kẹ omara nọ whẹ whọ wha riẹ ze orọnikọ omọfa jọ họ.—Gal. 6:7.

16. Eme o sai fiobọhọ kẹ owhẹ kru oma ra re whọ siọ odawọ ba ekie kẹ?

¹⁶ U te no omara nọ whọ rẹ viẹ họ họ no, oware ofa nọ u re fiobọhọ kẹ owhẹ fi isiuru ethọthọ kparobọ họ, o rẹ jọ owhẹ oja gaga inọ who re ru eware nọ i bi si owhẹ urru na ha. (1 Kọr. 9:26, 27; 1 Tẹs. 4:4; 1 Pita 1:15, 16) Riẹ eware nọ e sai gele owhẹ kie lọlọhọ gbe oke nọ o te mae rọ lọhọ re who kie ruọ ae. Ẹsejọhọ u wo oware jọ nọ o rẹ mai si owhẹ urru, gbe oke nọ whọ te mae rọ gwọlọ ru ei. Kọ o te mae lọhọ re who kie kẹ odawọ na evaọ okenọ oma o whọlọ owhẹ no, binikọ nọ oke u te kpo no? Roro kpahe oghẹrẹ nọ odawọ na o sae rọ romavia, gbe oware nọ who ti ru nọ o tẹ romavia. Oke nọ o mai fo nọ whọ rẹ rọ ruẹrẹ oma kpahe họ, taure odawọ na o tẹ te ze.—Itẹ 22:3.

17. Eme oware nọ Josẹf o ru na u wuhrẹ omai? (Emuhọ 39:7-9) (Rri iwoho na re.)

¹⁷ Joma ta kpahe oware nọ Josẹf o ru okenọ aye Pọtifa ọ jẹ lẹliẹe. Josẹf ọ rọwo nọ o re ru oware utioye na ha, ovovẹrẹ ọ rọ se kẹe jẹ dhẹ se iẹe ba. (Se Emuhọ 39:7-9.) Eme ma wuhrẹ no oware yena ze? Josẹf ọ riẹ nọ re a lele aye omọfa wezẹ o thọ, yọ o roro kpahe onana no anwẹdẹ taure aye Pọtifa o te ti mu ei họ ẹlẹliẹ na. Ere ọvona re, re whọ sai dikihẹ ga kẹ odawọ whọ rẹ ruẹrẹ oma kpahe no taure odawọ na u te ti te owhẹ oma. Whọ tẹ riẹ oware nọ who ti ru no re odawọ o tẹ te ze, ẹsiẹe o rẹ mae lọhọ re who ru oware yena nọ odawọ na o tẹ ze no.

“HAE DAWO”

18. Eme whọ rẹ hai ru re whọ sai fi ikpehre isiuru kparobọ? (2 Ahwo Kọrint 13:5)

¹⁸ Re whọ sae gba oma ra re whọ siọ eware iyoma nọ i bi si owhẹ urru ba eru, whọ rẹ “hae dawo” omara, koyehọ whọ rẹ hae kiẹ omara riwi re whọ riẹ epanọ whọ be daoma te. (Se 2 Ahwo Kọrint 13:5.) Who te gbe omoke họ oma, whọ vẹ nọ omara sọ eware jọ e riẹ nọ i woma ha nọ whọ be hai roro kpahe, hayo sọ who wo uruemu jọ nọ u fo nọ whọ rẹ seba. Wọhọ oriruo, otẹrọnọ odawọ jọ u te owhẹ, o tẹ make rọnọ who kie kẹ odawọ na ha, whọ sae gbẹ nọ omara nọ: ‘Ẹvẹ o rehọ omẹ oke te re mẹ tẹ te ta nọ me re ru oware na ha?’ Otẹrọnọ u kri omojọ re whọ tẹ ta nọ who re ru oware na ha, whọ nwane ta nọ whọ daoma ha ha. Rekọ daoma re u gbe lehie tere ẹdẹfa ha. Nọ omara nọ: ‘Kọ mẹ sae daoma ẹdẹfa re mẹ gbẹ raha oke tere he re me te ti si ikpehre iroro no udu mẹ? Kọ eware nọ me bi riwi e be lẹliẹ ikpehre eware si omẹ urru ga? Kọ me te gbẹroku iwoho ọfariẹ-ogbe hayo iruemu etọtọ, me bi si ibiaro no ai ababọ oke oraha? Kọ eware nọ Jihova ọ ta nọ ma ru hu na, dede nọ eye oma na o gwọlọ ru, mẹ riẹ nọ mẹ tẹ gba oma mẹ erere o re te omẹ?’—Ol. 101:3.

19. Oghẹrẹ iroro vẹ ohwo ọ sae rọ viẹ omariẹ họ, kọ eme o rẹ lẹliẹ ohwo ru?

¹⁹ Whọ rọ iroro nọ i fioka ha viẹ omara họ họ. Ebaibol ọ ta nọ: “Udu na u wo ẹghẹ vi oware ofa kpobi, yọ u re bru okpakpa.” (Jeri. 17:9) Jesu ọ tẹ jẹ ta nọ “udu na iroro imuomu i re no ze.” (Mat. 15:19) Joma kẹ oriruo oghẹrẹ nọ o sae rọ via. Ohwo nọ ọ siọ iwoho gbe ifimu nọ a jọ bafihọ ba erri no, u te te oria jọ no, ọ sai muhọ eroro nọ o thọ họ re o rri iwoho nọ ahwo a jọ bafihọ tere he. Hayo ọ sai roro nọ, ‘Me te bi roro kpahe omaweromẹ nọ o rrọ oware na, mẹ gbẹ nyai ru ei hi, oware ovo o jariẹ thọ họ.’ Ẹghẹ udu riẹ u muhọ eru no na. Ma te bi roro kpahe eware itieye na, yọ ma be “ma omaa epanọ ma re ro ru eware isiuru uwo” na. (Rom 13:14) Ẹvẹ ma sae rọ whaha iroro itieye na? Riẹ nọ ẹmẹrera ekpehre oware u re ro muhọ.c Si iroro nọ i fioka ha kpobi gbe “iroro imuomu” no udu ra, oware nọ o thọ yọ o thọ.

20. Ẹvẹ uzuazọ mai o te jọ evaọ obaro, kọ ẹvẹ ma sai ti ro te obei?

²⁰ Wọhọ epanọ ma wuhrẹ no na, evaọ ẹgba Ọghẹnẹ, ma sae gba oma mai re ma siọ odawọ ba ekie kẹ. Yọ ma yere Jihova kẹ ohrọ riẹ, keme ohrọ riẹ u ru nọ ma ro wo ẹruore inọ ma ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ akpọ ọkpokpọ na. Dai roro epanọ eva e te were omai te okenọ ma te gọ Jihova evaọ akpọ ọkpokpọ na ababọ isiuru eware iyoma nọ i re kpokpo udu mai. Re oke yena o te ti te, joma hae kareghẹhọ nọ ma sae gba oma mai re ma siọ oware uyoma ba eru. Jihova o ti fiobọhọ kẹ omai. Ukuhọ riẹ ọ vẹ te kẹ omai uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.