Eria Ekiakiẹ Rọkẹ Obe Ewuhrẹ Uzuazọ Oleleikristi gbe Usi Uwoma Ota Mai
© 2024 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
ASOI 6-12
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA OLEZI 36-37
“Jọ Eva E Dha Owhẹ Hẹ Fiki Ahwo Omuomu”
Eme Uvie Ọghẹnẹ U ti Si No Otọ?
4 Ẹvẹ eware nọ ahwo omuomu a bi ru i bi ro kpomahọ omai? Nọ Pọl ukọ na ọ ta nọ “oke obẹbẹ nọ o te bẹ eyeri” o te jọ evaọ oke mai na no, ọ tẹ ta haro nọ: “Ahwo omuomu gbe eviẹahwohọ a ti no onọ u yoma ruọ onọ o mai yoma.” (2 Tim. 3:1-5, 13) Kọ whọ be ruẹ nọ eruẹaruẹ yena i bi rugba nẹnẹ? Ahwo omuomu wọhọ otu ugbarugba, egwọlọ-ẹme, gbe iji, a gbe ibi-iziwo họ omai ibuobu aro no. Ahwo omuomu jọ a rẹ kuọ umuomu rai dhere he, rekọ eviẹahwohọ a rẹ kuọ oware nọ a bi ru dhere, a vẹ jọ iraro ahwo ru wọhọ ẹsenọ a rrọ ahwo okiẹrẹe. O tẹ make rọnọ a ri ru ei kẹ omai dẹẹ hẹ, eware imuemu nọ a bi ru na i bi kpomahọ omai. O rẹ kẹ omai uye gaga nọ ma tẹ ruẹ eware iyoma nọ a bi ru. Oghẹrẹ nọ ahwo omuomu a bi ro gboja kẹ emaha, ahwo nọ a who no, gbe ahwo nọ a wo ohwo ho, o rẹ kẹ omai uye gaga. Ahwo omuomu a re ru wọhọ ahwo nọ uzou rai o gba ha, wọhọ erao hayo idhivẹri. (Jem. 3:15) U woma kẹhẹ inọ Jihova ọ te rehọ emamọ eware nwene ikpehre eware nana.
Jihova Ọ rẹ Ghale Ahwo nọ A rẹ Rọvrẹ
10 Ma tẹ be hai fi ẹgo họ eva, yọ ma bi si uye se omamai. Jihova ọ riẹ nọ ma te fi ẹgo họ eva, yọ owha nọ o gbẹdẹ vi omai oma ma be wọ na. Oyejabọ nọ ọ rọ ta nọ ma rọvrẹ amọfa re owha yena u no omai uzou. (Se Ahwo Ẹfisọs 4:31, 32.) Jihova ọ vuẹ omai nọ ma “nyasiọ evedha ba” re ma jẹ “siọ ofu-omuo ba.” (Ol. 37:8) Ohrẹ yena o woma gaga. Ohwo nọ o re fi ẹgo họ eva ọ rẹ sasa ha, yọ eva e rẹ were iẹe he. (Itẹ 14:30) Ma te fi ẹgo họ eva, omobọ mai ma bi ru orọnọ ohwo nọ o ru omai thọ na ha. O wọhọ ẹsenọ ma be da enua fikinọ ohwo jọ o ru omai thọ. Rekọ ma tẹ rọvrẹ amọfa, yọ ma bi ru oware uwoma kẹ omobọ mai. (Itẹ 11:17) Ma tẹ be hae rọvrẹ, o rẹ whae ze nọ udu u re gbe ro mu bru omai hi, ma vẹ jẹ sae gọ Jihova vrẹ.
“Eva E Were Owhẹ Eva ỌNOWO” Na
20 Eva oke oyena, “enọ e rọ oma kpotọ, e rẹ te rọ otọ na reuku.” (Olezi 37:11a) Rekọ amono họ enana nọ e “rọ oma kpotọ” na? Ẹhẹ, “enọ e rọ oma kpotọ” na họ enọ e be rehọ odiri hẹrẹ Jihova re ọ kpọ okienyẹ nọ a kienyẹ ai na kpobi họ. “Oma o rẹ te were ae evaọ omofọwẹ.” (Olezi 37:11b) Makọ enẹna ma be ruẹ omofọwẹ evaọ aparadase abọ-ẹzi nọ o rrọ ukoko Ileleikristi uzẹme na.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
it-2 445
Ukpehru, Ugbehru
Oware nọ u re nuhu hu, nọ o rẹ jọ oria ovo ribri, hayo oware nọ u kpehru gaga. A dhesẹ ugbehru wọhọ oware nọ u re nuhu hu nọ o rẹ jọ oria ovo ribri. (Aiz 54:10; Hab 3:6; je rri Ol 46:2.) Fikiere, nọ ọso-ilezi na ọ ta nọ ẹrẹreokie Jihova ọ wọhọ “igbehru Ọghẹnẹ” (Ol 36:6, ẹme-obotọ) o sae jọ nọ ẹme nọ ọ be ta na họ ẹrẹreokie Jihova o re nwene he. Hayo nọ orọnọ ugbehru u re kpehru gaga na, o sae jọ nọ oware nọ o wo họ iroro họ, ẹrẹreokie Ọghẹnẹ o kpehru vi ọrọ ohwo-akpọ thethabọ. (Je rri Aiz 55:8, 9.) Nọ a jẹ jọ obe Eviavia ta kpahe omodhe okokodo avọ ihrẹ ọrọ ofu Ọghẹnẹ nọ a ku fihọ ofou na, Eviavia 16:20 o ta nọ: “A gbẹ ruẹ igbehru hu.” Onana u dhesẹ nọ makọ eware nọ i kpehru gaga wọhọ igbehru, e te sae dhẹ vabọ họ evaọ ẹdẹ ofu Ọghẹnẹ.—Je rri Jer 4:23-26.
Ẹme nọ A re Ru Ovavo
ijwbv 45
Olezi 37:4—“Eva E Were Owhẹ Eva ỌNOWO”
“Jọ eva e were owhẹ gaga fiki Jihova, o ve ti ru ẹgwọlọ udu ra kẹ owhẹ.”—Olezi 37:4, Efafa Akpọ Ọkpokpọ.
“Eva e were owhẹ eva ỌNOWO, ọ te kẹ owhẹ ẹgwọlọ ra kpobi.”—Olezi 37:4, Ebaibol Ẹri Na.
Otofa Eme nọ E Rrọ Olezi 37:4
Ọso-ilezi na ọ jọ oria ikere nana tuduhọ idibo Ọghẹnẹ awọ re a hae ghọghọ fikinọ a wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ. Jihova Ọghẹnẹ o re ru oware kpobi nọ egbẹnyusu riẹ a gwọlọ kẹ ae, nọ ọ tẹ ruẹ nọ o ginẹ rrọ oja kẹ ae.
“Jọ eva e were owhẹ gaga fiki Jihova.” A sae jẹ fa oria ikere nana nọ “wo oghọghọ nọ o mae rro fiki Jihova,” “eva e were owhẹ eva ỌNOWO” hayo “eva e were owhẹ fiki eyaa nọ OLORI na ọ ya kẹ owhẹ.” Otọ ẹme na kpobi họ, jọ ma hai “wo oghọghọ nọ o mae rro” fikinọ ma be gọ Ọghẹnẹ uzẹme na. (Olezi 37:4, ẹme-obotọ) Fikieme o rọ rrọ ere?
Wọhọ epanọ ma rẹ jọ Ebaibol ruẹ, ahwo nọ a be gọ Jihova a re rri eware epanọ ọyomariẹ o re rri rai. Yọ orọnikọ a riẹ Ọghẹnẹ ọvo ho, a riẹ re nọ u fo na a re yoẹme kẹe. Onana o soriẹ ze nọ a be sae rọ jẹ emamọ iroro jẹ be whaha oghẹrẹ eware jọ nọ e hae wha uye se ai. (Itẹ 3:5, 6) Wọhọ oriruo, nọ akpọ o te bi woma kẹ ahwo nọ a wo uvou-othethei gbe enọ e rẹ wha ahwo re, ahwo nọ a be gọ Jihova a rẹ re ae ihri hi yọ eva e rẹ dha ae vrẹ ẹta ha. (Olezi 37:1, 7-9) A riẹ nọ kẹle na, Ọghẹnẹ ọ te raha ahwo omuomu kpobi no, ọ vẹ te ghale ahwo owoma. (Olezi 37:34) Yọ a be ghọghọ gaga re keme a riẹ nọ eware nọ a bi ru o be lẹliẹ eva rai were Ọsẹ obọ odhiwu rai.—Olezi 5:12; Itẹ 27:11.
“O . . . ti ru ẹgwọlọ udu ra kẹ owhẹ.” Oghẹrẹ ofa nọ a sae jẹ fa oria ikere nana họ “o ti yo olẹ ra” hayo “ọ te kẹ owhẹ oware nọ whọ mae gwọlọ.” Rekọ onana o nwani dhesẹ nọ oware kpobi nọ ma yare riẹ ọ rẹ kẹ omai hi. Jihova ọ riẹ oware nọ u fo kẹ omai emọ riẹ wọhọ epanọ emamọ ọsẹgboni a riẹ oware nọ u fo kẹ emọ rai na. U te no ere no, oware nọ ma be yare Jihova o rẹ rọwokugbe oreva riẹ, ma ve je koko izi riẹ. (Itẹ 28:9; Jemis 4:3; 1 Jọn 5:14) Ma tẹ be hai ru ere, u ti mu omai ẹro ziezi inọ “Ọnọ o re yo olẹ” na ọ te siọ elẹ mai ba eyo ho nọ ma te bo sei.—Olezi 65:2; Matiu 21:22.
Eme nọ E Wariẹ Olezi 37:4 Họ
Devidi ovie Izrẹl họ ohwo nọ o kere Olezi avọ 37, yọ o kere eme olezi nana unọjọ utọjọ, no ubiẹme ọsosuọ Hibru rite orọ urere.
Ahwo a je kienyẹ Devidi gaga. Wọhọ oriruo, Sọl ovie na o je le Devidi tuatuatua re o ru ei họ no, yọ ere amọfa a jẹ gwọlọ iẹe kpe re. (2 Samuẹle 22:1) Ghelọ ukpokpoma na kpobi, Devidi o fievahọ Jihova riẹriẹriẹ keme ọ riẹ nọ u kri kẹhẹ, Jihova ọ te raha ahwo omuomu na no. (Olezi 37:10, 11) Dede nọ ẹsejọ o rẹ wọhọ nọ eware i bi woma kẹ ahwo omuomu, o te jọ ere bẹdẹ bẹdẹ hẹ. A te jọ wọhọ “ẹbe ọrọrọ nọ ọ be dhẹ ze obọ” nọ u re kri re o te lo no ho.—Olezi 37:2, 20, 35, 36.
A jọ Olezi avọ 37 na ta kpahe oware nọ o te via kẹ ahwo nọ a bi koko izi Ọghẹnẹ gbe enọ i bi koko izi riẹ hẹ. (Olezi 37:16, 17, 21, 22, 27, 28) Eme ọso-ilezi nana i re fiobọhọ kẹ omai wo areghẹ t’oma, re ma hai ru oware nọ o rẹ were Ọghẹnẹ ẹsikpobi.
ASOI 13-19
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA OLEZI 38-39
Whọ Jọ Iruthọ nọ E Vrẹ No E Hae Lẹliẹ Udu Brukpe Owhẹ Hẹ
“Rri Obaro Kiọkiọkiọ”
12 Se 1 Jọn 3:19, 20. Mai ọvuọvo nọ udu u re brukpe ẹsejọ họ ọ rrọ họ. Wọhọ oriruo, udu u re brukpe ahwo jọ fiki eware nọ a ru taure a te ti kurẹriẹ ziọ ukoko na. U wo amọfa nọ udu u re brukpe fiki eware nọ a ru thọ nọ a họ-ame no. (Rom 3:23) Dede nọ ma gwọlọ ru oware nọ u kiehọ evaọ aro Jihova, “mai kpobi ma re zoruẹ unuẹse buobu.” (Jem. 3:2; Rom 7:21-23) Ohwo ọvo nọ eva e rẹ were nọ udu u te bi brukpei ọ rrọ họ, rekọ udu nọ u re brukpe ohwo na u re fiobọhọ evaọ abọjọ. Ẹvẹ ma rọ ta ere? Keme udu u te bi brukpe ohwo fiki oware nọ o ru thọ, o rẹ whae ze nọ o re ro siobọno oware uyoma na jẹ gbaemu nọ ọ rẹ gbẹ wariẹe he.—Hib. 12:12, 13.
13 Nọ Jihova ọ tẹ rọ oware nọ ma ru thọ vrẹ omai no, udu o sai gbe brukpe omai ghele. O rẹ sae whae ze nọ ma gbe ro kruga evaọ egagọ Jihova ha. (Ol. 31:10; 38:3, 4) Ere o via kẹ oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ udu u je brukpe fiki eware iyoma jọ nọ o ru evaọ oke nọ u kpemu. Ọ ta nọ: “O rẹ jọ omẹ oma ẹsikpobi nọ me gbe du lahiẹ oma ha evaọ egagọ Jihova, keme eware nọ me bi ru kpobi ivrẹvru.” Mai ahwo buobu ma sai wo iroro itieye na. Rekọ ma rẹ kuvẹ vievie he re udu mai o hai brukpe omai kẹse kẹse. Eva e rẹ were Setan gaga nọ ma te rri omamai inọ ma te ohwo nọ ọ rẹ sae gbẹ gọ Jihova ha, dede nọ Jihova o rri omai ere he.—Je rri 2 Ahwo Kọrint 2:5-7, 11.
w02 11/15 20 ¶1-2
Ẹvẹ Ma Sai ro Ru Oware nọ O rẹ Lẹliẹ Eva Mai Were Jihova Evaọ Edẹ Uzuazọ Mai Kpobi?
EDẸ uzuazọ ohwo-akpọ i te oware ovo ho. Nọ Devidi ọso-ilezi na ọ ruẹ epanọ uzuazọ ohwo ọ kpẹre te, ọ tẹ lẹ Jihova nọ: “O Jihova, fiobọhọ kẹ omẹ riẹ epanọ ekuhọ uzuazọ mẹ ọ te jọ, gbe epanọ edẹ mẹ i ti bu te, re mẹ ruẹse riẹ epanọ uzuazọ mẹ o kpẹre te. Evaọ uzẹme, who ru edẹ uzuazọ mẹ kawo gaga; yọ ikpe uzuazọ mẹ i te oware ovo ho evaọ aro ra.” Oware nọ o mae jọ Devidi oja evaọ edẹ uzuazọ riẹ kpobi họ, re ẹmeunu gbe uruemu riẹ o hae lẹliẹ eva were Ọghẹnẹ. Fikinọ ọ riẹ nọ ababọ ẹgba Ọghẹnẹ ọ sai ru oware ovo ho, ọ ta nọ: “Whẹ ọvo họ ẹruore mẹ.” (Olezi 39:4, 5, 7) Jihova o yo olẹ Devidi. O muẹrohọ oghẹrẹ uzuazọ nọ Devidi o yeri, ọ tẹ ghale iẹe.
Nẹnẹ, eware buobu e riẹ nọ ma re ru yọ ẹsibuobu ma rẹ riẹ okenọ oke u re ro kpo ho. Yọ fikinọ oke u bi te omai ru eware kpobi nọ ma gwọlọ ru hu, maero nọ eware e tẹ v’otọ, ma sae jọ awawa. Kọ oware nọ o mae rrọ omai oja họ re ma rọ edẹ uzuazọ mai kpobi ru oware nọ o rẹ were Ọghẹnẹ wọhọ Devidi? Uzẹme riẹ họ, Jihova o bi muẹrohọ omai omomọvo jẹ be ruẹ oware kpobi nọ ma bi ru. Oware wọhọ ikpe idu esa gbe egba ezeza (3,600) nọ e vrẹ, Job ọzae nọ ọ jẹ dhozọ Ọghẹnẹ na, ọ ta nọ Jihova ọ be ruẹ idhere riẹ jẹ be ma ithihi awọ riẹ kpobi. O soriẹ ze nọ ọ rọ nọ omariẹ nọ: “Eme mẹ rẹ sae kpahe kẹe nọ ọ tẹ nọ omẹ kpahe oware nọ me ru na?” (Job 31:4-6, 14) Nọ ma tẹ rọ egagọ Ọghẹnẹ karo, be hai koko izi riẹ, jẹ be rọ oke mai ru eware nọ e mai wuzou, eva mai e te were Ọghẹnẹ evaọ edẹ uzuazọ mai kpobi. Joma ta kpahe eware nana.
Epanọ Usu Ra avọ Jihova O Sae rọ Wariẹ Jọ Ziezi
Hae lẹ se Jihova ẹsikpobi. Jihova yọ Ọsẹ ra, yọ ọ riẹ nọ udu u te bi brukpe owhẹ ẹsikpobi, o te jọ bẹbẹ re whọ lẹ sei ẹsikpobi. (Rom 8:26) O make rrọ ere na, “ruabọhọ olẹ,” hae vuẹe nọ whọ gwọlọ nọ oware ovo o raha usu ra whẹ avọ iẹe he. (Rom 12:12) Andrej ọ ta nọ: “Nọ mẹ maki zihe ziọ ukoko na no, udu o jẹ hai brukpe omẹ yọ oma o jẹ hae vuọ omẹ. Rekọ ẹsikpobi nọ mẹ tẹ lẹ no, eware yena e rẹ gbẹ kẹ omẹ uye tere he. Udu o jẹ hai te omẹ otọ.” Whọ gbẹ riẹ ẹme nọ whọ rẹ ta evaọ olẹ hẹ, rri eme Devidi nọ e rrọ obe Olezi 51 gbe 65, enọ ọ ta okenọ o kurẹriẹ no. Whọ te jariẹ ruẹ oware nọ whọ rẹ lẹ se Jihova kpahe.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Jọ Ohwo nọ A rẹ Sai Fievahọ
16 Ma tẹ gwọlọ nọ ahwo a fievahọ omai, ma rẹ gba omamai gaga. Onana u dhesẹ nọ ohwo ọ tẹ vuẹ omai oware jọ nọ u fo nọ ma rẹ vuẹ omọfa ha, ma rẹ gba omamai re ẹme na o gbe no omai unu ze he. (Se Itẹ 10:19.) Oware jọ nọ u fo nọ ma rẹ jọ gba omamai gaga họ, nọ ma tẹ be rọ itanẹte lele ahwo ta ẹme. Ma gbẹ yọroma ha, ma rẹ sae fere ẹme jọ nọ u fo nọ a rẹ ko dhere via kẹ ahwo buobu gbidi gbidi. Yọ ma tẹ nwani vi uwou utioye na se ahwo no, ma rẹ sai gbe ru re ahwo a siọ oware na ba ẹriẹ kpahe he. Oware ofa nọ u fo nọ ma rẹ jọ gba omamai họ, nọ ahwo nọ a mukpahe ukoko na a tẹ be rọ areghẹ nọ omai eware jọ kpahe inievo ukoko na. Ma rẹ yọroma re ma gbẹ ta ẹme nọ o re fi inievo mai họ uye he. Ma tẹ rrọ orẹwho nọ egọmeti ọ jọ ta nọ ma ta usi uwoma hayo kpohọ iwuhrẹ hẹ, nọ ipolisi a te kru omai jẹ be nọ omai enọ kpahe ukoko na, ma rẹ yọroma kpahe ẹme nọ ma rẹ ta kẹ ae. Ma rẹ “gba unu [mai] di” wọhọ epanọ Ebaibol ọ ta. (Ol. 39:1) Te evaọ uviuwou, te ma bi ru eware jọ kugbe egbẹnyusu mai, inievo ukoko na hayo omọfa kpobi, ma rẹ daoma re ma jọ ahwo nọ a re fievahọ. Yọ re ma sae jọ ahwo otiọye, ma rẹ gba omamai.
ASOI 20-26
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA OLEZI 40-41
Fikieme U ro Fo re Ma Fiobọhọ kẹ Amọfa?
Ahwo nọ A re Ru Ọghọ Ẹsikpobi A rẹ Wereva
16 Ahwo nọ ọghoruo ọ ginẹ rrọ ẹkẹ uruemu rai, a re rẹro oware nọ a ti wo zihe re a te ruọghọ họ. Jesu o wo onana họ iroro nọ ọ ta nọ: “Nọ who te bi se ehaa, zizie iyogbere, enọ e ko, emo, gbe enọ i tuaro; who ti wo evawere keme a wo oware ovo nọ a te rọ hwa zihe kẹ owhẹ hẹ.” (Luk 14:13, 14) Odibo Ọghẹnẹ jọ nọ ẹzi Ọghẹnẹ ọ wọ kere oria jọ Ebaibol na ọ ta nọ, “Ọnọ o wo ẹro ọghọ-oruo, o re wo oghale.” Ọfa ọ ta nọ: “Oghale u te ọnọ ọ rẹ kareghẹhọ iyogbere!” (Itẹ 22:9; Ol. 41:1) Uzẹme riẹ họ, u fo re ma hai ruọghọ keme eva rẹ were omai nọ ma te bi fiobọhọ kẹ amọfa.
17 Nọ Pọl ukọ na ọ wariẹ ẹme Jesu nọ ọ ta nọ “ẹkẹ oghale o mae rọ vi emio,” orọnikọ eware nọ ma rẹ sae ghale kẹ amọfa ọvo Pọl o wo họ iroro ho. Onana o kẹre te uduotahawọ, gbe ọkpọvio nọ ma rẹ sae kẹ amọfa, jegbe iruo nọ ma rẹ sai ru ro fiobọhọ kẹ amọfa nọ o tẹ gwọlọ ere. (Iruẹru 20:31-35) Pọl ọ rọ ẹme gbe oriruo riẹ wuhrẹ omai inọ ma rẹ sae rọ oke nọ ma wo, ẹgba mai, gbe uyoyou fiobọhọ kẹ amọfa.
18 Ahwo nọ a wuhrẹ haro kpahe ọriakugbe ahwo-akpọ a ta re inọ, ọghoruo o re ru ahwo wereva. Obe jọ o ta nọ, “ahwo a rẹ niyẹrẹ nọ evawere rai i re vihọ nọ a te ru eware iwoma kẹ amọfa.” Egba-ekiakiẹ a ta nọ, obọ nọ a re fihọ kẹ amọfa u wuzou gaga nọ ohwo ọ tẹ gwọlọ nọ uzuazọ riẹ u wo “obọdẹ ẹjiroro gbe otofa.” A ta nọ o rrọ ere “keme u re ru ugogo ẹgwọlọ ohwo-akpọ gba.” Onana u ru nọ egba-eriariẹ a rẹ rọ ta ẹsikpobi nọ jọ ahwo a hae fialoma via kẹ iruo obufihọ re a ruẹsi wo omokpokpọ gbe evawere. Onana u re gbe omai unu hu, mai otu nọ ọ rọwo nọ Ebaibol na yọ obe nọ u no obọ Jihova ze, Ọsẹ oyoyou nọ ọ ma omai ahwo-akpọ na.—2 Tim. 3:16, 17.
Jihova Ọ te Rẹrote Owhẹ
7 Ghele na, ma tẹ be mọ, ma sai rẹro nọ Ọghẹnẹ ọ te sasa omai oma, kẹ omai areghẹ, jẹ thọ omai uke, wọhọ epanọ o ru kẹ idibo riẹ evaọ okenọ u kpemu. Devidi ovie na o kere nọ: “Oghale u te ọnọ ọ rẹ kareghẹhọ iyogbere! ỌNOWO ọ rẹ te thọ e eva ẹdẹ uye; ỌNOWO ọ rẹ te sẹro riẹ, je ru ei oma ga.” (Ol. 41:1, 2) Ma riẹ nọ ohwo nọ o ru ewoma kẹ oyogbere evaọ oke Devidi o whu ghele. Fikiere, orọnikọ ẹme Devidi na o dhesẹ nọ Ọghẹnẹ ọ te rehọ edhere igbunu jọ sẹro ohwo nana ha, nọ ọ rẹ rọ rria bẹdẹ bẹdẹ. Ma sae ta nọ otọ ẹme riẹ na họ, Ọghẹnẹ o ti fiobọhọ kẹ ohwo nọ o re rri iyogbere aro. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Devidi ọ ta nọ: “ỌNOWO ọ te rọ ẹro ro te ei okenọ o kiẹzẹ rọ ẹmọ; eva oke ẹyao riẹ, who re ti siyei no ọyawa riẹ kpobi.” (Ol. 41:3) Avro ọ riẹ hẹ, ohwo nọ o re rri iyogbere aro ọ sai wo imuẹro inọ Ọghẹnẹ o bi muẹrohọ iẹe gbe oware uwoma nọ o bi ru. Yọ oma ohwo-akpọ nọ Ọghẹnẹ ọ ma evaọ oghẹrẹ nọ o sai ro kpo kẹ omariẹ na o rẹ sai fiobọhọ kẹ ohwo otiọye nọ ẹyao riẹ o re ro kpo.
Rọ Aro Kele Jihova Dhesẹ Ọdawẹ
17 Orọnikọ erere nọ who re wo no ọdawẹ ze o rẹ jọ ugogo ẹjiroro nọ who re ro dhesẹ ọdawẹ hẹ. Oware nọ u fo nọ o rẹ wọ owhẹ dhesẹ ọdawẹ họ, fikinọ whọ gwọlọ rọ aro kele Jihova jẹ rọ orro kẹe, Ọghẹnẹ nọ uyoyou gbe ọdawẹ o no obọ riẹ ze na. (Itẹ 14:31) O fi obọdẹ oriruo hotọ kẹ omai. Fikiere, ajọ ma daoma kpobi rọ aro kele iei dhesẹ ọdawẹ evaọ udevie ibe Ileleikristi gbe erivẹ mai.—Gal. 6:10; 1 Jọn 4:16.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
it-2 16
Jihova
Ugogo oware nọ Ebaibol na soso o be ta kpahe họ, epanọ ahwo kpobi a rẹ rọ riẹ nọ esuo Jihova ọ mai woma. Ẹjiroro nọ Jihova Ọghẹnẹ o bi ro ru onana họ re odẹ riẹ o jọ fuafo. Re onana o sae via, o gwọlọ nọ erue kpobi nọ a gu fihọ Ọghẹnẹ uzou na i re noi uzou. Ere ọvo ho, o gwọlọ nọ ikọ-odhiwu gbe ahwo-akpọ kpobi a rẹ rọ orro kẹ odẹ Ọghẹnẹ keme odẹ na o rrọ ọrẹri. Onana u dhesẹ nọ a rẹ riẹ nọ Jihova họ Ọnọ Ọ Mai Kpehru, u ve je no ai eva ze inọ a re koko izi riẹ jẹ gọe fikinọ a you rie. Ma rẹ nwane jọ olẹ nọ Devidi ọ lẹ se Jihova evaọ Olezi 40:5-10 ruẹ oghẹrẹ nọ ọ rọ kẹ odẹ Jihova orro. (Muẹrohọ epanọ Pọl ukọ na o ro dhesẹ nọ eme olezi nana i kiekpahe Jesu Kristi evaọ obe Hib 10:5-10.)
ASOI 27–AZEZA 2
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA OLEZI 42-44
Hai Ru Eware nọ Jihova O bi Wuhrẹ Owhẹ
Oruvẹ No Obe Avivẹ Orọ Ilezi Ze
42:4, 5, 11; 43:3-5. Otẹrọnọ oware jọ o so riẹ ze nọ ma gbẹ be sai ro kpohọ iwuhrẹ Ileleikristi na evaọ umutho oke jọ họ, nọ ma tẹ be kareghẹhọ oghọghọ nọ ma jẹ hae jọ iwuhrẹ itieye na wo evaọ oke nọ u kpemu, o rẹ kẹ omai uduotahawọ. Dede nọ onana o sai ru omai jọ ọkora evaọ oke ọsosuọ, o sae jẹ kareghẹhọ omai inọ Ọghẹnẹ họ adhẹzọ mai gbe nnọ u fo re ma rẹroso ẹe kẹ ufuoma.
Epanọ Ma Sai ro Wo Erere Ziezi No Uwuhrẹ Ebaibol Mai Ze
1 LẸ: Olẹ họ oware ọsosuọ. (Ol. 42:8) Fikieme? U fo re ma rehọ uwuhrẹ Ebaibol omobọ mai inọ yọ abọjọ egagọ mai. Fikiere, u fo re ma lẹ se Jihova re o fi obọ họ k’omai re oware nọ ma bi ti wuhrẹ na o daruọ omai oma, re ọ jẹ kẹ omai ẹzi ọfuafo riẹ. (Luk 11:13) Oniọvo jọ nọ a re se Barbara nọ ọ rrọ iruo imishọnare kri no ọ ta nọ: “Ẹsikpobi nọ mẹ tẹ gwọlọ se hayo wuhrẹ Ebaibol na, olẹ me re ro muhọ. Nọ mẹ tẹ lẹ no, o rẹ jọ omẹ oma inọ Jihova ọ rrọ kugbe omẹ gbe nnọ ọ jẹ oware nọ me bi ru na rehọ.” Olẹ u re rovie udu gbe iroro mai re oware nọ ma bi wuhrẹ o sae daruọ omai oma ziezi.
“Whọ Jọ Abọ Ọ Lọhọ Owhẹ Hẹ”
11 Ewuhrẹ nọ ma bi wo evaọ iwuhrẹ ukoko, ikokohọ esese gbe ilogbo, gbe isukulu ukoko na sa-sa e be jẹ bọ omai ga re. Iwuhrẹ yena e sai fiobọhọ kẹ omai wo emamọ iroro, fi itee họ evaọ egagọ Ọghẹnẹ, je ru ewha-iruo Oleleikristi mai gba. (Ol. 119:32) Kọ o be hae were owhẹ re who wo uduotahawọ no iwuhrẹ nana ze?
12 Jihova o fiobọhọ kẹ ahwo Izrẹl fi ahwo Amalẹk gbe ahwo Ẹtiopia kparobọ, yọ ọ kẹ Nehemaya avọ egbẹnya riẹ ogaga nọ a ro ru iruo ebabọ na re. Epọvo na re, Jihova ọ te kẹ omai ẹgba nọ ma ti ro mudhe kẹ ukpokpoma, ọwọsuọ, gbe awaọruọ kpobi re ma sae ruabọhọ iruo usiuwoma ota na. (1 Pita 5:10) Ma re rẹro nọ Jihova o ti ru iruo igbunu kẹ omai hi. Ukpoye, ma re ru ẹkabọ mai. Oye họ Ebaibol na nọ ma re se kẹdẹ kẹdẹ, oma oruẹrẹkpahe kẹ gbe iwuhrẹ nọ ma rẹ nya koka koka jẹ jarai wobọ, egagọ uviuwou gbe uwuhrẹ omobọ-ohwo nọ ma re ru, gbe Jihova nọ ma rẹ rẹroso jẹ lẹ se. Ajọ ma kuvẹ vievie he re eware efa i mi omai oke nọ ma re ro wo erere no idhere sa-sa nọ Jihova ọ be rọ tuduhọ omai awọ ze. Who te muẹrohọ nọ abọ ra ọ dina rrọ otọ evaọ usu eware nọ ma dhunu te no na, yare Ọghẹnẹ kẹ obufihọ. Kẹsena whọ vẹ te ruẹ epanọ ẹzi riẹ ọ te rọ kẹ “owhai ẹgba nọ wha re ro ru eware nọ e rẹ were iẹe, [jẹ] kẹ owhai isiuru na gbe ogaga nọ wha re ro ru ere.” (Fil. 2:13) Rekọ eme whọ rẹ sai ru rọ bọ abọ amọfa ga?
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
it-1 1242
Okozi
A jọ eria sa-sa evaọ Ebaibol na rehọ okozi dhesẹ eware bro. Nọ Job o je vovo enu be ta kpahe eware egaga nọ e via kẹe, ọ ta nọ o “zihe ruọ oniọvo ikozi” no. (Job 30:29) Nọ ọso-ilezi na ọ jẹ ta kpahe idibo Ọghẹnẹ nọ a fi kparobọ evaọ ẹmo nọ o wha omovuọ se ai, o sae jọ nọ oghẹrẹ nọ ikozi i re ro kokohọ te re ahwo nọ a whu evaọ ẹmo o jariẹ iroro (je rri Ol 68:23), oyejabọ nọ o ro bo nọ: “Whọ whọlọ omai fihọ otọ evaọ oria nọ ikozi e be rria.” (Ol 44:19) Nọ egbaẹmo Babilọn a wariẹ Jerusalẹm họ evaọ 607 B.C.E., ohọo u je mu gaga, onọ u ru nọ iniemọ i je ro gboja kẹ emọ obọrai. Oye o wha riẹ ze nọ Jerimaya ọ rọ ta nọ “ahwo mẹ” a rrọ eva gaga, inọ a wo ohẹriẹ gaga no ikozi nọ e rẹ rẹrote emọ rai.—Enu 4:3, 10.
AZEZA 3-9
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA OLEZI 45-47
Ole nọ A So Kpahe Ehaa Orọo Ovie Na
Ghọghọ Fiki Orọo Omogodẹ Na
8 Se Olezi 45:13, 14a. A ta nọ ọmọtibobo na ọ gẹgọ nọ o woma gaga kẹ ehaa orọo na. A jọ obe Eviavia 21:2 rehọ iẹe dhesẹ okpẹwho, onọ a se Jerusalẹm Ọkpokpọ nọ “a ruẹrẹ kpahe . . . be hẹrẹ ọzae riẹ.” Okpẹwho obọ odhiwu nana “ọ vọ avọ oruaro Ọghẹnẹ; yọ elo riẹ ọ wọhọ elo utho oghaghae . . . jẹ wọhọ itho jaspa nọ i bi lo nwranwranwra.” (Evia. 21:10, 11) A jọ obe Eviavia romatotọ dhesẹ epanọ Jerusalẹm Ọkpokpọ na o wo erru te. (Evia. 21:18-21) Yọ ere ọvona ọso-ilezi na o dhesẹ i rie, keme ọ ta nọ ọmọtibobo na “ọ gọẹgọ iwu-igoru.” O sae ginẹ jọ ere keme obọ odhiwu a ti jo ru ehaa orọo na.
9 Ovie Uvie Mesaya na nọ ọ rrọ Ọva na a su ọmọtibobo na se. Anwẹdẹ ọ be rehọ “ame gbe ẹme wozẹ” ọmọtibobo na, be rọ ruẹrẹ iẹe kpahe kẹ ehaa orọo na. Ọmọtibobo na ọ rrọ “ọrẹri [jẹ] kare epe.” (Ẹf. 5:26, 27) Ọ tẹ jẹ gẹgọ nọ o fo kẹ ehaa orọo na. “Ọ gọẹgọ iwu-igoru,” yọ a te rọ ‘oghoghẹrẹ iwu eghaghae su ei se ovie na.’ Evaọ ehaa orọo omogodẹ na, ọmọtibobo na “ ‘a rọ ọghọ kẹ nọ ọ rẹ gọ ẹgọ iwu efuafo elọlọhọ nọ i re lo nwranwranwra’—keme ehọ efuafo na họ ẹgọ ẹrẹreokie erezi na.”—Evia. 19:8.
Ẹvẹ Obe Eviavia O Ta nọ Akpọ Ra Ọ te Jọ Evaọ Obaro?
10 Eme Jihova o ti ru evaọ oke nọ a te rọ wọ ohọre bru ahwo riẹ ze na? Ọ ta nọ: “Ofu ọgaga mẹ ọ te wọ ze.” (Izik. 38:18, 21-23) Obe Eviavia uzou avọ 19 o vuẹ omai oware nọ Jihova o ti ru. O ti vi Ọmọ riẹ re ọ thọ ahwo riẹ je kpe ewegrẹ riẹ kpobi no. “Egbaẹmo obọ odhiwu,” koyehọ ikọ-odhiwu gbe ahwo idu udhuhrẹ-gbene (144,000) na a ti lele Jesu wọ ohọre bru ewegrẹ Ọghẹnẹ. (Evia. 17:14; 19:11-15) Ẹvẹ ẹmo nana o ti ro kuhọ? A ti kpe ahwo gbe ikoko kpobi nọ e be wọso Jihova Ọghẹnẹ no.—Se Eviavia 19:19-21.
11 Eva e te were idibo Ọghẹnẹ nọ e zọ evaọ ẹmo na gaga nọ a tẹ raha ewegrẹ Ọghẹnẹ kpobi no. Dede nọ a te jọ obọ odhiwu ghọghọ gaga nọ a tẹ raha Babilọn Ologbo na no, oware ofa jọ o riẹ nọ o te tubẹ mae lẹliẹ ae ghọghọ. (Evia. 19:1-3) Oye họ “orọo Omogodẹ na” nọ a ta ẹme kpahe evaọ ubrobọ ekuhọ obe Eviavia na.—Evia. 19:6-9.
12 Oke vẹ a ti ro ru ehaa orọo na? Taure a te ti fi ẹmo Amagidọn, yọ ahwo idu udhuhrẹ-gbene (144,000) na kpobi a kpobọ odhiwu no. Rekọ orọnọ oke yena a ti ro ru ehaa orọo Omogodẹ na ha. (Se Eviavia 21:1, 2.) A ti ru ehaa orọo Omogodẹ na nọ a te fi ẹmo Amagidọn no. Oke yena yọ a si Ẹdhọ avọ idhivẹri riẹ no otọakpọ na no, jẹ raha ewegrẹ Ọghẹnẹ efa kpobi no.—Ol. 45:3, 4, 13-17.
it-2 1169
Ẹmo
Nọ ẹmo nana o te kuhọ no, udhedhẹ o vẹ te jọ akpọ na soso evaọ ikpe odu ọvo. A jọ obe Olezi ta nọ “[Jihova] o bi ru emo serihọ evaọ otọakpọ na soso. O wiri uze na jẹ guọghọ ozuẹ na; ọ rọ erae mahe ekẹkẹ ẹmo na.” Orọ ọsosuọ nọ eruẹaruẹ nana i ro rugba họ okenọ Ọghẹnẹ ọ rọ guọghọ ekwakwa ẹmo ewegrẹ ahwo Izrẹl no, kẹsena a te wo udhedhẹ. Nọ Kristi o te kpe ahwo kpobi nọ ẹmo ọ rẹ were no evaọ Amagidọn, udhedhẹ o vẹ te jọ otọakpọ na soso. (Ol 46:8-10) Ahwo nọ a ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ họ enọ i “duwu egbọdọ rai zihe ruọ etẹkpẹ [je] duwu izuẹ rai zihe ruọ ibrẹbe” no, enọ i gbe ti “wuhrẹ ẹmo-ofio ofa ha.” “Keme Jihova olori egbaẹmo ọ rehọ unu riẹ tae no.”—Aiz 2:4; Mae 4:3, 4.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Eme Uvie Ọghẹnẹ U ti Si No Otọ?
9 Eme o ti nwene ẹta ikoko ogbekuo sa-sa nọ e rrọ akpọ na? Nọ Amagẹdọn o te fi vrẹ no, kọ ukoko jọ o te jọ otọakpọ na? Ebaibol na ọ vuẹ omai nọ: “Idhiwu ekpokpọ gbe otọakpọ ọkpokpọ e riẹ nọ ma be hẹrẹ wọhọ epaọ eyaa riẹ, yọ ẹrẹreokie ọ te jọ eva rai.” (2 Pita 3:13) Idhiwu anwae avọ akpọ anwae nana, koyehọ egọmeti ogbekuo gbe ahwo nọ a rrọ otọ rai, a ti no otọ riẹriẹriẹ. Kọ eme a ti ro nwene ẹta rai? Ẹme na, “idhiwu ekpokpọ gbe otọakpọ ọkpokpọ,” u dhesẹ nọ egọmeti ọkpokpọ ọ te jariẹ nọ o ti su ahwo okiẹrẹe evaọ otọakpọ na. Okenọ Jesu o ti su Uvie na, o ti dhesẹ ọkpọ iruemu Ọghẹnẹ, ọnọ ọ rrọ kpatiẹ na. (1 Kọr. 14:33) Fikiere eware kpobi e te jọ kpatiẹ evaọ “otọakpọ ọkpokpọ” na. Emamọ ezae e te jariẹ nọ e te rẹrote eware. (Ol. 45:16) Jesu avọ ahwo idu udhuhrẹ gbe ene (144,000) na, a te vuẹ ae onọ a re ru. Dai roro kpahe okenọ ukoko ovuọvo nọ o kare ogbekuo, nọ okugbe ọ rrọ u ti ro nwene ẹta ikoko ogbekuo nọ e rrọ akpọ na soso.
Ẹme nọ A re Ru Ovavo
ijwbv 26
Olezi 46:10—“Dikihẹ Whawha Whọ Riẹ nọ Mẹ Họ Ọghẹnẹ”
“Fi oma hotọ re whọ riẹ nọ mẹ họ Ọghẹnẹ. A te kpare omẹ kpehru evaọ udevie erẹwho na; a te kpare omẹ kpehru evaọ otọakpọ na.”—Olezi 46:10, Efafa Akpọ Ọkpokpọ.
“Dikihẹ whawha whọ riẹ nọ mẹ họ Ọghẹnẹ. A kpare omẹ kpehru evaọ erẹwho na, a tẹ jẹ kpare omẹ kpehru evaọ akpọ na!”—Olezi 46:10, Ebaibol Ẹri Na.
Otofa Eme nọ E Rrọ Olezi 46:10
Ọghẹnẹ ọ be ta kẹ ahwo kpobi nọ jọ a gọe je vuhumu nọ ọye u fo nọ o re su akpọ na. Ohwo kpobi nọ ọ gwọlọ rria bẹdẹ bẹdẹ o re vuhumu nọ ọye o wo ogaga gbe oruaro kpobi.—Eviavia 4:11.
“Fi oma hotọ re whọ riẹ nọ mẹ họ Ọghẹnẹ.” Ahwo jọ nọ a fa Ebaibol a fa abọ ọsosuọ oria nana nọ “dikihẹ whawha” hayo “daji oria ovo.” Onana u ru nọ ahwo jọ a ro wo otoriẹ etenẹ na thọ. A roro nọ onana yọ uzi nọ a jie inọ jọ a fọ tou hayo fibo nọ a tẹ rrọ ichọche. Rekọ ẹme Hibru nọ a fa “fi oma hotọ re whọ riẹ nọ mẹ họ Ọghẹnẹ” na yọ ohrẹ nọ Jihova Ọghẹnẹ omariẹ ọ kẹ erẹwho kpobi, inọ jọ a siọ iẹe ba ẹwọso re a vuhumu nọ ọye ọvo u fo nọ a rẹ gọ.
Oghẹrẹ ohrẹ utioye o rrọ Olezi avọ 2. Ọghẹnẹ ọ jọ etẹe ta nọ o ti dhesẹ akpọ kẹ ahwo nọ a be wọso ẹe. Rekọ enọ e riẹ nọ Ọghẹnẹ họ ọnọ u fo nọ a rẹ gọ a re si kẹle iẹe re ọ kpọ ae, kẹ ae ẹgba, gbe areghẹ. Eva e rẹ were ahwo nana nọ a “dhẹ bru ei re a ruẹse zọ” na, yọ udu u re te ai otọ maero kọ evaọ oke ebẹbẹ.—Olezi 2:9-12.
“A te kpare omẹ kpehru evaọ udevie erẹwho na; a te kpare omẹ kpehru evaọ otọakpọ na.” Evaọ oke nọ u kpemu, a kpare Jihova Ọghẹnẹ kpehru nọ ọ rọ ogaga ulogbo riẹ thọ idibo riẹ. (Ọnyano 15:1-3) Evaọ obaro, a te kpare iẹe kpehru tube vi ere gaga nọ ohwo kpobi evaọ otọakpọ na ọ te gọ Jihova je vuhumu nọ ọye u fo nọ o re su.—Olezi 86:9, 10; Aizaya 2:11.
Eme nọ E Wariẹ Olezi 46:10 Họ
Obe jọ o ta nọ Olezi avọ 46 na yọ “ole ujiro nọ a be rọ ghọghọ fiki ogaga Ọghẹnẹ, nọ ọ rẹ rọ ẹgba riẹ thọ ahwo riẹ.” Nọ ahwo Ọghẹnẹ a tẹ be so Olezi avọ 46 na, yọ a be ta nọ a fievahọ Jihova inọ ọ te thọ ae je fiobọhọ kẹ ae. (Olezi 46:1, 2) Eme yena e rẹ kareghẹhọ ae nọ Jihova ọ rrọ kugbe ai ẹsikpobi.—Olezi 46:7, 11.
Re a sai fievahọ Jihova Ọghẹnẹ ziezi inọ o gine wo ogaga nọ ọ rẹ rọ thọ ae, ọso-ilezi na ọ tẹ ta kẹ ae nọ jọ a roro kpahe eware urirẹ nọ Ọghẹnẹ o ru no. (Olezi 46:8) Oware utioye jọ nọ ọ fodẹ họ, inọ Ọghẹnẹ o wo ogaga nọ o re ro ru ẹmo serihọ. (Olezi 46:9) Ma sae ta nọ Jihova o ku ẹmo họ evaọ oke anwae nọ ọ thọ idibo riẹ no obọ ewegrẹ rai. U te no ere no, Ọghẹnẹ ọ jọ Ebaibol na ya eyaa nọ kẹle na, o ti ru oware nọ o vrẹ oyena kpekufiẹ. Ọ ta nọ o ti ru emo serihọ evaọ akpọ na soso.—Aizaya 2:4.
Kọ Jihova o gbe bi fiobọhọ kẹ idibo riẹ nẹnẹ? Ee. Pọl ukọ na ọ tubẹ tuduhọ Ileleikristi awọ inọ jọ a rẹroso Ọghẹnẹ, inọ o ti fiobọhọ kẹ ae. (Ahwo Hibru 13:6) Eme nọ e rrọ Olezi avọ 46 e lẹliẹ omai fi eva mai kpobi họ Ọghẹnẹ inọ o wo ogaga nọ ọ rẹ rọ thọ omai. I ru nọ ma rọ rehọ Ọghẹnẹ fihọ “oria adhẹzọ mai gbe ẹgba mai.”—Olezi 46:1.
Odhesẹvia
ijwyp 59
Kọ O Thọ re Ọzae O Lele Ọzae Wezẹ Hayo re Aye O Lele Aye Wezẹ?
“Nọ mẹ be kpako ze na ẹbẹbẹ ologbo jọ nọ me wo họ, emezae ibe mẹ eye mẹ jẹ hai wo isiuru owezẹ kẹ. Me je roro nọ u te te oke jọ isiuru na i ti no omẹ udu. Rekọ isiuru na e gbẹ rrọ omẹ oma.”—David, 23.
David yọ Oleleikristi, yọ ọ gwọlọ ru oware nọ o rẹ were Ọghẹnẹ. Kọ ọ sai gine ru Ọghẹnẹ eva were avọ isiuru yena nọ o bi wo kẹ emezae ibe riẹ na? Ẹvẹ Ọghẹnẹ o rri ọzae nọ o re lele ọzae wezẹ hayo aye nọ o re lele aye wezẹ?
Eme Ebaibol na ọ ta?
Kọ oyena u dhesẹ nọ . . . ?
Kọ otẹrọnọ . . . ?
Eme Ebaibol na ọ ta?
Oghẹrẹ nọ ahwo a rri uruemu ezae nọ i re lele ezae wezẹ gbe eyae nọ i re lele eyae wezẹ evaọ eria jọ u wo ohẹriẹ no oghẹrẹ nọ ahwo a rri rie evaọ eria efa. Yọ, nọ oke o be nyaharo na, oghẹrẹ nọ a tube rri rie evaọ oria jọ u re nwene. Rekọ orọnọ oware kpobi nọ u kieze nọ ahwo a bi kie lele oye Ileleikristi a re ru hu. Yọ a rẹ kuvẹ hẹ re “ofou oghẹrẹ iwuhrẹ kpobi” o fou rai “kpenẹ avọ enẹ.” (Ahwo Ẹfisọs 4:14) Ukpoye, izi Ebaibol a re lele evaọ oghẹrẹ nọ a re rri uruemu ezae nọ i re lele ezae wezẹ gbe eyae nọ i re lele eyae wezẹ (te oghẹrẹ uruemu ofa kpobi).
Oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ o rri uruemu ezae nọ i re lele ezae wezẹ gbe eyae nọ i re lele eyae wezẹ, o rrọ vevẹ. Ebaibol ọ ta nọ:
“Who re lele ọzae wezẹ vievie he wọhọ epanọ who re lele aye wezẹ na.”—Iruo-Izerẹ 18:22.
“Ọghẹnẹ ọ tẹ kẹ ae uvẹ re a ru lele isiuru igbegbe nọ e rrọ udu rai, [ọ kẹ rai uvẹ] re isiuru egaga kẹ owezẹ ọzae-avọ-aye nọ e vrẹta u su ae, keme eyae nọ e rrọ udevie rai a nyasiọ ezae nọ a re lele wezẹ ba a te bi lele ibe eyae rai wezẹ, onọ u wo ohẹriẹ no epanọ Ọghẹnẹ ọ ma riẹ no emuhọ ze.”—Ahwo Rom 1:24, 26.
“Jọ a viẹ owhai họ họ. Ahwo nọ a bi gbe-ọfariẹ, egedhọ, ibruẹnwae, ezae nọ e rọwo nọ ezae efa i lele ae wezẹ, ezae nọ i re lele ezae wezẹ, iji, ahwo nọ a wo uvou-uthethei, egba-idi, elahwo-eka, gbe ahwo nọ a re fru amọfa re a te reuku Uvie Ọghẹnẹ hẹ.”—1 Ahwo Kọrint 6:9, 10.
Uzẹme riẹ họ, izi Ọghẹnẹ i te ohwo kpobi. I te ahwo nọ a rẹ gwọlọ lele ezae hayo eyae ibe rai wezẹ, ezae nọ e rẹ gwọlọ lele eyae wezẹ, gbe eyae nọ e rẹ gwọlọ lele ezae wezẹ. Ẹme na họ, ohwo kpobi nọ oma o be wọ re o ru oware nọ o rẹ dha Ọghẹnẹ eva, o re kru oma riẹ.—Ahwo Kọlọsi 3:5.
Kọ oyena u dhesẹ nọ . . . ?
Kọ oyena u dhesẹ nọ Ebaibol ọ be ta nọ ma mukpahe ahwo nọ a re lele ezae hayo eyae ibe rai wezẹ?
Ijo. Uzẹme riẹ họ, Ebaibol ọ ta nọ ma mukpahe ohwo ọvo ho, te enọ i re lele ezae hayo eyae ibe rai wezẹ te amọfa kpobi. Ukpoye, Ebaibol na ọ ta nọ ma “daoma lele ahwo kpobi rria dhedhẹ,” ghelọ oghẹrẹ uzuazọ nọ a bi yeri kẹhẹ. (Ahwo Hibru 12:14) Fikiere, o thọ re ma hae ware aro ku ahwo nọ a re lele ezae hayo eyae ibe rai wezẹ. O thọ re ma hae nwa ae oma hayo ru ai oware uyoma ofa kpobi.
Kọ oyena u dhesẹ nọ egọmeti o te fi uzi họ inọ ezae ivẹ hayo eyae ivẹ e sae ruọ orọo, Ileleikristi a rẹ dhogbo epanọ a re ro nwene izi itieye na?
Ọghẹnẹ ọ jọ Ebaibol na ta nọ ọzae ọvo avọ aye ọvo ae a rẹ jọ orọo. (Matiu 19:4-6) Rekọ ẹsibuobu nọ ahwo a tẹ be vro avro sọ ọzae avọ ọzae hayo aye avọ aye a sae ruọ orọo, ohwo nọ a gwọlọ nọ ọ jọ egọmeti ọye a rẹ jọ abọ riẹ evaọ ẹme na, orọnikọ a bi si ikẹ oware nọ u fo gbe onọ u fo ho ho. Ebaibol ọ ta nọ Ileleikristi a rẹ jọ abọ ọvuọvo ho evaọ ẹme isuẹsu. (Jọn 18:36) Fikiere nọ egọmeti o te fi uzi họ inọ eyae ivẹ hayo ezae ivẹ e sae ruọ orọo, Ileleikristi a rẹ dhogbo epanọ a re ro nwene izi itieye na ha, yọ a rẹ daoma ta izi itieye na ruọ amọfa oma gbe he.
Kọ otẹrọnọ . . . ?
Kọ otẹrọnọ ọzae hayo aye jọ ọ be hai lele ọzae hayo aye ibe riẹ wezẹ, ohwo otiọye na ọ sai nwene?
Ee. Ahwo jọ evaọ oke ikọ na nọ a je ru eware itieye na, a nwene. Ebaibol ọ ta nọ ahwo nọ a re lele ezae hayo eyae ibe rai wezẹ a rẹ reuku Uvie Ọghẹnẹ hẹ. Kẹsena ọ tẹ jẹ ta nọ: “Ere whai otujọ wha jọ.”—1 Ahwo Kọrint 6:11.
Kọ oyena u dhesẹ nọ ohwo nọ ọ siọ uruemu na ba no, isiuru itieye e gbẹ sae nwane ruọ ẹe udu ẹdẹvo ho? O rrọ ere he. Ebaibol na ọ ta nọ: “Wha . . . whẹ uruemu okpokpọ na họ oma, onọ a be rọ ẹkwoma eriariẹ egbagba ru kpokpọ.” (Ahwo Kọlọsi 3:10) Ẹme Ebaibol yena o dhesẹ nọ ẹmẹrera ohwo o re ro nwene.
Kọ otẹrọnọ ohwo jọ ọ gwọlọ koko uzi Ọghẹnẹ rekọ o gbe wo isiuru inọ o re lele ọzae hayo aye ibe riẹ wezẹ?
Wọhọ epanọ ohwo ọ rẹ gba oma riẹ nọ o te wo isiuru iyoma efa na, ere ọvona ọ rẹ gba oma riẹ nọ o te wo oghẹrẹ isiuru itienana. Ẹvẹ ọ sai ro ru ere? Ebaibol na ọ ta nọ: “Wha hae nya lele ekpakpọ ẹzi na, wha ti ru eware isiuru uwo vievie he.”—Ahwo Galesha 5:16.
Muẹrohọ nọ orọnikọ Ebaibol na ọ jọ etenẹ ta ha inọ ohwo o re wo isiuru uwo vievie he. Ukpoye, nọ ohwo ọ tẹ be hae romatotọ se Ebaibol na jẹ lẹ, u re fiobọhọ kẹe gba oma riẹ, re o gbe ru eware iyoma nọ i bi si ei urru hu.
David nọ ma ta ẹme kpahe ẹsiẹ na ọ ruẹ nọ ere o ginẹ rrọ. Nọ ọ ta eva kẹ ọsẹgboni riẹ nọ e rrọ Ileleikristi, a fiobọhọ kẹe gaga. David ọ ta nọ: “O wọhọ ẹsenọ a wọ owha ogbẹgbẹdẹ no omẹ uzou. O hae jọnọ mẹ kake vuẹ ae, ẹsejọhọ o hai ti fiobọhọ kẹ omẹ gaga oke nọ mẹ jọ ikpe ikpegbọ.”
Oghẹrẹ kpobi nọ o rrọ kẹhẹ, ma te koko izi Jihova ẹsiẹe eva e rẹ mae were omai evaọ uzuazọ. Ma riẹ nọ izi Ọghẹnẹ “i kiẹrẹe, i re ru udu na ghọghọ,” yọ “ekoko rai o rẹ wha osohwa ulogbo ze.”—Olezi 19:8, 11.
AZEZA 10-16
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA OLEZI 48-50
Esẹgbini—Wha Fiobọhọ kẹ Ahwo Uviuwou Rai Fievahọ Ukoko Jihova Ziezi
Whọ tẹ be Gọ Jihova Uvi Ẹgọ Who ti Wo Evawere Ziezi
11 Ma tẹ be romatotọ se Ebaibol na je wuhrẹ emọ mai kpahe Jihova yọ edhere jọ nọ ma be rọ gọ Jihova. Evaọ Ẹdijala, ahwo Izrẹl a re ru iruo ho. A rẹ rọ ẹdẹ yena ru eware nọ e rẹ lẹliẹ usu rai avọ Jihova kpekpe ziezi. (Ọny. 31:16, 17) Esẹgbini nọ i kru egagọ Jihova ga ziezi a jẹ hai wuhrẹ emọ rai kpahe Jihova gbe eware ezi nọ o bi ru kẹ ae. U fo re mai omamai ma fi oke họ nọ ma rẹ rọ romatotọ se Ebaibol na. Nọ edhere jọ nọ ma rẹ rọ gọ Jihova, yọ u re ru usu mai avọ iẹe kpekpe ziezi. (Ol. 73:28) Nọ uviuwou u te bi kuomagbe wuhrẹ Ẹme Ọghẹnẹ, u re ru nọ emọ na a re ro wo usu okpekpe kugbe Ọsẹ oyoyou obọ odhiwu mai.—Se Olezi 48:13.
Who Wo Ẹjiroro nọ Whọ rẹ rọ Ghọghọ
“Nya Zayọn wariẹ, nyae ghelie họ, kele iwou ikpehru riẹ. Fiẹrohọ igbẹhẹ riẹ, whọ vẹ jẹ nya eria adhẹzọ riẹ wariẹ; re whọ ruẹ iku gbekẹ ige nọ e be tha.” (Ol. 48:12, 13) Ọso-ilezi na ọ jọ ikere yena tuduhọ emọ Izrẹl awọ re a bi kẹle Jerusalẹm je riwi ei ziezi. Kọ who gbe roro nọ iviuwou nọ i kpohọ Jerusalẹm rọkẹ ehaa nọ a jẹ hai ru kukpe kukpe, jẹ ruẹ etẹmpol oride na, a ruẹ eware iwoma buobu nọ e rẹ thọrọ ae ẹro ho? Ababọ avro, a rehọ eware nọ a ruẹ na gbiku kẹ ige efa.
Roro kpahe ovie-aye obọ Shiba, ọnọ ọ jẹ kake vro eme nọ o yo kpahe esuo gbe areghẹ Solomọn. Fikieme ọ rọ rọwo uwhremu na inọ eme nọ o yo na ginọ uzẹme? Ọ ta nọ: “Iyayo na i mu omẹ ẹro bẹsenọ mẹ rọ nyaze te rehọ ibiaro mẹ ruẹ na ha.” (2 Irv. 9:6) Ẹhẹ, eware nọ ma “rehọ ibiaro” mai ruẹ i re kpomahọ omai gaga.
Ẹvẹ whọ sai ro fi obọ họ kẹ emọ ra “rehọ ibiaro” rai ruẹ nọ ukoko Jihova u gine gbunu gaga? Otẹrọnọ uwou ogha ọrọ Isẹri Jihova ọ rrọ orẹwho nọ whọ be rria, daoma weze kpohọ etẹe. Wọhọ oriruo, oria nọ a jọ yọrọ Mandy avọ Bethany o rehọ emaele egba izii (900) thabọ no uwou ogha nọ o rrọ orẹwho rai. Ghele na, ọsẹgboni rai a jẹ hae rehọ ae kpohọ etẹe kẹse kẹse, maero nọ emetẹ ivẹ rai Mandy avọ Bethany a jọ emaha. Emọ na e ta nọ: “Taure ma te ti kpohọ Ebẹtẹle nyai rri ughe na, ma je roro nọ ahwo nọ a kpako no ọvo a re kpohọ Ebẹtẹle nyai ru iruo. Rekọ nọ ma te obei, ma tẹ ruẹ emoha nọ i bi ru iruo kẹ Jihova, yọ a be reawere iruo na! Ma ruẹ nọ ukoko Jihova o rro gaga vi onọ ma be ruẹ evaọ oria nọ ma be rria, yọ oke kpobi nọ ma kpohọ Ebẹtẹle, ajọwha nọ ma rẹ rọ gọ Jihova ziezi ọ rẹ ruọ omai oma.” Eware nọ Mandy avọ Bethany a ruẹ kpahe ukoko na o wọ rai muọ iruo ọkobaro họ, yọ a tube zizie ai re a ru iruo omoke jọ evaọ Ebẹtẹle.
Wha Yeri Uzuazọ Rai Wọhọ Emotọ Uvie Na
5 Se ikuigbe na. Ohwo nọ ọ gwọlọ jọ ọmotọ orẹwho jọ ọ rẹ gwọlọ se ikuigbe isuẹsu orẹwho na. Epọvo na, ahwo nọ a gwọlọ jọ emotọ Uvie Ọghẹnẹ a rẹ daoma riẹ kpahe Uvie Ọghẹnẹ. Roro kpahe oriruo emezae Kora nọ i je ru iruo Ọghẹnẹ evaọ Izrẹl. A wo evawere gaga kpahe Jerusalẹm gbe oria egagọ Ọghẹnẹ nọ o jọ etẹe, yọ o rẹ were ae gaga re a gbiku okpẹwho na. Orọnikọ erru itho nọ a rọ bọ okpẹwho na gbe oria egagọ na họ oware nọ o mai si ai urru hu rekọ oware nọ okpẹwho na avọ oria egagọ na i dikihẹ kẹ. Jerusalẹm họ “okpẹwho Ovie ologbo na,” Jihova, keme etẹe họ ehri egagọ uzẹme. Etẹe a jẹ jọ wuhrẹ izi Jihova. Jihova o je dhesẹ aruoriwo kẹ ahwo nọ a jọ otọ esuo Ovie obọ Jerusalẹm na. (Se Olezi 48:1, 2, 9, 12, 13.) Wọhọ emezae Kora, kọ o rẹ were owhẹ re who wuhrẹ kpahe ikuigbe abọ otọakpọ ọrọ ukoko Jihova jẹ tae kẹ amọfa? Epanọ who wuhrẹ kpahe ukoko Ọghẹnẹ te gbe epanọ Jihova o bi ro fi obọ họ kẹ idibo riẹ, ere Uvie Ọghẹnẹ u ti mu owhẹ ẹro te re. Ọwhọ nọ whọ be rọ ta usiuwoma Uvie na ọ vẹ te ga ziezi.—Jeri. 9:24; Luk 4:43.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
it-2 805
Efe
Orẹwho Izrẹl o jọ orẹwho nọ o fe fikiere a jẹ reakpọ kuoma, a jẹ re jẹ da (1Iv 4:20; Ọt 5:18, 19), yọ efe rai ọ jẹ thọ ae no ebẹbẹ nọ uvuhu o rẹ wha ze. (Itẹ 10:15; Ọt 7:12) Rekọ, dede nọ Jihova ọ gwọlọ nọ ahwo Izrẹl a reakpọ kuoma fikinọ a g’obọ iruo (je rri Itẹ 6:6-11; 20:13; 24:33, 34), ọ vẹvẹ e rai unu inọ a gbẹ yọroma ha, o te thọrọ ae ẹro inọ Jihova họ ọnọ ọ kẹ rai efe na, a ve ti fievahọ efe rai na. (Izi 8:7-17; Ol 49:6-9; Itẹ 11:4; 18:10, 11; Jer 9:23, 24) Ọ kareghẹhọ ae nọ efe ọ rẹ tọ họ (Itẹ 23:4, 5), a sae rọ efe kẹ Ọghẹnẹ rọ ta ohwo no igbo ho re ọ seba ewhu (Ol 49:6, 7), yọ efe o w’iruo kẹ ohwo nọ o whu no ho (Ol 49:16, 17; Ọt 5:15). O fiobọhọ kẹ ae ruẹ nọ ohwo nọ o re le efe kiti kiti o re mu iwhayo họ efi yọ ọ sae jọ ogbẹnyusu Jihova ha. (Itẹ 28:20; je rri Jer 5:26-28; 17:9-11.) Ọ tẹ jẹ tuduhọ ae awọ nọ jọ a “rehọ eware eghaghae [rai] kẹ Jihova orro.”—Itẹ 3:9.
AZEZA 17-23
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA OLEZI 51-53
Oware nọ Who re Ru re Whọ Siọ Uzi Ulogbo Ba Ẹraha
Ẹvẹ Whọ Sae rọ Sẹro Udu Ra?
4 “Udu” nọ a fodẹ evaọ Itẹ 4:23 na u dhesẹ “obeva” hayo ohwo odidi obeva. (Se Olezi 51:6.) Ẹme na họ, “udu” na u dhesẹ iroro mai, isiuru mai, hayo oware nọ o be hae wọ omai ru oware. U dhesẹ ohwo nọ ma ginẹ rrọ evaọ obeva orọnikọ oghẹrẹ ohwo nọ ma rrọ evaọ okafe he.
5 Oghẹrẹ nọ obeva mai o rrọ u re kpomahọ oghẹrẹ nọ ugboma mai o rẹ jọ evaọ otafe. Wọhọ oriruo, re ma sai wo omakpokpọ evaọ obeva, ma rẹ daoma re emamọ emu, yọ o gwọlọ nọ ma re wobọ evaọ arozaha oma uru-jaja noke toke. Epọvo na re, re usu mai kugbe Ọghẹnẹ o sae jọ gaga ẹsikpobi, ma rẹ rọ ẹme Ọghẹnẹ kuọ omamai noke toke jẹ hai ru eware nọ i re dhesẹ nọ ma wo ẹrọwọ. Koyehọ, ma re fi eware nọ ma bi wuhrẹ họ iruo, jẹ ta kẹ amọfa kpahe eware nọ ma rọwo. (Rom 10:8-10; Jem. 2:26) Ofariẹ, whọ tẹ ruẹ oma ahwo jọ who re roro nọ a rrọ sasasa, rekiyọ a be mọ evaọ obeva. Epọvo na re, ma sai roro nọ ẹrọwọ mai ọ rrọ gaga nọ ma tẹ be hai wobọ noke toke evaọ iruo Uvie na, rekiyọ ekpehre isiuru e be dowọ muotọ evaọ udu mai. (1 Kọr. 10:12; Jem. 1:14, 15) Ajọ ma hae kareghẹhọ nọ Setan ọ be gwọlọ gbe iroro mai ku. Ugogo idhere vẹ ọ be rọ daoma ru ere? Kọ ẹvẹ ma sae rọ thọ omamai?
Ma rẹ Sae Jọ Fuafo Evaọ Uruemu Mai
5 Obọdẹ edhere jọ nọ ma re ro dhesẹ nọ ma fi eva mai kpobi họ Jihova họ, ma tẹ be hae lẹ sei re o fiobọhọ kẹ omai whaha ekpehre isiuru. Ma te si kẹle Jihova evaọ olẹ, o re si kẹle omai re. Ọ be hae rọ ẹzi ọfuafo riẹ fiobọhọ kẹ omai noke toke, onọ u bi ru ọtamuo nọ ma gwọlọ rọ whaha ekpehre isiuru jẹ jọ fuafo ga ziezi. Fikiere, ajọ ma hai roro kpahe eware ezi ẹsikpobi jẹ rọ ere dhesẹ kẹ Ọghẹnẹ nọ ma ginẹ gwọlọ ru eva were iẹe. (Ol. 19:14) Kọ ma be hae rọ omaurokpotọ yare iẹe nọ ọ kiẹ udu mai riwi sọ ọ te ruẹ “edhere umuomu” jọ, koyehọ ekpehru isiuru nọ e rẹ sai si omai ruọ uzioraha? (Ol. 139:23, 24) Kọ ma be hae lẹ sei ẹsikpobi re o fiobọhọ kẹ omai kru ẹgbakiete mai nọ ma tẹ rẹriẹ ovao dhe odawọ?—Mat. 6:13.
6 Ẹsejọhọ oghẹrẹ nọ a rọ yọrọ omai notọ ze hayo oghẹrẹ uzuazọ nọ ma je yeri vẹre u ru nọ ma ro wo isiuru kẹ eware jọ nọ Jihova o mukpahe. O make rrọ ere na, ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ omai ru inwene re ma sae gọe evaọ edhere nọ ọ rẹ jẹrehọ. Devidi ovie na o vuhu onana mu. Okenọ o bru-ẹnwae kugbe Batshẹba, ọ lẹ se Jihova nọ: “Kẹ omẹ eva efuafo, re whọ rehọ uvi ẹzi ọkpokpọ kẹ omẹ.” (Ol. 51:10, 12) Fikinọ mai yọ ahwo-akpọ nọ a gba ha, iruemu nọ i fo ho e rẹ sai si omai urru ẹsejọ, rekọ Jihova ọ rẹ sae kẹ omai ẹzi nọ ma re ro yoẹme kẹe no udu ze. Nọ iroro iyoma e tẹ make dowọ muotọ evaọ udu mai, je bi gbe isiuru nọ ma rọ gwọlọ jọ fuafo hotọ, Jihova ọ rẹ sae kpọ owojẹ mai nọ ma je koko izi riẹ jẹ rehọ ai yeri uzuazọ. Ọ rẹ sai ru nọ ekpehre isiuru e gbẹ rọ rehọ iroro mai no ho.—Ol. 119:133.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
it-1 644
Doẹg
Doẹg yọ ohwo Edọm, yọ ọye ọ jọ ohwo nọ o wuzou ithuru-igodẹ Sọl ovie na. Onana yọ ọkwa ologbo. (1Sa 21:7; 22:9) O wọhọ nọ Doẹg yọ ohwo orẹwho ọfa nọ o kuomagbe ahwo Izrẹl jẹ gọ Jihova. U wo oke jọ nọ Ebaibol ọ ta nọ a “kru [Doẹg] fihọ aro Jihova” evaọ Nọb, yọ o sae jọ nọ fiki eyaa jọ nọ ọ ya, egbegbe jọ, hayo ẹyao oti. Nọ ọ jọ obei na, ẹdẹ jọ ọ tẹ ruẹ Ahimẹlẹk Ozerẹ Okpehru na nọ ọ be rọ ebrẹdi ọrẹri na gbe ọgbọdọ Goliat kẹ Devidi. Uwhremu na nọ Sọl ọ jẹ ta ẹme kẹ idibo riẹ, be dha eva kẹ ae nọ ohwo ọvo ọ vuẹ riẹ kpahe ẹgwae oyoma nọ a be gba kpahe iẹe he, Doẹg ọ tẹ vuẹ Sọl oware nọ ọ ruẹ evaọ obọ Nọb. Fikiere, Sọl ọ tẹ nwani vi ahwo nyai se ozerẹ okpehru na gbe izerẹ efa kpobi nọ e jọ obọ Nọb re ọ nọ ae enọ. Sọl ọ tẹ vuẹ idibo riẹ nọ a kpe izerẹ na no, rekọ a rọwo kpe ai hi. Nọ ọ jẹ vuẹ Doẹg, ọ raha oke he, ere o ro kpe izerẹ nọ i bu te udhone-gbisoi no. Doẹg ọ jọ etẹe serihọ họ, ọ tẹ nyae raha ẹwho Nọb soso je kpe ahwo kpobi nọ a riẹe, te emahe te ekpako gbe erao rai kpobi.—1Sa 22:6-20.
Wọhọ epanọ o rrọ ẹme-obehru Olezi avọ 52 na, Devidi ọ ta kpahe Doẹg nọ: “Ẹrọo ra nọ ọ rrọ dada wọhọ erezọbledi na, ọ rẹ ma omaa omuomu je ru iruẹru eviẹhọ. Who you umuomu vi oware nọ u woma, je you ọrue vi oware nọ u kiehọ nọ whọ rẹ ta. Eme iyoma kpobi e rẹ were owhẹ, O, whẹ ẹrọo eviẹhọ na!”—Ol 52:2-4.
AZEZA 24-30
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA OLEZI 54-56
Ọghẹnẹ Ọ Rrọ Abọ Ra
Wo Areghẹ—Dhozọ Ọghẹnẹ!
10 Nọ ọ jẹ dhẹ kẹ uzuazọ riẹ, okejọ o jọ nọ Devidi ọ dhẹ bru Akish, ovie okpẹwho Gat, ẹwho Goliat. (1 Samuẹle 21:10-15) Idibo ovie na a te vuhu Devidi be ta nọ ọwegrẹ orẹwho rai na ọna. Eme Devidi o ru eva uyero imuozọ yena? Ọ rehọ eva kpobi lẹ se Jihova. (Olezi 56:1-4, 11-13) Dede nọ ọ faki ru wọhọ ọruẹ, onọ u fi obọ họ kẹe vabọ, Devidi ọ riẹ inọ Jihova o ru nọ ẹghẹ riẹ na o ro ru iruo nọ obọ u gbe ro tei hi. Ẹro nọ Devidi ọ rọ so Jihova riẹriẹriẹ gbe udu nọ o fihọ iẹe u dhesẹ nọ o gine wo ozodhẹ Ọghẹnẹ.—Olezi 34:4-6, 9-11.
11 Wọhọ Devidi, ma rẹ sai dhesẹ ozodhẹ Ọghẹnẹ ẹkwoma eva nọ ma re fihọ eyaa riẹ inọ o ti fi obọ họ kẹ omai thihakọ ebẹbẹ mai. Devidi ọ ta nọ: “Rọ oma ra kpobi kẹ ỌNOWO, fievahọ iẹ, o ti ru gba kẹ owhẹ.” (Olezi 37:5) Onana u dhesẹ nọ ma rẹ nya siọ oware nọ ma rẹ sai ru kpahe ebẹbẹ mai ba ha, re ma rẹro nọ Jihova o ti ku ai họ kẹ omai. Orọnikọ Devidi ọ lẹ se Ọghẹnẹ kẹ obufihọ no ọ jẹ rabọ muoma ha. Ọ rehọ ẹgba gbe areghẹ nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ ru iruo je mugba kẹ ẹbẹbẹ nọ ọ rẹriẹ ovao dhe. Ghele na, Devidi ọ riẹ nọ omodawọ ohwo-akpọ ọvo o rẹ sae wha obokparọ ze he. Epọvo na u fo nọ ma re ru. Nọ ma tẹ dao utho ẹgba mai kpobi no, kẹsena ma vẹ nya siọ onọ ma sai ru hu ba kẹ Jihova. Evaọ uzẹme, ẹsibuobu o rẹ jọ nọ ma rẹ sai ru oware ovuovo ho ajokpanọ ma rẹroso Jihova. Evaọ uyero utiona o jọ gwọlọ nọ mai omomọvo ma re dhesẹ ozodhẹ Ọghẹnẹ via. Ma rẹ sai wo omosasọ no ẹme Devidi na ze: ‘ỌNOWO ọ rẹ jọ usu kugbe enọ e rẹ dhozọ riẹ.’—Olezi 25:14.
Uvumọ Oware O Sae “Hẹriẹ Omai No Uyoyou Ọghẹnẹ” Hẹ
9 Jihova o re rri ithihakọ mai ghaghae re. (Matiu 24:13) Kareghẹhọ, Setan ọ gwọlọ re who kiuke ku Jihova. Ẹdẹ kpobi nọ whọ roma kpotọ kẹ Jihova yọ ẹdẹ ufihọ ọfa nọ who ro fiobọhọ kuyo kẹ ẹpoviẹ Setan. (Itẹ 27:11) Ẹsejọ o rẹ lọhọ re a thihakọ họ. Ebẹbẹ ẹyao, ẹbẹbẹ abọ ugho, ẹbẹbẹ iroro, gbe ezadhe efa e sai ru ẹdẹ kpobi jọ idhọvẹ. Oware nọ ohwo o bi rẹro riẹ nọ u t’ohwo obọ họ o sai je fi ewhrehe họ ohwo oma. (Itẹ 13:12) Jihova o rri ithihakọ evaọ oke use-abọ itieyena ghaghae gaga. Oye jabọ nọ Devidi Ovie na ọ jẹ yare Jihova re o koko irui riẹ họ “eva ololo,” fibae avọ udu anọ: “Kọ e gbẹ rọ eva obe ra?” (Olezi 56:8) Ẹhẹ, Jihova o re rri jẹ kareghẹhọ irui gbe uye kpobi nọ ma ruẹ nọ ma be roma kpotọ kẹe na. E rrọ ghaghae kẹe re.
Epanọ Uyoyou O Sai ro Si Ozọ No Omai Ẹro
16 Setan ọ riẹ nọ ma gwọlọ whu vievie he. Ọ ta nọ ma sai siobọno oware kpobi nọ ma wo, jẹ tubẹ siọ Jihova ba ẹgọ dede, re uzuazọ mai o sai te odẹ. (Job 2:4, 5) Rekọ ẹme yena nọ Setan ọ ta na yọ ọrue koikoi. O make rrọ ere na, Ebaibol ọ ta nọ Setan “o wo ogaga nọ ọ rẹ rọ wha uwhu ze.” Fikiere ọ sae gwọlọ edhere kpobi nọ o re ro fi ozọ uwhu họ omai ẹro re ma siọ Jihova ba ẹgọ. (Hib. 2:14, 15) Ẹsejọ, ahwo nọ Setan o bi ro ruiruo a rẹ vuẹ idibo Jihova inọ a ti kpe ai no nọ a gbẹ siọ Jihova ba ẹgọ họ. U te no ere no, nọ Setan ọ tẹ ruẹ nọ ma be mọ gaga, ọ sae rọ uvẹ yena gwọlọ gele omai no abọ Jihova no. Edọktọ hayo ahwo uviuwou mai nọ a be gọ Jihova ha a sae ta nọ ma se azẹ fihọ oma. Rekọ ma riẹ nọ ohwo nọ o ru oware utioye na ọ thọ uzi Ọghẹnẹ. Ohwo jọ ọ sae jẹ vuẹ omai nọ ma ru oware jọ nọ ma riẹ nọ o rẹ dha Jihova eva re ma ruẹsi siwi omamai.
17 Ma gwọlọ whu hu. Rekọ ma riẹ nọ ma tẹ maki whu, Jihova ọ te kareghẹhọ omai fikinọ o you omai. (Se Ahwo Rom 8:37-39.) Nọ ahwo nọ a kpekpe Jihova oma a te whu, Jihova ọ rẹ kareghẹhọ ae wọhọ ẹsenọ a gbẹ rrọ uzuazọ. (Luk 20:37, 38) U bi si ei urru gaga inọ ọ rẹ kpare ae ze. (Job 14:15) Jihova o siobọno Ọmọ ọghaghae riẹ na re o whu kẹ omai, re ma sai “wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.” (Jọn 3:16) Ma riẹ nọ Jihova o you omai gaga, yọ ọ gwọlọ nọ ma wo evawere. Fikiere nọ ma tẹ be mọ, hayo nọ a tẹ ta nọ a ti kpe omai no, ukpenọ ma nyasiọ Jihova ba, u fo re ma nyabru ei re ọ sasa omai oma, kẹ omai areghẹ, je fiobọhọ kẹ omai kru ẹrọwọ mai. Nwanọ ere Valérie avọ ọzae riẹ a ru.—Ol. 41:3.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
it-1 857-858
Otatha
Evivie nọ Judas Iskariọt o vivie Jesu na u ru eruẹaruẹ jọ gba evaọ Ebaibol, onọ u dhesẹ nọ Jihova avọ Ọmọ riẹ a sae riẹ oware nọ ọ te via evaọ obaro. (Ol 41:9; 55:12, 13; 109:8; Iru 1:16-20) O make rrọ ere na, ma sae ta vievie he inọ otatha Judas oye, inọ Jihova ọ ma omaa riẹ kpahotọ no nọ Judas o ti vivie Jesu. Eruẹaruẹ Ebaibol e ta nọ ohwo jọ nọ ọ kpekpe Jesu oma gaga ọye o ti vivie ei, rekọ a jarai fodẹ uzedhe ohwo nọ o ti ru onana ha evaọ usu ahwo nọ a kpekpe riẹ oma. U te no ere no, eme nọ e rrọ Ebaibol i dhesẹ nọ Ọghẹnẹ ọ sae ma omaa otiọye kpahotọ họ inọ Judas o ti vivie Jesu. Whọ rẹ jọ ohrẹ nọ Pọl ukọ na ọ kẹ Timoti ruẹ onana. Ọ ta nọ: “Whọ rehọ okpakpa rọ abọ kpahe ohwo ọvo ho; hayo wobọ evaọ izieraha amọfa ha; yọrọ uruemu ofuafo.” (1Ti 5:22; je rri 3:6.) Jesu ọ gwọlọ nọ ahwo nọ a be gọ Ọghẹnẹ uvi ẹgọ ae a rẹ jọ ikọ riẹ, oye o soriẹ nọ ọ rọ rehọ aso jọ soso lẹ se Ọsẹ riẹ taure ọ tẹ te salọ ikọ 12 na. (Luk 6:12-16) O hae jọnọ Ọghẹnẹ ọ ma omaa na kpahotọ no anwẹdẹ inọ Judas o ti vivie Jesu, kiyọ ọye o su Jesu thọ nyae salọ Judas, onọ o rẹ so ẹe ze nọ a sae rọ ta nọ Ọghẹnẹ o wobọ evaọ uzioraha Judas na. Rekọ ma riẹ nọ oyena o sae via vievie he.
Fikiere, u muẹro nọ oke nọ a rọ salọ Judas re ọ jọ ukọ Jesu, yọ iroro iyoma nọ i su rie nyai vivie Jesu na e re ruọ ẹe udu hu. Ọ kuvẹ re “owọ-ure enua” u “vi lahwe” re u gbe iroro riẹ ku, onọ u ru nọ o ro lele edhere Ẹdhọ o te zihe ruọ oji gbe ohwo ovivie viukpọ edhere Ọghẹnẹ nọ ọ rẹ daji. (Hib 12:14, 15; Jọ 13:2; Iru 1:24, 25; Jem 1:14, 15; rri JUDAS Ọrọ avọ 4.) Nọ iroro iyoma yena e da Judas oma fia no, Jesu nọ ọ rẹ ruẹ oware nọ o rrọ udu ohwo na, ọ tẹ te riẹ nọ Judas ọye o ti vivie ei.—Jọ 13:10, 11.
Ẹme nọ A re Ru Ovavo
“Uyoyou nọ Kristi na O Wo O be Wọ Omai”
12 Evaọ aso urere taure Jesu o te ti whu, ọ vuẹ ilele riẹ nọ: “Evaọ akpọ na wha ti wo ukpokpoma, rekọ wha kru udu ga! Me fi akpọ na kparobọ no.” (Se Jọn 16:32, 33.) Eme o fiobọhọ kẹ Jesu nọ ọ sai ro kru ẹrọwọ riẹ bọo oke nọ o ro whu dede nọ ewegrẹ riẹ a jẹ wọso ẹe? Ọ rẹroso Jihova. Jesu ọ riẹ nọ edawọ gbe ikpokpoma i ti te ilele riẹ re, fikiere ọ tẹ lẹ se Jihova inọ jọ ọ sẹro ilele riẹ. (Jọn 17:11) Udu o rrọ omai awọ keme Jihova nọ ọ be sẹro mai na ọ ga vi ewegrẹ mai kpobi kpekufiẹ. (1 Jọn 4:4) Jihova ọ be ruẹ oware kpobi nọ o be via. Ma tẹ rẹroso ẹe, o ti fiobọhọ kẹ omai, ma vẹ te sai kru ẹrọwọ mai nọ edawọ i te te omai. Ma te dhozọ họ.
13 Joma ta kpahe Josẹf ohwo Arimatia. Ọ jọ omọvo ogbẹgwae Sanhẹdrin nọ o jọ okọto ukpehru ahwo Ju, yọ a jẹ kẹe adhẹẹ gaga. Taure Jesu o te ti whu, Josẹf ọ jọ olele Jesu, rekọ fiki ozọ, ọ jẹ sai dhesẹ oma riẹ via ha inọ olele Jesu ọ rrọ. Jọn o kere nọ: “Josẹf ohwo Arimatia, . . . ọ jọ olele Jesu, rekọ . . . o je dhesẹ omariẹ via ha fiki ozọ ahwo Ju.” (Jọn 19:38) Usi uwoma nọ Jesu ọ jẹ ta o were Josẹf, yọ o fi ẹrọwọ họ iẹe. Rekọ, o sae jọ nọ ozọ u je mu ei inọ ahwo a tẹ riẹ nọ olele Jesu ọ rrọ, a te gbẹ kẹe adhẹẹ hẹ. Oghẹrẹ kpobi nọ o jọ kẹhẹ, Ebaibol ọ vuẹ omai nọ, nọ Jesu o whu no, Josẹf “ọ tẹ gbaudu nyabru Pailet, ọ tẹ yare nọ a rehọ ori Jesu kẹe.” (Mak 15:42, 43) No umuo oke yena vrẹ, Josẹf o gbe je si omariẹ no ho inọ olele Jesu ọ rrọ.
14 Kọ ozọ o rẹ jọ owhẹ ẹro ẹsejọ wọhọ epanọ o jọ kẹ Josẹf na? Kọ oma o be hae vuọ owhẹ re whọ jọ obọ isukulu hayo oria iruo ra vuẹ ahwo nọ whẹ yọ Osẹri Jihova? Kọ ozọ ẹme nọ ahwo a te ta gbe oghẹrẹ nọ ahwo a ti rri owhẹ, u bi ru nọ whọ gbẹ be rọ gwọlọ họ-ame he? Whọ kuvẹ vievie he re eware itieye na e so ẹe ze nọ who gbe ro ru oware nọ whọ riẹ nọ u woma ha. Lẹ se Jihova re whọ ta eva ra kpobi kẹe. Vuẹe nọ jọ o fiobọhọ kẹ owhẹ wo udu, re whọ sai ru oware nọ o rẹ were iẹe. Jihova o ti yo olẹ ra. Yọ onana o te lẹliẹ owhẹ wo udu je ru oware nọ u fo.—Aiz. 41:10, 13.