Iruo Evaọ Otọ Owhowha Na

⁹ Kọ who muẹrohọ nnọ evaọ eme nọ ma wariẹ no Matiu 11:28, 29 ze na, Jesu ọ ta nọ: “Rehọ owhowha mẹ wha, wha wuhrẹ [mi] omẹ”? Eva oke oyena, uyero ohwo gheghe o jọ wọhọ ẹsenọ a wọ owhowha fihọ iẹe uzou. No oke anwae ze, a rẹ rehọ owhowha dhesẹ igbo gbe odibọgba. (Emuhọ 27:40; Iruo-Izerẹ 26:13; Iziewariẹ 28:48) Ibuobu nọ a rehọ ejọbo nọ Jesu ọ nyaku a je ruiruo avọ owhowha ogbẹgbẹdẹ dẹẹ nọ a ghinẹ wọ fihọ ae ẹkoko. Wọhọ epanọ a ruẹrẹ owhowha na họ, o sae jọ lọlọhọ kẹ uriohọ gbe ẹkoko na hayo o sai fuenu. Wọhọ ọwena, ẹsejọhọ Jesu o je ku owhowha, yọ ẹsejọhọ ọ riẹ epanọ a re ku owhowha nọ o rẹ jọ ẹkoko “lọlọhọ.” Ẹsejọhọ ọ jẹ hae tehe oviẹ-arao hayo omohọ fihọ ofẹ nọ o te jọ ẹkoko na re owhowha na o jọ zuẹlẹzuẹlẹ.

¹⁰ Okenọ Jesu ọ ta nọ, “Rehọ owhowha mẹ wha,” ẹsejọhọ ọ be rehọ oma riẹ dhesẹ ọnọ o re ku emamọ owhowha nọ o rẹ jọ “lọlọhọ” kẹ uriohọ gbe ẹkoko oruiruo na. Fikiere, Jesu o te fibae nọ: “Owha mẹ u re vovovo.” Onana u dhesẹ nọ urre owhowha na o jẹ nyawo ẹkoko ho, yọ iruo na e wọhọ erọ ọrigbo ho. Uzẹme, ẹkwoma ezizie enọ e be gaviezọ kẹe re a rehọ owhowha riẹ, orọnikọ Jesu ọ be kẹ ufuoma idudhe no iyero ọyawọ kpobi nọ e jọ oke oyena ha. Ghele na, enwene eriwo nọ ọ kẹ o rẹ wha omosasọ ulogbo ze. Enwene evaọ eyeri uzuazọ rai gbe evaọ edhere nọ a bi ro ru eware o rẹ wha ufuoma se ai re. Maero, ẹruore ovevẹ nọ o muẹro o re fiobọhọ kẹ ae yeri uzuazọ nọ o dina kare idhọvẹ.

Whọ rẹ Sai Duku Omosasọ

¹¹ Iviena muẹrohọ nnọ, orọnikọ Jesu ọ be ta nọ ahwo a rọ owhowha jọ nwene ofa ha. Rom o ti gbe su ẹkwotọ na, wọhọ epanọ egọmeti inẹnẹ i bi su evaọ eria nọ Ileleikristi e be rria na. Osa-uzou Rom orọ ikpe-udhusoi ọsosuọ na o te gbẹ j’otọ. Ebẹbẹ ẹyao gbe ekọ e te gbẹ jariẹ. Sebaẹgba gbe uzioraha e te gbẹ lahiẹ ahwo. Ghele na, a rẹ sai wo omosasọ otẹrọnọ a dede iwuhrẹ Jesu rehọ, wọhọ epanọ o rẹ sae jọ k’omai nẹnẹ re na.

¹² Efihiruo obọdẹ ọ ọtadhesẹ owhowha ọrọ Jesu na u kie kpahe iruo a ru-ilele na. Avro ọ riẹ hẹ inọ ugogo iruo Jesu họ ewuhrẹ amọfa, avọ Uvie Ọghẹnẹ o fiẹgba họ. (Matiu 4:23) Fikiere okenọ ọ ta nọ, “Rehọ owhowha mẹ wha,” oyena u dhesẹ nọ a rẹ raro kele iei evaọ iruo evo na. Ikere Usiuwoma na i dhesẹ nọ Jesu ọ kpakpa ezae oruọzewọ re a nwene iruo rai, abọ ologbo evaọ uzuazọ ibuobu. Kareghẹhọ epanọ o ro se Pita, Andru, Jemis, gbe Jọn: “Wha lele omẹ, me re ru owhai ikuori ahwo.” (Mak 1:16-20) O dhesẹ kẹ ikuori eyena epanọ o rẹ kẹ evevọwẹ te a te ruiruo nọ ọ be rọ karo evaọ uzuazọ riẹ na, ru ere evaọ otọ ekpakpọ gbe obufihọ riẹ.

¹³ Ẹme na o vẹ ahwo Ju jọ nọ e jẹ kezọ kẹe ẹro, a te fi ohrẹ na h’iruo. Dai roro kpahe oware nọ o via evaọ akotọ abade na nọ ma re se kpahe eva Luk 5:1-11. Ikuori ene e royẹ aso na soso no, rekọ a kpe uvumọ emeri hi. Idudhe na, iboro rai e tẹ vọ! Onana u mu via ha; Jesu họ ohwo nọ o ru rie. Nọ a rri obọ okpa, a tẹ ruẹ ogbotu ahwo nọ a wo isiuru gaga kpahe iwuhrẹ Jesu. Oyena u fiobọhọ dhesẹ oware nọ Jesu ọ ta kẹ imane na: “No umuo na vrẹ [wha] ti mu ahwo.” Didi owọ a jẹ? “Nọ a rehọ ekọ rai ze okpa no, a tẹ se ai kpobi ba, a te lele iei.”

¹⁴ Whọ rẹ sae jẹ oghẹrẹ owọ ovona re. Iruo ọ uzẹme Ebaibol nọ a re wuhrẹ ahwo e gbẹ r’otọ. Enwenọ ima ezeza Isẹri Jihova evaọ akpọ na soso a jẹ uzizie Jesu na rehọ no re a “rehọ owhowha” riẹ; a zihe ruọ “ikuori ahwo” no. (Matiu 4:19) Ejọ i ru rie fihọ iruo ekẹdẹ kẹdẹ rai; ejọ e be jariẹ dawo umuo ẹgba rai kpobi. O rọ omosasọ kẹ aikpobi, fikiere uzuazọ rai o dina kare idhọvẹ. Iruo nana yọ eruo oware nọ o rẹ were ohwo, emamọ usi—“usiuwoma uvie na”—nọ a rẹ ta kẹ amọfa. (Matiu 4:23) O rẹ were oma re a ta kpahe emamọ usi, rekọ maero kọ emamọ usi onana. A rẹ jọ Ebaibol na ruẹ eme nọ e mai fo nọ a re ro ru ei mu ibuobu ẹro nnọ a rẹ sai yeri uzuazọ nọ o dina kare idhọvẹ.—2 Timoti 3:16, 17.

¹⁵ Makọ ahwo nọ a muọ Uvie Ọghẹnẹ họ ewuhrẹ kpahe obọ a wo erere jọ no iwuhrẹ Jesu kpahe oghẹrẹ nọ a rẹ rria uzuazọ ze no. Ibuobu e sae ghinẹ ta gbagba inọ iwuhrẹ Jesu e sasa e rae oma no je fiobọhọ kẹ ae nwene izuazọ rai kpobi no. Whọ rẹ sae ruẹ uzẹme oyena otẹrọnọ whọ kiẹ ehri-izi kpahe eyeri uzuazọ nọ e rrọ ikuigbe uzuazọ gbe odibọgba Jesu na riwi, maero enọ a kere fihọ Usiuwoma Matiu, Mak, gbe Luk na.

Edhere nọ A rẹ Rọ Ruẹ Omosasọ

¹⁶ Evaọ okpakpọ 31 C.E., Jesu ọ kẹ ovuẹ nọ a jọ akpọ na soso riẹ rite inẹnẹ. A re sei Ovuẹ obọ Ugbehru na. A kere i rie fihọ Matiu uzou avọ 5 rite 7 gbe Luk uzou avọ 6, yọ o gba iwuhrẹ riẹ buobu ekru. Whọ sae ruẹ iwuhrẹ Jesu efa evaọ eria efa ebe Usiuwoma na. Eme buobu nọ ọ ta i re vevẹ, dedenọ re a fi ai h’iruo o lọhọ tere he. Eme jabọ whọ gbẹ roma totọ se izou eyena ziezi hi? Ru re ẹgba eme riẹ i kpomahọ iroro gbe uruemu ra.

¹⁷ U re vevẹ, a rẹ sae ruẹrẹ iwuhrẹ Jesu họ idhere sa-sa. Joma ghale igogo iwuhrẹ na re ovo u kie fihọ okpẹdẹ ọvuọvo evaọ amara na, avọ ute nọ who re ro fi ai h’iruo evaọ uzuazọ ra. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Whaọ, whọ nwane dhẹ iwuhrẹ na duwu ọvo ho. Kareghẹhọ osu ọdafe na ọnọ ọ nọ Jesu Kristi nọ: “Didi oware uwoma me re ruẹ mẹ reuku uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ?” Nọ Jesu ọ fodẹ igogo itee erọ Uzi Ọghẹnẹ, ọzae na ọ tẹ kuyo nọ o bi koko enana anwẹdẹ. Ghele na, ọzae na o vuhumu nọ u fo re ọ daoma viere. Jesu ọ vuẹ riẹ re ọ daoma viere re o fi ehri-izi Ọghẹnẹ h’iruo viere evaọ edhere nọ a rẹ ruẹ, re ọ jọ olele ọwhọ. O wọhọ nọ ọzae na ọ gwọlọ nya thabọ tere he. (Luk 18:18-23) Fikiere, u fo re ohwo nọ ọ gwọlọ wuhrẹ iwuhrẹ Jesu nẹnẹ ọ kareghẹhọ inọ ohẹriẹ o rrọ ẹrọwo-kugbe iwuhrẹ na avọ re a rria lele ai, re a rọ ere bru idhọvẹ kpotọ.

¹⁸ Wọhọ emuhọ ẹkiẹriwi gbe efihiruo iwuhrẹ Jesu, rri oware ọsosuọ evaọ ẹkpẹti na. O riobọ kpohọ Matiu 5:3-9. Evaọ uzẹme, ma rẹ sae raha oke buobu roro kpahe ohrẹ ugbunu nọ o rrọ awọ Ebaibol eyena. Rekọ, nọ who te rri rie kpobi duwu, eme whọ rẹ sae ta kpahe uruemu? Whọ tẹ ghinẹ gwọlọ fi idhọvẹ nọ i bu hrọ kparobọ evaọ uzuazọ ra, eme o re fiobọhọ? Ẹvẹ whọ sai ro wo erere otẹrọnọ whọ tẹrovi eware abọ-ẹzi viere, re who roro kpahe ae vi eware efa? Kọ eware ọdawẹ jọ e rrọ uzuazọ ra nọ whọ rẹ dina si iroro no, re whọ kpọ iroro ra ziezi kpohọ eware abọ-ẹzi? Who te ru ere, who ti fiba evawere ra enẹna.

¹⁹ Dina roro kpahe ẹme na viere omojọ. Kọ whọ gbẹ rọ awọ Ebaibol enana t’ẹme kugbe odibo Ọghẹnẹ ọfa jọ, ẹsejọhọ ọrivẹ-orọo ra, omoni ọkpekpe, hayo ogbẹnyusu? (Itẹ 18:24; 20:5) Kareghẹhọ nọ osu ọdafe na ọ nọ omọfa—Jesu—kpahe ẹme nọ o w’obọ kpahe onana. Uyo riẹ o hai ru ẹruore evawere gbe uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ riẹ rro viere. Ibe ọgegagọ nọ whọ be rehọ awọ Ebaibol eyena jiroro kugbe na ọ sae jọ wọhọ Jesu hu; ghele na, ẹmeọta kpahe iwuhrẹ Jesu e te k’owhai imava na erere. Daoma who ru ei nẹnẹ gb’odẹ.

²⁰ Wariẹ rri ẹkpẹti na, “Iwuhrẹ nọ I re Fiobọhọ k’Owhẹ.” A ruẹrẹ iwuhrẹ na họ re o tẹ kawo whọ sai wo ọvo nọ who re roro kpahe okpẹdẹ. Whọ rẹ sae kaki se eme nọ Jesu ọ ta evaọ awọ nọ a fodẹ na. Who ve roro kpahe eme riẹ. Roro epanọ whọ rẹ sai ro fi ai h’iruo evaọ uzuazọ ra. Who te roro nọ who bi ru ere anwẹdẹ, gbe roro re whọ ruẹ oware ofa nọ whọ rẹ sai ru re whọ rria lele ewuhrẹ Ọghẹnẹ ọyena. Rehọ iẹe ruiruo evaọ okpẹdoke ọyena. Otẹrọnọ o rrọ bẹbẹ re whọ sai wo otọ riẹ hayo re whọ ruẹ epanọ whọ sai ro fi ei h’iruo, raha ẹdẹ ọfa kẹe. Rekọ kareghẹhọ nọ whọ rẹ nwani ru ei gbagba kpobi no tao re who te kpohọ ofa. Okiokiọ riẹ whọ sai roro kpahe uwuhrẹ ofa. Eva urere oka na, whọ sae kiẹ epanọ whọ daoma te evaọ efihiruo iwuhrẹ ene hayo isoi erọ Jesu jọ riwi. Oka avivẹ na, fi efa bae, n’ẹdẹ t’ẹdẹ. Whọ tẹ ruẹ nọ whọ dina j’owọ thọ evaọ efihiruo uwuhrẹ jọ, udu u n’owhẹ awọ họ. O rẹ via ere kẹ Oleleikristi kpobi. (2 Iruẹru-Ivie 6:36; Olezi 130:3; Ọtausiwoma Na 7:20; Jemis 3:8) Gbe fi iwuhrẹ na h’iruo evaọ oka avesa gbe orọ avene na.

²¹ Oware wọhọ amara ọvo ọ tẹ ruemu no, yọ whọ dhẹ igogo eware 31 na duwu no. Epanọ o rọ kpobi, ẹvẹ o te j’owhẹ oma who te ru ere? Kọ eva e gbẹ te were owhẹ viere omojọ, ẹsejọhọ je wo ududhẹwẹ viere? O tẹ make rọnọ umutho enwene jọ ọvo whọ ruẹ, idhọvẹ ra e te dina kpotọ, hayo whọ te sai thihakọ idhọvẹ na viere, yọ whọ gbẹ edhere nọ whọ rẹ rọ nyaharo no. Yọ o thọrọ owhẹ ẹro ho inọ eme iwoma efa buobu erọ iwuhrẹ Jesu e riẹ nọ a dhunu te evaọ obe nana ha. Eme jabọ whọ gbẹ kiẹ enana jọ riwi hi re whọ daoma fi ai h’iruo?—Ahwo Filipai 3:16.

²² Whọ sae ruẹ nọ owhowha Jesu, dede nọ o dina gbẹdẹ, o ghinẹ rrọ lọlọhọ. Owha iwuhrẹ gbe ọkwa-olele riẹ u re vovovo. Nọ ọ nya edhere ọnana vrẹ ikpe 60 no, Jọn ukọ na, ogbẹnyusu ọghaghae Jesu, ọ rọwo inọ: “Uyoyou Ọghẹnẹ ona, nnọ ma re koko ijaje riẹ. Whaọ ijaje riẹ erọ owha ogbẹgbẹdẹ hẹ.” (1 Jọn 5:3) Whọ rẹ sai wo udufihọ utioye na re. Epanọ who fi iwuhrẹ Jesu h’iruo kri te, ere whọ rẹ ruẹ te inọ eware nọ i bi ru uzuazọ vọ avọ idhọvẹ kẹ ibuobu nẹnẹ na e rọ idhọvẹ k’owhẹ tere he. Whọ te ruẹ nọ who wo ufuoma jọ no. (Olezi 34:8) Ghele na, abọ ọfa ọrọ owhowha olọlọhọ Jesu o riẹ nọ u fo nọ who re roro kpahe. Jesu ọ fodẹ nọ ọ rrọ “wowolẹ jegbọ eva i ro kpotọ.” Didi abọ oyena u wo kpahe ewuhrẹ mi Jesu gbe aro nọ a re ro kele iei? Evaọ uzoẹme n’otha na, ma ti roro kpahe onana.—Matiu 11:29.

‘Wuhrẹ Mi Omẹ’

“Rehọ owhowha mẹ wha, wha wuhrẹ [mi] omẹ, keme me re wowolẹ jegbọ eva i ro kpotọ, wha rẹ te ruẹ udhedhẹ kẹ izi rai.”—MATIU 11:29.

1. Fikieme ewuhrẹ mi Jesu o rẹ rọ jọ omawere jẹ kẹ erere?

JESU KRISTI o dhesẹ iroro, iwuhrẹ, gbe uruemu ezi ẹsikpobi. Oke riẹ evaọ otọakpọ o jọ kpẹkpẹe, rekọ o ruẹ evevọwẹ jẹ reawere iruẹru riẹ, ọ tẹ jẹ wereva. O se ilele gb’oma o te wuhrẹ ae epanọ a rẹ gọ Ọghẹnẹ, you ahwo-akpọ, je fi akpọ na kparobọ. (Jọn 16:33) Ọ kẹ rai ẹruore jẹ “rehọ uzuazọ gbe onọ o kare uwhu ze evevẹ fiki usiuwoma na.” (2 Timoti 1:10) Who te kele oma ra kugbe ilele riẹ, eme who roro nọ u dhesẹ re a jọ olele? Ẹkwoma eroro kpahe oware nọ Jesu ọ ta kpahe ilele, ma rẹ sai wuhrẹ epanọ ma re ro ru izuazọ mai woma viere. Oyena o gwọlọ ewo eriwo riẹ gbe efihiruo ugogo ehri-izi jọ.—Matiu 10:24, 25; Luk 14:26, 27; Jọn 8:31, 32; 13:35; 15:8.

2, 3. (a) Eme u dhesẹ re a jọ olele Jesu? (b) Fikieme u je fo re ma nọ oma mai nọ, ‘Olele ono mẹ ghinẹ rrọ?’

² Evaọ Ikereakere Griki Ileleikristi na, ubiẹme nọ a fa “olele” na u dhesẹ ọnọ ọ rẹ kpọ iroro riẹ bru oware jọ, hayo ọnọ o bi wuhrẹ mi omọfa. Ubiẹme ofa nọ u w’obọ kugbei o roma via evaọ uzoẹme uwuhrẹ mai na, Matiu 11:29: “Rehọ owhowha mẹ wha, wha wuhrẹ [mi] omẹ, keme me re wowolẹ jegbọ eva i ro kpotọ, wha rẹ te ruẹ udhedhẹ kẹ izi rai.” (Ẹjẹlẹ ibieme na ọmai.) Ẹhẹ, olele yọ ọnọ o re wuhrẹ mi omọfa. Ebe Usiuwoma na e rehọ ubiẹme na “olele” ro dhesẹ ilele ekpekpe Jesu, enọ i lele i rie kperẹ nọ ọ jẹ ta usiuwoma gbe enọ o wuhrẹ. Ahwo jọ a jẹ iwuhrẹ Jesu jọ rehọ ọvo, tube ru ere evaọ idhere. (Luk 6:17; Jọn 19:38) Enọ i kere Usiuwoma na e tẹ jẹ ta kpahe “ilele Jọn [Ọhọahwoame na] avọ e rọ otu Farisi” na. (Mak 2:18) Nọ o rọnọ Jesu ọ vẹvẹ ilele riẹ unu re a ‘yọroma kẹ ewuhrẹ otu Farisi na,’ ma rẹ sae nọ oma mai nọ, ‘Olele ono mẹ ghinẹ rrọ?’—Matiu 16:12.

³ Ma tẹ rrọ ilele Jesu, otẹrọnọ ma wuhrẹ mi ei no, koyehọ oma o rẹ sasa amọfa evaọ abọ-ẹzi nọ a tẹ rrọ kugbe omai. U re woma re a ruẹ nọ ma wolẹ viere je wo udu omarokpotọ no. Ma te wuzou iruo evaọ oria iruo mai, ma tẹ rrọ eyewọ, hayo ma rrọ ọkwa ithuru-igodẹ evaọ ukoko Ileleikristi na, kọ enọ e rọ otọ mai a be ruẹ nnọ ma bi ru ai wọhọ epanọ Jesu o ru enọ e jọ otọ riẹ?

Epanọ Jesu O Yeri Kugbe Ahwo

4, 5. (a) Fikieme o gbẹ rọ bẹ hẹ re a riẹ epanọ Jesu o yeri kugbe ahwo nọ a wo ebẹbẹ? (b) Eme Jesu ọ nyaku okenọ ọ jẹ re emu evaọ uwou ohwo Farisi jọ?

⁴ U fo re ma riẹ epanọ Jesu o yeri kugbe ahwo, maero kọ enọ i wo ebẹbẹ ilogbo. Oyena o bẹ ewuhrẹ hẹ; Ebaibol na ọ vọ avọ iyẹrẹ buobu erọ epanọ Jesu o ro yerikugbe amọfa, ejọ rai e jọ uye. Joma je muẹrohọ epanọ isu egagọ na, maero kọ otu Farisi na, a yeri kugbe ahwo nọ a wo ebẹbẹ evona. Ohẹriẹ na u ti rovie owhẹ aro.

⁵ Evaọ ukpe 31 C.E., okenọ Jesu ọ jọ erẹ usiuwoma ota evaọ Galili, “ohwo otu Farisi jọ ọ tẹ [lẹ Jesu re] o lele iei ria emu.” Jesu o rri oma riẹ nọ ọ rro vi epanọ ọ rẹ rọ jẹ uzizie na rehọ họ. “Ọ tẹ ruọ uwou ohwo otu Farisi na, ọ tẹ keria re ọ re emu. Koyehọ, aye jọ eva okpẹwho na, nọ ọ rọ ọrahaizi, nọ ọ ruẹ nọ Jesu ọ keria uwou ohwo otu Farisi na re ọ re emu, ọ tẹ rehọ ololo udẹ alabasta ze, o te dikihẹ emu obọ awọ riẹ, be viẹ, ọ tẹ rọ irui riẹ mu awọ riẹ họ ẹvuọ, ọ tẹ rehọ e to uzou riẹ ririe ai, ọ tẹ viọlọ awọ riẹ, ọ tẹ rọ udẹ na whole ai.”—Luk 7:36-38.

6. Ẹvẹ aye nọ ọ rrọ “ọrahaizi” na ọ sae rọ ruọ uwou ohwo Farisi na?

⁶ Kọ whọ ruẹ oware nọ o via na vevẹ? Obe jọ o ta nọ: “Aye na (owọ avọ 37) ọ rehọ uvẹ uruemu ẹwho na nọ iyogbere a re ro kpohọ eria ehaa itieye na re a kwa eware nọ a re kiọkọ na ro ruiruo.” Ere ejọ e rẹ rọ rueva dede nọ a zizie i rai hi. Ẹsejọhọ efa e jariẹ nọ i rẹro nọ a ti koko emu họ evaọ okenọ emuore na ọ tẹ fa no. Ghele na, uruemu aye nana u wo ohẹriẹ. O dikihẹ akotọ họ, re ọ hẹrẹ bẹsenọ enọ e be re emu na a rẹ kparoma no. O wo uruemu otọtọ, “ọrahaizi” nọ a riẹ gaga, fikiere Jesu ọ sae rọ ta nọ ọ riẹ kpahe “izieraha riẹ, nọ i [je] buobu.”—Luk 7:47.

7, 8. (a) Didi owọ ma hae jẹ evaọ otọ oghẹrẹ iyero nọ a niyẹrẹ riẹ eva Luk 7:36-38 na? (b) Didi owọ Saimọn ọ jẹ?

⁷ Dae rehọ iẹe nọ whọ jẹ rria oke oyena yọ whẹ họ Jesu. Ẹvẹ whọ hai ru? Kọ oma o hae te vo owhẹ nọ aye na ọ be nya kẹle owhẹ na? Ẹvẹ uyero utioye na u re kpomahọ owhẹ? (Luk 7:45) Kọ whọ hai ti guwẹ?

⁸ Kọ o hae jọ nọ whọ jọ udevie erara edekọ na, kọ whọ hai dina roro wọhọ Saimọn ohwo Farisi na? “Koyehọ ohwo otu Farisi nọ o zizie [Jesu] na, nọ ọ rue riẹ ọ tẹ jọ eva riẹ ta nọ, ‘Ohwo ọnana ọ rọ ọruẹaro, ọ hẹ riẹ epanọ aye ọnana ọrọ, gbe eruo riẹ, ọnọ ọ rọ obọ te ei na, nọ, ọ rọ ọrahaizi.’ ” (Luk 7:39) Wo ohẹriẹ, Jesu yọ ohwo ohrọoriọ udidi. Ọ riẹ uye nọ aye na ọ rrọ, ọ tẹ jẹ riẹ akọriọ riẹ. A ta oghẹrẹ nọ ọ rọ ruọ uzuazọ uzioraha k’omai hi. Ọ tẹ ghinẹ rrọ ogberẹ, koyehọ ezae ẹwho na, ahwo Ju nọ a rehọ oma mudhe no, a fiobọhọ kẹe vievie he.

9. Eme Jesu o ru, yọ ẹsejọhọ eme o no rie ze?

⁹ Rekọ Jesu ọ gwọlọ fiobọhọ kẹe. Ọ ta kẹe nọ: “A rehọ izieraha ra vrẹ owhẹ no.” O te fibae nọ: “Ẹrọwọ ra o si owhẹ no; nyawa tou.” (Luk 7:48-50) Etenẹ iku na i je kuhọ. Ohwo jọ ọ sae ta nnọ Jesu o ru kẹe te he. O vi rie vrẹ avọ eghale riẹ. Kọ who roro nọ ẹsejọhọ aye na o zihe kpohọ edhere uzuazọ otọtọ riẹ? Dede nọ ma rẹ sae r’obọ s’udu ta ere he na, muẹrohọ eme nọ Luk ọ ta lele iei. Ọ ta nọ Jesu “o te kpo ewho gbe iwhre, ọ vuẹ ovuẹ, ọ rehọ usiuwoma uvie Ọghẹnẹ ze.” Luk ọ tẹ jẹ niyẹrẹ nọ “eyae jọ” e jọ kugbe Jesu gbe ilele riẹ, “nọ a jẹ rehọ eware [eyae na] gba odibo kẹ e.” O sae jọ nọ aye nana nọ o kurẹriẹ nọ o wo ovuhumuo na ọ jọ usu rai, je ru iruo Ọghẹnẹ avọ iroro-oziẹbro efuafo, avọ ẹjiroro ọkpokpọ, gbe uyoyou nọ u diwi viere kẹ Ọghẹnẹ.—Luk 8:1-3.

Ohẹriẹ nọ O Jọ Udevie Jesu gbe Otu Farisi Na

10. Fikieme o jẹ rrọ oware erere re ma roro kpahe ikuigbe Jesu gbe aye na eva uwou Saimọn?

¹⁰ Eme ma rẹ sai wuhrẹ no ikuigbe ivevẹ enana ze? U re duobọte udu mai, ogbẹrọ ere? Dae rehọ iẹ nnọ whọ rrọ uwou Saimọn. Ẹvẹ oma o rẹ jọ owhẹ? Kọ whọ te jẹ oghẹrẹ owọ nọ Jesu ọ jẹ na, hayo kọ oma o te dina j’owhẹ wọhọ ohwo Farisi nọ o zizie i rie na? Jesu yọ Ọmọ Ọghẹnẹ, fikiere ma rẹ sai roro hayo ru nwane epanọ o ru dẹẹ hẹ. Evaọ abọdekọ riẹ, ma te gwọlọ fi oma mai họ ẹta Saimọn ho, ohwo Farisi na. Ibi ahwo jọ ọvo o rẹ were re a jọ wọhọ ohwo Farisi.

11. Fikieme ma gbẹ gwọlọ nọ a rehọ omai dhesẹ otu Farisi hi?

¹¹ No ewuhrẹ Ebaibol gbe ikuigbe ikere akpọ ze, ma rẹ sai ku ei họ nọ otu Farisi na a rri oma rai kpehru gaga wọhọ enọ e rẹ kpọ ahwo họ edhere je ru orẹwho na woma. O vọ rai eva ha inọ Uzi Ọghẹnẹ o rrọ vevẹ je v’ẹro. O tẹ jọ ẹro rai wọhọ nọ Uzi na o tehe utu yao ẹme na ha, a vẹ rọ izi efa tuae re o gbẹ kuvẹ kẹ ohwo rehọ iroro-oziẹbro riẹ ruiruo ho. Isu egagọ enana a gbẹ edhere nọ a rẹ rọ kpọ uruemu ahwo evaọ eware kpobi, makọ eware nọ i tulo ho.a

12. Ẹvẹ otu Farisi na a rri oma rai?

¹² Ogbiku ahwo Ju ọrọ ikpe-udhusoi ọsosuọ na, Josephus, o ru rie vẹ inọ otu Farisi na a rri oma rai fihọ nọ a wou gaga, a rọ wolẹ, kiete, je te kẹ iruo rai. Ababọ avro, ejọ rai e wọhọ ere omojọ. Ẹsejọhọ Nikodimọs ọ sae ziọ owhẹ iroro. (Jọn 3:1, 2; 7:50, 51) Ejọ rai i kurẹriẹ ziọ Ileleikristi uwhremu na. (Iruẹru 15:5) Pọl ukọ Oleleikristi na o kere kpahe ahwo Ju jọ, wọhọ otu ahwo Farisi na nọ: “A ghine wo ajọwha Ọghẹnẹ, rekọ u ri vẹ te he.” (Ahwo Rom 10:2) Dede na, ebe Usiuwoma na i dhesẹ i rai wọhọ epanọ ahwo gheghe nana a rri rai—avọ omoya, oheri, a jọ ẹro obọ rai kiẹrẹe, gwọlọ afuẹwẹ, gwọlọ gu amọfa ẹdhọ, je rri amọfa vo.

Eriwo Jesu

13. Eme Jesu ọ ta kpahe otu Farisi na?

¹³ Jesu ọ whọku ikere-ebe gbe otu Farisi na inọ a rrọ eviẹwẹ. “A gba ewha egbẹgbẹdẹ nọ e rẹ bẹ ẹwha, a vẹ wọ ae họ ikoko ahwo; rekọ yọ ae omarai a rẹ sae rọ [uziobọ] rai kpare ai kpehru hu.” Ẹhẹ, owha na o jọ gbẹgbẹdẹ, yọ owhowha nọ a wọ họ ahwo na o jẹ nyawo ai. Jesu o te se ikere-ebe gbe otu Farisi na “igheghẹ.” Ohwo ogheghẹ yọ idhọvẹ kẹ ẹwho. Jesu o te je se ikere-ebe gbe otu Farisi na “isu-isuẹsu ituaro” jẹ ta nọ a “siọ eware Uzi, oziẹ-okiẹrẹe, gbe ohrọ gbe orọwọ.” Ono o rẹ were re Jesu o rri rie wọhọ ohwo Farisi?—Matiu 23:1-4, 16, 17, 23.

14, 15. (a) Eme edhere nọ Jesu o ro yeri kugbe Matiu Livai na o dhesẹ kpahe uruemu otu Farisi na? (b) Didi obọdẹ uwuhrẹ ma rẹ sai wuhrẹ no ikuigbe enana ze?

¹⁴ Enwene ohwo kpobi nọ o se ikuigbe Usiuwoma na ọ rẹ ruẹ uruemu ahwo oguẹdhọ orọ ibuobu otu Farisi na. Nọ Jesu o zizie Matiu Livai, omiazọhọ na, re ọ jọ olele riẹ, Livai o te se ehaa ilogbo kẹe. Ikuigbe na e ta nọ: “Otu e Farisi avọ otu ikere-obe rai, a tẹ go kẹ ilele riẹ nọ, ‘Eme whẹ avọ imiazọhọ gbe erahaizi a jẹ be re da?’ Jesu o te yo kẹ ae nọ, ‘. . . Mẹ ze ti se ikiẹrẹe he, rekọ erahaizi re a ku eva rẹriẹ.’ ”—Luk 5:27-32.

¹⁵ Livai omariẹ o wo otoriẹ oware ofa jọ nọ Jesu ọ jọ ehaa na ta: “Wha nya kpo wha wuhrẹ otọ onana, ‘Mẹ guọlọ ohrọ orọnọ iwẹ hẹ.’ ” (Matiu 9:13) Dede nọ otu Farisi na a ta nọ a rọwo ikere eruẹaro Hibru na, a bi koko eme nana nọ i no Hosia 6:6 ze na ha. Otẹrọnọ a rẹ jẹlẹ obọ, a rẹ ruẹ nọ a ru rie fihọ abọ ẹtalamu ẹmeoyo kẹ uruemu anwae viukpọ ohrọ nọ a re dhesẹ. Ma rẹ sae nọ omobọ mai nọ, ‘Kọ a riẹ omẹ wọhọ ohwo nọ ọ rẹ talamu izi jọ, wọhọ erọ eriwo omobọ ohwo hayo enọ ohwo ọ rẹ jọ ru onọ u je rie? Hayo kọ amọfa a riẹ omẹ wọhọ ohwo nọ ọ rẹ kaki dhesẹ ohrọ jẹ rrọ wowou?’

16. Didi uruemu otu Farisi na a wo, kọ ẹvẹ ma sae rọ whaha uruemu rai?

¹⁶ Ẹwhọku ahwo evaọ umutho oware kpobi. Oye họ uruemu otu Farisi na. Otu Farisi na a rẹ gwọlọ oruthọ kpobi—onọ a ghine ruthọ hayo onọ a jọ eva rai roro nọ ohwo o ru. A rẹ lẹliẹ ahwo ma ẹme rai te ziezi a tẹ rọ kugbe ai, jẹ kareghẹhọ ahwo iruthọ rai. O rẹ were otu Farisi na re a n’ekpẹ abọvo-abakpe ẹbe nọ e mae kawo kpobi, wọhọ egbrọge, ibi irovrẹ, gbe ibi-izuwo-aka. A rẹ rọ ẹgọ rai ghoro ewoma rai jẹ daoma kpọ orẹwho na. Evaọ uzẹme, otẹrọnọ uruemu mai u re tho orọ Jesu, ma rẹ whaha iruthọ amọfa egwọlọ jẹ tae rro vrẹ oma.

Ẹvẹ Jesu O Ro Ku Ebẹbẹ Họ?

17-19. (a) Dhesẹ epanọ Jesu o ro furie ẹme nọ ọ hae wha ẹbẹbẹ ze. (b) Eme ọ lẹliẹ uyero na jọ avọ idhọvẹ jẹ kare omawere? (c) Whọ hae jọ etẹe okenọ aye na ọ nya bru Jesu na, eme whọ hai ru?

¹⁷ Edhere nọ Jesu o re ro ku ebẹbẹ họ o hẹrioma gaga no orọ otu Farisi na. Roro kpahe epanọ Jesu o ro furie oware jọ nọ o hae wha ẹbẹbẹ ologbo ze. Onana o via kpahe aye jọ nọ o hwẹ azẹ evaọ ikpe 12. Whọ rẹ sai se iku na eva Luk 8:42-48.

¹⁸ Ekere Mak ọ ta nọ “ozọ u te mu [aye na] yọ o nuhẹ.” (Mak 5:33) Fikieme? Keme ọ riẹ nọ o zue Uzi Ọghẹnẹ no. Wọhọ epanọ Iruo-Izerẹ 15:25-28 o ta, aye nọ o bi hwẹ azẹ ọ rẹ jọ gbegbe evaọ etoke na kpobi, a vẹ jẹ rọ oka ovo tuae. Oware nọ ọ kaobọ te kpobi gbe ohwo kpobi nọ ọ r’oma te yọ o zue oma no. Re o te Jesu oma, aye na ọ keke oma họ udevie ogbotu na. Ma te se iku na nẹnẹ dede nọ ikpe 2,000 e vrẹ no na, ohrọ uye aye na o rẹ re omai.

¹⁹ O hae jọnọ whọ jariẹ evaọ ẹdẹ ọyena, ẹvẹ whọ hai rri uyero na? Ẹvẹ whọ hae ta? Muẹrohọ nọ Jesu ọ rehọ edhere ẹwo, oyoyou, ọrọ ororokẹ yeri kugbe aye na, ọ tubẹ kaunu te ebẹbẹ nọ aye na ọ whaze no dede he.—Mak 5:34.

20. O hae jọ nọ Iruo-Izerẹ 15:25-28 o rọ ute kẹ omai inẹnẹ, didi use-abọ ma rẹ rẹriẹ ovao ku?

²⁰ Kọ ma sai wuhrẹ oware jọ no oware onana ze? Dae rehọ iẹe nọ whẹ yọ ọkpako evaọ ukoko Ileleikristi na nẹnẹ. Yọ dae rehọ iẹe nọ Iruo-Izerẹ 15:25-28 yọ ute kẹ Ileleikristi nẹnẹ gbe nọ aye Oleleikristi jọ o zue uzi oyena, avọ oviẹ gbe uweri. Didi owọ whọ rẹ jẹ? Kọ whọ hae jọ ẹgbede kp’omovuọ họ iẹe omạ? Whọ sae ta nọ, “Kaka, mẹ sai ru ere vievie he! Nya lele oriruo Jesu, mẹ rẹ daoma gaga re mẹ jọ wowou, avọ uyoyou, dhesẹ iroro, gbe ororokẹ.” U woma! Rekọ use-abọ na họ re who ru epanọ whọ ta na, re whọ raro kele oriruo Jesu.

21. Eme Jesu o wuhrẹ ahwo kpahe Uzi na?

²¹ Udu u re kie ahwo vi nọ a tẹ rrọ kugbe Jesu, oma o rẹ sasa ae je wo ọbọga. Uzi Ọghẹnẹ o tẹ tehe utu yawo ẹme na, ere o rẹ ghinẹ jọ. O gbẹ tehe utu yawo ẹme na ha, ahwo a re lele iroro-oziẹbro rai, yọ a sai dhesẹ uyoyou rai kẹ Ọghẹnẹ via evaọ iroro ejẹ rai. Uzi na o rehọ ifi gba ahwo ho. (Mak 2:27, 28) Ọghẹnẹ o you ahwo riẹ, o re ruiruo ẹsikpobi kẹ ewoma rai, yọ ọ rẹ re ohrọ rai otẹrọnọ a nya thọ. Ere Jesu ọ jọ re.—Jọn 14:9.