Yọrọ Oma Re Whọ Siọ Udu Omorro Ba Ewo
“Ọghẹnẹ o mukpahe otu-eheri.”—JEMIS 4:6.
1. Kẹ oriruo ehaise jọ nọ u fo?
KỌ OWARE jọ o via kẹ owhẹ no ẹdẹjọ nọ whọ rọ rehọ oma ra hayo omọfa seha? Oyena o via kẹ ibuobu mai no. O thọ họ inọ ẹsejọ ma rẹ dina seha. Wọhọ oriruo, otẹrọnọ imava-orọo nọ e rrọ Ileleikristi a se iyẹrẹ isukulu nọ e ta nnọ ọmọtẹ rai o wo emamọ uruemu ọ tẹ jẹ riobe, oma re mu ai fikinọ ọmọ rai ọ be riẹ ru. Pọl ukọ na avọ egbẹnya riẹ a rehọ ukoko okpokpọ jọ nọ a fi obọ họ ro mu seha keme inievo na a thihakọ ukpokpoma avọ obokparọ.—1 Ahwo Tẹsalonika 1:1, 6; 2:19, 20; 2 Ahwo Tẹsalonika 1:1, 4.
2. Fikieme uruemu ehaise i gbe ro fo ho?
2 Ma te rri iriruo nọ e rrọ obehru na, ma rẹ ruẹ nnọ ehaise o sae jọ oghọghọ fiki oware jọ nọ ohwo o ru. Rekọ ẹsibuobu, oware nọ o rẹ lẹliẹ ahwo seha hayo yoma họ a te rri oma rai kpehru hrọ, a te roro nọ a woma vi ahwo edekọ fiki ona nọ a wo, erru rai, efe, hayo ọkwa. Ẹsibuobu, uke nọ ohwo o bi fu u re dhesẹ nọ o bi ru oma oruoro. Mai wọhọ Ileleikristi ma rẹ daoma gaga re ma whaha oghẹrẹ ehaise otiọye na. Fikieme? Keme ma riuku iroro oriobọ mi Adamu, ọsẹ-ode mai. (Emuhọ 8:21) Fikiere, udu mai o rẹ sai su omai thọ lọlọhọ re ma rehọ eware nọ i fo ho seha. Wọhọ oriruo, Ileleikristi a rẹ whaha ehaise fiki uyẹ rai, efe, isukulu, ona, hayo epanọ a bi ruiruo te nọ a tẹ rehọ oma rai wawo amọfa. Ehaise nọ o re no eware itieye na ze u fo ho yọ o rẹ dha Jihova eva.—Jerimaya 9:23; Iruẹru 10:34, 35; 1 Ahwo Kọrint 4:7; Ahwo Galesha 5:26; 6:3, 4.
3. Eme họ omorro, kọ eme Jesu ọ ta kpahe iẹe?
3 Ẹjiroro ọfa ọ riẹ nọ ma rẹ rọ whaha ehaise nọ u fo ho. Ma tẹ kẹ ehaise itieye na uvẹ re o rro evaọ udu mai, o rẹ sai su kpohọ uruemu jọ nọ o thọ gaga nọ a re se omorro. Eme họ omorro? U te no oma nọ ọ rẹ wọ kpehru no, ohwo nọ o wo omorro o re rri amọfa vo, enọ o se gb’ahwo ho. (Luk 18:9; Jọn 7:47-49) Jesu ọ fodẹ “omovia” hayo omorro evaọ usu eware iyoma nọ o dhesẹ nọ i re “zue ohwo oma” nọ i re no “eva ohwo” tha. (Mak 7:20-23) Ileleikristi a rẹ sae ruẹ epanọ u wuzou te re a whaha ewo udu omorro.
4. Ẹvẹ eroro kpahe iriruo Ebaibol ọrọ omorro o re ro fi obọ họ kẹ omai?
4 Whọ rẹ sai wo obufihọ nọ whọ rẹ rọ whaha omorro who te roro kpahe eme nọ Ebaibol e ta kpahe ahwo nọ a wo omorro. Onana u ti fi obọ họ kẹ owhẹ vuhu iroro ethọthọ erọ omorro nọ e rẹ sae jọ owhẹ eva hayo nọ e rẹ sae rro nọ oke o be nyaharo na. Onana u ti fi obọ họ kẹ owhẹ whaha iroro nọ e rẹ sai su kpohọ udu omorro. Obọ u ti te owhẹ hẹ nọ Ọghẹnẹ o bi ti ru unuovẹvẹ riẹ na gba: “Me re ti si ai no udevie rai no, ikpahwo otuvre (hayo, omorro) rai na; wha gbẹ te vioma eva ugbehru ẹri mẹ na ha.”—Zefanaya 3:11.
Ọghẹnẹ O Dhesẹ Oware kẹ Otu Omorro
5, 6. Oghẹrẹ vẹ Fẹro o ro dhesẹ omorro, kọ eme u no rie ze?
5 Whọ rẹ sae jẹ ruẹ epanọ Jihova o rri omorro evaọ uye nọ ọ rọ kẹ isu nọ i wo ogaga wọhọ Fẹro. Avro ọ riẹ hẹ inọ Fẹro o wo udu omorro. Fikinọ o rri oma riẹ wọhọ ọghẹnẹ nọ a rẹ gọ, o te rri emọ Izrẹl na, erigbo riẹ kuẹku. Okenọ a yare iẹe inọ ọ kẹ emọ Izrẹl uvẹ re a kpohọ obọ udhude re a “ru eha kẹ” Jihova, dai roro ẹme nọ ọ kpahe. Avọ omorro, Fẹro ọ ta nọ: “Ono họ [Jihova, NW ] nọ me re yo uru riẹ me siobọno ahwo Izrẹl kpo?”—Ọnyano 5:1, 2.
6 Nọ iye ezeza i te Fẹro oma no, Jihova ọ tẹ ta kẹ Mosis inọ ọ nọ osu Ijipti na nọ: “Who gbebi ru oma oruoro kẹ ahwo mẹ, nọ who bi siobọno ai kpo ho”? (Ọnyano 9:17) Mosis ọ tẹ fodẹ uye avọ ihrẹ na—oso-itho nọ ọ wha ọraha ziọ ẹkwotọ na. Nọ uye avọ ikpe na o via no, nọ o je si obọ no emọ Izrẹl no, Fẹro o te nwene iroro riẹ, o te mu ai họ ele. Ukuhọ riẹ, Abade Ọwawae na o te ti ko Fẹro avọ egbaẹmo riẹ họ. Dai roro oware nọ o jọ udu rai nọ ame na o bi hwẹ ruru ai na! Eme u no omorro Fẹro ze? Egbaẹmo riẹ nọ e mae goma a ta nọ: “Ma dhẹ se ahwo Izrẹl ba; keme ỌNOWO na o bi lele ai họre ahwo Ijipti.”—Ọnyano 14:25.
7. Ẹvẹ isu Babilọn a ro ru oma oruoro?
7 Isu omorro efa e riẹ re nọ Jihova o ru oma vo. Ọvo jọ họ Senakerib, ovie Asiria. (Aizaya 36:1-4, 20; 37:36-38) Ahwo Babilọn a fi Asiria kparobọ, rekọ Ọghẹnẹ o te je hrẹ ivie ivẹ omorro erọ Babilọn kpotọ. Dai roro kpahe ehaa nọ Bẹlsheza Ovie na o se, onọ tei te ikpahwo riẹ a jẹ jọ rehọ igho nọ a rehọ no etẹmpol Jihova ze jẹ da udi, je jiri emedhọ Babilọn. Idudhe na, uziobọ ohwo jọ o tẹ roma via u te kere eme jọ fihọ ugbẹhẹ na. Nọ a ta kẹe re ọ fotọ ikere igbunu na, Daniẹl ọruẹaro na ọ tẹ kareghẹhọ Bẹlsheza nọ: “Ọghẹnẹ nọ okpehru kpobi ọ rehọ uvie . . . rọ kẹ Nebukadineza ọsẹ ra; rekọ nọ [o] . . . ru oma oruoro, a te si ei no eva agbara-uvie riẹ, a te mi ei oruaro riẹ; rekọ whẹ ọmọ riẹ, Belsheza, whọ te rehọ oma ra kpotọ họ, dede nọ whọ riẹ eware nana kpobi.” (Daniẹl 5:3, 18, 20, 22) Evaọ aso yena, egbaẹmo Midia avọ Pasia a te fi Babilọn kparobọ, a te kpe Bẹlsheza.—Daniẹl 5:30, 31.
8. Didi oware Jihova o ru ahwo sa-sa nọ a wo omorro?
8 Je roro kpahe ezae efa nọ i ru oma oruoro enọ i rri ahwo Jihova vo: Goliat oguara ahwo Filistia na, Heman okpohwo isuẹsu ọrọ Pasia, Herọd Agripa Ovie na, ọnọ ọ jọ osu evaọ Judia. Fiki oma nọ a ru oruoro, Ọghẹnẹ o ru nọ ezae esa nana a ro whu uwhu omovuọ. (1 Samuẹle 17:42-51; Ẹsta 3:5, 6; 7:10; Iruẹru 12:1-3, 21-23) Oware nọ Jihova o ru ezae omorro nana u dhesẹ uzẹme nana via: “Omovia o rẹ wha ọraha tha, uzou-uveghe o rẹ wha ekie tha.” (Itẹ 16:18) Evaọ uzẹme, avro ọ riẹ hẹ inọ “Ọghẹnẹ o mukpahe otu-eheri.”—Jemis 4:6.
9. Ẹvẹ ivie Taya a ti ro zihe ruọ ahwo ovivie?
9 Wo ohẹriẹ no isu ọ Ijipti, Asiria, gbe Babilọn nọ i ru oma rai oruoro, okejọ o jariẹ nọ ovie Taya o fi obọ họ kẹ ahwo Ọghẹnẹ. Evaọ oke esuo Devidi gbe Solomọn Ivie na, o si obọ no ekwakwa gbe ewena re a fi obọ họ evaọ ebabọ iwou ovie gbe etẹmpol Ọghẹnẹ. (2 Samuẹle 5:11; 2 Iruẹru-Ivie 2:11-16) U yoma kẹhẹ, uwhremu na ahwo Taya a tẹ wọso ahwo Jihova. Eme o wha uruemu otiọye na ze?—Olezi 83:3-7; Joẹl 3:4-6; Emọs 1:9, 10.
“Omovia O Vọ Owhẹ Oma”
10, 11. (a) Ono a sai ro dhesẹ ivie Taya? (b) Eme o nwene uruemu ọ ahwo Taya kpahe Izrẹl?
10 Jihova ọ kẹ Izikiẹl ọruẹaro na ẹgba ẹzi nọ ọ rọ fere eyoma ivie nọ e jọ uviuwou-isu Taya via, o te je brukpe ai. Ovuẹ nọ Izikiẹl o kere “kpahe Ovie Taya” na u wo eme nọ i kie kpahe uviuwou-isu Taya gbe ohwo-ovivie ọsosuọ na, Setan, ọnọ “ọ rọ evaọ uzẹme he.” (Izikiẹl 28:12; Jọn 8:44) Okejọ o jariẹ nọ Setan ọ jọ emamọ omama ẹzi evaọ ukoko Jihova ọrọ emọ obọ odhiwu. Jihova Ọghẹnẹ ọ rehọ ẹkwoma Izikiẹl dhesẹ oware nọ o wha riẹ ze nọ te uviuwou-isu Taya gbe Setan a ro si obọ no uruemu ezi rai.
11 “Whọ jọ eva [Idẹn], ọgbọ Ọghẹnẹ; itho eghaghae kpobi a rehọ gọ owhẹ ẹgọ, . . . Mẹ rehọ owhẹ họ obọ chẹrob nọ a ro mu. . . . Whọ kare afuẹwẹ eva edhere ra no anwọ oke nọ a rọ ma owhẹ ze, bẹsenọ a te rọ jọ oma ra ruẹ umuomu. Eva ugbudugbu eki ọthuọ ra na yọ whọ vọ avọ ofu, whọ [tẹ] raha uzi. [Me ti] gbolo owhẹ kufiẹ. . . . Omovia o vọ owhẹ oma fiki eru ra, whọ tẹ raha areghẹ ra fiki oro ra.” (Izikiẹl 28:13-17) Ẹhẹ, fiki omorro ivie Taya a te muọ ahwo Jihova họ ẹlahiẹ. Taya o te ti fe diezọ fikinọ ọ jọ oria ekiọthuọ, a tẹ jẹ riẹe gaga fiki eware iwoma jọ nọ a jẹ jọ eva riẹ ru hayo ku. (Aizaya 23:8, 9) Ivie Taya a te ti rri oma rai kpehru hrọ, a te muọ ahwo Ọghẹnẹ họ ekienyẹ.
12. Eme o su Setan ruọ edhere eviẹhọ, kọ eme o gbe bi ru?
12 Epọvo na re, okejọ o jariẹ nọ omama ẹzi nọ o zihe ruọ Setan na o wo areghẹ nọ o je ro ru iruo kpobi nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ. Ukpenọ ọ rẹ vọ avọ uyere, o te “ti ru oma oruoro,” ọ tẹ te wọso edhere nọ Ọghẹnẹ o bi ro su. (1 Timoti 3:6) O te ti rri oma riẹ rro te epanọ ọ jẹ rọ gwọlọ nọ Adamu avọ Ivi a rẹ gọe. Isiuru iyoma nana i te ti dihọ evaọ eva riẹ, i te yẹ emuemu. (Jemis 1:14, 15) Setan ọ viẹ Ivi họ re ubi-ure nọ Ọghẹnẹ ọ ta nnọ a re he. Kẹsena, Setan ọ tẹ rehọ aye na ru Adamu re ubi-ure aghọ na. (Emuhọ 3:1-6) Kọ enẹ ọzae gbe aye ọsosuọ na a rọ se udu nọ Ọghẹnẹ o re ro su ai, a tẹ rọ ere muọ Setan họ ẹgọ. Omorro riẹ u gbe wo uwhru hu. Ọ daoma no re ọ bẹbẹ emama iwareghẹ evaọ obọ odhiwu gbe otọakpọ họ, kugbe Jesu Kristi, re a gọe jẹ se udu esuo Jihova.—Matiu 4:8-10; Eviavia 12:3, 4, 9.
13. Oghẹrẹ eware vẹ omorro o wha ze no?
13 Fikiere whọ rẹ sae ruẹ nnọ obọ Setan omorro u muhọ no ze; oware nọ o wha uzioraha, uye-oruẹ, gbe eyoma ziọ akpọ na nẹnẹ họ omorro. Wọhọ “ọghẹnẹ akpọ nana,” Setan ọ gbẹ be kọ iroro ethọthọ erọ ehaise gbe omorro họ ahwo udu. (2 Ahwo Kọrint 4:4) Ọ riẹ nọ oke riẹ o re kpẹkpẹe, fikiere o te bi fi uvi Ileleikristi ẹmo. Ẹgwọlọ riẹ họ re o ku ai rẹriẹ siọ Ọghẹnẹ ba, re a jọ enọ i you omobọ rai, heri-oheri, avọ omovia. Ebaibol e ruẹaro inọ iruemu oriobọ itieye na e te dafia evaọ “edẹ urere” na.—2 Timoti 3:1, 2; Eviavia 12:12, 17.
14. Uzi vẹ Jihova o bi ro yeri kugbe emama nọ i wo areghẹ?
14 Jesu Kristi ọ rehọ aruọwha dhesẹ uruemu uyoma nọ omorro Setan o wha ze no. Unuẹse buobu evaọ iraro ewegrẹ riẹ nọ i kiẹrẹe evaọ ibiaro obọrai, Jesu ọ fodẹ uzi nọ Jihova o bi ro yeri kugbe ahwo-akpọ: “Keme kohwo kohwo nọ o re ti ruẹ oma riẹ oruoro a re ti hrẹ i kpotọ, rekọ ohwo nọ ọ rehọ oma riẹ kpotọ a re ti rue i rua.”—Luk 14:11; 18:14; Matiu 23:12.
Yọrọ Oma re Whọ Siọ Omorro Ba Ewo
15, 16. Eme o lẹliẹ Hega jẹ wọ oma kpehru?
15 Ẹsejọhọ who muẹrohọ no inọ ikpahwo eye iriruo omorro nọ ma jọ obehru fodẹ na i kie kpahe. Kọ oyena u dhesẹ nọ ahwo gheghe a rẹ sai ru oma oruoro ho? Vievie. Dai roro oware jọ nọ o via evaọ uviuwou Abraham. Abraham o wo ọmọ nọ ọ rẹ jọ ọriuku riẹ hẹ, yọ aye riẹ, Sera, ọ kpako vi ohwo nọ o re yẹ no. Wọhọ epanọ uruemu oke yena o jọ, o thọ họ re ohwo wọhọ Abraham o wo aye avivẹ re ọ ruẹsi wo emọ. Ọghẹnẹ ọ kuvẹ kẹ erọo itieye na keme oke u ri te he nọ a re ro zihe kpohọ ẹjiroro ọsosuọ riẹ kpahe orọo evaọ udevie eg’Ọghẹnẹ uzẹme.—Matiu 19:3-9.
16 Fiki uduotahawọ aye riẹ, Abraham ọ tẹ rọwo inọ ọ rẹ rehọ ẹkwoma Hega, odibo ọmọtẹ Sera nọ ọ rrọ ohwo Ijipti, wo ọriuku. Wọhọ aye avivẹ ọrọ Abraham, Hega o te dihọ. Ọ hai yere Ọghẹnẹ fikinọ Abraham ọ rehọ e riẹ wọhọ aye. Ukpoye, ọ tẹ jẹ wọ oma kpehru. Ebaibol e ta nọ: “Okenọ ọ ruẹ nọ ọye o dihọ no, oni-uwou riẹ o te yo yei aro.” Uruemu yena o wha ozighi fihọ uviuwou Abraham te epanọ Sera o ro le Hega no uwou. Rekọ edhere jọ ọ jariẹ nọ a re ro ku ẹbẹbẹ na ho. Ẹnjẹle Ọghẹnẹ ọ hrẹ Hega nọ: “Zihe bru oni-uwou ra, re whọ rehọ oma kpotọ kẹ e.” (Emuhọ 16:4, 9) O wọhọ nọ Hega o lele ohrẹ nana, ọ tẹ roma kpotọ kẹ Sera, o te ti zihe ruọ oniode ogbotu ahwo gbidigbidi.
17, 18. Fikieme u je fo re mai kpobi ma yọroma kẹ omorro?
17 Oriruo Hega o dhesẹ nọ okenọ eware i te mu ohwo họ ewoma kẹ no, ọ rẹ sai mu omorro họ edhesẹ. Uwuhrẹ na họ makọ Oleleikristi nọ ọ rehọ emamọ udu be gọ Ọghẹnẹ anwẹdẹ ọ rẹ sai mu oma họ ẹwọ kpehru otẹrọnọ o wo efe hayo ọkwa esuo o te rie obọ. Ọ rẹ sai je wo uruemu yena otẹrọnọ amọfa a jiri rie fiki efe riẹ, areghẹ, hayo ona riẹ. Ẹhẹ, Oleleikristi ọ rẹ yọrọ oma re o si omorro kpobi no udu riẹ. Oyena o mae rrọ ere otẹrọnọ eware i bi woma kẹe hayo a tẹ kẹe ewha-iruo buobu.
18 Ẹjiroro nọ ọ mae rro nọ ma rẹ rọ whaha omorro họ epanọ Ọghẹnẹ o rri rie. Ẹme riẹ ọ ta nọ: “Omaoro ubro avọ eva eheri, nọ e rọ ukpẹ ohwo omuomu na, yọ uzioraha.” (Itẹ 21:4) Avọ isiuru, Ebaibol na e rehọ ugogo unuovẹvẹ kẹ Ileleikristi “enọ e jọ akpọ fe” inọ “a siọ oma ba ẹvia.” (1 Timoti 6:17; Iziewariẹ 8:11-17) Ileleikristi nọ i fe he a rẹ whaha “ẹro oyoma,” yọ a rẹ kareghẹhọ inọ omorro ọ rẹ sai wo owọ evaọ udu ohwo kpobi—te edafe te iyogbere.—Mak 7:21-23; Jemis 4:5.
19. Edhere vẹ Uzaya ọ rọ raha emamọ iruo riẹ?
19 Omorro gbe iruemu efa nọ e rrọ yoyoma e rẹ sae raha emamọ usu kugbe Jihova. Wọhọ oriruo, roro kpahe abọ ọsosuọ ọrọ esuo Uzaya Ovie na: “O te ru onọ ukiete evaọ aro ỌNOWO na . . . O ru oma riẹ jẹ gwọlọ Ọghẹnẹ . . . ; nọ ọ gbẹ be gwọlọ ỌNOWO na, Ọghẹnẹ o te ru ei fe.” (2 Iruẹru-Ivie 26:4, 5) Rekọ, u yoma kẹhẹ, Uzaya Ovie na ọ tẹ raha emamọ odẹ riẹ, keme “o te mu oma họ ẹvia ri te oke ẹraha.” O rri oma riẹ kpehru te epanọ ọ rọ rueva etẹmpol na re ọ mahe insẹnse. Nọ izerẹ na a vẹvẹ iẹe unu inọ ọ siọ uruemu oheri nana ba, “ofu o te mu Uzaya.” Fiki onana, Jihova ọ tẹ rehọ oti tehe iẹe, okenọ o whu ọ jọ emamọ ohwo evaọ obọ Ọghẹnẹ hẹ.—2 Iruẹru-Ivie 26:16-21.
20. (a) Ẹvẹ emamọ odẹ ọrọ Hẹzikaya Ovie na o rọ jọ ọza? (b) Eme ma ti wuhrẹ kpahe evaọ uzoẹme nọ o tha na?
20 Whọ rẹ sae rehọ oyena wawo oriruo Hẹzikaya Ovie na. Evaọ okejọ, emamọ odẹ nọ ovie na o wo o jẹ te raha no “keme ọ jẹ vioma.” Avọ evawere, “Hẹzẹkaya o te hrẹ oma riẹ kpotọ no omovia riẹ,” ọ tẹ wariẹ wo aruoriwo Ọghẹnẹ. (2 Iruẹru-Ivie 32:25, 26) Muẹrohọ inọ omarokpotọ họ ifue ọrọ omorro Hẹzikaya. Ẹhẹ, omarokpotọ yọ abọdekọ ọrọ omorro. Fikiere, evaọ uzoẹme nọ o rrọ obaro na, ma te ta kpahe epanọ ma re ro dhesẹ jẹ yọrọ omarokpotọ nọ u fo kẹ Ileleikristi.
21. Eme Ileleikristi omarokpotọ a rẹ sai rẹro riẹ?
21 Rekọ eware iyoma kpobi nọ e via no fiki omorro e thọrọ omai ẹro ho. Nọ o rọnọ “Ọghẹnẹ o mukpahe otu-eheri” na, joma gbae mu inọ ma rẹ whaha oma nọ a re ru oruoro. Nọ ma be daoma jọ Ileleikristi omarokpotọ na, ma rẹ sai rẹro okenọ ma te rọ zọ vrẹ ẹdẹ ologbo Ọghẹnẹ, okenọ a ti ro si otu omorro gbe iruo rai kpobi no otọakpọ na. Evaọ oke yena, “omoro ahwo a re ti hrẹ ei kpotọ, a re ti ru ahwo oma-oya na kpotọ; ỌNOWO na ọvo a re ti ru rua evaọ ẹdẹ ọyena.”—Aizaya 2:17.
Eme nọ A re Roro Kpahe
• Ẹvẹ whọ rẹ sai dhesẹ ohwo nọ o re ru oma oruoro?
• Ẹvẹ omorro u ro muhọ?
• Eme ọ rẹ sai ru ohwo ru oma oruoro?
• Fikieme ma jẹ yọroma kẹ omorro?
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 11]
Omorro Fẹro o wha omovuọ sei
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 12]
Hega o je fu uke fikinọ o zihe ruọ aye Abraham
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 13]
Hẹzikaya ọ rehọ oma riẹ kpotọ, ọ tẹ wariẹ wo aruoriwo Ọghẹnẹ