Eria Ekiakiẹ Efa Rọkẹ Obe Ewuhrẹ Uzuazọ Oleleikristi gbe Usiuwoma Ota Mai
AHRẸ 2-8
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | LUK 6-7
“Rọ Eva Kpobi Wawo kẹ Amọfa”
Ẹme Luk 6:37 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
Wha hae rọvrẹ amọfa, a te rọvrẹ owhai: Hayo “Wha hai siobọno, a ti siobọno owhai.” Ẹme Griki nọ a fa “rọvrẹ” na, a rẹ jẹ fae “re a kpairoro vrẹ; re a vi vrẹ; siobọno kpo (wọhọ oruiruo, ohwo nọ a fihọ uwou-odi).” Nọ orọ ere na, a tẹ be rehọ iẹe ta ẹme kpahe ẹdhọguo gbe obrukpe, a re wo otoriẹ riẹ wọhọ iroro nọ a rẹ kpae vrẹ gbe erọvrẹ, o tẹ make rọ nọ a rẹ kẹ ohwo na uye dede.
Ruabọhọ Ewoma Oruo
13 Wọhọ epanọ Matiu o kere, Jesu ọ ta inọ: “Wha gu ahwo ho, re a se owhai ba eguo.” (Mat. 7:1) Luk o te kere ẹme Jesu na inọ: “Wha guẹ hẹ, a re ti gu owhai hi; wha brukpe he, a re ti brukpe owhai hi, rọvrẹ, a rẹ te rehọ vrẹ owhai.” (Luk 6:37) Evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ ahwo Farisi a jẹ rọ iruemu anwae rai nọ i no Ikereakere na ze he ro gu ahwo ẹdhọ. Otẹrọnọ ejọ evaọ usu ahwo nọ e jẹ gaviezọ kẹ Jesu na a wo uruemu nana, kọ ‘a rẹ siọ ahwo ẹdhọ ba eguo.’ Ukpoye, kọ a rẹ rehọ iruthọ amọfa “rọ vrẹ” rai. Pọl ukọ na ọ kẹ ọkpọ ohrẹ yena kpahe erọvrẹ, wọhọ epanọ ma ruẹ no na.
14 Ilele Jesu a tẹ be rọ vrẹ ahwo, onana u re fi obọ họ kẹ ahwo na omarai wo ẹzi erọvrẹ. Jesu ọ ta nọ: “Oziẹ nọ owha ro bru a je ro bru owhai re, jegbe owawọ nọ wha rehọ wawe oye a jẹ rọ wawe kẹ owhai re.” (Mat. 7:2) Rọ kpahe oghẹrẹ nọ ma bi yeri kugbe amọfa, onọ ma kọ ma re vu.—Gal. 6:7.
Ẹme Luk 6:38 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
Wha hae kẹ okẹ: Hayo “hai ru ọghọ.” Ẹme Griki nọ a rọ fa etenẹ na a sae jẹ fae “re a kẹ” yọ u dhesẹ oware nọ a rẹ ruabọhọ ru.
Ẹme Luk 6:38 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
ikpekpawọ rai: Otofa ẹme Griki na gheghe họ “igbama (udu) ra,” rekọ evaọ etenẹ na u dikihẹ kẹ ewu ehru na nọ a re kpiri a vẹ kwa eware fihọ iẹe. Re ‘a ku fihọ ikpekpawọ’ o sai dhesẹ uruemu nọ ahwo jọ nọ a rẹ zẹ eware a wo nọ a rẹ rọ kwa eware nọ a dẹ fihọ ewu ehru rai bẹsenọ o rẹ rọ zolẹ.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
Ẹvẹ Whọ Sae rọ Gọ Ọghẹnẹ Ziezi?
Jesu ọ jẹ hae rehọ oke thethei lẹ. (Jọn 17:1-26) Wọhọ oriruo, Taure Jesu ọ tẹ te salọ Ikọ 12 riẹ, o “kpobọ ugbehru nyae lẹ, ọ tẹ rọ aso na soso lẹ se Ọghẹnẹ.” (Luk 6:12) O tẹ make rọnọ ma rẹ rọ aso na soso lẹ hẹ, enọ i se egagọ Ọghẹnẹ gboja a rẹ raro kele Jesu. A tẹ gwọlọ jẹ iroro ilogbo jọ evaọ uzuazọ, a rẹ lẹ ziezi re Ọghẹnẹ ọ rọ ẹzi riẹ kpọ ai jẹ emamọ iroro nọ i re fiobọhọ kẹ ai kru egagọ Ọghẹnẹ ga.
Ẹme Luk 7:35 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
emọ nọ areghẹ o yẹ: Hayo “eware nọ o ru.” A jọ etenẹ ta ẹme kpahe areghẹ wọhọ ohwo-akpọ nọ o yẹ emọ. Evaọ obe Matiu 11:19 nọ a jọ ta ọkpọ ẹme ọvo nana, a dhesẹ areghẹ nọ o wo “iruo.” Emọ nọ areghẹ oyẹ hayo iruo riẹ—koyehọ, eware nọ Jọn Ọhọahwo-Ame na gbe Jesu a ru u dhesẹ nọ ota nọ a bọwo e rai na yọ ọrue. Ẹme nọ Jesu ọ be ta na họ: ‘Wha rri iruo ẹrẹreokie gbe uruemu na, wha vẹ te riẹ nọ ota gheghe wha be bọwo.’
AHRẸ 9-15
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | LUK 8-9
“Jọ Olele Mẹ—Eme O Gwọlọ?”
it-2 494
Iwou Evra
Nọ okere-obe jọ ọ ta kẹ Jesu nọ: “Owuhrẹ, me ti lele owhẹ kpohọ oria kpobi nọ whọ be nya,” Jesu ọ tẹ ta kẹe nọ: Rekọ Jesu ọ tẹ ta kẹe nọ: “Iruakọ i wo ighogho, evra obọ ehru i wo iwou, rekọ Ọmọ ohwo o wo oria nọ ọ rẹ rehọ uzou riẹ kpahe he.” (Mt 8:19, 20; Luk 9:57, 58) Jesu ọ be jọ etenẹ ta nọ re ọzae na ọ sae jọ olele riẹ, ọ rẹ nyase eware omaweromẹ gbe akpọriọ nọ ahwo buobu a be dhẹ lele na ba, je fi eva riẹ kpobi họ Jihova. A rẹ jọ olẹ nọ Jesu o wuhrẹ ilele riẹ na ruẹ ohrẹ nana inọ: “Rehọ emu okpẹdoke inẹnẹ mai kẹ omai nẹnẹ,” gbe ẹme nọ ọ ta inọ: “Ere ọvona re, jọ wha riẹ vevẹ inọ ohwo kpobi evaọ usu rai nọ ọ kpairoro vrẹ eyero riẹ kpobi hi ọ sae jọ olele mẹ hẹ.”—Mt 6:11; Luk 14:33.
Eme Luk 9:59, 60 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
ki ọsẹ mẹ: O sae jọnọ ẹme nọ ọzae na ọ ta na orọnikọ u dhesẹ nọ ọsẹ riẹ o whu no nọ ori riẹ ọ rrọ otọ, kọ o bi mi Jesu uvẹ re ọ nyae dhẹ ohrẹ epanọ o ti ro ki ọsẹ riẹ tao ho. O ginẹ jọnọ ere o via, ọzae na ọ hae sae dikihẹ etẹe je lele Jesu ta ẹme he. Evaọ oke anwae, ahwo ofẹ akpọ yena a rẹ nyase ohwo uviuwou ohwo rai nọ o whu ba otọ họ, a rẹ nwani ru ukio na no ẹdẹdẹ yena. Fikiere o wọhọ nọ ọsẹ ọzae na ọ be mọ hayo ọ kpako gaga no, orọnọ o whu no ho. Yọ o wọhọ nọ amọfa a rrọ uviuwou riẹ nọ a rẹ rẹrote ọsẹ na, ogbẹrọ ere he Jesu ọ hae sae ta kẹ ọzae na nọ ọ nyase ọsẹ riẹ nọ ọ be mọ ba ha keme ọ gwọlọ obufihọ. (Mak 7:9-13) Ọzae na ọ be ta nọ, rri di, ‘Me ti lele owhẹ, rekọ orọnọ nọ ọsẹ mẹ ọ gbẹ rrọ uzuazọ na ha. Hẹrẹ bẹsenọ ọsẹ mẹ o re whu, me ve ki ei no tao.’ Rekọ rọkẹ Jesu, ọzae na o bi ku uvẹ nọ ọ hai ro ru Uvie Ọghẹnẹ họ oware ọsosuọ evaọ uzuazọ riẹ fiẹ.—Luk 9:60, 62.
Jọ enọ i whu no i ki enọ i whu no: Wọhọ epanọ o rrọ ẹme Luk 9:59 nọ a ru vẹ na, o sae jọnọ ọsẹ ọzae nọ Jesu ọ jẹ ta ẹme kẹ na ọ jẹ mọ hayo ọ kpako no orọnikọ o whu no ho. Fikiere, Jesu ọ be ta nọ: ‘Jọ enọ i whu no evaọ egagọ Ọghẹnẹ a ki ahwo rai nọ a whu no,’ koyehọ ọzae na ọ kẹ imoni riẹ uvẹ re a rẹrote ọsẹ riẹ bẹsenọ o re whu no nọ a ti ro ki ei. Orọnọ ọzae na o lele Jesu kiyọ o bi fi omariẹ họ edhere nọ o bi su kpohọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ, yọ ọ te gbẹ jọ usu enọ i whu no evaọ egagọ Ọghẹnẹ hẹ. Uyo nọ Jesu ọ kẹ na u dhesẹ nọ Uvie Ọghẹnẹ nọ a rẹ rọ karo gbe ovuẹ riẹ nọ a re whowho ruọ oria kpobi u wuzou gaga re ohwo ọ jọ uzuazọ evaọ egagọ Ọghẹnẹ.
Ividio iwoho evaọ nwtsty
Ẹwhẹ
A jẹ hae rehọ ẹwhẹ kporo udhu evaọ oke uvewhru nọ oso ọ tẹ rrọ fihọ otọ ogaga nọ uvo o yamu no. (Rri Appendix B15.) A rẹ rọ ure nọ a kare nọ a dhe fihọ ayọno ọkẹkẹe ro ru ẹwhẹ jọ nọ arao ọvo hayo ivẹ i re si. Nọ a te ki otọ na ku no a vẹ kọ ibi fihọ iẹe. Evaọ ikereakere Hibru, a jẹ hae rehọ ẹwhẹ nọ a re ro kporo udhu bru ehare. (Ibr 14:18; Aiz 2:4; Jer 4:3; Mae 4:3) Jesu ọ jẹ hae rehọ eware nọ a re ro ru iruo ẹwọ wuhrẹ ahwo ikpeware. Wọhọ oriruo, ọ ta kpahe oware nọ o gwọlọ re ohwo ọ sai kporo udhu ro dhesẹ epanọ olele riẹ ọ rẹ rọ udu kpobi lele ei. (Luk 9:62) Otẹrọnọ ọzae nọ ọ be rọ arao kporo udhu ọ kuvẹ re oware jọ o rehọ iroro riẹ no iruo na, ikuele ithethei na e rẹ gbẹ liọ họ. Epọvo na re, nọ Oleleikristi ọ tẹ kuvẹ re oware jọ o rehọ iroro riẹ hayo mi ei iruo nọ a kẹ riẹ, o gbe te kẹ Uvie Ọghẹnẹ hẹ.
Rọ Eva Ra Kpobi Gọ Jihova
11 Re ma sai wo otoriẹ ọtadhesẹ Jesu na ziezi, joma ru ẹme riẹ na vẹ. Ma rehọ iẹe nọ ohwo jọ o bi kporo udhu. Nọ o bi kporo na yọ o bi roro kpahe ahwo uviuwou riẹ, egbẹnyusu, emuore, ile, evawere gbe edhedhẹ nọ ọ rrọ obọ uwou riẹ. Eware nana i bi si ei urru. Nọ o kporo te oria jọ, isiuru nọ o wo kẹ eware nọ o bi roro kpahe na e tẹ ga te epanọ o ro “ri emu.” Dede nọ oria nọ u kiọkọ o gbẹ rrọ ruaro, eware efa e rehọ iroro ohwo nọ a rehọ iruo na no fikiere ọ gbẹ sae tẹrovi iruo na ha. O rẹ kẹ ọnọ ọ rehọ e riẹ iruo na uye inọ oruiruo na o kru obọ ga ha.
12 Joma ta kpahe oghẹrẹ nọ ọtadhesẹ na o ro kie kpahe omai nẹnẹ. A sae rọ ohwo nọ o je kporo udhu na dhesẹ Oleleikristi nọ o wọhọ nọ o kruga ziezi evaọ ukoko na rekọ usu riẹ kugbe Ọghẹnẹ o rrọ ọza. Wọhọ oriruo, ma rehọ iẹe nọ oniọvo-ọmọzae jọ o re kpohọ usiuwoma gaga. Dede nọ o bi kpohọ iwuhrẹ gbe usiuwoma kẹse kẹse, iroro riẹ i bi no eware obọ akpọ jọ họ, enọ e be were iẹe gaga. Evaọ udu riẹ ọ gwọlọ e rae. Uwhremu na, nọ ọ gọ Jihova te oria jọ no, isiuru nọ o wo kpahe eware yena e tẹ te ga te epanọ o ro “ri emu.” Dede nọ iruo usiuwoma ota na nọ i kiọkọ e gbẹ rrọ ruaro, oniọvo nana o “kru ẹme uzuazọ na ga” ha, o gbe kromaga evaọ iruo Uvie na te epanọ ọ jọ vẹre he. (Fil. 2:16) O rẹ kẹ Jihova nọ ọ rrọ “Olori ivuẹvu na” uye nọ oniọvo jọ o gbe kromaga evaọ iruo Uvie na ha.—Luk 10:2.
13 Oware nọ ma wuhrẹ no onana ze o rrọ vevẹ. U woma re ma hai kpohọ iwuhrẹ ukoko gbe usiuwoma ota kẹse kẹse. Rekọ re ma rọ eva mai kpobi gọ Jihova, u vi iruẹru nana. (2 Irv. 25:1, 2, 27) Otẹrọnọ Oleleikristi jọ ọ gbẹ be jọ udu riẹ wo isiuru kẹ eware obọ akpọ jọ, oyena o rẹ sae raha usu riẹ kugbe Ọghẹnẹ. (Luk 17:32) Otẹrọnọ ma gine “mu kpahe oware nọ uyoma [jẹ] dhẹ gbalọ oware uwoma” ẹsiẹe ma ti fo kẹ ‘Uvie Ọghẹnẹ.’ (Rom 12:9; Luk 9:62) Fikiere, dede nọ eware akpọ Setan e rẹ sai siuru, joma daoma whaha oware kpobi nọ u re ru nọ ma gbẹ rọ rehọ udu mai kpobi gọ Ọghẹnẹ hẹ.—2 Kọr. 11:14; se Ahwo Filipai 3:13, 14.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
Ẹme Luk 8:3 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
jẹ . . . gbodibo kẹ ae: Hayo “a je fiobọhọ (ru eware) kẹ ae.” A sae rehọ ẹme Griki na di·a·ko·neʹo dhesẹ obọ nọ a re fihọ kẹ ohwo dẹ eware, there emu, wọ emu kẹ ohwo, fọrọ eware ohwo, gbe eware itieye na efa. A jọ Luk 10:40 ta ọkpọ ẹme otiọye na re (“ru eware”), Luk 12:37 (“gbodibo”), Luk 17:8 (“gbodibo kẹ”), gbe Iruẹru Ikọ 6:2 (“ghale emu”), yọ a sae jẹ rehọ iẹe dhesẹ iruo efa kpobi nọ e wọhọ enana nọ ohwo o re ru kẹ omọfa. A jọ etenẹ dhesẹ oghẹrẹ nọ eyae nọ a fodẹ evaọ owọ avọ 2 gbe 3 na a ro fiobọhọ kẹ Jesu avọ ilele riẹ ru iruo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ rai re. Nọ a ru ere na, eyae nana a wha oruaro se Ọghẹnẹ, yọ oware nọ a ru o da Ọghẹnẹ ẹro fia nọ a ro gbiku ọghọ nọ a ru fihọ Ebaibol na re ige nọ e rrọ obaro a se kpahe. (Itẹ 19:17; Hib 6:10) Ẹme Griki ọvona a rọ ta kpahe eyae evaọ Matiu 27:55 gbe Mak 15:41.
Oruvẹ no Obe Luk Ze
9:49, 50—Fikieme Jesu ọ gbẹ rọ whaha ọzae jọ inọ o le idhivẹri no ho, dede nọ ọzae na o je lele ei hi? Jesu ọ whaha ọzae na ha keme evaọ oke yena yọ a re rehọ ukoko Ileleikristi na mu hu. Fikiere, o roja ha inọ ọzae na o re lele Jesu re o te fi ẹrọwọ họ odẹ Jesu je le idhivẹri no.—Mak 9:38-40.
AHRẸ 16-22
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | LUK 10-11
“Ọtadhesẹ Ohwo Sameria nọ Ọ Rrọ Emamọ Ọrivẹ”
Ividio iwoho evaọ nwtsty
Edhere nọ O No Jerusalẹm Kpohọ Jeriko
O wọhọ nọ edhere (1) nọ a dhesẹ evaọ ividio ekpẹkpẹe na ọ wọhọ edhere anwae nọ a re ro no Jerusalẹm ruọ Jeriko. Edhere ọyena o theri te ikilomita 20 (emaele 12) yọ ọ rọ ikilomita 1 ku whrẹrẹ no Jerusalẹm kpobọ Jeriko. Igbulegbu gbe edhere nọ ọ jẹ hae jọ fọfọ o wha riẹ ze nọ isoja a jẹ hae rọ jọ edhere na re a thọ ahwo nọ a bi kperẹ. Rom Jeriko (2) ọ jọ oria nọ edhere nọ u no udhude Judia ze e jọ zere ohwohwo. Okpẹwho Jeriko anwae (3) ọ jọ enwenọ ikilomita 2 (omaele ọvo gbọ) thabọ no okpẹwho Rom.
‘Ababọ Ohare Ọ rẹ Ta Ẹme Kẹ Ae He’
14 Orọ avivẹ, kareghẹhọ ohare ohwo Sameria ọrivẹ na. Enẹ Jesu o ro mu ei họ: “Ohwo jọ o je no Jerusalem kpobọ Jeriko, o te kie ruọ udevie igbulegbu, enọ e ba riẹ fihọ, a te kpe i, nọ o te uwhu no, a tẹ nya siẹ e ba.” (Luk 10:30) O nwani fo inọ edhere nọ o ‘no Jerusalẹm kpohọ Jẹriko’ ọye Jesu ọ fodẹ ro ru ẹme riẹ na vẹ ahwo na ẹro. Nọ o je gbe iku ohare nana, yọ ọ rrọ Judia, onọ o kẹle Jerusalẹm; fikiere o wọhọ nọ enọ ọ jẹ t’ẹme kẹ na a riẹ edhere na. Edhere na o muozọ gaga, maero rọ kẹ ohwo nọ ọye ọvo ọ rrọ usu. Edhere na ọ rrọ gẹlegẹle gaga jẹ rrọ goli, avọ eria buobu nọ igbulegbu i re dhere.
15 Oware ofa o riẹ nọ a re mu ẹro họ kpahe edhere nọ Jesu ọ fodẹ nọ o ‘no Jerusalẹm kpohọ Jẹriko’ na. Wọhọ epanọ iku na e nya, ozerẹ gbe ohwo Livai jọ a jẹ nya edhere na re—dede nọ ọvuọvo rai o dikihẹ re o fi obọ họ kẹ ọnọ a kpe na ha. (Luk 10:31, 32) Izerẹ na i je ruiruo eva etẹmpol na evaọ Jerusalẹm, yọ ahwo Livai na a je fi obọ họ kẹ ae. Izerẹ gbe ahwo Livai buobu a jẹ hae rria Jẹriko evaọ okenọ a bi ruiruo eva etẹmpol na ha, keme ikilomita 23 ọvo Jẹriko o ro thabọ no Jerusalẹm. Fikiere, a jẹ hae nya edhere ọyena ẹsibuobu. Je mu ẹro họ nnọ ozerẹ gbe ohwo Livai na a je “no Jerusalẹm” ze, koyehọ a je no etẹmpol na kpo. Fikiere ohwo ọvo ọ sai gu uruemu ababọ-ọdawẹ ezae nana no ai uzou hu inọ, ‘A nya siọ ọzae nọ ọ nwoma na ba keme o wọhọ nọ o whu no, yọ a tẹ rọ obọ te ori na u ti ru ai jọ gbegbe nọ a gbẹ sai ruiruo eva etẹmpol na ha.’ (Iruo-Izerẹ 21:1; Ikelakele 19:11, 16) Kọ o gbẹ rrọ vevẹ inọ ọtadhesẹ Jesu na o kie kpahe eware nọ enọ ọ jẹ t’ẹme kẹ na a riẹ?
Eme Luk 10:33, 34 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
ohwo Sameria jọ: Ahwo Ju a jẹ hai rri ahwo Sameria nyenyenye fikiere a jẹ hae rọwo ru oware ovo kugbe ai hi. (Jọ 4:9) Ahwo Ju jọ dede a je tube se ai ohwo “Sameria” rọ poviẹ ae je se ai ẹkoko. (Jọ 8:48) A kere ẹme owuhrẹ jọ fihọ Mishna nọ ọ ta nọ: “Ohwo nọ ọ re ebrẹdi ohwo Sameria ọ wọhọ ohwo nọ ọ re uwo esi.” (Shebith 8:10) Ohwo Sameria o te se isẹri, ahwo Ju buobu a rẹ rọwo iẹe he hayo a rẹ rọwo nọ ohwo Sameria o ru iruo kẹ ae he. Fikinọ Jesu ọ riẹ kpahe uruemu ọjẹfiẹ ahwo Ju o wha riẹ ze nọ ọ rọ kẹ ọtadhesẹ nọ ahwo a riẹ wọhọ ọtadhesẹ ohwo Sameria, hayo emamọ ọrivẹ.
ku ewhri gbe udi họ emela riẹ jẹ rehọ emehọ variẹ ae: Luk nọ ọ jọ edọkita ọ romatotọ kere ọtadhesẹ Jesu na rọ ta oghẹrẹ nọ a jẹ hai ro siwi emela evaọ oke yena. Ewhri gbe udi a jẹ mai ro tu emela evaọ obọ uwou nọ ohwo ọ tẹ nwa oma. Ẹsejọ a jẹ hai ku ewhri họ emela re e lọhọ (wawo Aiz 1:6), yọ udi u wo oware nọ u re kpe ikpehre emera nọ e rẹ lẹliẹ omola vẹgbẹ. Luk ọ tẹ jẹ ta oghẹrẹ nọ a rọ variẹ hayo gba emela na, re e gbẹ rariẹ hẹ.
uwou erara: Otọ ẹme Griki na họ “oria nọ ahwo kpobi a rẹ kpahe hayo wohọ.” Ahwo nọ a bi kpohọ erẹ avọ erao rai a rẹ gwọlọ oria nọ a re wohọ evaọ eria itieye na. Ahwo nọ a rẹrote eria na a rẹ kẹ erara na emeware nọ a gwọlọ a vẹ hwa ugho fihọ ai, a sae jẹ rẹrote ahwo nọ a nya seba kẹ ae.
Ohwo Sameria nọ Ọ Rrọ Emamọ Ọrivẹ
Ọtadhesẹ Jesu na o dhesẹ nọ ohwo nọ o gine kiẹrẹe orọnikọ o re koko izi Ọghẹnẹ ọvo ho rekọ ọ rẹ rọ aro kele uruemu riẹ re. (Ahwo Ẹfisọs 5:1) Wọhọ oriruo, Ebaibol ọ ta nọ “Ọghẹnẹ o wo ọriẹwẹ hẹ.” (Iruẹru Ikọ 10:34) Kọ ma be rọ aro kele Ọghẹnẹ evaọ abọ nana? Ọtadhesẹ Jesu nọ o re duobọte ohwo udu na o wuhrẹ omai nọ ọrivẹ mai nọ ma re you ọ kẹre te ahwo erẹwho, ẹvẹrẹ, gbe egagọ kpobi. Evaọ uzẹme, a hrẹ Ileleikristi re a “ru oware uwoma kẹ ahwo kpobi” orọnikọ ahwo nọ a gbẹ rrọ oghẹrẹ ọvona, ovioma, orẹwho hayo nọ i no egagọ ọvona ze ọvo ho.—Ahwo Galesha 6:10.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
Ẹme Luk 10:18 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
Mẹ be ruẹ Setan nọ o kie no wọhọ elo egbrara nọ u no ehru ze: U muẹro nọ Jesu ọ jọ eruẹaro ruẹ Setan nọ a bi gele kie no obọ odhiwu ze wọhọ ẹsenọ o via no. Eviavia 12:7-9 o ta kpahe ẹmo nọ a jọ obọ odhiwu fi nọ a jọ gele Setan kie jẹ rọ Uvie Mesaya na mu. Jesu ọ jẹ ta oghẹrẹ nọ a ti ro fi Setan avọ idhivẹri riẹ kparobọ evaọ ohọre nọ o rrọ obaro, keme Ọghẹnẹ ọ kẹ ilele 70 Jesu nọ a gba ha ẹgba nọ a re le idhivẹri no.—Luk 10:17.
Oruvẹ no Obe Luk Ze
10:18—Eme Jesu ọ jẹ ta kpahe nọ ọ ta kẹ ilele 70 na nọ: “Mẹ ruẹ Setan nọ o kie nọ ehru ze wọhọ egbrara”? Orọnikọ Jesu ọ be ta nnọ evaọ oke yena yọ a gele Setan no obọ odhiwu ze no ho. Okenọ a rehọ Kristi mu Ovie obọ odhiwu no evaọ 1914 a ro gele Setan no odhiwu ze. (Evia. 12:1-10) Fikinọ Jesu ọ ta kpahe oware nọ o be te via evaọ obaro wọhọ ẹsenọ o via no, o wọhọ nnọ Jesu o bi dhesẹ inọ ẹme nọ ọ ta na o te seba erugba ha.
Eme Luk 11:5-9 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
Ogbẹnyusu, momo ikulu ebrẹdi esa kẹ omẹ: Evaọ uruemu ofẹ akpọ yena, a rẹ rọ ọrara ọghọ zaharo ho wọhọ epanọ a jọ ọtadhesẹ nana dhesẹ na. Dede nọ ọrara na ọ kpahe riẹ idudhe evaọ udevie aso, fiki ojọ gbe ojọ nọ o rẹ via evaọ edhere oke yena, ọnọ a kpahe na ọ riẹ nọ u fo re ọ gwọlọ oware jọ kẹ ohwo na re ọ re. Ọ riẹ nọ o gba riẹ họ no re ọ nyai kpokpo ọrivẹ riẹ evaọ auwa yena re o momo emu.
Siọ omẹ ba ekpokpo: Ọrivẹ nọ ọ rrọ ọtadhesẹ na ọ gwọlọ fiobọhọ họ, orọnikọ fiki epanọ ọ geva ha, rekọ fikinọ o kiẹzẹ no. Iwou oke yena, maero kọ erọ iyogbe, ubruwou ulogbo ovo a jẹ hae bọ. Otẹrọnọ ọsẹ na ọ rẹ kpama, kiyọ o ti kpokpo ahwo nọ a kiọkọ kpobi te emaha nọ e rrọ owezẹ.
gbaudu ruabọhọ: Ẹme Griki nọ a jọ etenẹ rọ ta ẹme na, otọ riẹ gheghe họ “ọ riẹ ọnyaba ha” hayo “ọ kare omovuọ.” Rekọ evaọ ẹme nana, u dikihẹ kẹ epanọ a rẹ gbaudu ruabọhọ hayo si ikẹ. Ọzae nọ Jesu ọ fodẹ evaọ ọtadhesẹ na ọ daezọ omovuọ hayo ọ siọ oware nọ ọ jẹ gwọlọ ba ẹyare he, yọ Jesu ọ vuẹ ilele riẹ nọ a rẹ gbaudu ruabọhọ olẹ re.—Luk 11:9, 10.
AHRẸ 23-29
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | LUK 12-13
“Wha Ghare Vi Imuedi Buobu”
Ẹme Luk 12:6 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
imuedi: Ẹme na strou·thiʹon evaọ Griki yọ oware okakao nọ a je ro se emevra esese kpobi, rekọ imuedi a jẹ mae rehọ iẹe se, ọmọvra nọ ọ mai ku nọ a je ro there ẹbẹ.
Ẹme Luk 12:7 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
ọ riẹ unu ibieto kpobi nọ e rrọ uzou rai: Unu ibieto nọ e rrọ uzou ohwo i bu vi 100,000. Nọ orọnọ Jihova ọ riẹ ohwo te epanọ ọ rọ riẹ unu eto riẹ na, u muẹro nọ Jihova ọ riẹ Oleleikristi ọvuọvo totọ.
Uvumọ Oware O Sae “Hẹriẹ Omai No Uyoyou Ọghẹnẹ” Hẹ
4 Orọ ọsosuọ, Ebaibol na o wuhrẹ vevẹ nnọ Ọghẹnẹ o rri idibo riẹ omomọvo ghaghae. Wọhọ oriruo, Jesu ọ ta nọ: “A be zẹ [erata] ivẹ ẹnini hi? Rekọ ọvuọvo rai o re kie otọ emu Ọsẹ rai hi. Makọ egẹ-eto uzou rai kpobi a kele i rai. Fikiere wha dhẹ ozọ họ; wha wo aghae vi [erata] buobu.” (Matiu 10:29-31) Roro otofa nọ eme eyena i wo kẹ ahwo ikpe-udhusoi ọsosuọ nọ e jẹ gaviezọ kẹ Jesu na.
5 U re gb’omai unu oware nọ ohwo jọ ọ jẹ dẹ arata. Whaọ, evaọ edẹ Jesu arata họ ọvra nọ ọ mai ku nọ a rẹ dẹ ro there emu. Muẹrohọ nọ a rẹ sae rọ ẹnini ọvo dẹ erata ivẹ. Rekọ Jesu ọ ta uwhremu na nnọ otẹrọnọ ohwo o kru enini ivẹ, ọ rẹ sae dẹ erata isoi, orọnọ ene he. A re fi ọrọ avọ isoi na họ kẹ ohwo nọ ọ be dẹ na epaọ ẹsenọ o fi odoware ovo ho. Ẹsejọhọ ahwo a rri evra eyena kuẹku gheghe, rekọ ẹvẹ Ọnọma na o rri rai? Jesu ọ ta nọ: “Ae ọvuọvo [makọ ọnọ a ro ru ufihọ na dede] ọ thọrọ ẹro eva aro Ọghẹnẹ hẹ.” (Luk 12:6, 7) Enẹna ma sai mu otọ ẹme Jesu na họ ẹriẹ. Jihova o te rri arata ọvo gheghe ghare tere, dai roro epanọ ohwo-akpọ ọ ghare te! Wọhọ epanọ Jesu o ru rie vevẹ na, Jihova ọ riẹ oware kpobi kpahe omai. Whaọ, ọ tubẹ riẹ unu eto uzou mai dede!
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
Ẹme Luk 13:24 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
Wha dawo ẹgba rai kpobi: Hayo “Wha ruabọhọ thikra.” Ohrẹ Jesu na u fi ẹgba họ epanọ ohwo ọ rẹ rọ ẹwẹ kpobi daoma re ọ sae ruọ unuẹthẹ ohwahwa na. Evaọ ẹme nana, ebe jọ e ta nọ u fo re a fa etenẹ na “Rehọ ogaga ra kpobi; Ru oware kpobi nọ o gwọlọ.” Ẹme Griki na a·go·niʹzo·mai avọ ẹme Griki na a·gonʹ, i tho ohwohwo, yọ a rẹ mae rehọ ai ta kpahe arozaha oma-uhrowo. Evaọ Hibru 12:1, a rọ ẹme na ta kpahe “ohrẹ” uzuazọ nọ Ileleikristi e be dhẹ. A rẹ jẹ rehọ iẹe ta epanọ ohwo ọ rẹ “daoma” ga te (Fil 1:30; Kọl 2:1) hayo “họre” (1Ti 6:12; 2Ti 4:7). Oghẹrẹ ẹme Griki ọvona nọ a kere fihọ Luk 13:24 a fa “arozaha oma-uhrowo” (1Kọ 9:25), “daoma [riẹ] kpobi” (Kọl 1:29; 4:12; 1Ti 4:10), gbe “họre” (1Ti 6:12). Fikinọ ahwo nọ a rẹ zaharo oma-uhrowo a rẹ mae rọ ẹme nana ta kpahe, ahwo jọ a rri nọ Jesu ọ be tuduhọ ahwo awọ nọ a daoma rai kpobi wọhọ epanọ ohwo nọ ọ rẹ zaharo oma-uhrowo ọ rẹ rọ iriẹ-oma gbe ẹgba riẹ kpobi hrowo oma, re o wo osa na.
Ẹme Luk 13:33 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
o rẹ sae via ha: Hayo “o rẹ jọ ere vievie he (o rrọ bẹbẹ).” Dede nọ eruẹaruẹ evuọvo e ta vevẹ inọ Mesaya na o ti whu evaọ Jerusalẹm hu, o wọhọ nọ a wo otọriẹ ẹme nana no Daniẹl 9:24-26 ze. U te no ere no, ahwo a re roro nọ otẹrọnọ ahwo Ju a re kpe ọruẹaro, maero kọ Mesaya na, o rẹ jọ eva okpẹwho yena. Ahwo ogbẹgwae okọto ukpehru Sanhẹdrin nọ a bu te 71, a kokohọ Jerusalẹm re ahwo nọ a bọwo riẹ ota nọ ọruẹaro ọruẹ a vẹ jọ etẹe gu ẹkẹ-unu rai. Yọ o sae jẹ jọnọ fikinọ Jesu o wo rie họ iroro inọ eva Jerusalẹm a rẹ jọ dhe idhe kẹse kẹse kẹ Ọghẹnẹ yọ etẹe a rẹ jọ kpe omogodẹ Ọnyavrẹ na. Eware e tẹ ginẹ nya epanọ Jesu ọ ta, kọ ere ẹme riẹ o ro rugba. A rehọ riẹ ze okọto Sanhẹdrin evaọ Jerusalẹm jẹ jọ etẹe brukpei. Nwanọ eva Jerusalẹm, otafe igbẹhẹ okpẹwho na o jo whu wọhọ “omogodẹ Ọnyavrẹ” na.—1Kọ 5:7.
AHRẸ 30–ARIA 5
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | LUK 14-16
“Ọtadhesẹ Ọmọ Ogbọfariẹ Na”
Eme Luk 15:11-16 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
Ọzae jọ o wo emezae ivẹ: Eme jọ nọ o dhunu te evaọ ọtadhesẹ ọmọ ogbọfariẹ na (nọ a re je se “ọmọ nọ o vru”) i ru iku na vẹ. Iku enana e rrọ usu etadhesẹ Jesu nọ e mai theri. Oware jọ nọ o gbiku riẹ fuafo họ usu okpekpe nọ o jọ uviuwou na. Evaọ etadhesẹ efa, Jesu ọ rehọ eware nọ e rrọ uzuazọ họ kẹ ọtadhesẹ wọhọ oghoghẹrẹ ibi hayo ẹkpẹ, hayo usu nọ o rẹ jọ udevie ọga avọ ọrigbo riẹ. (Mt 13:18-30; 25:14-30; Luk 19:12-27) Rekọ evaọ ọtadhesẹ nana, Jesu o gbiku na fuafo kpahe usu okpekpe nọ o rrọ udevie ọsẹ avọ ọmọ riẹ. Ahwo buobu nọ a yo iku yena, a re ruẹ ọsẹ nọ ọ rrọ wowou je you tere he. Ọtadhesẹ nana o lẹliẹ omai riẹ epanọ ohrọ-oriọ nọ Ọsẹ obọ odhiwu mai o wo kẹ emọ riẹ nọ e rrọ akpọ na o ga te, te enọ e daji abọ riẹ te enọ i ghoro vrẹ no a jẹ wariẹ zihe ze.
Ọrọ ọmaha: Wọhọ epanọ Uzi Mosis na o ta, ọmọ ọkpako na o re wo akuava eware ọsẹ riẹ. (Izi 21:17) Fikiere otẹrọnọ ọmọ ọkpako ọtadhesẹ na họ ọnwara, kiyọ abọvo eware nọ i te ọrọ ọkpako na i te ọrọ ọmaha na.
raha . . . kufiẹ: Ẹme Griki nọ ọ rrọ etenẹ na o dhesẹ “re a vaha (fihọ ọvuọ oria riẹ).” (Luk 1:51; Iru 5:37) A jọ Matiu 25:24, 26, fae wọhọ epanọ ohwo ọ rẹ raha oware nọ ọ “ruẹ uye fihọ họ.” A jọ etenẹ rehọ iẹe ta kpahe epanọ a re mu raha oware kufiẹ, rọ ugheghẹ raha ugho.
uzuazọ ofafariẹ: Hayo “uzuazọ owhọwhọhọ (ugberuo; uzizighi).” Ọkpọ ẹme Griki ọvona a kere fihọ Ahwo Ẹfisọs 5:18; Taitọs 1:6; 1 Pita 4:4. Nọ orọnọ ẹme Griki nọ a fa na a re je wo otoriẹ riẹ wọhọ ugho nọ a re mu raha, raha bu hrọ, hayo uzuazọ ofafariẹ, efafa Ebaibol jọ e fa riẹ “uzuazọ ogbọfariẹ.”
rẹrote isi: Evaọ Uzi Mosis, erao nana yọ erao nọ e fo ho, fikiere o rọ oware omovuọ, aghọ re ohwo Ju o ru iruo itieye na.—Ize 11:7, 8.
emu nọ isi na e jẹ re: Ọmọ ogbọfariẹ na o zue ruọ uzuazọ ugbogbo nọ o jo si ọghọ no oma riẹ te epanọ ọ jẹ rọ re emu isi dede.—Rri ẹme Luk 15:15 nọ a ru vẹ.
Eme Luk 15:17-24 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
mukpahe . . . owhẹ: Hayo “evaọ aro ra.” Ẹme Griki na e·noʹpi·on, otọ riẹ gheghe họ “taure; evaọ aro,” yọ ọkpọ ẹme yena a rọ fa 1 Samuẹle 20:1 evaọ Ikereakere Hibru nọ a fa fihọ Griki na. Evaọ owọ yena, Devidi ọ nọ Jonatan nọ: “Didi uzi mẹ thọ evaọ aro ọsẹ ra?”
enọ whọ rehọ iruo: Nọ ọmọzae ọmaha na o zihe ze uwou no, ọ tẹ jiroro nọ ọ rẹ vuẹ ọsẹ riẹ nọ ọ rehọ iẹe wọhọ ọmọ họ rekọ ọnọ a rehọ iruo. Ohwo nọ a rehọ iruo ọ rrọ usu ahwo uwou na ha wọhọ erigbo, rekọ obọ otafe o re no ziọ iruo, yọ ẹdẹvo a jẹ hae rehọ ohwo.—Mt 20:1, 2, 8.
nabe viọlọ iẹe: Hayo “viọlọ iẹe avọ uyoyou.” Ẹme Griki nọ a fa “nabe viọlọ” na ahwo jọ a wo otoriẹ riẹ nọ oyehọ phi·leʹo (uyoyou osasa), yọ ẹsejọ a rẹ fae “re a viọlọ” (Mt 26:48; Mak 14:44; Luk 22:47) rekọ ẹsibuobu a re wo otoriẹ riẹ inọ “re a you” (Jọ 5:20; 11:3; 16:27). Nọ o yere ei sasasa avọ oma ogbẹnyusu na, u dhesẹ nọ u no ọsẹ nọ a gbiku riẹ evaọ ọtadhesẹ na eva ze re o dede ọmọzae riẹ nọ o kurẹriẹ na zihe ze.
ọnọ a re se ọmọ ra ha: Iko-ebe jọ nọ a rọ obọ kere i fibae nọ: “Ru omẹ fihọ omọvo enọ whọ rehọ iruo,” rekọ iko-ebe nọ a riẹ nọ e rrọ gbagba, e rọwokugbe oghẹrẹ nọ o rrọ enẹna. Egba-uwuhrẹ jọ a ta nọ a fi ẹme na bae re o rọwokugbe ẹme nọ ọ rrọ Luk 15:19.
ewu . . . ẹmẹro . . . eviẹ: Ewu nana orọnikọ emewu gheghe jọ nọ a ko ho rekọ uzedhe omamọ riẹ—ẹsejọhọ ewu okpohwo nọ a rehọ omohọ oghaghae ko nọ a re ro bru ọghọ họ obọdẹ ọrara oma. Re o dhe ẹmẹro họ ọmọzae riẹ na obọ u dhesẹ nọ o you rie je dhesẹ aruoriwo kẹe, bru ọghọ họ iẹe oma, jẹ rehọ iẹe zihe ze fihọ ọmọzae riẹ nọ ọ jọ no. A jẹ hae jọ oma erigbo ruẹ ẹmẹro gbe eviẹ hẹ. Fikiere, ọsẹ na o bi ru ei vẹ kẹ ahwo kpobi nọ o bi dede ọmọzae riẹ zihe ze je ru ei họ omọvo uwou na.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
Ẹme Luk 14:26 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
mukpahe: Evaọ Ebaibol na, “mukpahe” o wo otofa buobu. O sae jọ omagbẹre nọ a re wo fiki egrẹ nọ ohwo o wo họ eva, o vẹ wọ ohwo na nwa amọfa oma. O sae jẹ jọ ohwo hayo oware nọ o rẹ dha ohwo eva krekrekre, hayo epanọ a rẹ rọ so ohwo hayo oware, nọ o gbe ro ru oware ọvuọvo kugbe ohwo hayo oware na vievie he. Hayo o sai dikihẹ kẹ uyoyou nọ a re wo kẹ ohwo hayo oware tere he. Wọhọ oriruo, nọ a ta nọ Jekọp o “mukpahọ” Lia o te you Reshẹl na, otọ riẹ họ o you Lia te Reshẹl he (Emuhọ 29:31; Iziewariẹ 21:15), yọ enẹ a re wo otoriẹ ẹme nana evaọ ebe anwae ahwo Ju. Fikiere, orọnikọ Jesu ọ be ta nọ ilele riẹ a mukpahe hayo rọ so ahwo uviuwou gbe oma rai hi, keme o rọwokugbe eria Ikereakere edekọ họ. (Wawo Mak 12:29-31; Ẹf 5:28, 29, 33.) Evaọ etenẹ, a rẹ sae fa “mukpahe” wọhọ “uyoyou nọ a re wo kẹ ohwo hayo oware tere he.”
Gwọlọ Efe nọ O Muẹro
7 Se Luk 16:10-13. Orieyero nọ Jesu ọ ta kpahe evaọ ọtadhesẹ riẹ na o mu egbẹnyusu fiki ewoma obọriẹ. Dede na, Jesu ọ tuduhọ ilele riẹ awọ nọ a wo egbẹnyusu kẹ omarai evaọ obọ odhiwu, rekọ orọnọ fiki ewoma obọrai hi. Oria ikere nọ u lele ọtadhesẹ Jesu na u dhesẹ nọ oghẹrẹ nọ ma rehọ “efe akpọ nana nọ o kiẹrẹe he” na ruiruo u wobọ kugbe usu mai kugbe Jihova. Ẹme nọ Jesu ọ jẹ ta na họ, ma rẹ sai ‘dhesẹ nọ a re fievahọ omai’ nọ ma te wo efe akpọ na. Evaọ oghẹrẹ vẹ?
8 U wo edhere jọ nọ ma sai ro dhesẹ vevẹ nọ a rẹ sai fievahọ omai inọ ma be rehọ efe akpọ nana nọ ma wo ru oware nọ u fo. Oyehọ, ugho nọ ma re ro ru unevaze kẹ iruo usiuwoma ota akpọ soso nọ Jesu ọ fodẹ na. (Mat. 24:14) Ọmọtẹ ọsese jọ evaọ obọ India, o wo ẹkpẹti jọ nọ ọ jẹ hai fi ibiugho fihọ. Ọ jẹ hai tube fi ugho nọ ọ hae te rọ dẹ eware arozaha riẹ fihọ ẹkpẹti na. Nọ ẹmẹkpẹti na ọ vọ no, ọ tẹ rọ ugho na ru unevaze inọ a rehọ iẹe ru iruo usiuwoma ota na. Oniọvo-ọmọzae jọ evaọ obọ India nọ o wo ọgbọ ibio, ọ rehọ ibio buobu kpohọ ọfisi efafa nọ ọ rrọ Malayalam. Oniọvo na ọ jọ eva riẹ ta nọ, nọ o rọnọ inievo na a be hae dẹ ibio na, o te mai fiobọhọ nọ ọ tẹ be hae rọ ibio ru unevaze viukpọ ugho. Onana yọ oware nọ u dhesẹ areghẹ. Epọvo na re, inievo mai nọ e rrọ obọ Greece a be hae rọ ewhri olivi, ichizi hayo ame ivie nọ o dhẹmu, gbe oghẹrẹ emu efa sa-sa ru unevaze kpohọ uwou-ogha orẹwho na.