Eria Ekiakiẹ Rọkẹ Obe Ewuhrẹ Uzuazọ Oleleikristi gbe Usi Uwoma Ota Mai
ASA 2-8
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | EMUHỌ 22-23
“Ọghẹnẹ Ọ Dawo Abraham”
Fikieme Ọghẹnẹ Ọ rọ Ta kẹ Abraham nọ Ọ Rehọ Ọmọ Riẹ Dhe Idhe?
Roro kpahe ẹme nọ Jihova ọ ta kẹ Abraham inọ: “Ivie, rehọ ọmọzae ra, ọmọzae ọvo ra nọ who you gaga na, Aiziki, re . . . whọ rehọ iẹe dhe idhe emahọ.” (Emuhọ 22:2) Muẹrohọ nọ Jihova ọ ta nọ Aiziki yọ ọmọ nọ Abraham o “you gaga na.” Jihova ọ riẹ epanọ Abraham o you Aiziki te. Ọghẹnẹ ọ tẹ jẹ riẹ epanọ ọyomariẹ o you Ọmọ riẹ, Jesu te. Jihova o you Jesu gaga te epanọ ọyọvo ọ rọ ta ẹme no obọ odhiwu ze isiava soso inọ, Jesu yọ “Ọmọzae mẹ, oyoyou mẹ na.”—Mak 1:11; 9:7.
Muẹrohọ re inọ, okenọ Jihova ọ jẹ ta ẹme kẹ Abraham na ọ ta nọ “ivie.” Ọgba-uwuhrẹ Ebaibol jọ ọ ta nọ ẹme nana nọ Ọghẹnẹ ọ ta na u dhesẹ nọ “OLORI na ọ riẹ epanọ oware nọ ọ be ta nọ o ru na o ghare te.” Nọ who te roro kpahe oware nọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹ Abraham nọ o ru na, whọ rẹ ruẹ nọ o ginẹ da Abraham gaga; yọ onana u re fiobọhọ kẹ omai ruẹ epanọ o da Jihova te okenọ o rri no obọ odhiwu ze jẹ ruẹ Ọmọ oyoyou riẹ nọ a bi gboja kẹ, ọnọ a kpe uwhremu na. Ababọ avro, a rẹ ruẹ obọ oware nọ o da Jihova te enẹ hẹ.
Dede nọ o rẹ nwane were omai hi nọ ma te roro kpahe oware nọ Jihova ọ ta kẹ Abraham nọ o ru na, u fo nọ ma kareghẹhọ nọ Jihova ọ kẹ ọzae ẹrọwọ nana uvẹ re ọ rehọ ọmọ riẹ dhe idhe na ha. Ọghẹnẹ ọ kuvẹ hẹ re Abraham ọ ruẹ edada nọ ọsọmọ ọ rẹ ruẹ nọ ọmọ riẹ o te whu; ukpoye, o ru nọ Aiziki o gbe ro whu hu. O make rrọ ere na, Jihova ọ rọ “Ọmọ obọriẹ gboke he rekọ o siobọnoi fiki mai kpobi.” (Ahwo Rom 8:32) Fikieme Jihova ọ rọ kuvẹ re ọyomariẹ ọ ruẹ edada egaga itieye na? Jihova o ru ere, re “ma ruẹsi wo uzuazọ.” (1 Jọn 4:9) Onana u dhesẹ epanọ Ọghẹnẹ o gine you omai te. Kọ onana o gbẹ wọ omai you Ọghẹnẹ vi epaọ ọsosuọ?
Yoẹme Kẹ Ọghẹnẹ Re Who Wo Erere No Eyaa Riẹ ze
6 Re ọ kẹ ahwo-akpọ nọ a gba ha imuẹro oware nọ ọ gwọlọ ru, Jihova Ọghẹnẹ o duwu iyei re ẹkwoma eme nọ ọ ta wọhọ “nọ omẹ rọ na ere ỌGHẸNẸ ỌNOWO na ọ tae.” (Izik. 17:16) Ebaibol na ọ ta kpahe unuẹse nọ o vrẹ 40 nọ Jihova Ọghẹnẹ o duwu iyei. Ẹsejọhọ oriruo nọ ma rẹ kareghẹhọ ẹsikpobi họ, oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ o ro yerikugbe Abraham. Evaọ ikpe buobu, Jihova ọ reọvọ kugbe Abraham rọ ya eyaa sa-sa rọ kẹ imuẹro inọ Ubi nọ a ya eyaa riẹ na u ti no uyẹ Abraham ze ẹkwoma ọmọ riẹ Aiziki. (Emu. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12) Re Jihova ọ riẹ epanọ ẹrọwọ Abraham ọ ga te, ọ tẹ ta kẹe inọ ọ rehọ ọmọ oyoyou riẹ na dheidhe. Ababọ oke oraha, Abraham ọ tẹ wọ re ọ rehọ Aiziki dheidhe, rekọ ẹnjẹle Ọghẹnẹ ọ tẹ whaha iẹe. Kẹsena Ọghẹnẹ o te duwu iyei inọ: “Mẹ ọvo ọ ya eya na. . . . Fiki epanọ who ru oware nana nọ who ro si ọmọvo ra dhere omẹ hẹ na, mẹ rẹ ghale owhẹ hrọ, me re ti ru iruọmọ ra viẹ wọhọ isi obọ ehru gbe uwẹkpẹ akotọ abade. Emọ ra i re ti wo unuighẹ ewegrẹ rai, evaọ ubi ra erẹwho akpọ na kpobi i je wo oghale; fiki epanọ who yo uru mẹ.”—Emu. 22:1-3, 9-12, 15-18.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
Jihova O Se Rie “Ogbẹnyusu Mẹ”
13 Taure Abraham ọ tẹ te nyasiọ idibo riẹ ba, ọ ta kẹ ae nọ: ‘Wha jọ etenẹ gbe anyenya na; mẹ avọ ọmọ na ma be nya kpo obei e gọ, je ti zihe bru owhai tha.’ (Emuhọ 22:5) Eme họ otọ ẹme Abraham na? Kọ ọrue ọ jẹ ta, nọ ọ ta nọ avọ Aiziki a ti zihe ze, dede nọ ọ riẹ nọ ọ te rehọ Aiziki dhe idhe? Ijo. Ebaibol ọ ta nọ Abraham ọ riẹ inọ Jihova ọ rẹ sae kpare Aiziki no uwhu ze. (Se Ahwo Hibru 11:19.) Abraham ọ kareghẹhọ nọ Jihova o ru nọ tei te Sera aye riẹ nọ a kpako gaga no a sai ro yẹ ọmọ. (Ahwo Hibru 11:11, 12, 18) Fikiere u mu rie ẹro nọ oware ovo o rẹ bẹ Jihova eru hu. Abraham ọ nwane riẹ oware nọ o te via ẹdẹ yena ha. Rekọ o wo ẹrọwọ inọ o tẹ gwọlọ ere, Jihova ọ te kpare ọmọ riẹ na no uwhu ze re eyaa Ọghẹnẹ kpobi e ruẹsi rugba. Fikioye a ro se Abraham “ọsẹ ahwo kpobi nọ a wo ẹrọwọ.”
it-1 853 ¶5-6
Oware nọ Ọghẹnẹ Ọ Riẹ no Anwẹdẹ, Oware nọ Ọghẹnẹ Ọ Jiroro riẹ Kpahe no Anwẹdẹ
Ọghẹnẹ ọ rẹ salọ oware nọ ọ gwọlọ riẹ. Dede nọ Ọghẹnẹ o wo ẹgba nọ ọ rẹ rọ riẹ kpahe obaro na, ọ rẹ salọ oware nọ ọ gwọlọ riẹ otẹrọnọ o rọwokugbe izi ikiẹrẹe riẹ gbe oghẹrẹ nọ o dhesẹ omariẹ evaọ Ebaibol na. Wo ohẹriẹ no ewuhrẹ otatha, eria ikere buobu i dhesẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ kiẹ epanọ oware o rrọ riwi, taure ọ tẹ te jiroro oware nọ o re ru.
A jọ Emuhọ 11:5-8 ta nọ Ọghẹnẹ o rri no obọ odhiwu ziọ otọakpọ na re ọ ruẹ oware nọ a be jọ Bebẹl ru. Nọ ọ ruẹ oware nọ a bi ru no, okioke yena ọ tẹ jiroro oware nọ o re ru re ọ whaha ebabọ na. Nọ umuomu o da okpẹwho Sọdọm avọ Gomora fia no, Jihova ọ tẹ vuẹ Abraham inọ ọ gwọlọ nyai rri oware nọ o be via (ẹkwoma ikọ-odhiwu riẹ) “re mẹ ruẹ sọ a bi gine ru epaọ ubo nọ u do te omẹ oma na. Yọ otẹrọnọ ere o rrọ họ, mẹ te riẹ.” (Emu 18:20-22; 19:1) Ọghẹnẹ ọ ta nọ o ‘mu usu kugbe Abraham,’ yọ evaọ okenọ Abraham ọ jẹ gwọlọ rehọ Aiziki dhe idhe, Jihova ọ ta nọ, “Keme obọnana mẹ riẹ no nọ who wo ozodhẹ Ọghẹnẹ keme whọ rọ ọmọzae ra, ọmọ ọvo ra na gbọ omẹ ogbọ họ.”—Emu 18:19; 22:11, 12; je rri Neh 9:7, 8; Gal 4:9.
Ẹme nọ A re Ru Ovavo
it-1 604 ¶5
Fikieme a sae rọ ta nọ Abraham o kiẹrẹe dede nọ Kristi o ri ti whu hu?
Epọvo na re, fiki ẹrọwọ Abraham gbe iruo nọ o ru, “a te kele iei kẹe wọhọ ẹrẹreokie.” (Rom 4:20-22) Orọnikọ onana u dhesẹ nọ Abraham gbe ezae ẹrọwọ efa nọ e rria taure oke Jesu u te ti te a jọ gbagba hayo kare uzioraha ha; ghele na, fikinọ a fi ẹrọwọ họ eyaa Ọghẹnẹ kpahe “ọmọ” hayo ubi na gbe nọ a jẹ daoma koko izi Ọghẹnẹ, a wo emamọ usu kugbe Ọghẹnẹ, fikiere Ọghẹnẹ o rri rai nọ a kiẹrẹe keme a wọhọ ahwo-akpọ edekọ nọ a kiẹrẹe he he. (Emu 3:15; Ol 119:2, 3) Jihova o rri rai nọ a kare abe evaọ udevie ahwo-akpọ nọ a wo usu kugbe Ọghẹnẹ hẹ. (Ol 32:1, 2; Ẹf 2:12) Fiki ẹrọwọ rai, Ọghẹnẹ ọ sai mu usu kugbe ezae nana nọ a gba ha na jẹ ghale ai. Ghele na, Ọghẹnẹ ọ la itee ikiẹrẹe riẹ vrẹ hẹ. (Ol 36:10) Rekọ ahwo nana a riẹ nọ a gwọlọ ohwo nọ ọ rẹ ta ai no igbo uzioraha, yọ a jẹ hẹrẹ oke nọ Ọghẹnẹ o fihọ nọ o ti ro ru onana.—Ol 49:7-9; Hib 9:26.
ASA 9-15
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | EMUHỌ 24
“Aye nọ Aiziki Ọ te Rehọ”
“Me re Lele ie Kpo”
Abraham o tube ru Ẹlieza duwu iyei inọ ọ rẹ jọ udevie emetẹ Kenan rehọ aye kẹ Aiziki vievie he. Fikieme? Fikinọ ahwo Kenan a jẹ gọ Jihova ha. Abraham ọ riẹ nọ Jihova ọ te raha ahwo Kenan na no fiki iruemu iyoma rai. Fikiere Abraham ọ gwọlọ nọ Aiziki, ọmọ oyoyou riẹ na, o re ru oware ovuovo kugbe ahwo Kenan nọ a vọ avọ ọfariẹ-ogbe na ha. Ọ tẹ jẹ riẹ nọ Ọghẹnẹ ọ te rọ ẹkwoma Aiziki ru eyaa riẹ gba.—Emuhọ 15:16; 17:19; 24:2-4.
“Me re Lele ie Kpo”
Ẹlieza ọ tẹ ta kẹ Bẹthuẹl avọ uviuwou riẹ inọ, nọ ọyomariẹ ọ nya kẹle oza nọ o kẹle Heran no, ọ tẹ lẹ se Jihova. Ọ lẹ se Jihova re o fiobọhọ kẹe salọ emamọ aye kẹ Aiziki. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Ẹlieza ọ lẹ nọ Ọghẹnẹ o ru re ọmọtẹ nọ ọ gwọlọ nọ Aiziki ọ rehọ na, ọ nyaze obọ oza na ti vo ame. Ọ lẹ nọ ọ tẹ ta kẹ ọmọtẹ na nọ ọ kẹe ame da, jọ u no ọmọtẹ na eva ze inọ ọ rẹ kẹe ame da, je vo ame kẹ ekamẹle riẹ da re. (Emuhọ 24:12-14) Kọ ono ọ ginẹ nyaze nọ o ru eware nana kpobi? Rebeka! Dae jọ iroro ra roro epanọ eva e rẹ were Rebeka te otẹrọnọ o je yo iku nọ Ẹlieza o bi gbe kẹ ahwo uviuwou riẹ na!
wp16.3 14 ¶6-7
“Me re Lele ie Kpo”
Taure Ẹlieza ọ tẹ te nyaze, ọ nọ Abraham onọ yena inọ: ‘Kọ aye na o gbe lele omẹ hẹ?’ Abraham ọ tẹ ta kẹe nọ: ‘Kẹsena iyei iduwo mẹ i ve ti no owhẹ uzou.’ (Emuhọ 24:39, 41) Evaọ uwou Bẹthuẹl, oware nọ Rebeka ọ gwọlọ u muẹme re. Avọ eva nọ e be were Ẹlieza, okiokiọ riẹ, ọ tẹ nọ uviuwou Rebeka sọ a rẹ sae kẹe uvẹ wha Rebeka kpobọ Kenan ababọ oke-oraha. Rekọ uviuwou Rebeka o gwọlọ nọ ọmọtẹ rai ọ rẹ gbẹ jọ kugbe ai te edẹ ikpe. Ukuhọ riẹ, a te ku ẹme na họ enẹ: “Ma re ti se ọmọtẹ na, ma vẹ [nọe].”—Emuhọ 24:57.
Etenẹ ma te jọ ruẹ oware nọ o ginẹ rrọ Rebeka eva. Eme ọ te ta? Kọ Rebeka ọ te ginẹ rọwo lele Ẹlieza kpohọ obonọ o ri te ẹdẹvo ho na, manikọ ọ te hẹrẹ te edẹ ikpe wọhọ epanọ ahwo uviuwou riẹ a be ta? Hayo kọ o ti rri nọ onana yọ uvẹ-ọghọ gbe nọ Jihova ọ be kpọ eware nọ e be via na? Uyo nọ ọ kẹ u dhesẹ oghẹrẹ nọ o rri inwene nọ e be romavia evaọ uzuazọ riẹ na. Ọ ta nọ: “Me re lele ie kpo.”—Emuhọ 24:58.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
“Me re Lele ie Kpo”
Evaọ owọwọ ẹdẹjọ, nọ o vo ame fihọ othẹ riẹ no, ọkpọkuọzae jọ ọ tẹ nyabru ei ze. Ọ tẹ ta kẹe inọ: “Ivie jọ eva othẹ ame ra na kẹ omẹ ame da.” Oware nọ ọkpọkuọzae na ọ yare riẹ na o bẹ hẹ, yọ oghẹrẹ nọ ọ rọ yare iẹe u woma kẹhẹ! Rebeka ọ ginẹ ruẹ nọ ugbothabọ ọzae na o no ze. Ababọ oke-oraha, Rebeka ọ tẹ wọ othẹ ame riẹ no ekoko fihọ otọ re ọkpọkuọzae na ọ da ame, orọnọ umutho ame he rekọ re ọ da eva riẹ vọ. Rebeka o muẹrohọ nọ ọkpọkuọzae na o wo ekamẹle ikpe nọ i ruwẹ fihọ otọ evaọ etẹe, yọ a ri vo ame kẹ ae da ha. Ọ tẹ jẹ ruẹ nọ ọkpọkuọzae na o bi muẹrohọ iẹe kiọkiọkiọ, fikiere ọ gwọlọ rọ eva riẹ kpobi fiobọhọ kẹe. Rebeka ọ tẹ ta kẹe nọ: “Me re vo ame kẹ ekamẹle ra da re, bẹsenọ ai kpobi a rẹ da re no.”—Emuhọ 24:17-19.
Muẹrohọ nọ orọnikọ Rebeka ọ ta nọ o re vo ame kẹ ekamẹle na da ọvo ho, rekọ o re vo ame kẹ ae bẹsenọ a rẹ da eva vọ. Nọ urru ame u te be kpe ekamẹle gaga, ekamẹle ọvo ọ rẹ da egalọno ame 25! Yọ otẹrọnọ urru ame u je kpe ekamẹle na kpobi gaga, kiyọ okolo iruo Rebeka o ru evaọ ẹdẹ yena ha. Rekọ o wọhọ nọ urru ame o nwani kpe ekamẹle na tere he. Kọ Rebeka ọ riẹ nọ urru ame u bi kpe ekamẹle na tere he taure ọ tẹ te ta nọ o re vo ame kẹ ae da? Ijo. U no rie eva ze nọ, ọ rẹ rehọ ẹgba riẹ kpobi fiobọhọ kẹ ọkpọkuọzae na dede nọ ọ riẹ obonọ o no ze he. Ọkpọkuọzae na ọ tẹ ginẹ rọwo nọ Rebeka o vo ame kẹ ekamẹle riẹ. Nọ Rebeka ọ be dhẹ kpobọ oza na nyai vo ame ze ti kuhọ oria nọ ekamẹle na a be jọ da na, yọ ọzae na o dhizu bi rri iei ọvo.—Emuhọ 24:20, 21.
oruvẹ-obotọ.
“Me re Lele ie Kpo”
O jọ abọ owọwọ, yọ iku na i dhesẹ hẹ inọ Rebeka o kri obọ oza na vi epanọ o re kri te vẹre. Yọ iku na i dhesẹ gbe he inọ okenọ o te uwou yọ ahwo uviuwou riẹ a wezẹ no, hayo kọ ohwo uviuwou riẹ jọ ọ nyae gwọlọ iẹe evaọ obọ oza na fikinọ o kri gahrọ.
“Me re Lele ie Kpo”
Nọ a te rria edhere eka buobu no, a te ti te obonọ a be nya nọ ma ta ẹme te evaọ obọ emuhọ na. Epanọ a ro te Negẹb evaọ abọ owọwọ nọ oke o be dina si aro họ kpobi no na, Rebeka ọ tẹ ruẹ ọzae jọ nọ ọ be nya evaọ udhude na. O jọ wọhọ ẹsenọ ọzae na o bi roro oware jọ. Ebaibol na ọ ta nọ Rebeka “o te no ehru ekamẹle ruọ otọ,” ọ tube hẹrẹ re ekamẹle na o ruwẹ te otọ tao ho. Kẹsena ọ tẹ nọ Ẹlieza nọ: “Ọzae ọ vẹ ọ rọ obaro mai na, nọ ọ be nya bru omai tha eva udhude na?” Nọ Ẹlieza ọ ta kẹe inọ yọ Aiziki, ọ tẹ rehọ ubere ruru ovao riẹ. (Emuhọ 24:62-65) Fikieme o ro ruru ovao riẹ? Oware nana nọ o ru na u dhesẹ adhẹẹ nọ o wo kẹ ọzae nọ ọ be te rehọ na. Nẹnẹ ahwo buobu a rẹ sae ta nọ uruemu omurokpotọ utioye u kiekpo no. Uzẹme riẹ họ, u fo nọ te ezae te eyae nẹnẹ a rọ aro kele uruemu omaurokpotọ Rebeka, keme uruemu omaurokpotọ yọ uruemu nọ o rẹ were ohwo kpobi.
ASA 16-22
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | EMUHỌ 25-26
“Esọ Ọ Zẹ Ọkwa Ọmọ-Ọkpako Riẹ”
it-1 1242
Jekọp
Wo ohẹriẹ no Esọ, ọmọ nọ ọ mae were ọsẹ riẹ, ọnọ ọ jọ ozuẹ nọ o re kpe erao ẹwọ, a dhesẹ Jekọp wọhọ “ohwo nọ ọ kare afuẹwẹ [evaọ Hibru, tam], nọ ọ jẹ rria iwou-udhu,” ọnọ ọ jẹ hae jọ uwou rẹrote ithuru erao, nọ oni riẹ o you gaga. (Emu 25:27, 28) Evaọ eria efa, a rehọ ẹme Hibru nana tam dhesẹ ahwo nọ a wo ọjẹrehọ Ọghẹnẹ. Wọhọ oriruo, “ahwo nọ azẹ-okpe o bi siuru a re mukpahe ohwo kpobi nọ ọ kare afuẹwẹ,” rekọ Jihova ọ kẹ omai imuẹro nọ “ohwo [nọ ọ kare afuẹwẹ] o ti wo udhedhẹ evaọ obaro.” (Itẹ 29:10, ẹme-obotọ; Ol 37:37) Job ọ jọ “ohwo nọ ọ kare afuẹwẹ [evaọ Hibru, tam] je kiete.”—Job 1:1, 8; 2:3, ẹme-obotọ.
Fikieme Ma re ro Dhesẹ Edẹro?
11 U yoma kẹhẹ inọ ahwo jọ nọ a gbiku rai fihọ Ebaibol na a dhesẹ edẹro ho. Wọhọ oriruo, Esọ o wo ọsẹgboni nọ a you Jihova jẹ be rọ adhẹẹ kẹe, rekọ ọyomariẹ o wo edẹro kẹ eware nọ e rrọ ọrẹri hi. (Se Ahwo Hibru 12:16.) Ẹvẹ o ro dhesẹ via nọ o wo edẹro ho? Esọ ọ rehọ okpakpa zẹ ọkwa ọkpako riẹ kẹ Jekọp oniọvo ọmaha riẹ, re ọ kẹe izuwo ewawae. (Emu. 25:30-34) Uwhremu na, Esọ ọ vioja fiki oware nọ o ru na. Rekọ o se ọkwa ọkpako nọ o wo gboja ha evaọ oke yena, fikiere o wo ẹjiroro ọvo nọ ọ rẹ rọ vioja ha.
it-1 835
Ọmọ-Ọkpako, Ọrọ Ọsosuọ
No oke anwae ze, ọmọzae ọkpako họ ọnọ o re wo ọkwa nọ ọ mae viodẹ evaọ uwou na, yọ ọye o re wuzou uwou na nọ u te no ọsẹ riẹ no. Ọye o re wo abava ukuoriọ eware ọsẹ riẹ. (Izi 21:17) Rubẹn ọ keria kẹle Josẹf evaọ okenọ a jẹ re emu keme ọye họ ọmọ-ọkpako ọsẹ riẹ. (Emu 43:33) Rekọ ẹsikpobi Ebaibol na ọ rẹ rọ ọmọ-ọkpako mu emọ nọ ohwo o yẹ họ ekele he. Ọmọ nọ ọ mae viodẹ hayo nọ o wo omaurokpotọ ọye a rẹ kaki ro muhọ ekele viukpọ ọmọ-ọkpako na.—Emu 6:10; 1Ir 1:28; je rri Emu 11:26, 32; 12:4; rri ỌKWA ỌMỌ-ỌKPAKO; UKUORIỌ.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
Enọ Ahwo Nọ A S’ebe
Joma wariẹ roro kpahe Ahwo Hibru 12:16 na, o ta nọ: “[Wha] fiẹrohọ otọ re wha ruẹ nọ ohwo ọvo ọ rrọ udevie rai nọ o bi gbe-ọfariẹ hẹ hayo ohwo nọ o se eware nọ e rrọ ọrẹri gboja ha, wọhọ Esọ, ọnọ o siobọno ọkwa ọmọ-ọkpako nọ ọ jọ fiki emu ẹsiẹvo.” Eme họ otọ ẹme nana?
Orọnikọ uyẹ nọ Mesaya na o no ze Pọl ukọ na ọ jẹ jọ etenẹ ta ẹme kpahe he. Nọ ọ nwane tuduhọ Ileleikristi awọ nọ a “ru idhere nọ awọ rai ọ be nya liọ” no, ẹsiẹe ọ rọ ta ẹme oria ikere yena. Fikiere a te “jọ udevie rai wo ohwo ọvo ho nọ Ọghẹnẹ o re dhesẹ uwowou ulogbo riẹ kẹ hẹ.” Rekọ oware utioye o rẹ sae via nọ a te gbe-ọfariẹ. (Hib. 12:12-16) O tẹ via ere, kiyọ a wọhọ Esọ nọ o “se eware nọ e rrọ ọrẹri gboja ha.”
Esọ ọ rria evaọ etoke nọ esẹ-ode e jẹ hai ro se egagọ Ọghẹnẹ gboja, yọ o sae jọnọ o wo uvẹ-ọghọ nọ ọ jẹ hai ro dheidhe ẹsejọ. (Emu. 8:20, 21; 12:7, 8; Job 1:4, 5) Rekọ fikinọ Esọ o gbe je se egagọ Ọghẹnẹ gboja ha, o ku uvẹ-ọghọ utioye na soso fiẹ fiki omodhe izuwo. O sae jọnọ ọ jẹ gwọlọ whaha uye nọ a ruẹaro riẹ inọ u ti te emọ Abraham. (Emu. 15:13) Esọ o te je dhesẹ nọ o se eware nọ e rrọ ọrẹri gboja ha evaọ okenọ o wo eyae ahwo egedhọ ivẹ nọ o wha edada se ọsẹgboni riẹ. (Emu. 26:34, 35) O wo ohẹriẹ gaga no Jekọp, ọnọ ọ daoma kpobi re ọ ruẹ nọ ọ rọo odibo Ọghẹnẹ uzẹme na!—Emu. 28:6, 7; 29:10-12, 18.
it-2 245 ¶6
Ọrue
Dede nọ Ebaibol na o mukpahe ọrue ọta, onana u dhesẹ nọ o gba ohwo họ họ re ọ vuẹ amọfa ẹme nọ ahwo na a wo udu nọ a rẹ rọ riẹ hẹ, o tẹ make rọnọ ẹme na uzẹme. Jesu Kristi ọ ta nọ: “Wha rehọ oware nọ o rrọ ọrẹri kẹ erakọ họ, hayo gbolo izuu rai kẹ isi hi, re a gbẹ rọ awọ rai thihi ai hi, a ve je kuomarẹriẹ nwa owhai oma.” (Mt 7:6) Fiki onana, ẹsejọ Jesu ọ jẹ vuẹ ahwo ẹme kpobi gbiae he hayo kuyo onọ nọ a nọ riẹ ovavo ho, keme ọ riẹ nọ o te ru ere o sae wha ẹbẹbẹ jọ ze. (Mt 15:1-6; 21:23-27; Jọn 7:3-10) Fikiere, ubiẹro ovona u fo nọ ma re ro rri oware nọ Abraham, Aiziki, Rehab, gbe Elaesha a ru nọ a ro su hayo kuọ uzẹme ẹme dhere ahwo nọ a be gọ Jihova ha na.—Emu 12:10-19; uzou 20; 26:1-10; Jos 2:1-6; Jem 2:25; 2Iv 6:11-23.
ASA 23-29
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | EMUHỌ 27-28
“Jekọp O wo Oghale Riẹ Te Obọ”
w04 4/15 11 ¶4-5
Rebeka Yọ Aye nọ O Wo Ozodhẹ Ọghẹnẹ gbe Ọwhọ
Ebaibol na ọ ta ha sọ Aiziki ọ riẹ nọ Esọ ọ te gbodibo kẹ Jekọp. Epanọ o rrọ kpobi kẹhẹ, Rebeka avọ Jekọp a riẹ nọ Jekọp họ ọnọ o ti wo oghale na. Nọ Rebeka ọ nwani yo nọ Esọ ọ gwọlọ rọ arao ẹwọ there emu se ọsẹ riẹ, Aiziki, re ọ ghale iẹe, Rebeka ọ tẹ jowọ jọ vẹrẹ vẹrẹ. Oghẹrẹ ọwhọ nọ o wo no oke emaha riẹ ze u ri noi obọ họ. Ọ ta kẹ Jekọp nọ ọ rehọ ewe esese ivẹ sei re o ro there emu nọ ọ rẹ were ọzae riẹ gaga na kẹe. Kẹsena Jekọp o ve ti ru wọhọ ẹsenọ ọ rrọ Esọ re ọ sai wo oghale na. Rekọ Jekọp ọ se, keme ọsẹ riẹ ọ te seba ẹriẹ hẹ inọ Jekọp ọ be viẹe họ nọ ọyomariẹ họ Esọ. Yọ nọ ọsẹ riẹ ọ tẹ riẹ ọ vẹ te bọwo iẹe ehao. Rebeka ọ rọwo ho, ukpoye ọ ta nọ: “Jọ eka kpobi nọ a la owhẹ e jọ uzou mẹ, ọmọzae mẹ.” Fikiere Rebeka o te there emu na, ọ tẹ gọ Jekọp ẹgọ wọhọ ẹsenọ ọ rrọ Esọ, o te vi ei bru ọzae riẹ.—Emuhọ 27:1-17.
Ebaibol na ọ ta kpahe oware nọ o lẹliẹ Rebeka ru oware nana ha. Ahwo buobu a rẹ ta nọ oware nọ o ru na o thọ, rekọ Ebaibol na ọ ta ere he, yọ okenọ Aiziki ọ ghale Jekọp no, ọ ta gbe he inọ oware nọ Rebeka o ru na o thọ. Ukpoye, ọ wariẹ ghale Jekọp viere. (Emuhọ 27:29; 28:3, 4) Rebeka ọ riẹ oware nọ Jihova ọ ruẹaro riẹ kpahe emọ ivẹ riẹ na. Fikiere o ru re Jekọp o wo oghale nọ o rrọ oriẹ te obọ. Yọ onana o rọwokugbe oreva Jihova.—Ahwo Rom 9:6-13.
Enọ Ahwo nọ A s’Ebe
Ebaibol ọ ta te oware nọ o wọ Rebeka avọ Jekọp ru oware nọ a ru na ha, rekọ ikuigbe na i dhesẹ nọ oware na o via idudhe. Muẹrohọ inọ Ebaibol e ta ha sọ oware nọ Rebeka avọ Jekọp a ru na u woma hayo u yoma, fikiere onana o rrọ oriruo eviẹhọ gbe ọrue-ọta nọ ma rẹ raro kele he. Ghele na, Ebaibol i ru oware nọ o via na vẹ.
Orọ ọsosuọ, iku na i dhesẹ vevẹ inọ Jekọp ọye o wo udu nọ o re ro mi oghale ọsẹ riẹ, orọnikọ Esọ họ. Jekọp ọ dẹ ute ọkpako na mi ejime riẹ, ọnọ o wo ovuhumuo ho na no vẹre, okenọ ọ zẹe rọ kẹe ẹkwoma emu nọ ọ kẹ riẹ nọ ohọo u je kpei. Esọ o “ku ute-ọkpako riẹ fiẹ.” (Emuhọ 25:29-34) Fikiere nọ Jekọp ọ nya bru ọsẹ riẹ re ọ ghale iẹe, oware nọ o ginẹ rrọ oriẹ ọ jẹ gwọlọ.
it-1 341 ¶6
Oghale
Evaọ oke Ebaibol na, taure ọsẹ o te ti whu ọ rẹ ghale emezae riẹ. Oware nana u wuzou gaga yọ a je rri riẹ vo vievie he. Oyejabọ nọ Aiziki ọ rọ ghale Jekọp na, keme o je roro nọ ọye họ ọmọ-ọkpako riẹ, Esọ. Aiziki ọ lẹ ẹro eghale kẹ Jekọp viukpọ Esọ, yọ fikinọ Aiziki omariẹ ọ kpako no je tuaro, ọ lẹ Jihova re o ru eghale na gba kẹ Jekọp. (Emu 27:1-4, 23-29; 28:1, 6; Hib 11:20; 12:16, 17) Uwhremu na, Aiziki ọ tẹ gbẹ ghale Jekọp viere dede nọ ọ riẹ vevẹ nọ Jekọp họ ọmọ-ọkpako ho. (Emu 28:1-4) Taure Jekọp o te ti whu, emezae ivẹ Josẹf ọ kake ghale taure ọ tẹ te ghale emezae obọriẹ. (Emu 48:9, 20; 49:1-28; Hib 11:21) Epọvo na re, taure Mosis o te ti whu ọ ghale orẹwho Izrẹl soso. (Izi 33:1) Iriruo nana kpobi i dhesẹ nọ eme eruẹaruẹ a jẹ ta kpahe na. Evaọ ẹsibuobu nọ a tẹ be lẹ ẹro eghale itienana, ohwo nọ ọ be lẹ ẹro na ọ rẹ rehọ obọ riẹ kpahe uzou ohwo nọ ọ be lẹ ẹro kẹ na.—Emu 48:13, 14.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
w06 4/15 6 ¶3-4
Oghẹrẹ nọ U Fo nọ Ohwo O re ro Lele Ọrivẹ-Orọo Riẹ Ta Ẹme
Kọ Aiziki avọ Rebeka a jẹ hae ta ẹme kugbe ohwohwo ziezi? Nọ ọmọzae rai Esọ ọ rehọ emetẹ ivẹ Hẹt no, ẹbẹbẹ ologbo jọ ọ tẹ romavia evaọ uviuwou na. Rebeka ọ “jẹ hae ta” kẹ Aiziki nọ: “Akpọ ọ vẹso omẹ no fiki emetẹ Hẹt. Otẹrọnọ Jekọp [ọmọzae ọmaha rai] ọ jọ udevie emetẹ Hẹt wo aye, . . . , kọ uzuazọ mẹ u gbe fioka ere na?” (Emuhọ 26:34; 27:46) O rrọ vevẹ nọ Rebeka ọ ta oware nọ o riẹe eva kẹ Aiziki.
Aiziki ọ ta kẹ Jekọp, ejime Esọ, inọ ọ jọ udevie emetẹ ahwo Kenan rehọ aye he. (Emuhọ 28:1, 2) Yọ Rebeka ọ ta oware nọ o riẹe eva. Ọzae avọ aye nana a sae ta kpahe ẹbẹbẹ ologbo jọ nọ ọ romavia evaọ uviuwou rai, yọ a rọ ere fi emamọ oriruo hotọ kẹ omai nẹnẹ. Kọ eme ọzae avọ aye a rẹ sai ru otẹrọnọ a gbẹ be sai ku ẹme jọ họ họ?
Oruvẹ no Obe Emuhọ Ze—II
28:12, 13—Eme họ otofa ewezẹ Jekọp kpahe “ewewe” na? “Ewewe” nana, onọ o wọhọ itho nọ a kwa fihọ ehru ohwohwo na, u dhesẹ nnọ ẹmeọta-kugbe ọ rrọ udevie otọakpọ gbe odhiwu. Ijẹle Ọghẹnẹ nọ e be gadiẹ ewewe na kpotọ kpehru u dhesẹ nnọ ijẹle e be gbodibo evaọ edhere jọ nọ o wuzou evaọ udevie Jihova gbe ahwo-akpọ nọ i wo ọjẹrehọ riẹ.—Jọn 1:51.
ASA 30–ANE 5
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | EMUHỌ 29-30
“Jekọp O Wo Aye”
w03 10/15 29 ¶6
Jekọp O Se Egagọ Ọghẹnẹ Gboja
Re ọzae o dhesẹ nọ ọ sa ọmọtẹ hotọ no ọ rẹ hwa igho ọmọtẹ kẹ ahwo uviuwou riẹ. Uwhremu na, Uzi Mosis na o ta nọ, otẹrọnọ ohwo ọ tẹ gba ọmọtẹ-kọkọ je lele iei wezẹ ọ rẹ hwa shẹkẹl isiliva udhuvẹ-gbikpe. Ọgba-eriariẹ jọ nọ a re se Gordon Wenham ọ ta nọ onana họ “unuigho nọ o mai bu nọ a rẹ hwa fihọ ọmọtẹ” rekọ ejọ i re “kpotọ viere.” (Iziewariẹ 22:28, 29) Fikinọ Jekọp o wo ugho nọ ọ rẹ hwa fihọ ọmọtẹ hẹ, ọ tẹ ta kẹ Leban nọ ọ rẹ gbodibo kẹe ikpe ihrẹ. Wenham ọ ta haro nọ, “Nọ orọnọ evaọ Babilọn oke anwae, ubro shẹkẹl hayo shẹkẹl ọvo a rẹ hwa kẹ ohwo nọ o ruiruo evaọ amara soso na” (koyehọ evaọ ikpe ihrẹ o re wo no umuo shẹkẹl udhuvẹ-gbivẹ rite udhone-gbene), “onana u dhesẹ nọ okolo ugho Jekọp ọ hwa kẹ Leban fiki Reshẹl, ọmọtẹ riẹ nọ ọ gwọlọ rehọ na ha.” Leban ọ rọwo fihọ onana.—Emuhọ 29:19.
Inievo-Emetẹ Ivẹ Jọ nọ E “Bọ Uwou Izrẹl”
Kọ Lia o kuomagbe ọsẹ riẹ gba ẹgwae nana nọ a rọ viẹ Jekọp họ na? Manikọ o ru lele ẹme ọsẹ riẹ ọvo? Abọ ono Reshẹl ọ jọ? Kọ ọ riẹ kpahe oware nọ o jẹ via na? O tẹ rrọ ere, kọ ẹvẹ o jariẹ oma? Kọ ọ te se nọ o re ru oware nọ ọsẹ riẹ ọ gwọlọ nọ o ru na? Ebaibol na ọ kẹ iyo enọ nana ọvuọvo ho. Oware kpobi nọ Reshẹl avọ Lia a riẹ kpahe ẹme nana kẹhẹ, oware nọ ọsẹ rai o ru na o lẹliẹ eva dha Jekọp gaga. Leban họ ohwo nọ Jekọp ọ dha eva kẹ orọnikọ emetẹ riẹ hẹ. Ọ ta kẹ Leban nọ: “Kọ ogbẹrọnọ Reshẹl mẹ rọ fiki riẹ gbodibo kẹ owhẹ? Fikieme whọ rọ viẹ omẹ họ?” Leban ọ tẹ ta nọ: “O rrọ uruemu mai evaọ obonẹ hẹ re ma kake rehọ ọmọtẹ ọmaha kpohọ orọo siọ ọrọ ọkpako ba. Ru ehaa aye nana ẹkpoka nana. Kẹsena mẹ vẹ te rehọ aye ọdekọ na kẹ owhẹ re whọ gbodibo kẹ omẹ ikpe ihrẹ efa.” (Emuhọ 29:25-27) Ere a rọ bẹbẹ Jekọp họ wo eyae ivẹ, onọ o te wha ihri-eriọ ze ẹdẹfa.
it-2 341 ¶3
Orọo
Ehaa. Dede nọ a jẹ hai ru ehaa orọo ilogbo ho evaọ oke ahwo Izrẹl, a jẹ hae were eva ghele nọ a te bi ru ehaa orọo. Evaọ ẹdẹ ehaa orọo na, ọmọtẹ na ọ rẹ jọ obọ uwou riẹ ru eware buobu rọ ruẹrẹ oma kpahe. Orọ ọsosuọ, ọ rẹ họ jẹ rehọ udẹ nọ u re gbo ore awere wholo omariẹ. (Rri Ru 3:3; Iz 23:40.) Evaọ ẹsejọ, idibo-emetẹ na a rẹ sai fiobọhọ kẹe re o ku ọgbivie gbe ewu othethei ọfuafo riẹ họ, onọ a nabi ru onaa họ ziezi wọhọ epanọ ugho riẹ u te. (Jer 2:32; Ev 19:7, 8; Ol 45:13, 14) Yọ otẹrọnọ o wo emero gbe ifiare ọ sae jẹ rehọ ae gọ ẹgọ (Aiz 49:18; 61:10; Ev 21:2), kẹsena ọ vẹ rehọ ohọ olọlọhọ nọ o wọhọ iveli ruru oma riẹ no obọ uzou duwu otọ. (Aiz 3:19, 23) O sae jọnọ oware nana o wha riẹ ze nọ Leban ọ sae rọ viẹ Jekọp họ lọlọhọ na, onọ u ru nọ Jekọp ọ gbẹ rọ riẹ nọ Lia a be rọ kẹe he na. (Emu 29:23, 25) Rebeka ọ rehọ iveli ruru oma riẹ okenọ ọ jẹ nyabru Aiziki. (Emu 24:65) Onana yọ oka nọ u dhesẹ nọ ọmọtibobo na ọ be romakpotọ kẹ ọva na.—1Kọ 11:5, 10.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
it-1 50
Ọmọ nọ A rẹ Yọrọ Rehọ
Reshẹl avọ Lia a rehọ emọ nọ idibo-emetẹ rai a yẹ kẹ Jekọp wọhọ emọ obọrai, enọ a ‘jọ ighilawọ rai yẹ.’ (Emu 30:3-8, 12, 13, 24) Ukuoriọ ovona u te emọ nana gbe emọ nọ eyae ivẹ Jekọp dẹe a yẹ kẹe. Emọ nana yọ emọ Jekọp dẹe, yọ nọ orọnọ Reshẹl avọ Lia họ enọ i wo idibo-emetẹ nana, a wo udu nọ a rẹ rọ rehọ emọ nọ idibo-emetẹ nana a yẹ na wọhọ emọ obọrai.
Oruvẹ no Obe Emuhọ Ze—II
30:14, 15—Fikieme Reshẹl o ro si obọ no uvẹ nọ o re ro dihọ evaọ enwene kẹ ubi-ure mandrake? Evaọ oke anwae, a jẹ rehọ ubi-ure mandrake na ru iruo wọhọ umu nọ u re ru ohwo wezẹ jẹ rọ whaha hayo ru edada ọ ọwha nọ ọ rẹ wha ohwo kpotọ. A tẹ jẹ ta nnọ ubi-ure na o rẹ kpare isiuru owezẹ ezaveyae je ru ohwo wo ẹgba eyẹ viere hayo fi obọ họ ru aye dihọ. (Ole nọ o vi Ile 7:13) Dede nọ Ebaibol na i dhesẹ oware nọ o lẹliẹ Reshẹl ru enwene na ha, ẹsejọhọ o roro nnọ mandrake na i ti fi obọ họ kẹe dihọ je ku ẹpoviẹ ọga nọ ọ rrọ họ. Dede na, ikpe jọ e vrẹ taure Jihova o te ti “rovie edhede riẹ.”—Emuhọ 30:22-24.