Eria Ekiakiẹ Rọkẹ Obe Ewuhrẹ Uzuazọ Oleleikristi gbe Usi Uwoma Ota Mai
AKPEGBỌVO 1-7
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | JOSHUA 18-19
“Oghẹrẹ nọ Jihova Ọ rọ Ghale Ẹkwotọ Na”
it-1 359 ¶1
Uwhru
Nọ a jẹ ghale otọ na kẹ erua Izrẹl, o wọhọ nọ eware ivẹ a je rri rọ ghale iẹe, eye họ: ofẹ nọ ẹta nọ a ma na o kie fihọ, gbe epanọ orua na o bu te. O wọhọ nọ ofẹ nọ ẹkẹ otọ nọ o ti te orua ọvuọvo ọ te jọ ọvo ẹta na o je dhesẹ. Ẹta na o re dhesẹ sọ ofẹ ẹkpẹlobọ ovatha-ọre hayo obọze ovatha-ọre, sọ ofẹ ovatha-ọre hayo ukiediwo-ọre. O re je dhesẹ sọ ẹkẹ otọ orua na o te jọ otọ opraprara nọ o kẹle abade hayo ẹkwotọ igbehru. Oware nọ ẹta na ọ ta kpobi obọ Jihova u no ze, yọ onana o rẹ whaha ẹwhọ hayo ihri-eriọ evaọ udevie erua na. (Itẹ 16:33) Ọghẹnẹ ọ jẹ rọ ẹta nọ a jẹ ma na kpọ oghẹrẹ nọ a rọ ghale otọ na, re o rọwokugbe eruẹaruẹ nọ Jekọp ọsẹ-ode na ọ ruẹ kpahe orua ọvuọvo evaọ okenọ ọ kẹle uwhu no, onọ a kere fihọ Emuhọ 49:1-33.
it-1 1200 ¶1
Ukuoriọ
Ekwotọ nọ a rọ reuku. Jihova họ ọnọ ọ kẹ ahwo Izrẹl na ekwotọ nọ a rọ reuku, yọ o dhesẹ iwhru ẹkwotọ na soso kẹ Mosis. (Ik 34:1-12; Jos 1:4) Mosis họ ọnọ ọ kẹ emezae Gad, emezae Rubẹn, gbe abọvo orua Manasẹ ẹkwotọ nọ a rọ reuku. (Ik 32:33; Jos 14:3) Ẹta Joshua avọ Ẹlieza a ma rọ ghale ẹkwotọ ukuoriọ rọkẹ erua nọ i kiọkọ. (Jos 14:1, 2) Fiki eruẹaruẹ nọ Jekọp ọ ruẹ evaọ Emuhọ 49:5, 7 na, a kẹ orua Simiọn avọ Livae ẹkwotọ obọ rai nọ a rọ reuku hu. Ẹkwotọ orua Simiọn (avọ ikpewho nọ i siomano nọ a rọ reuku) o jọ udevie orọ orua Juda (Jos 19:1-9), yọ a kẹ orua Livae ikpewho udhuvẹ-gberee evaọ ẹkwotọ Izrẹl soso. Fikinọ a rọ ahwo Livae mu re a gbodibo evaọ uwou-udhu omakugbe na, Jihova họ ọnọ ọ jọ ukuoriọ rai. Abọvo abakpe nọ ahwo Izrẹl a jẹ hae zọhọ ze a jẹ rọ kẹ ae re o jọ ẹkẹ hayo ukuoriọ rai rọkẹ iruo nọ a bi ru. (Ik 18:20, 21; 35:6, 7) A jẹ kẹ inuwou kpobi ẹkẹ-otọ evaọ ẹkwotọ orua rai. Nọ inuwou na i bi dhe ebuebu na, yọ emọ nọ a bi yẹ ze e be jọ ẹkẹ-otọ nọ a ghale kẹ erua na reuku na, a vẹ te rọ ere ghale ẹkwotọ na soso fihọ ẹkuẹko no.
it-1 359 ¶2
Uwhru
Nọ a tẹ ma ẹta rọ riẹ ofẹ nọ ẹkẹ otọ nọ o ti te orua na o ti kie fihọ no, kẹsena a vẹ rọ oware avivẹ na, koyehọ, epanọ orua na o bu te, rọ riẹ oghẹrẹ nọ ẹkẹ otọ nọ o ti te orua na o te rro te. “Ẹta wha rẹ ma rọ ghale otọ na kẹ iviuwou rai kpobi re o jọ ukuoriọ rai. Rọkẹ itu nọ e rrọ buobu, wha re ru ukuoriọ rai rro, rọkẹ itu nọ i bu hu, wha re ru ukuoriọ rai kawo. Ukuoriọ ohwo kpobi o rẹ jọ oria nọ ẹta o kie fihọ kẹe.” (Ik 33:54) A re nwene ofẹ nọ ẹta na o kie fihọ nọ otọ orua na o rẹ jọ na ha, rekọ a rẹ sai nwene epanọ otọ nọ u te orua na o rẹ rro te. Oyejabọ nọ a ruẹ nọ ẹkẹ otọ nọ u te orua Juda o rro ga hrọ, a tẹ jọ eva riẹ bru ojọ kẹ orua Simiọn.—Jos 19:9.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
it-1 359 ¶5
Uwhru
Iku oghẹrẹ nọ a rọ ghale ẹkwotọ na evaọ ofẹ ukiediwo-ọre Jọdan u dhesẹ nọ orua Juda (Jos 15:1-63), Josẹf (Ifremu) (Jos 16:1-10), gbe abọvo orua Manasẹ nọ e jẹ rria ofẹ ukiediwo-ọre Jọdan na (Jos 17:1-13) ẹta nọ a ma rọ ghale otọ na o kaki kie kẹ, yọ a fodẹ iwhru gbe ikpewho rai kpobi. Nọ oyena o vrẹ no, o wọhọ nọ a tẹ dobọji, a gbẹ jẹ ghale ẹkwotọ na ha, keme iku na i dhesẹ nọ ahwo Izrẹl a no Gilgal no a tẹ fa evuẹ fihọ Shailo. (Jos 14:6; 18:1) A fodẹ epanọ a dobọji kri te he, rekọ iku na i dhesẹ nọ Joshua ọ whọku erua ihrẹ nọ i kiọkọ na fiki oke nọ a jẹ raha re a tẹ te nyae rehọ ẹkwotọ nọ o kiọkọ na. (Jos 18:2, 3) Ahwo jọ a fodẹ eware sa-sa nọ o sae jọnọ o wha riẹ ze nọ erua ihrẹ na a jẹ rọ raha oke na. Ahwo jọ nọ a rẹ kiẹ kpahe eme Ebaibol a ta nọ, o sae jọnọ fikinọ a wo egbo-ẹmo buobu no evaọ okenọ a je ro fi ekwotọ na kparobọ na gbe nọ a wo ufuoma no obọ ahwo Kenan nọ e jẹ họre ai no, oye u ru nọ erua nana a gbẹ jẹ rọ kpakpa oma nyae rehọ abọ ẹkwotọ na nọ o kiọkọ na ha na. Yọ fikinọ iwegrẹ egaga i gbe kiọkọ ẹkwotọ na nọ a te họre, o sae jọnọ oyena u ru nọ a je ro sienẹ họ emu re. (Jos 13:1-7) U te no ere no, o sae jọnọ a nwane riẹ abọ Ẹkwotọ Eyaa nana tere he wọhọ epanọ a riẹ abọ ọdekọ nọ a ghale no na.
AKPEGBỌVO 8-14
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | JOSHUA 20-22
“Eware nọ Ma Sai Wuhrẹ No Ẹwhọ Jọ Ze”
w06 4/15 5 ¶3
Oghẹrẹ nọ Whọ Sae rọ Ta Ẹme Kugbe Ọrivẹ-Orọo Ra Ziezi
Nọ ma tẹ be ta ẹme vevẹ u re ru nọ ẹwhọ o gbẹ rọ jọ udevie mai hi, u re je ru nọ ahwo a gbe ro wo otoriẹ ẹme nọ ma ta na thọ họ. Nọ ahwo Izrẹl a nwane ruọ Ẹkwotọ Eyaa na no, orua Rubẹn, Gad, gbe abọvo orua Manasẹ nọ e jẹ rria ofẹ ovatha-ọre Ethẹ Jọdan na a tẹ bọ “agbada-idhe [nọ] ọ jọ ruaro gaga” kẹle Ethẹ Jọdan. Erua nọ i kiọkọ a riẹ otọ oware nọ a rọ bọ agbada-idhe na ha. Fikinọ a roro nọ inievo rai nọ e rrọ abọdekọ Jọdan na a nyasiọ Jihova ba je mu edhọ họ ẹgọ no, erua nọ e rrọ ofẹ ukiediwo-ọre na a tẹ jẹ ruẹrẹ oma kpahe re a wọ ẹmo bru ai. Rekọ taure a tẹ te wọ ẹmo bru ai, a te vi ahwo nyae nọ erua nọ e rrọ ofẹ ovatha-ọre na. Oware areghẹ a ru na! A tẹ te ruẹ nọ orọnikọ a bọ agbada-idhe na re a jariẹ dhe idhe he. Ukpoye, erua nọ e rrọ ofẹ ovatha-ọre na a bọ agbada-idhe na fiki ozọ inọ evaọ ẹdẹfa erua edekọ na a sae ta kẹ ae nọ: “Wha wo ẹkẹ ọvo evaọ Jihova ha.” Fikiere, agbada-idhe na o te jọ isẹri inọ ae omarai a jẹ gọ Jihova re. (Joshua 22:10-29) A se agbada-idhe na Osẹri, ẹsejọhọ re o jọ isẹri rọkẹ ae inọ Jihova họ Ọghẹnẹ uzẹme na.—Joshua 22:34, ẹme-obotọ.
‘Joma Le Eware nọ E rẹ Wha Udhedhẹ Tha’
Ẹsejọhọ emọ Izrẹl jọ a roro inọ ẹme na o ri vevẹ, inọ fiki ẹdhọgọ a rọ bọ agbada-idhe na, fikiere a tẹ vẹruọ ai ahwo nọ a te jọ ofẹ rai whu a ti bu hu. Rekọ ukpenọ a rẹ rehọ ugidi ru ẹme na, erua Izrẹl nana a te vi ahwo re a kiotọ ẹme na mi inievo rai. Onọ nọ a nọ họ: “Didi udu wha wo kẹ Ọghẹnẹ Izrẹl, . . . nọ wha je kiukeku ỌNOWO na?” Uzẹme riẹ họ orọnikọ erua nọ e bọ agbada-idhe na a kiukeku Ọghẹnẹ hẹ. Rekọ didi ẹme a kpahe fihọ ota nana nọ a bọwo e rai na? Kọ a te kpahe ẹme ọgaga kẹ erua edekọ na hayo gbẹsọ gbuye họ ae oma? Erua na a rehọ unu kpotọ kpahe ẹme, ta vevẹ inọ fikinọ a gwọlọ gọ Jihova a rọ bọ agbada-idhe na. Uyo nọ a kpahe o lẹliẹ usu rai kugbe Ọghẹnẹ jọ ziezi u te je siwi uzuazọ ibuobu. A ku ẹbẹbẹ na họ, udhedhẹ o tẹ jẹ jọ udevie erua na fikinọ a keria r’udu kpotọ t’ẹme na.—Jos. 22:13-34.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
it-1 402 ¶3
Kenan
Dede nọ ahwo Izrẹl na a sai le ahwo Kenan buobu no ẹkwotọ na jẹ raha ae no ho, ma sae ta ghele nọ “Jihova ọ . . . kẹ ahwo Izrẹl ẹkwotọ na kpobi, onọ o duwu iyei nọ ọ te kẹ esẹ-esẹ rai,” o te je ru ai “wo omofọwẹ evaọ kabọ kabọ,” gbe nọ “eyaa eware iwoma kpobi nọ Jihova ọ ya kẹ uwou Izrẹl i rugba, eyaa ọvuọvo nọ u rugba ha o rrọ họ; aikpobi i rugba re.” (Jos 21:43-45) Ozọ ahwo Izrẹl na u je mu ewegrẹ rai nọ e wariẹ e rai họ kpobi, fikiere a jẹ sai ru ahwo Izrẹl na oware ovo ho. Ọghẹnẹ ọ ta kẹ ahwo Izrẹl vẹre nọ “ẹmẹrera” o ti ro le ahwo Kenan na no re ẹkwotọ na o gbẹ jọ ofofe he, keme o tẹ rrọ ofofe erao ijihẹ i ve ti vihọ. (Ọny 23:29, 30; Izi 7:22) Dede nọ ahwo Kenan na a wo ekwakwa ẹmo ilogbo, wọhọ ekẹkẹ ẹmo nọ etẹ rai i wo egbọdọ, ahwo Izrẹl a hae sai le ai no ghele, rekọ nọ a le rai kpobi no ho na, orọnikọ Jihova họ ọnọ ọ wha riẹ ze he. Fikiere, ma sae ta nọ Jihova họ ọnọ o ru eyaa riẹ gba ha ha. (Jos 17:16-18; Ibr 4:13) Ukpoye, Ebaibol na ọ ta nọ aghẹmeeyo ahwo Izrẹl họ oware nọ u ru nọ a gbẹ sai ro le ahwo na kpobi no ho.—Ik 14:44, 45; Jos 7:1-12.
AKPEGBỌVO 15-21
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | JOSHUA 23-24
“Eme Urere nọ Joshua Ọ Ta kẹ Orẹwho Izrẹl”
it-1 75
Usu
Oware jọ o via nọ orẹwho Izrẹl a ruọ Kenan, Ẹkwotọ Eyaa na no. Ọghẹnẹ nọ ọ rrọ Osu Ehrugbakpọ na ọ rehọ ẹkwotọ na kẹ ahwo Izrẹl no wọhọ epanọ ọ ya kẹ esẹ-esẹ rai. Fikiere orọnikọ a be ruọ ẹkwotọ na wọhọ erara ha. Yọ Jihova o jie uzi kẹ ae nọ a mu usu kugbe ahwo erẹwho egedhọ nọ e rrọ ẹkwotọ na ha. (Ọny 23:31-33; 34:11-16) Izi nọ Ọghẹnẹ o jie kẹ ae ọvo a re koko, orọnikọ erọ erẹwho nọ a bi ti le no na ha. (Ize 18:3, 4; 20:22-24) Ọghẹnẹ ọ vẹvẹ e rai unu inọ a ruọ orọo kugbe ahwo erẹwho na vievie he. Keme nọ a tẹ ruọ orọo kugbe ai, u ti ru nọ a ti ro wo eyae gbe imoni egedhọ, je dhomahọ iruemu egagọ erue rai. Onana u ve ti zihe ruọ agbefẹ kẹ ae a ve ti mu edhọ họ ẹgọ.—Izi 7:2-4; Ọny 34:16; Jos 23:12, 13.
Ẹme Jihova Ọ Rẹ Seba Erugba Ha
19 Ababọ avro, fiki eware nọ ma rọ ẹro ruẹ no, ma rẹ sae ta nọ: “Eware iwoma kpobi nọ ỌNOWO na Ọghẹnẹ rai ọ yeya kẹ owhai na o ru rai gba re, ovo u fi rie abọ kie he; ai kpobi i ru gba re.” (Joshua 23:14) Jihova o bi siwi, thọ, jẹ rẹrote idibo riẹ. Kọ whọ sae fodẹ eyaa riẹ jọ nọ i rugba ha eva oke nọ o fihọ? Whọ sae ruẹ ọvo fodẹ hẹ. O rẹ jọ oware areghẹ re ma fievahọ Ẹme Ọghẹnẹ nọ ọ rẹ seba erugba ha na.
20 Kọ ẹvẹ kpahe obaro? Jihova ọ ta kẹ omai no inọ ibuobu mai a rẹ sai wo ẹruore ọrọ ẹrria otọakpọ nọ a zihe ruọ aparadase owoma. Umutho mai jọ ọvo a wo ẹruore inọ a ti lele Kristi su evaọ obọ odhiwu. Oghẹrẹ ẹruore nọ ma wo kpobi kẹhẹ, ma wo ẹjiroro nọ ma re ro kru ẹgbakiete mai wọhọ Joshua. Ẹdẹ jọ ọ be tha nọ oware nọ ma bi rẹro riẹ na u ti ro te omai obọ. Kẹsena ma vẹ te kareghẹhọ eyaa Jihova kpobi, ma vẹ te ta re inọ: “Ai kpobi i ru gba.”
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Oruvẹ no Obe Joshua Ze
24:2—Kọ ọgẹdhọ ọsẹ Abraham, Tera, ọ jọ? Eva oke ọsosuọ, Tera ọ jọ ọgegagọ Jihova Ọghẹnẹ hẹ. O wọhọ nọ ọ jẹ gọ ẹdhọ ọvẹre nọ a re se Sin, ẹdhọ nọ ọ viodẹ evaọ Ọr. Wọhọ epanọ ahwo Ju a rehọ e riẹ, o sae jọ nọ Tera o je ru emedhọ dede. Dede na, nọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹ Abraham inọ o no Ọr, Tera o lele i rie kpohọ Heran.—Emuhọ 11:31.
AKPEGBỌVO 22-28
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | IBRUOZIẸ 1-3
“Iku Ebaibol Jọ nọ E Ta Kpahe Udu nọ A re Wo”
w04 3/15 31 ¶3
Ehud O Wiri Owhowha Ọwegrẹ nọ O bi Kienyẹ Ae na No
Ehud ọ ru oware nọ ọ ma omaa riẹ na. Rekọ orọnọ fiki areghẹ obọriẹ hẹ, hayo kọ fikinọ ọwegrẹ na o wo ogaga nọ ọ sai ro ru oware ọvo ho ọ sae rọ kparobọ họ. Re Ọghẹnẹ o ru ẹjiroro riẹ gba orọnikọ obọ ohwo-akpọ u re no ze he. Ehud o wo obokparọ na fikinọ Ọghẹnẹ ọ jẹ thae uke keme oware nọ o ru na o rọwokugbe oreva Ọghẹnẹ re o siwi ahwo Riẹ. Ọghẹnẹ họ ọnọ ọ rehọ Ehud mu, yọ “oke kpobi nọ Jihova ọ tẹ rehọ ibruoziẹ mu kẹ [ahwo riẹ], Jihova ọ rẹ jọ kugbe obruoziẹ na.”—Ibruoziẹ 2:18; 3:15.
w04 3/15 30 ¶1-3
Ehud O Wiri Owhowha Ọwegrẹ nọ O bi Kienyẹ Ae na No
Oware ọsosuọ nọ Ehud o ru họ, o ru “ọgbọdọ akọ-ava jọ kẹ omariẹ.” Yọ fikinọ ọgbọdọ na ọ jọ kpẹkpẹe, ọ sai si ei no họ otọ ewu riẹ. O sae jọnọ o ru onana keme ọ riẹ nọ iroiro ighẹ ovie na a sae kiẹ omariẹ sọ ọ wha oware jọ. Ofẹ ẹkpẹlobọ ahwo nọ a kpẹlobọ họ a rẹ mae thọ ọgbọdọ họ re a sai yolo iei vẹrẹ. Rekọ fikinọ Ehud ọ kpẹlobọ, o te si ọgbọdọ riẹ na no họ “ekpokpowọ obọze riẹ evaọ otọ ewu nọ o kuhọ,” oria nọ iroiro ighẹ ovie na a sae kake kiẹ hẹ. A tẹ kẹe uvẹ rueva, fikiere “ọ tẹ rehọ azọhọ na kẹ Ẹglọn ovie Moab.”—Ibruoziẹ 3:16, 17.
A ta kpahe eware nọ e via no vẹre okenọ a jọ ọgwa Ẹglọn ho. Oware nọ Ebaibol na ọ ta ọvo họ: “Nọ Ehud ọ rehọ azọhọ na kẹe no, ọyomariẹ avọ ahwo nọ a wọ eware azọhọ na ze a te muhọ ezihe kpo.” (Ibruoziẹ 3:18) Ehud ọ rehọ azọhọ na kẹ ovie na no, o te lele ahwo nọ a wọ eware azọhọ na zihe te oria jọ thabọ no ighẹ Ẹglọn, ọ tẹ ta kẹ ae nọ a nyavrẹ, kẹsena ọyomariẹ o te zihe. Kọ fikieme o ro zihe? Kọ ọ wha ezae na lele oma re a thọe fiki ariẹse he, manikọ re a wọ eware azọhọ na ọvo? Kọ o ru re a nyavrẹ re ọ sae wo uvẹ ru oware nọ ọ ma omaa riẹ na? Oghẹrẹ kpobi nọ o jọ kẹhẹ, Ehud ọ gbaudu zihe ze re o ru oware nọ ọ ma omaa riẹ na.
“Nọ a te Gilgal no evaọ oria emema nọ a kare na, [Ehud] o te kuomarẹriẹ zihe, ọ tẹ ta nọ: ‘O ovie, a vuẹ omẹ uwou idhere jọ se owhẹ.’” Ebaibol na ọ ta kpahe oghẹrẹ nọ ọ rọ wariẹ ruọ eva ighẹ Ẹglọn ho. Kọ iroiro ighẹ ovie na a hai gbe viẹro ku ei? Kọ a je roro nọ fikinọ ọyọvo ọ rrọ usu na, ọ sai ru olori rai oware ovo ho? Kọ a je roro nọ Ehud o bi vivie ahwo orẹwho riẹ, nọ o rọnọ ọyọvo o zihe ze na? Oghẹrẹ kpobi nọ o jọ kẹhẹ, Ehud ọ yare nọ avọ ovie na ọvo a rẹ jọ etẹe, yọ ere o ginẹ jọ.—Ibruoziẹ 3:19.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Oruvẹ no Obe Ibruoziẹ Ze
2:10-12. O gba omai họ inọ ma re ru uwuhrẹ Ebaibol ẹsikpobi re ‘iruo ọghọ ỌNOWO na e gbẹ thọrọ omai ẹro ho.’ (Olezi 103:2) O gwọlọ nọ esẹgbini rẹ rehọ uzẹme orọ Ẹme Ọghẹnẹ wuhrẹ emọ rai re o nyate ae udu.—Iziewariẹ 6:6-9.
AKPEGBỌVO 29–AKPEGBIVẸ 5
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | IBRUOZIẸ 4-5
“Jihova Ọ Rehọ Eyae Ivẹ Jọ Siwi Ahwo Riẹ”
Jọ Ẹzi Unevaze Ra O Wha Ujiro Se Jihova!
6 Ovie Kenan nọ a re se Jabin o “mukpahe ahwo Izrẹl yoyoma” evaọ ikpe udhe soso. Ozọ u je mu ahwo Izrẹl nọ a jọ iwhre sa-sa re a tubẹ nya lahwe dede. Ahwo Izrẹl a wo emamọ ekwakwa ẹmo nọ a re ro fiẹmo hayo thọ omarai hi, rekọ ewegrẹ rai na a wo ekẹkẹ egba izii (900), nọ i wo ekpọ ayọno.—Ibr. 4:1-3, 13; 5:6-8
Iruo Vẹ Eyae I Wo Evaọ Orugba Ẹjiroro Jihova?
12 Debora, ọruẹaro aye na yọ aye jọ nọ o wo uketha Jihova evaọ okenọ ibruoziẹ i je su orẹwho Izrẹl oke anwae. Ọ tuduhọ Berak nọ ọ jọ obruoziẹ awọ, o te je fiobọhọ nọ ahwo Izrẹl a ro fi ewegrẹ rai nọ i je kpokpo ai kparobọ. Rekọ ọ ruẹaro nọ orọnikọ Berak o ti kpe Sisera olori ogbaẹmo ahwo Kenan na ha. Ukpoye, Jihova o ti “siobọno Sisera rọ kẹ aye.” Ere o ginẹ via, Jael nọ ọ jọ aye orẹwho ofa họ ọnọ o kpe Sisera.—Ibr. 4:4-9, 17-22.
“Wo Udu, Avọ Oma Ukruga”
9 Nọ Joshua o whu no evaọ oware wọhọ ukpe 1450 taure Kristi ọ tẹ te ze, ibruoziẹ i je su Izrẹl. Jabin, ovie Kenan o kienyẹ emọ Izrẹl te ikpe 20, kẹsena Ọghẹnẹ ọ tẹ vuẹ Debora ọruẹaro aye na inọ jọ ọ ta kẹ Berak obruoziẹ na re o lele ovie na fi ẹmo. Berak o te koko ezae idu ikpe (10,000) họ Ugbehru Tabọ re a ti lele oletu ẹmo Jabin nọ a re se Sisera fi ẹmo. Sisera ọ wha egbaẹmo nọ e dhẹ ekẹkẹ-ẹmo egba izii (900) ruọ ukiekpotọ Kishọn. Nọ emọ Izrẹl a nya te ukiekpotọ na, Ọghẹnẹ o te siobọno okposo idudhe, ukiekpotọ na o tẹ vọ avọ ọloho, ekẹkẹ-ẹmo ahwo Kenan e gbẹ jẹ sae dhẹ hẹ. Egbaẹmo Berak a tẹ kparobọ, ‘a tẹ rehọ ọgbọdọ kpe egbaẹmo Sisera kpobi.’ Sisera omariẹ ọ tẹ dhẹ nyai dhere uwou-udhu Jael, Jael o te kpei nọ owezẹ u mu ei vrẹ no. Nwane wọhọ epanọ Debora ọ ruẹaro riẹ kẹ Berak inọ aye o ti wo obokparọ na, aye nọ a re se Jael o gine fi Sisera kparobọ. Fikinọ Debora, Berak, gbe Jael a j’owọ avọ udu, Izrẹl o te “wo ufuoma evaọ udhukpe uvẹ.” (Ibr. 4:1-9, 14-22; 5:20, 21, 31) Idibo Ọghẹnẹ buobu te ezae te eyae a dhesẹ ọkpọ ẹrọwọ gbe udu utioye na no.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Oruvẹ no Obe Ibruoziẹ Ze
5:20—Ẹvẹ isi e rọ họre no obọ odhiwu ze kẹ Berak? Ebaibol na e ta ha sọ onana yọ obufihọ ijẹle, hayo eka jọ nọ e roma via evaọ ihru na nọ ahwo iwareghẹ Sisera a fotọ rai wọhọ okpẹtu, hayo ẹva-ọgba ebọ-isi riẹ nọ i rugba ha. Dede na, u muẹro inọ Ọghẹnẹ ginẹ rehọ oghẹrẹ jọ tha Berak uke.
Ẹme nọ A re Ru Ovavo
Enọ Ahwo nọ A s’Ebe
Eme họ otofa eme Pọl ukọ na nọ ọ ta nọ “jọ eyae na a fibo evaọ ikoko na”?
Pọl o kere se ukoko Ileleikristi nọ o jọ obọ Kọrint nọ: “Wọhọ epanọ o rrọ evaọ ikoko erẹri na kpobi, jọ eyae na a fibo evaọ ikoko na, keme a kẹ rai uvẹ re a ta ẹme he.” (1 Ahwo Kọrint 14:33, 34) Re ma sai wo otoriẹ eme Pọl na ziezi, joma kake ta kpahe eme nọ e wariẹ oria ikere nọ Pọl ọ jọ kẹ ohrẹ nana họ.
Pọl ọ jọ 1 Ahwo Kọrint uzou avọ 14, ta kpahe eware sa-sa nọ i kiekpahe iwuhrẹ ukoko Ileleikristi na. O dhesẹ eware nọ u fo nọ a rẹ ta kpahe evaọ iwuhrẹ itieye na, gbe oghẹrẹ nọ u fo nọ a re ru ai. (1 Ahwo Kọrint 14:1-6, 26-34) Ofariẹ, ọ ta nọ ẹjiroro nọ ma bi ro ru iwuhrẹ ukoko họ, re ma “ruẹse bọ ukoko na ga.”—1 Ahwo Kọrint 14:4, 5, 12, 26.
Isiasa ohrẹ Pọl nọ ọ jọ ta nọ “a fibo” na o romavia evaọ 1 Ahwo Kọrint uzou avọ 14 na. Evaọ isiasa na, itu ahwo sa-sa evaọ ukoko na ọ rehọ e rai ta ẹme kẹ. O make rrọ ere na, ẹjiroro ọvona ọ rọ ta aikpobi na, koyehọ, re “eware kpobi e nya kpatiẹ je lele ọruẹrẹfihotọ.”—1 Ahwo Kọrint 14:40.
Orọ ọsosuọ, Pọl ọ ta nọ: “Otẹrọnọ ahwo jọ a rẹ jẹ erọunu jọ, jọ o jọ imava hayo imasa a te bu gaga, yọ o rẹ jọ unọjọ utọjọ; yọ ohwo jọ ọ rẹ fa otọ eme na hrọ. Rekọ otẹrọnọ ohwo nọ ọ rẹ fa otọ eme na ọ riẹ hẹ, jọ a fibo evaọ ukoko na re a ta ẹme kẹ omobọ rai gbe Ọghẹnẹ.” (1 Ahwo Kọrint 14:27, 28) Orọnikọ onana u dhesẹ nọ ohwo otiọye na ọ rẹ ta ẹme evaọ iwuhrẹ na vievie he he, ukpoye, u dhesẹ nọ evaọ ẹsejọ u fo nọ o re fibo. Ẹjiroro iwuhrẹ na họ re a bọ ohwohwo ga, rekọ ọ tẹ be jẹ ẹrọunu nọ ohwo ọvo o bi wo otoriẹ riẹ hẹ, o te bọ ohwo ọvo ga ha.
Orọ avivẹ, Pọl ọ ta nọ: “Jọ eruẹaro ivẹ hayo esa a ruẹaro, ahwo nọ a kiọkọ a vẹ daoma riẹ otofa rai. Rekọ otẹrọnọ Ọghẹnẹ ọ fere oware jọ via kẹ ohwo jọ epanọ ọ rọ keria etẹe na, jọ ọrọ ọsosuọ nọ ọ ta ẹme na o fibo.” Onana u dhesẹ nọ ọruẹaro ọsosuọ na o re fibo ẹsejọ, orọnikọ ọ rẹ jọ iwuhrẹ na ta ẹme vievie he he. Kẹsena ọnọ Ọghẹnẹ ọ fere oware jọ via kẹ na ọ vẹ ta ẹme kẹ ukoko na, onọ u re ru nọ ahwo nọ a rrọ ewuhrẹ na kpobi a re ro “wo uduotahawọ.”—1 Ahwo Kọrint 14:26, 29-31.
Orọ avesa, eyae Ileleikristi ọvo Pọl ọ ta ẹme na kẹ, ọ ta nọ: “Jọ eyae na a fibo evaọ ikoko na, keme a kẹ rai uvẹ re a ta ẹme he. Ukpoye, jọ a romakpotọ.” (1 Ahwo Kọrint 14:34) Kọ fikieme Pọl o ro jie uzi nana kẹ inievo-emetẹ na? Re eware e riẹ nya ziezi evaọ ukoko na. Ọ ta nọ: “A tẹ gwọlọ riẹ oware jọ, jọ a nọ ezae rai evaọ obọ uwou, keme o rrọ oware omovuọ re aye ọ ta ẹme evaọ ukoko na.”—1 Ahwo Kọrint 14:35.
O sae jọnọ inievo-emetẹ jọ a jẹ hae vro avro hayo sikẹ kpahe ẹme nọ a ta evaọ ukoko na. Ohrẹ Pọl na u fiobọhọ kẹ inievo-emetẹ whaha ekpehre uruemu yena jẹ romakpotọ kẹ ahwo nọ Jihova ọ kẹ udu, maero kọ ezae rai. (1 Ahwo Kọrint 11:3) U te no ere no, nọ inievo-emetẹ na a te fibo, u re dhesẹ nọ a be gwọlọ ọkwa iwuhrẹ evaọ ukoko na ha. Eme nọ Pọl ọ ta nọ o je kere se Timoti, i dhesẹ nọ u fo ho re aye ọ jọ owuhrẹ, ọ ta nọ: “Mẹ kẹ aye uvẹ hẹ re o wuhrẹ hayo re o su ọzae, rekọ ọ rẹ fọ tou.”—1 Timoti 2:12.
Kọ onana u dhesẹ nọ aye nọ ọ rrọ Oleleikristi ọ rẹ ta ẹme vievie he nọ a te bi ru ewuhrẹ? Ijo. Evaọ oke Pọl, oke jọ o jariẹ nọ o wohọ nọ ẹzi ọfuafo na ọ wo eyae nọ e jọ Ileleikristi lẹ hayo ruẹaro evaọ ukoko na. Evaọ oke utioye na, a rọ oware ruru uzou rai ro dhesẹ nọ a be rọ adhẹẹ kẹ udu-esuo nọ Jihova o fihọ na. (1 Ahwo Kọrint 11:5) Ofariẹ, te oke Pọl gbe oke mai nana, a tuduhọ inievo-emetẹ gbe erọ emezae awọ re a ta kpahe ẹruore rai nọ a wo. (Ahwo Hibru 10:23-25) U te no usi uwoma ota nọ a re jo ru onana no, inievo-emetẹ a rẹ ta kpahe ẹruore rai jẹ tuduhọ amọfa awọ evaọ ukoko na ẹkwoma emamọ iyo nọ a rẹ kẹ evaọ iwuhrẹ, gbe ẹme emọ-isukulu hayo idhesẹvia nọ a re ru.
Fikiere, otọ ẹme Pọl nọ ọ ta nọ eyae Ileleikristi “a fibo” na họ, a rẹ gwọlọ ewha-iruo nọ u fo nọ ezae ọvo a re wo evaọ ukoko na ha, yọ a rẹ jọ iwuhrẹ evaọ ukoko na gbe he. A rẹ nọ enọ nọ e rẹ wha avro ze he hayo nọ a re ro rri udu nọ enọ i bi wuhrẹ evaọ ukoko na a wo vo ho. Nọ inievo-emetẹ na a te bi ru ẹkabọ rai evaọ ukoko na, u re ru nọ udhedhẹ o rẹ rọ jọ ukoko na, “eware kpobi [nọ a bi ru evaọ iwuhrẹ ukoko na e vẹ] bọ ahwo ga.”—1 Ahwo Kọrint 14:26, 33.
[Ẹme-oruvẹ]
Evaọ oke mai nana, oriruo nana ọvona inievo-emetẹ nọ i kru ga ziezi evaọ ukoko na a re lele otẹrọnọ oware jọ o wha riẹ ze nọ oniọvo-ọmọtẹ o re ro ru iruo nọ u fo nọ oniọvo-ọmọzae nọ ọ họ-ame no ọvo o re ru evaọ ukoko na, fikinọ oniọvo-ọmọzae nọ ọ họ-ame no ọ riẹ hẹ.—Rri Uwou-Eroro Na, Ahrẹ 15, 2002, ẹwẹ-obe avọ 26.
AKPEGBIVẸ 6-12
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | IBRUOZIẸ 6-7
“Nya Avọ Ogaga nọ O Rrọ Owhẹ Oma Na”
w02 2/15 6-7
Ehri-Izi Ebaibol E Sai Fiobọhọ kẹ Owhẹ
Ohwo jọ nọ o wo omaurokpotọ gaga nọ ọ wọ omariẹ kpehru hu họ, Gidiọn, ọnọ ọ jọ obruoziẹ evaọ Izrẹl oke anwae. Orọnikọ ọ jẹ gwọlọ nọ ọye ọ rẹ jọ osu Izrẹl he. Rekọ okenọ a ta nọ a rẹ rehọ iẹe mu osu, Gidiọn ọ tẹ ta nọ o te ohwo nọ ọ rẹ jọ osu rai hi. Ọ ta nọ: “Unuwou mẹ họ onọ o mae kawo evaọ orua Manasẹ, yọ mẹ họ ọnọ a mai rri nọ o fioka ha evaọ uwou ọsẹ mẹ.”—Ibruoziẹ 6:12-16.
w05 7/15 16 ¶3
“Ọgbọdọ Jihova avọ Ọrọ Gidiọn!”
Ahwo Midian na a rẹriẹ ovao dhe oware imuozọ jọ! Idudhe na a te yo edo jọ, edo ithẹ egba esa (300) nọ a bi kpe, enware egba esa (300) nọ a bi kporo, gbe ezae egba esa (300) nọ i bi bo. A je bo nọ “ọgbọdọ Jihova avọ ọrọ Gidiọn!,” yọ onana u gbe ahwo Midian na unu gaga, ae omarai a te muhọ ebo re. Evaọ udevie ozighi na, a je gbe vuhu ọwegrẹ gbe ọrivẹ rai hi. Ezae egba esa na a te dikihẹ ọvuọ oria rai, Ọghẹnẹ o te ru nọ iwegrẹ na a rọ rehọ ọgbọdọ oborai mu ohwohwo họ ekpe. Ozighi ọ tẹ ruọ evuẹ na soso, onọ u ru nọ a gbe sae jẹ rọ dhẹ vabọ họ. Kẹsena a te le ahwo nọ i kiọkọ je kpe ai kpobi no. Ere ọwọsuọ ọgaga nọ ahwo Midian a je wọso ahwo Izrẹl na u ro kuhọ.—Ibruoziẹ 7:19-25; 8:10-12, 28.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
Oruvẹ no Obe Ibruoziẹ Ze
6:25-27. Gidiọn ọ jowọ avọ areghẹ re ọye ọvo gbẹ rehọ obọ zizie ofu iwegrẹ riẹ hẹ. Nọ ma tẹ be ta usiuwoma, ma rẹ yọrọ oma kpahe oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ ta ẹme re ma se eva ba erudha ahwo.
AKPEGBIVẸ 13-19
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | IBRUOZIẸ 8-9
“Omaurokpotọ U Woma Vi Omorro”
w00 8/15 25 ¶3
Oghẹrẹ Vẹ Whọ Nwai ro Ku Ẹwhọ Họ?
Nọ Gidiọn o je lele ahwo Midian fi ẹmo, o te bo se ahwo orua Ifremu re a fiobọhọ kẹe. Rekọ nọ ẹmo na o kuhọ no, ahwo orua Ifremu na a te je lele Gidiọn whọ inọ ọ kaki se ai nọ ẹmo na o muhọ họ. Ebaibol na ọ ta nọ “a te je doku ei gaga.” Rekọ Gidiọn ọ tẹ kpahe kẹ ae nọ: “Eme me ru nọ a sae rọ wawo onọ wha ru? Kọ isogẹ nọ Ifremu o si i gbe bu vi ibi-ire nọ Abi-iza ọ kọrọ evaọ ezi nọ a rẹ kọrọ ibi-ire? Whai Ọghẹnẹ ọ rehọ ikpahwo-esuo Midian, Orẹb avọ Ziyẹb họ obọ, kọ eme me ru nọ a sae rọ wawo onọ wha ru?” (Ibruoziẹ 8:1-3) Oghẹrẹ nọ Gidiọn ọ rọ romakpotọ ta ẹme kẹ ae na, u ru nọ erua na a gbe ro fi ẹmo ho. O sae jọnọ ahwo orua Ifremu na a wo omorro gaga, oyejabọ nọ a je ro lele ei whọ na. Ghele na, oyena o whaha Gidiọn udhedhẹ nọ o re ru kugbe ai hi. Kọ ma sai ru epọvo na re?
Oware nọ Omaurokpotọ U Gbe ro Wuzou
15 Gidiọn yọ ohwo jọ nọ o dhesẹ omaurokpotọ nọ u fo aruorokele. Okenọ ukọ-odhiwu Jihova ọ kake romavia kẹe, ọ ta nọ uviuwou nọ o mae yẹlẹ hayo kawo o noze yọ ọyomariẹ o te ahwo ho. (Ibr. 6:15) Nọ ọ jẹ iruo nọ Jihova ọ kẹ riẹ rehọ no, Gidiọn ọ gba riẹ mu nọ o re wo otoriẹ oware nọ onana o te gwọlọ mi ei, ọ rẹroso Jihova kẹ ọkpọvio. (Ibr. 6:36-40) Gidiọn o wo udu. Ghele na, o ru eware avọ omoyọrọ gbe areghẹ. (Ibr. 6:11, 27) Ọ jẹ rọ uvẹ iruo riẹ na dhogbo epanọ o re ro wo okpodẹ hẹ. Ukpoye, o zihe kpohọ oria ọsosuọ riẹ nọ ọ nwani ru iruo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ na re no.—Ibr. 8:22, 23, 29.
Nya Evaọ Idhere Jihova
9 Ma tẹ gwọlọ jọ egbẹnyusu Ọghẹnẹ, ma re wo ‘udu omaurokpotọ.’ (1 Pita 3:8; Ol. 138:6) A jọ Ibruoziẹ uzou avọ 9 dhesẹ epanọ omaurokpotọ u wuzou te. Jotam ọmọ Gidiọn ọ ta nọ: “Ẹdẹjọ ire e [tẹ] nya re a rọ ovie mu kẹ oma rai.” A tẹ rehọ ure olivi, ure fig, gbe ure vaene ze re a jọ udevie rai salọ ovie. Ire esa nana i dikihẹ kẹ uvi ahwo enọ e gwọlọ su ibe emọ Izrẹl rai hi. Rekọ ure-inwe nọ u wo iruo ọvo viọ erae nọ a rẹ rehọ iẹe koko họ ha na o te dikihẹ kẹ esuo Abimẹlẹk, ohwo omorro gbe ojihẹ nọ ọ gwọlọ kienyẹ amọfa. Dede nọ o “su ahwo Izrẹl ikpe esa,” o whu uwhu idudhe. (Ibr. 9:22) O rrọ ziezi re ohwo o wo ‘udu omaurokpotọ.’
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
it-1 753 ¶1
Ẹfọd, I
Dede nọ emamọ ẹjiroro Gidiọn o ro ru ẹfọd na re o jọ ekareghẹhọ rọkẹ oghẹrẹ nọ Jihova ọ rọ kẹ Izrẹl obokparọ re o jẹ wha orro se Ọghẹnẹ, ẹfọd na “o jọ agbefẹ kẹ Gidiọn avọ ahwo uwou riẹ,” keme ahwo Izrẹl na a jẹ gọ ẹfọd na wọhọ ẹdhọ. (Ibr 8:27) Rekọ Ebaibol na ọ ta ha inọ Gidiọn omariẹ ọ jẹ gọe re; ukpoye, Pọl ukọ na ọ fodẹ odẹ Gidiọn evaọ usu “isẹri buobu nọ e wọhọ ẹgho” nọ e gọ Jihova te urere taure oke Ileleikristi u te ti te na.—Hib 11:32; 12:1.
AKPEGBIVẸ 20-26
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | IBRUOZIẸ 10-12
“Jẹfta O Wo Emamọ Usu Kugbe Ọghẹnẹ”
Ẹrọwọ Ọ rẹ Wha Ọjẹrehọ Ọghẹnẹ Ze
9 Ẹsejọhọ oriruo Josẹf u fiobọhọ kẹ Jẹfta re. O sae jọnọ o wuhrẹ kpahe oghẹrẹ nọ Josẹf ọ rọ re ohrọ inievo riẹ dede nọ a mukpahe iẹe. (Emuhọ 37:4; 45:4, 5) O sae jọnọ oriruo nana nọ Jẹfta o roro kpahe u fiobọhọ kẹe ru oware nọ o were Jihova. Oware nọ inievo Jẹfta a ru rie na o ginẹ dae gaga. Rekọ odẹ Jihova gbe idibo riẹ nọ Jẹfta ọ rẹ họre kẹ o mae jariẹ oja. (Ibruoziẹ 11:9) Ọ gba riẹ mu nọ o re kru ẹrọwọ riẹ. Iroro nana nọ Jẹfta ọ jẹ na u ru nọ Jihova ọ rọ ghale iẹe avọ orẹwho Izrẹl soso.—Ahwo Hibru 11:32, 33.
it-2 27 ¶2
Jẹfta
Jẹfta nọ ọ jọ osu ahwo Izrẹl na yọ ọzae udu. Nọ ovie Ammọn ọ wọ ohọre ziọ ẹkwotọ Izrẹl, Jẹfta ọ raha oke he, o te vi uwou se ovie na inọ ẹme ọ be gwọlọ na. Ovie na o te vi uwou zihe ze nọ, fikinọ ahwo Izrẹl a rehọ ẹkwotọ Ammọn ọ rọ wọ ohọre ze na. (Ibr 11:12, 13) Eme nọ Jẹfta ọ ta i dhesẹ nọ orọnikọ ọgbaẹmo nọ ọ riẹ oware ovo ho ọ rrọ họ, rekọ ọ riẹ kpahe iku-anwae ziezi, maero oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ o ro yerikugbe ahwo riẹ. Jẹfta ọ ta nọ ọrue ahwo Ammọn na a be ta na, keme (1) okenọ ahwo Izrẹl a je no Ijipti ze a kpokpo Ammọn, Moab, hayo Edọm ho (Ibr 11:14-18; Izi 2:9, 19, 37; 2Ir 20:10, 11); (2) Ammọn ọ jẹ rria otọ nọ a be ta ẹme riẹ na ha evaọ okenọ ahwo Izrẹl a ro fi ẹkwotọ na kparobọ, keme ahwo Amọ nọ a jẹ rria Kenan a jọ ẹkwotọ na, yọ Ọghẹnẹ họ ọnọ ọ rehọ ovie rai, Saehọn, gbe ẹkwotọ na họ obọ ahwo Izrẹl; (3) anwọ ikpe egba esa (300) nọ ahwo Izrẹl a be rọ rria ẹkwotọ na, ahwo Ammọn a ri rowo ẹkwotọ na ha; kọ fikieme a be rọ ta nọ ẹkwotọ na ọ rai enẹna?—Ibr 11:19-27.
it-2 27 ¶3
Jẹfta
Jẹfta o dhesẹ nọ o wo otoriẹ ẹme nọ ọ rrọ otọ na dẹẹ, keme ẹme na o kiekpahe egagọ. Ọ ta nọ Jihova Ọghẹnẹ họ ọnọ ọ kẹ Izrẹl ẹkwotọ na, fikiere a ti siobọno otọ na kẹ ahwo nọ a be gọ edhọ họ, makọ ofẹnẹ riẹ dede. O se Kimọsh ọghẹnẹ ahwo Ammọn. Ahwo jọ ta nọ ẹme nọ ọ ta na ọ gba ha. Rekọ, dede nọ Milkọm họ ọghẹnẹ ahwo Ammọn, Kimọsh ọ tẹ rrọ ọghẹnẹ ahwo Moab, erẹwho nana nọ e kẹle oma gaga na a jẹ gọ eghẹnẹ buobu. Makọ Solomọn dede o ru nọ a jẹ rọ gọ Kimọsh evaọ Izrẹl fiki eyae erẹwho efa nọ o wo. (Ibr 11:24; 1Iv 11:1, 7, 8, 33; 2Iv 23:13) U te no ere no, egba-uwuhrẹ jọ a ta nọ, o sae jọnọ otofa “Kimọsh” họ “Ọnọ ọ rẹ raha, Ọnọ o re fi kparobọ.” (Rri Gesenius’s Hebrew and Chaldee Lexicon, translated by S. Tregelles, 1901, ẹwẹ 401.) O sae jọnọ Jẹfta ọ ta kpahe ọghẹnẹ nana fikinọ ahwo Ammọn a rẹ rọ orro kẹ Kimọsh inọ ọye họ ‘ọnọ ọ rẹ raha’ hayo fi amọfa ‘kparobọ’ kẹ ae, ọ vẹ kẹ ae ẹkwotọ.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
it-2 26
Jẹfta
Jẹfta Yọ Ọmọ nọ A rọ Ọfariẹ-Ogbe Yẹ Hẹ. Oni Jẹfta ọ jọ “ogberẹ,” rekọ oyena u dhesẹ nọ ọfariẹ-ogbe a ro yẹ Jẹfta ha. Oni riẹ ọ jọ ogberẹ vẹre taure Giliad ọ tẹ te rehọ iẹe wọhọ aye avivẹ, nwane wọhọ epanọ Rehab ọ jọ ogberẹ vẹre taure Salmọn ọ tẹ te rehọ iẹe na. (Ibr 11:1; Jos 2:1; Mt 1:5) Eware jọ nọ e via i dhesẹ nọ Jẹfta yọ ọmọ nọ a rọ ọfariẹ-ogbe yẹ hẹ. Wọhọ oriruo, emesẹ riẹ, koyehọ, emọ nọ aye ọsosuọ Giliad o yẹ a le Jẹfta no uwou re o gbe lele ai ghale ukuoriọ ọsẹ rai hi. (Ibr 11:2) U te no ere no, Jẹfta o zihe ruọ osu ahwo Giliad uwhremu na (yọ o wọhọ nọ emesẹ Jẹfta a mae viodẹ evaọ ẹwho na). (Ibr 11:11) Ofariẹ, ọ jẹ hai dhe idhe kẹ Ọghẹnẹ evaọ uwou-udhu na. (Ibr 11:30, 31) Jẹfta ọ hae sai ru eware nana ọvuọvo ho o hae jọnọ ọfariẹ-ogbe a ro yẹi, keme Uzi na o ta vevẹ nọ: “Ọmọ nọ a rọ ọfariẹ-ogbe yẹ ọ rẹ nyaziọ ukoko Jihova ha. Makọ rite oge avọ ikpe, ohwo uyẹ riẹ ọvuọvo ọ rẹ nyaziọ ukoko Jihova ha.”—Izi 23:2.
AKPEGBIVẸ 27–ỌVO 2
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | IBRUOZIẸ 13-14
“Oware nọ Esẹgbini A rẹ Sai Wuhrẹ Mi Manoa avọ Aye Riẹ”
Esẹgbini Wha Wuhrẹ Emọ Rai No Emaha Ze
Roro kpahe ohwo orua Dan jọ nọ a re se Manoa nọ ọ jẹ rria Zora evaọ orẹwho Izrẹl oke anwae. Ukọ-odhiwu ọ vuẹ aye Manoa nọ ọ rrọ ọga inọ o ti yẹ ọmọzae. (Ibr. 13:2, 3) Avro ọ riẹ hẹ, eyaa yena i ru eva were Manoa avọ aye riẹ nọ a wo ẹrọwọ na gaga. Dede na, a jẹ ruawa kpahe oware jọ. Fikiere Manoa ọ tẹ lẹ nọ: “O, ỌNOWO, ivie mẹ lẹ owhẹ, jọ ohwo ra nọ who vi bru omai ze na, ọ wariẹ zihe ze re o wuhrẹ omai epanọ ma re ti ru ọmọ nọ a bi ti yẹ na.” (Ibr. 13:8) Manoa avọ aye riẹ a jẹ ruawa kpahe oghẹrẹ nọ a te yọrọ ọmọ na. Avro ọ riẹ hẹ, a rọ izi Ọghẹnẹ wuhrẹ Samsin ọmọzae rai, yọ imuẹro i dhesẹ nọ a ginẹ yọrọ ọmọ na fihọ edhere Ọghẹnẹ. Ebaibol ọ ta nọ: “Ẹzi ỌNOWO o te je mu” Samsin. Onana u ru nọ Samsin o ro ru eware igbunu buobu evaọ okenọ ọ jọ oguẹdhọ evaọ Izrẹl.—Ibr. 13:25; 14:5, 6; 15:14, 15.
w05 3/15 25-26
Jihova Ọ kẹ Samsin Ẹgba Fi Kparobọ!
Nọ Samsin ọ be rro na, “yọ Jihova ọ be ghale iẹe.” (Ibruoziẹ 13:24) Ẹdẹjọ Samsin ọ tẹ nyabru ọsẹgboni riẹ, ọ tẹ ta nọ: “Mẹ jọ Timnah ruẹ ọmọtẹ Filistia jọ nọ ọ dhẹ ruọ omẹ oma, yọ mẹ gwọlọ nọ wha rehọ iẹe kẹ omẹ re ọ jọ aye mẹ.” (Ibruoziẹ 14:2) U gbe ọsẹgboni riẹ unu gaga! Ukpenọ o re siwi ahwo Izrẹl no obọ ewegrẹ rai, kọ aye ọmọzae rai ọ gwọlọ nọ ọ rẹ rehọ evaọ udevie rai. Ọghẹnẹ o jie uzi kẹ ahwo Izrẹl nọ a jọ udevie ahwo erẹwho egedhọ na wo aye vievie he. (Ọnyano 34:11-16) Fikiere ọsẹgboni riẹ a tẹ ta kẹe nọ: “Kọ whọ gbẹ sae jọ udevie imoni ra gbe ahwo mai kpobi gwọlọ aye? Kọ o gbahọ nọ whọ rẹ jọ udevie ahwo Filistia nọ a yawo ho na rehọ aye?” Ghele na, Samsin o te gbe bi sikẹ nọ: “Wha rehọ iẹe kẹ omẹ, keme ọye o kiehọ omẹ oma.”—Ibruoziẹ 14:3.
Eware Aghae nọ Whọ Kiẹ Via
w05 3/15 26 ¶1
Jihova Ọ kẹ Samsin Ẹgba Fi Kparobọ!
Kọ oghẹrẹ vẹ ọmọtẹ Filistia nana o ro “kiehọ” kẹ Samsin? Obe na McClintock and Strong’s Cyclopedia o ta nọ, “orọnikọ fiki erru nọ o wo ho, rekọ o kiehọ kẹe fiki ẹjiroro jọ hayo oware nọ o ti ru.” Didi oware o ti ru? Ibruoziẹ 14:4 o ta nọ Samsin ọ “jẹ gwọlọ uvẹ nọ ọ rẹ rọ họre ahwo Filistia.” Fikioye Samsin ọ rọ ta nọ ọmọtẹ na ọ were riẹ na. Nọ Samsin o te ohwo no, “ẹzi Jihova o te mu ei họ ero ruiruo.” (Ibruoziẹ 13:25) Fikiere ẹzi Jihova ọ jẹ wọ Samsin ta kẹ ọsẹgboni riẹ nọ a rehọ ọmọtẹ na kẹe na, yọ evaọ etoke nọ ọ rọ jọ obruoziẹ evaọ Izrẹl na soso ẹzi Jihova o je fiobọhọ kẹe re. Kọ uvẹ nọ Samsin ọ jẹ gwọlọ re ọ sae họre ahwo Filistia na u te rie obọ? Joma kake ta kpahe epanọ Jihova ọ rọ kẹe imuẹro inọ ọ te thae uke.