1-3. (a) Fikieme ozọ u je ro mu Ẹsta nọ ọ jẹ nya bru ọzae riẹ? (b) Enọ vẹ ma te k’uyo rai kpahe Ẹsta?

ẸSTA ọ be te ro eva ọgwa ovie na evaọ Shushan, yọ udu u bi bru ei gaga. Oware nọ o bi ti ru na o rrọ bẹbẹ. Who te te ighẹ ovie nọ o rrọ Shushan na, ozọ u re mu owhẹ. A bọ ighẹ na kẹle Ugbehru Zagros nọ igrigri i re kie ku ehru riẹ, yọ whọ tẹ rọ uwou ovie na whọ rẹ kpare aro ruẹ ame nọ ọ rrọ ethẹ Choaspes. A ma iruẹ nọ i wo ibekpe, ikpohrokpo, gbe ahwo nọ a be sa erao fihọ igbẹhẹ uwou na, yọ a rọ ekọlọ sa-sa whẹ erru họ ae wowoma. Oria nọ a bọ uwou ovie na fihọ gbe oghẹrẹ nọ a bọ riẹ o rẹ nwani dhesẹ k’owhẹ nọ ovie nọ Ẹsta ọ be nyae ruẹ na okolo ohwo ho, ọnọ o se omariẹ “ovie ologbo na.” Ovie nana họ ọzae Ẹsta.

² Ọzae Ẹsta? Ọmọtẹ Ju ọvo nọ o re rẹro nọ o ti wo ọzae kerọ Ahasuerọs ọ rrọ họ.a Ovie na ọ be rọ aro kele idibo Ọghẹnẹ oke anwae he, wọhọ Abraham nọ ọ gaviezọ kẹ Sera aye riẹ evaọ okenọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹe nọ o ru ere. (Emu. 21:12) Ovie nana ọ riẹ oware ovo kpahe Jihova Ọghẹnẹ nọ Ẹsta ọ be gọ họ, yọ ọ riẹ izi Jihova ha. Izi ahwo Pasia ọ riẹ, yọ uzi Pasia jọ o ta nọ oware nọ Ẹsta ọ gwọlọ ru na o thọ. Eme Ẹsta ọ gwọlọ ru? Ẹsta ọ gwọlọ nyae ruẹ ovie na dede nọ ovie na o zizie i rie he. Uzi Pasia o ta nọ ohwo kpobi nọ ọ nya bru ovie na ababọ ovie na nọ o zizie i rie, a re kpei no. Nọ Ẹsta ọ be kẹle ọgwa obeva nọ ovie na ọ sae jọ ruẹ e rie na, ẹsejọhọ o jariẹ oma nọ uwhu riẹ o kẹle no.—Se Ẹsta 4:11; 5:1.

³ Fikieme ọ rọ gbaudu ru oware nọ o rẹ sai si uwhu kpei? Kọ eme ma rẹ sai wuhrẹ no oriruo aye nana nọ o wo ẹrọwọ na ze? Re ma tẹ te k’uyo enọ nana, joma ta kpahe oghẹrẹ nọ Ẹsta o ro zihe ruọ aye-ovie evaọ Pasia.

Uzuazọ nọ Ẹsta O Yeri no Emaha Ze

4. Eme ma riẹ kpahe Ẹsta evaọ oke nọ ọ jọ ọmaha, kọ fikieme ọ jẹ rọ rria kugbe Mọdekae?

⁴ Ọsẹgboni Ẹsta a whu no. Ebaibol na ọ ta ẹme kpahe ae he, rekọ o ta nọ odẹ nọ ọsẹgboni Ẹsta a mu kẹe họ Hadasa. Otofa odẹ riẹ evaọ Hibru họ “ure matol,” ure nọ o rẹ mọ idodo efuafo nọ i wo erru gaga. Nọ ọsẹgboni Ẹsta a whu no, omoni ọsẹ riẹ jọ nọ a re se Mọdekae ọ tẹ yọrọ iẹe. Mọdekae yọ ọmọ-oniọvo ọsẹ riẹ, rekọ ọ kpako vi Ẹsta thethabọ. Ọ rehọ Ẹsta kpohọ obọ uwou riẹ, ọ tẹ yọrọ iẹe wọhọ ọmọ obọ riẹ.—Ẹsta 2:5-7, 15.

5, 6. (a) Oghẹrẹ vẹ Mọdekae ọ rọ yọrọ Ẹsta no emaha ze? (b) Oghẹrẹ uzuazọ vẹ Mọdekae avọ Ẹsta a je yeri evaọ Shushan?

⁵ Mọdekae avọ Ẹsta a jọ igbo evaọ obọ Pasia, yọ ẹsejọhọ a mukpahe ae fikinọ a jẹ gọ Jihova je koko izi riẹ. Rekọ u muẹro nọ Ẹsta o si kẹle Mọdekae gaga fikinọ Mọdekae o je wuhrẹ iẹe kpahe Jihova, Ọghẹnẹ oyoyou nọ ọ be hai siwi idibo riẹ no ebẹbẹ anwẹdẹ, ọnọ o ti gbe siwi ai evaọ obaro. (Izerẹ 26:44, 45) Ababọ avro, nọ oke o be nyaharo na yọ usu Ẹsta avọ Mọdekae o be kpekpe ga.

⁶ U muẹro nọ Mọdekae o je ru iruo evaọ ighẹ ovie nọ ọ jọ Shushan keme ọ jẹ hae keria unuighẹ ovie na kugbe idibo ovie na efa. (Ẹsta 2:19, 21; 3:3) Ebaibol na ọ ta kpahe uzuazọ nọ Ẹsta o yeri no emaha ze he, rekọ u muẹro nọ ọ jẹ rẹrote uwou Mọdekae ziezi. Yọ o wọhọ nọ a jẹ rria oria nọ ahwo nọ i fe tere he a jọ evaọ ẹwho na. Ẹsejọhọ Ẹsta ọ jẹ hai kpohọ eki Shushan, oria nọ ahwo nọ a re ru igoru, isiliva gbe ehreki efa a rẹ jọ zẹ eware rai. Ẹsta o roro ẹdẹvo ho nọ ọ te sae ruẹ ugho dẹ eware yena ẹdẹjọ; ọ riẹ hẹ inọ o ti zihe ruọ ọdafe ẹdẹjọ.

“Ọ jọ Yoyou Avọ Eru”

7. Fikieme ovie na ọ rọ se Vashti, kọ eme ọ via nọ a siẹe kpo no?

⁷ Ẹdẹjọ oware jọ o via evaọ uwou ovie na nọ ohwo kpobi evaọ ẹwho na ọ jẹ ta ẹme kpahe. Evaọ ẹdẹ yena, Ahasuerọs o je ru ehaa ilogbo kẹ ikpahwo gbe eba riẹ kpobi, yọ emu gbe idi e dafia. Ovie na o te vi ahwo nyai se Vashti, aye riẹ nọ o wo erru gaga na, ọnọ o je ru ẹkẹ ehaa riẹ kugbe eyae na. Rekọ Vashti ọ rọwo nya ha. Onana u kpomovuọ họ ovie na oma, eva e tẹ dhae gaga, fikiere o te se ekohrẹ riẹ re a vuẹe oware nọ o re ru Vashti. Eme ovie na o ru? Ọ tẹ siọ Vashti. Idibo ovie na a te mu emetẹ kọkọ nọ i wo erru họ ẹgwọlọ evaọ ẹwho na, enọ ovie na ọ te jọ udevie rai salọ aye ọfa.—Ẹsta 1:1–2:4.

8. (a) Fikieme Mọdekae ọ sae rọ ruawa kpahe Ẹsta nọ ọ jẹ rro ze? (b) Ẹvẹ who roro nọ ma rẹ sai ro fi ohrẹ nọ Ebaibol ọ kẹ kpahe erru na họ iruo? (Rri Itẹ 31:30 re.)

⁸ Dai roro epanọ eva e jẹ were Mọdekae te nọ ọ jẹ ruẹ Ẹsta nọ ọ be rro ze avọ erru na, yọ ẹsejọhọ ọ jẹ ruawa kpahe oghẹrẹ uzuazọ nọ Ẹsta o ti yeri. Ebaibol na ọ ta nọ: “Ọmọtẹ na ọ jọ yoyou avọ eru.” (Ẹsta 2:7) Ebaibol na o ru omai riẹ inọ u re woma re ohwo nọ o wo erru o wo areghẹ gbe omaurokpotọ. O gbẹ rrọ ere he, erru na o re ru ohwo na wo omorro gbe iruemu iyoma efa. (Se Itẹ 11:22.) Kọ who ri vuhu onana mu? Kọ erru nọ Ẹsta o wo na u ti ru ei wo emamọ uruemu manikọ u ti ru ei wọ oma kpehru? Joma ruẹ.

9. (a) Eme ọ via nọ idibo ovie na a ruẹ Ẹsta, kọ ẹvẹ ma sae rọ ta nọ o jọ bẹbẹ kẹ Mọdekae avọ Ẹsta re a hẹriẹ no ohwohwo? (b) Fikieme Mọdekae ọ rọ kuvẹ re Ẹsta ọ rọo ohwo nọ ọ be gọ Ọghẹnẹ hẹ? (Rri ẹkpẹti na re.)

⁹ Nọ idibo ovie na a jẹ gwọlọ emetẹ na, a muẹrohọ Ẹsta. A tẹ rehọ iẹe no uwou Mọdekae kpohọ obọ uwou ovie na. (Ẹsta 2:8) Ababọ avro, o jọ bẹbẹ kẹ aimava na re a hẹriẹ no ohwohwo keme a jọ wọhọ ọsẹ gbe ọmọ. Mọdekae ọ hae gwọlọ vievie he re ọmọ nana nọ ọ yọrọ na ọ rọo ọzae nọ ọ be gọ Jihova ha, makọ ovie, rekọ u wo oware ovo nọ ọ rẹ sai ru obọnana ha.b Dai roro epanọ Ẹsta ọ jẹ romatotọ gaviezọ kẹ ohrẹ nọ Mọdekae ọ jẹ kẹe taure a tẹ te rehọ iẹe vrẹ. Nọ a be rehọ iẹe vrẹ kpobọ Shushan na yọ o bi roro kpahe eware buobu. Oghẹrẹ uzuazọ vẹ o ti yeri evaọ obei?

Ọ “Were Ahwo Kpobi nọ A Rue Riẹ”

10, 11. (a) Oghẹrẹ vẹ uwou ovie na o hai ro nwene uruemu Ẹsta? (b) Ẹvẹ Mọdekae o ro dhesẹ nọ ọ gwọlọ riẹ oware nọ o be via kẹ Ẹsta?

¹⁰ Obonọ a rehọ Ẹsta kpohọ na o lẹliẹ uzuazọ riẹ nwene riẹriẹriẹ. Ọ jọ usu “emetẹ” nọ a rehọ no eria sa-sa ze evaọ orẹwho Pasia. Yọ ababọ avro, iruẹru rai, ẹvẹrẹ gbe uruemu rai i wo ohẹriẹ no ohwohwo. A rehọ Hegae mu re ọ rẹrote emetẹ na kpobi, re a hae rehọ idẹ nọ i re gbo ore awere ro wholo ai evaọ ẹgbukpe soso. (Ẹsta 2:8, 12) Ẹsejọhọ oghẹrẹ uzuazọ nana o jẹ lẹliẹ emetẹ na roro kpahe erru rai ọvo, yọ u je ru ai hrowo oma je fu uke. Kọ Ẹsta omariẹ?

¹¹ Ohwo nọ ọ jẹ ruawa kpahe iẹe te Mọdekae ọ rrọ họ. Ebaibol na ọ ta nọ kẹdẹ kẹdẹ ọ jẹ hae daoma nya kẹle uwou eyae na re ọ riẹ epanọ Ẹsta ọ rrọ. (Ẹsta 2:11) Eva e jẹ hae were Mọdekae gaga nọ ohwo jọ, ẹsejọhọ odibo ovie na jọ ọ tẹ vuẹe kpahe epanọ Ẹsta ọ be riẹ ru te. Fikieme?

12, 13. (a) Ẹvẹ ahwo nọ Ẹsta ọ jẹ rria kugbe a rri rie? (b) Fikieme ma sae rọ ta nọ eva e jẹ were Mọdekae kpahe Ẹsta?

¹² Ẹsta ọ were Hegae te epanọ o ro fi ei họ oria nọ o mai woma evaọ uwou eyae na, ọ tẹ jẹ kẹe idibo emetẹ ihrẹ nọ e jẹ rẹro tei ziezi. Ebaibol na ọ ta nọ: “Ẹsta ọ tẹ were ahwo kpobi nọ a rue riẹ.” (Ẹsta 2:9, 15) Kọ fiki erru nọ Ẹsta o wo ọ rọ were ahwo kpobi na? Ijo, orọnikọ fiki erru na ọvo ho.

¹³ Wọhọ oriruo, Ebaibol na ọ ta nọ: “Ẹsta oti dhesẹ ahwo riẹ hayo ahwo uyẹ riẹ via ha, keme Mọdekae ọ ghrẹ riẹ nọ o dhesẹ ae he.” (Ẹsta 2:10) Mọdekae ọ vẹvẹ Ẹsta unu nọ ọ vuẹ ahwo nọ ọye ohwo Ju hu keme ọ riẹ nọ ahwo Pasia a mukpahe ahwo Ju gaga. Fikiere eva e were riẹ gaga nọ Ẹsta o gbe bi yoẹme kẹe, o te je wo areghẹ dede nọ ọ gbẹ rrọ kugbei hi.

14. Ẹvẹ izoge a sae rọ rehọ aro kele oriruo Ẹsta nẹnẹ?

¹⁴ Epọvo na, izoge nẹnẹ a rẹ sai ru eva were esẹgbini rai hayo ahwo nọ a yọrọ e rai. O tẹ make rọnọ a rrọ kugbe esẹgbini rai hi, u fo nọ a rẹ whaha iruemu iyoma nọ ahwo a bi ru, a vẹ ruabọhọ uruemu ezi. Nọ a te bi ru ere, eva e te were Ọsẹ obọ odhiwu rai, wọhọ epanọ Ẹsta o ru eva were iẹe na.—Se Itẹ 27:11.

15, 16. (a) Fikieme ovie na ọ rọ salọ Ẹsta re ọ jọ aye riẹ? (b) Fikieme ma sae rọ ta nọ uzuazọ okpokpọ nọ Ẹsta o muhọ eyeri na o jọ bẹbẹ kẹe?

¹⁵ Nọ okenọ a rẹ rọ rehọ Ẹsta se ovie na u te, a tẹ kẹe uvẹ re ọ salọ oware kpobi nọ ọ gwọlọ, ẹsejọhọ eware nọ i re ru ei wo erru ga. Rekọ Ẹsta ọ romakpotọ, ọ rehọ vrẹ eware nọ Hegae ọ fodẹ kẹe he. (Ẹsta 2:15) Ẹsejọhọ o vuhumu nọ omaurokpotọ o te mae were ovie na, orọnikọ erru nọ o wo ho. Kọ ere o ginẹ jọ?

¹⁶ Ebaibol na ọ ta nọ: “Ovie na o you Ẹsta vi eyae na kpobi, ọ tẹ dhẹ ruọ ẹe oma, ọ jẹ were iẹe vi emetẹ nọ e riẹ ezae he kpobi, fikiere ọ tẹ rehọ etu-uvie na ro tu yei, ọ jẹ rehọ iẹe mu ovie aye eva oria Vashiti.” (Ẹsta 2:17) Ababọ avro, o jọ bẹbẹ kẹ ọmọtẹ Ju nana nọ o wo omaurokpotọ na re oghẹrẹ uzuazọ nana o reriae oma, keme obọnana o zihe ruọ aye ovie no, ọnọ ọ mae jọ akpọ na kpobi wo ẹgba evaọ oke yena. Kọ ọkwa ọkpokpọ riẹ na o jẹ lẹliẹe fu uke? O ru ere vievie he.

17. (a) Oghẹrẹ vẹ Ẹsta o ro yoẹme kẹ Mọdekae? (b) Fikieme u ro fo nọ ma rẹ rọ aro kele oriruo Ẹsta nẹnẹ?

¹⁷ Ẹsta o gbe je yoẹme kẹ Mọdekae, ọnọ ọ yọrọ e riẹ no emaha ze na. Ọ ta kẹ ohwo ọvuọvo nọ ọye ohwo Ju hu. U te no ere no, okenọ Mọdekae ọ riẹ nọ ahwo jọ a gwọlọ kpe ovie na no, ọ tẹ ta kẹ Ẹsta nọ jọ ọ nyae vuẹ ovie na. Ẹsta o ru epanọ ọ ta kẹe, kẹsena ovie na ọ tẹ ta nọ jọ a kpe ahwo na no. (Ẹsta 2:20-23) Omaurokpotọ gbe ẹmeoyo nọ o wo na u dhesẹ nọ o fievahọ Ọghẹnẹ. Akpọ nọ ma be rria nẹnẹ ọ vọ avọ ahwo nọ a bi yoẹme he gbe ahwo nọ a bi dhesẹ ekpehre uruemu. Rekọ ohwo kpobi nọ o wo ẹrọwọ o re yoẹme wọhọ epanọ Ẹsta o ru na.

A Dawo Ẹrọwọ Ẹsta

18. (a) Fikieme Mọdekae o gbe ro guzou kpotọ kẹ Heman he? (Rri oruvẹ-obotọ na re.) (b) Ẹvẹ ezae gbe eyae nọ e be gọ Ọghẹnẹ nẹnẹ a be rọ rehọ aro kele Mọdekae?

¹⁸ A rehọ ọzae jọ nọ a re se Heman mu ọkwa ologbo evaọ uvie Ahasuerọs. Ovie na ọ rehọ e riẹ mu ọnọ o wuzou emọ-ivie na kpobi, ọ tẹ rehọ ere zihe ruọ ọkohrẹ ovie na gbe ohwo avivẹ evaọ uvie na soso. Ovie na o tube juzi nọ jọ ohwo kpobi nọ ọ ruẹ Heman o guzou kpotọ kẹe. (Ẹsta 3:1-4) Rekọ Mọdekae ọ rọwo koko uzi yena ha. Ọ gwọlọ koko izi ovie na rekọ o re koko uzi nọ o wọso orọ Ọghẹnẹ hẹ. Whaọ, Heman yọ ohwo Agag. Onana u dhesẹ nọ o no uyẹ Agag ze, ovie Amalẹk nọ Samuẹle o kpe evaọ oke nọ u kpemu. (1 Sam. 15:33) Ahwo Amalẹk a jọ eva gaga, a jọ ewegrẹ Jihova gbe ahwo Izrẹl. Onana u ru nọ Ọghẹnẹ ọ rọ ta nọ a kpe ai muotọ.c (Izie. 25:19) Oware ovo nọ o rẹ whae ze nọ ohwo Ju o re ro guzou kpotọ kẹ ohwo Amalẹk o riẹ hẹ. Oyejabọ nọ Mọdekae o gbe ro guzou kpotọ kẹ Heman vievie he na. Rite inẹnẹ na, ezae gbe eyae nọ e be gọ Ọghẹnẹ a bi ru lele ẹme nana: “Ma re yo ẹme Ọghẹnẹ vi o rọ ahwo.”—Iruẹru 5:29.

19. Eme Heman ọ gwọlọ ru, kọ eme ọ ta kẹ ovie na?

¹⁹ Eva e dha Heman gaga. Fikiere ọ tẹ jẹ gwọlọ epanọ o re ro kpe Mọdekae avọ ahwo riẹ kpobi no. Heman ọ tẹ nya bru ovie na jẹ ta ẹme oyoma ahwo Ju kẹe. Ọ fodẹ ẹko ahwo na ha, rekọ ọ ta kẹ ovie na nọ ahwo nana a wo iruo ọvo kẹ ovie na ha, gbe nọ a “vaha abọ vọ udevie ahwo kpobi.” Tubẹ mai yoma na, ọ ta kẹ ovie na nọ ahwo na a bi koko izi riẹ hẹ; fikiere ewegrẹ ovie na a rrọ. Ọ tẹ jẹ ta kẹ ovie na nọ ọ rẹ hwa igho buobu fihọ uwou-igho ovie na nọ a ti ro kpe ahwo Ju na.d Ahasuerọs ọ tẹ kẹ Heman ẹmẹro riẹ re ọ rọ whobọhọ oware kpobi nọ ọ gwọlọ ru.—Ẹsta 3:5-10.

20, 21. (a) Nọ Mọdekae avọ ahwo Ju nọ a jọ otọ esuo Pasia a yo ovuẹ na, ẹvẹ o jarae oma? (b) Eme Mọdekae ọ vuẹ Ẹsta nọ o ru?

²⁰ U kri hi, ewhovuẹ a tẹ rehọ enyenya wha ebe-ovuẹ te oria kpobi evaọ ubrotọ na, onọ a jọ juzi nọ a kpe ahwo Ju kpobi no. Ababọ avro, ọkora ọ jọ ahwo Ju nọ e rrọ Jerusalẹm oma gaga nọ a ruẹ obe ovuẹ nana. U ri kri tere he nọ ahwo nana a ro no igbo Babilọn ze, yọ a be daoma bọ ẹwho na gbe igbẹhẹ riẹ. Ẹsejọhọ nọ Mọdekae o yo usi nana, ọ kareghẹhọ ahwo Ju nọ a rrọ obọ Jerusalẹm gbe ahwo uviuwou riẹ nọ a rrọ Shushan. Avọ ọkora, ọ tẹ bẹre iwu riẹ, o te fi ehọ-ekpa họ oma jẹ whẹ enwo fihọ uzou riẹ, ọ tẹ ruọ udevie okpẹwho na yọ ọ be viẹ. Rekọ evaọ oke yena yọ Heman ọ keria be da idi kugbe ovie na, yọ ọ be daezọ okpẹtu nọ ọ so fihọ otọ kẹ ahwo Ju gbe egbẹnyusu rai na ha.—Se Ẹsta 3:12–4:1.

²¹ Mọdekae ọ riẹ nọ ọ rẹ j’owọ kpahe ẹbẹbẹ nọ ọ rrọ otọ na. Kọ eme ọ te sai ru? Nọ Ẹsta o yo kpahe ọkora nọ ọ rrọ Mọdekae oma, o te vi iwu sei re o kuhọ sọ onana o te lẹliẹe sasa ovao, rekọ o mi iwu na ha. Ẹsejọhọ u je gbei unu oware nọ Jihova Ọghẹnẹ riẹ ọ rọ kuvẹ re ovie nọ ọ be gọe he ọ rehọ Ẹsta. Enẹna, ọ be te riẹ oware nọ o wha riẹ ze. Mọdekae ọ tẹ vuẹ uwou se Ẹsta inọ jọ o dikihẹ “rọkẹ ahwo riẹ” re ọ lẹ ovie na.—Ẹsta 4:4-8.

22. Fikieme ozọ u je ro mu Ẹsta re ọ nya bru ọzae riẹ? (Rri oruvẹ-obotọ na re.)

²² Ababọ avro, o kẹ Ẹsta uye gaga nọ o yo ovuẹ na. Onana ginọ odawọ ulogbo kẹe. Uyo nọ ọ kẹ Mọdekae u dhesẹ nọ ozọ u bi mu ei. Ọ kareghẹhọ Mọdekae oware nọ uzi ovie na o ta. Ohwo kpobi nọ ọ nya bru ovie na ababọ ovie na nọ o zizie i rie, a re kpei no ajokpanọ ovie na ọ riẹ ọkpọ igoru riẹ rri rie. Kọ ovie na ọ te siọ Ẹsta ba uzuazọ kpakiyọ ọ rọ vrẹ Vashti hi evaọ okenọ ọ ghẹmeeyo kẹ ovie na? Ẹsta ọ vuẹ Mọdekae nọ ovie na o ri sei anwọ edẹ ọgba soso ho. Onana o jẹ lẹliẹe roro sọ ovie na o gbe you rie dede.e—Ẹsta 4:9-11.

23. (a) Eme Mọdekae ọ ta kẹ Ẹsta nọ u ru rie kru udu ga? (b) Fikieme u ro fo nọ ma rọ aro kele oriruo Mọdekae?

²³ Mọdekae ọ tẹ k’uyo nọ o lẹliẹ Ẹsta kru udu ga. Ọ ta kẹ Ẹsta nọ o gbe ru oware ovo ho, obufihọ u ti no obọ omọfa ze. Yọ obọ u ti te Ẹsta re nọ a te mu ahwo Ju họ ekpe no. Mọdekae o dhesẹ vevẹ nọ o fievahọ Jihova, ọnọ o re ru eyaa riẹ gba, nọ ọ rẹ kuvẹ vievie he re a kpe ahwo riẹ kpobi muotọ. (Jos. 23:14) Mọdekae ọ tẹ nọ Ẹsta nọ: ‘Kọ ono ọ riẹ sọ fiki oke utiona whọ rọ ze uvie na?’ (Ẹsta 4:12-14) Kọ u gbe fo re ma rọ aro kele oriruo Mọdekae? O fi eva riẹ kpobi họ Jihova Ọghẹnẹ riẹ. Kọ ma bi ru epọvo na re?—Itẹ 3:5, 6.

Ẹrọwọ nọ Ọ Ga Vi Ozọ Uwhu

24. Ẹvẹ Ẹsta o ro dhesẹ no o wo ẹrọwọ gbe udu?

²⁴ Oke u te no nọ Ẹsta ọ rẹ rọ j’owọ. Ọ ta kẹ Mọdekae nọ jọ o koko ahwo Ju kpobi họ re a lele iei siọ emu-ọriọ ba evaọ edẹ esa, yọ ẹme nọ ọ ta lele iei u dhesẹ nọ o gine wo ẹrọwọ avọ udu nọ ahwo a be gbẹ kareghẹhọ rite inẹnẹ. Ọ ta nọ: “Me whu, me whu.” (Ẹsta 4:15-17) U muẹro nọ Ẹsta ọ lẹ gaga edẹ esa yena vi epanọ ọ be hae lẹ anwẹdẹ. Edẹ esa na e tẹ te gba no. Ẹsta ọ tẹ gọ emamọ ẹgọ, o ku iwu riẹ nọ e mai woma họ re ọ ruẹse were ovie na. Nọ o ru ere no, ọ tẹ wọ onya.

25. Ta kpahe oware nọ o via evaọ okenọ Ẹsta ọ nya bru ọzae riẹ.

²⁵ Wọhọ epanọ a jọ emuhọ uzou nana dhesẹ na, Ẹsta ọ tẹ nya kpohọ ọgwa ovie na. A rẹ ruẹ unu gbiku udu nọ u je bru rie gbe elẹ nọ ọ jẹ lẹ họ eva ha. Ọ tẹ rueva ọgwa na, oria nọ ọ jẹ sae ruẹ Ahasuerọs nọ ọ keria agbara-uvie riẹ. Ẹsejọhọ ọ jẹ daoma rri ovao Ahasuerọs nọ etuagba i ruru na sọ eva e be were iẹe. Oke nọ ọ jẹ rọ hẹrẹ na o jọ wọhọ udhukpe kẹe. Rekọ nọ omoke jọ o vrẹ no, ọzae riẹ ọ tẹ ruẹ e riẹ. U gbe rie unu nọ ọ ruẹ e riẹ, rekọ ovao riẹ o tẹ ghariẹ. Kẹsena ọ tẹ riẹ ọkpọ igoru riẹ rri Ẹsta.—Ẹsta 5:1, 2.

26. Fikieme u ro fo nọ Ileleikristi a re wo udu wọhọ Ẹsta, kọ fikieme ma sae rọ ta nọ iruo riẹ i muhọ obọ?

²⁶ Ovie na ọ gwọlọ yo ẹme nọ Ẹsta ọ gwọlọ ta. Ẹsta o fievahọ Ọghẹnẹ, o te je fi uzuazọ riẹ họ ọza re ọ ruẹsi siwi ahwo Ọghẹnẹ, onana yọ emamọ oriruo nọ idibo Ọghẹnẹ kpobi a rẹ rọ aro kele. Uvi Ileleikristi nẹnẹ a be daoma rọ aro kele emamọ oriruo yena. Jesu ọ ta nọ uyoyou nọ o kare oriobọ họ oka nọ a ti ro vuhu uvi ilele riẹ. (Se Jọn 13:34, 35.) Re ma sai dhesẹ uyoyou utioye na, o gwọlọ nọ ma re wo udu wọhọ epanọ Ẹsta o wo. Rekọ, dede nọ Ẹsta o dikihẹ kẹ ahwo Ọghẹnẹ evaọ ẹdẹ yena, iruo riẹ i muhọ obọ. Ẹvẹ ọ te sae rọ ta kẹ ovie na nọ Heman nọ o fievahọ gaga na yọ ekpehre ohwo nọ ọ vọ avọ ẹghẹ? Eme ọ te sai ru ro siwi ahwo riẹ? Ma te k’iyo enọ nana evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na.

1-3. (a) Ẹvẹ o jọ Ẹsta oma evaọ okenọ ọ jẹ nya kpohọ agbara-uvie ọzae riẹ? (b) Eme ovie na o ru nọ ọ ruẹ Ẹsta?

ẸSTA ọ be nya bru ovie na ẹmẹrera evaọ agbara-uvie riẹ, yọ udu u bi bru rie. Ọgwa ovie na nọ o rrọ Shushan o fọ rirẹ, te epanọ Ẹsta o bi ro yo edo ithihi riẹ gbe orọ iwu nọ e riẹe oma nọ ọ be nya bru ovie na. Ọ kuvẹ hẹ re oruaro uvie na o rehọ iroro riẹ, hayo kọ edẹẹ nọ i kru uwou na, hayo erru ire nọ a rọ bọe nọ a wọ no obọ Lebanọn ze. Ọ tẹrovi ọzae nọ ọ keria agbara-uvie na, ọzae nọ uwhu gbe azọ riẹ o rrọ obọ.

² Ovie na o bi rri Ẹsta nọ ọ be nya bru ei ze na, kẹsena ọ tẹ riẹ ọkpọ igoru riẹ rri Ẹsta. Omoware yena nọ ovie na o ru na u siwi uzuazọ Ẹsta keme ohwo kpobi nọ ọ nya bru ovie na ababọ ovie na nọ o zizie i rie a re kpei no, ajokpanọ ovie na ọ riẹ ọkpọ igoru riẹ rri ohwo na. Nọ Ẹsta ọ nya kẹle agbara uvie na no, ọ tẹ riẹ obọ riẹ ro te uzou ọkpọ igoru na.—Ẹsta 5:1, 2.

³ Whọ tẹ ruẹ ovie na, whọ rẹ nwane riẹ nọ o fe gaga je wo ogaga. Ahwo jọ a ta nọ iwu nọ ivie ahwo Pasia a jẹ hai kuhọ evaọ oke yena e ghare te enaera ima-idu buobu evaọ oke mai na. Ghele na, Ẹsta ọ riẹ nọ ovie na o you rie. Ovie na ọ ta kẹe nọ: “Gheghe, Ẹsta ovie-aye? Eme whọ gwọlọ? Mẹ rẹ rehọ iẹe kpobi kẹ owhẹ, makọ abọvo uvie mẹ dede.”—Ẹsta 5:3.

4. Eme ọfa o gwọlọ nọ Ẹsta o re ru?

⁴ Ẹsta o dhesẹ vevẹ no nọ o wo ẹrọwọ gbe udu; ọ nya bru ovie na nyae ta kẹe kpahe omaa nọ a ma nọ a ti ro kpe ahwo riẹ kpobi no. Dede nọ ovie na o dede i rie rehọ, ebẹbẹ e gbẹ rrọ obaro tha. O gwọlọ nọ o re ru ovie na vuhumu nọ ọkohrẹ riẹ nọ o fievahọ gaga na yọ ekpehre ohwo, ọnọ ọ viẹ riẹ họ whobọhọ obe nnọ jọ a kpe ahwo Ẹsta kpobi no. Ẹvẹ ọ te sai ro ru ei vuhu onana mu, kọ eme ma rẹ sai wuhrẹ no ẹrọwọ Ẹsta ze?

Ọ rọ Areghẹ Salọ ‘Oke nọ Ọ rẹ rọ Ta Ẹme’

5, 6. (a) Ẹvẹ Ẹsta o ro fi eme nọ e rrọ obe Ọtausiuwoma Na 3:1, 7 họ iruo? (b) Ẹvẹ oghẹrẹ nọ Ẹsta ọ rọ ta ẹme kẹ ọzae riẹ u ro dhesẹ nọ o wo areghẹ?

⁵ Kọ u fo re Ẹsta ọ ta ẹme na kẹ ovie na evaọ iraro ahwo nọ a jọ etẹe kpobi? O te ru ere, o rẹ sae wha omovuọ se ovie na jẹ kẹ Heman uvẹ nọ ọ rẹ rọ vro eme Ẹsta. Kọ eme Ẹsta o ru? Ikpe buobu nọ i kpemu, Solomọn ovie owareghẹ na o kere nọ: “Koware koware kpobi ọvuọ ezi riẹ, . . . oke jọ nọ a rẹ rọ fọ tou, oke jọ nọ a rẹ rọ ta ẹme.” (Ọtausi. 3:1, 7) Ababọ avro, Mọdekae ọ rehọ ikere nana wuhrẹ Ẹsta evaọ okenọ ọ jẹ yọrọ iẹe. Ẹsta ọ riẹ vevẹ nọ o rrọ oware areghẹ re ọ salọ ‘oke nọ ọ rẹ rọ ta ẹme.’

⁶ Ẹsta ọ tẹ ta kẹ ovie na nọ: “Orọnọ o sae were ovie na, jọ ovie avọ Heman a nyaze obọ uwou mẹ te re emu nẹnẹ na nọ mẹ ruẹrẹ kpahe kẹ ovie na.” (Ẹsta 5:4) Ovie na ọ rọwo, ọ tẹ jẹ ta kẹ Heman. Kọ ẹme nọ Ẹsta ọ ta na u gbe dhesẹ nọ o wo areghẹ? O bru ọghọ họ ọzae riẹ oma, ọ tẹ jẹ salọ nọ ọ rẹ vuẹ ọzae riẹ oware nọ o be kẹe uye evaọ oke gbe oria nọ o mai kiehọ.—Se Itẹ 10:19.

7, 8. Ẹvẹ emu ọsosuọ nọ ovie na ọ jọ obọ uwou Ẹsta re ọ jọ, kọ fikieme ọ gbẹ rọ vuẹe ẹme na ẹdẹ yena ha?

⁷ Ababọ avro, Ẹsta ọ romatotọ there emu na were ziezi, onọ o rẹ were ọzae riẹ. Emamọ udi nọ u re ru eva were ae o jariẹ re. (Ol. 104:15) Emu na ọ ginẹ were Ahasuerọs ga te epanọ ọ rọ wariẹ nọ Ẹsta kpahe oware nọ ọ gwọlọ yare mi ei. Kọ oke u te no nọ Ẹsta ọ rẹ rọ ta kẹe?

⁸ Ẹsta o roro ere vievie he. Ukpoye, ọ tẹ wariẹ zizie ovie na avọ Heman re a nyaze okiokiọ riẹ. (Ẹsta 5:7, 8) Fikieme Ẹsta ọ rọ raha oke tere? Kareghẹhọ nọ ovie na ọ kẹ Heman udu re o whowho nọ jọ a kpe ahwo Ju kpobi no. Onana yọ okolo ẹme he, fikiere u fo nọ Ẹsta ọ rẹ salọ emamọ oke nọ ọ rẹ rọ ta ẹme na kẹ ovie na. Fikiere ọ tẹ hẹrẹ re ọ wariẹ rọ uvẹ yena dhesẹ kẹ ọzae riẹ nọ o wo adhẹẹ kẹe gaga.

9. Fikieme odiri o rọ rrọ emamọ uruemu, kọ ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele Ẹsta dhesẹ odiri?

⁹ Odiri yọ emamọ uruemu nọ ahwo buobu a wo ho. Dede nọ Ẹsta ọ jẹ ruawa jẹ gwọlọ vuẹ ovie na oware nọ o riẹe udu, ọ rọ odiri hẹrẹ oke nọ u kiehọ. Ma rẹ sai wuhrẹ no oriruo riẹ na ze keme mai kpobi ma rẹ ruẹ eware nọ e rẹ nya thọ ẹsejọ nọ u fo nọ a rẹ kpọhọ. Ma tẹ gwọlọ nọ ohwo jọ nọ ọ rrọ ọkwa ologbo o ru oware jọ kpahe ẹbẹbẹ jọ, u fo nọ ma rẹ rọ aro kele Ẹsta wo odiri. Obe Itẹ 25:15 o ta nọ: “Odiri a rẹ rọ ta osu eva kurẹriẹ, ẹmeunu ọlọlọhọ o re wiri ugbonwa.” Ma tẹ hẹrẹ te oke nọ u kiehọ jẹ rọ unu kpotọ ta ẹme wọhọ epanọ Ẹsta o ru na, ma rẹ sai tube ru ohwo nọ ọ be wọso omai nwene. Kọ Jihova Ọghẹnẹ ọ ghale Ẹsta rọkẹ odiri gbe areghẹ nọ o dhesẹ na?

Odiri Ọ Wha Uvi-Oziẹ Ze

10, 11. Eme ọ lẹliẹ eva dha Heman nọ o lele ovie na re emu ọsosuọ no, kọ eme aye gbe egbẹnyusu riẹ a ta kẹe nọ o ru?

¹⁰ Oke nọ Ẹsta ọ jẹ rọ hẹrẹ na eware buobu e via. Nọ Heman ọ re emu no evaọ ẹdẹ ọsosuọ na, o te kpo avọ “oghọghọ gbe evawere,” fiki ọghọ nọ ovie na avọ Ẹsta a bru họ iẹe oma. Rekọ nọ Heman ọ be nya unuighẹ ovie na vrẹ na, ọ tẹ ruẹ Mọdekae ohwo Ju na, ọnọ ọ be rọwo guzou kpotọ kẹe he na. Wọhọ epanọ uzou nọ o vrẹ na o ta, orọnikọ Mọdekae ọ kare adhẹẹ hẹ, rekọ fiki usu riẹ kugbe Jihova Ọghẹnẹ gbe obroziẹ-iroro riẹ. Ghele na, eva e dha Heman gaga.—Ẹsta 5:9.

¹¹ Nọ Heman ọ vuẹ aye riẹ gbe egbẹnyusu riẹ kpahe orivo nana, a tẹ ta kẹe nọ jọ o thihi ure nọ u kpehru te irula udhosa gbe ikpegbivẹ fihọ otọ, kẹsena ọ vẹ ta kẹ ovie na re a thuru Mọdekae họ ure na. Oware nọ a ta na o were Heman gaga, fikiere ọ tẹ nwane ta nọ jọ a thihi ure na họ otọ.—Ẹsta 5:12-14.

12. Fikieme ovie na ọ rọ ta nọ jọ a se obe eware ekareghẹhọ na kẹe, kọ eme a jọ obe na se ku?

¹² Aso ẹdẹ yena ọ jọ oghẹrẹsa kẹ ovie na. Ebaibol na ọ ta nọ “ovie na ọ wezẹ hẹ,” fikiere ọ tẹ ta nọ a rehọ obe ekareghẹhọ na ze, re a se othotha eware nọ e via vrẹ no. A se kpahe omaa jọ nọ a ma nọ a je ti ro kpe Ahasuerọs ovie na no. Ovie na ọ tẹ te kareghẹhọ epanọ ohwo jọ ọ rọ fere omaa na via kẹe gbe epanọ o ro juzi nọ jọ a kpe ahwo nọ a ma omaa na no. Kọ ẹvẹ kpahe Mọdekae, ohwo nọ ọ fere omaa na via na? Ovie na ọ tẹ nọ sọ a ru oware jọ kẹe no. Idibo riẹ a te yo kẹe nọ a ri ru oware ovo kẹ Mọdekae he.—Se Ẹsta 6:1-3.

13, 14. (a) Ẹvẹ eware i ro muhọ ẹnyathọ kẹ Heman? (b) Eme aye Heman avọ egbẹnyusu riẹ a ta kẹe?

¹³ Oware na o kẹ ovie na uye gaga, fikiere ọ tẹ nọ sọ ohwo jọ ọ rrọ ọgwa na nọ o re fi obọ họ kẹe kpọ oware nana vi. A tẹ ta kẹe nọ Heman ọ rrọ ọgwa na. Ẹsejọhọ ọ nyaze evaọ irioke frifri yena re o mi ovie na uvẹ nọ ọ sai ro kpe Mọdekae no. Rekọ taure Heman ọ tẹ te ta kpahe oware nọ o wọ riẹ ze, ovie na ọ tẹ nọe oware nọ a re ru kẹ ohwo nọ ọ were ovie na. Heman o te roro nọ ọyomariẹ ovie na o bi ti ru oware na kẹ na. Fikiere ọ tẹ ta oware ulogbo nọ a re ru kẹ ohwo otiọye na. Ọ ta nọ jọ a rọ iwu ovie na rọ gọ ohwo na ẹgọ, re a jẹ rehọ anyenya ovie na rọ wọ ohwo na dhẹ afe-ore Shushan wariẹ, a ve je woro eme ujiro lele ohwo na. Dai roro epanọ ovao Heman u nwene te nọ ọ riẹ nọ kpakọ Mọdekae họ ohwo nọ a be te kẹ orro na. Kọ ono o bi ti woro eme ujiro lele Mọdekae na? Heman họ ohwo na.—Ẹsta 6:4-10.

¹⁴ Heman ọ tẹ rọ ọgbahọ ru oware nana nọ o were riẹ vievie he na, kẹsena ọ tẹ họrọ kpobọ uwou riẹ avọ omovuọ gbe edada. Aye riẹ avọ egbẹnyusu riẹ a tẹ ta kẹe nọ oware nana nọ o via na u dhesẹ nọ o ti kie evaọ omaa nọ ọ be ma kpahe Mọdekae na.—Ẹsta 6:12, 13.

15. (a) Fikinọ Ẹsta ọ hẹrẹ, eme o no rie ze? (b) Fikieme u ro fo nọ ma rẹ “hẹrẹ”?

¹⁵ Ẹdẹ ọvo nana nọ Ẹsta ọ hẹrẹ taure ọ tẹ te ta oware nọ o riẹe udu kẹ ovie na, u rovie uvẹ fihọ nọ Heman ọ rọ wha omovuọ se omariẹ. Yọ o sae jọnọ Jihova o ru nọ ovie na ọ gbẹ rọ wezẹ aso ẹdẹ yena ha na. (Itẹ 21:1) Agbẹta nọ Ebaibol na ọ rọ tuduhọ omai awọ nọ ma hae “hẹrẹ” na. (Se Maeka 7:7.) Nọ ma te fievahọ Ọghẹnẹ jẹ hẹrẹ obufihọ riẹ, ma rẹ ruẹ nọ oghẹrẹ nọ o re ro ku ebẹbẹ mai họ u re woma vi epanọ ma roro.

Ọ Ta Ẹme Avọ Udu

16, 17. (a) Oke vẹ Ẹsta ọ rọ ta ẹme? (b) Ẹvẹ Ẹsta o ro wo ohẹriẹ no Vashti?

¹⁶ Ẹsta ọ gwọlọ gbẹ raha oke vievie he; ọ gwọlọ nọ ọ rẹ ta oware kpobi nọ o riẹe udu kẹ ovie na evaọ ẹdẹ avivẹ. Rekọ ẹvẹ ọ te sae rọ ta kẹ ovie na? Nọ ẹdẹ yena o te, ovie na ọ tẹ wariẹ nọ Ẹsta oware nọ ọ gwọlọ. (Ẹsta 7:2) Oke nọ Ẹsta ọ “rẹ rọ ta ẹme” u te no.

¹⁷ Ẹsejọhọ Ẹsta ọ jọ udu riẹ lẹ se Ọghẹnẹ taure ọ tẹ te ta kẹ ovie na nọ: “O ovie, otẹrọnọ who ri omẹ aro, otẹ jẹ ruọ ovie, rehọ fiki ayare mẹ na, siobọno uzuazọ mẹ, gbe ahwo mẹ kẹ omẹ epanọ mẹ gwọlọ.” (Ẹsta 7:3) Muẹrohọ nọ Ẹsta ọ kẹ ovie na adhẹẹ nọ ọ ta nọ, o tẹ ro ovie na jọ o ru ayare riẹ na kẹe. Ẹsta o gine wo ohẹriẹ gaga no Vashti, ọnọ o kpe omovuọ họ ọzae riẹ oma. (Ẹsta 1:10-12) U te no ere no, Ẹsta ọ fo ovie na ha nọ o ro fievahọ Heman. Ukpoye, ọ lẹ ovie na re ọ thọe je siwi uzuazọ riẹ.

18. Oghẹrẹ vẹ Ẹsta ọ rọ ta ẹbẹbẹ na kẹ ovie na?

¹⁸ Ababọ avro, ẹme nọ Ẹsta ọ ta na u gbe ovie na unu. Ono ọ rẹ dawo oware utioye? Ẹsta ọ ta nọ: “A zẹ omẹ avọ ahwo mẹ no, re a raha omai, a kpe omai, a lahiẹ omai. O hẹ jọ nọ ẹzẹ kpo igbo gheghe, te ezae te eyae, mẹ hae fọ tou; keme na olahiẹ mai na a sae ti kele ei dhe oware nọ o be te va ovie abọ vru hu.” (Ẹsta 7:4) Muẹrohọ nọ Ẹsta ọ ta ẹbẹbẹ na kpobi kẹ ovie na, o te je fibae nọ ọ hae kpunu hu o hae jọnọ igbo ọvo a zẹ ahwo riẹ kpohọ. Rekọ a bi ti kpe ahwo Ju kpobi no, yọ ọyomariẹ ọ rrọ usu na.

19. Eme oriruo Ẹsta u wuhrẹ omai kpahe onaa ẹmeọta?

¹⁹ Oriruo Ẹsta na u wuhrẹ omai onaa ẹmeọta. Nọ ma tẹ be ta ẹbẹbẹ jọ kẹ ohwo nọ ma you hayo ohwo nọ ọ rrọ ọkwa ologbo, yọ ma gwọlọ nọ ohwo na o ru oware jọ kpahe ẹbẹbẹ na, u fo nọ ma rẹ ta ẹme na avọ adhẹẹ, ma ve je wo odiri.—Itẹ 16:21, 23.

20, 21. (a) Oghẹrẹ vẹ Ẹsta ọ rọ fere omaa Heman via, kọ eme ovie na o ru? (b) Eme Heman o ru nọ Ẹsta ọ fere omaa uyoma riẹ via no?

²⁰ Ahasuerọs ọ tẹ nọe nọ: “Tobọ yọ ono, bovẹ ọ rọ, ọnọ o bi ti ru oware utioye na?” Dae rehọ iẹe nọ whọ rrọ etẹe nọ Ẹsta ọ riẹ obọ họ Heman jẹ ta nọ: “Ọna, Heman ọbe gbe ọwegrẹ omuomu na.” Ẹkẹ o kurẹriẹ no. Heman o te muhọ enuhu. Dai roro epanọ eva e dha ovie na te nọ ọ riẹ nọ ọkohrẹ nọ o fievahọ gaga na ọ viẹ riẹ họ whobọhọ obe nọ u ti si uwhu kpe aye riẹ. Ovie na o te thihi ruọ etegu kpobọ ọgbọ riẹ re ofu riẹ ọ ruẹsi kpotọ.—Ẹsta 7:5-7.

²¹ Nọ Heman ọ riẹ nọ a fere omaa uyoma riẹ via no, o te kie fihọ awọ Ẹsta, je mu ei họ ẹlẹ. Nọ ovie na o zihe ze jẹ ruẹ Heman nọ ọ rrọ akaba nọ Ẹsta ọ keria be lẹe, ọ tẹ rọ ofu ta nọ Heman ọ gwọlọ gba aye riẹ du evaọ uwou obọriẹ. Ẹme ovie na u dhesẹ nọ Heman o fo uwhu. A te ruru ovao Heman jẹ rehọ iẹe vrẹ. Omọvo idibo ovie na jọ ọ tẹ ta kẹ ovie na kpahe ure nọ Heman o thihi họ otọ nọ ọ gwọlọ ro thuru Mọdekae veghe. Ahasuerọs ovie na ọ tẹ ta nọ jọ a thuru Heman họ ure na.—Ẹsta 7:8-10.

22. Ẹvẹ oriruo Ẹsta na o sae rọ kẹ omai ẹruore je ru omai kru udu ga?

²² Evaọ akpọ nana nọ okienyẹ ọ vọ na, ma sai roro nọ a rẹ jariẹ ruẹ uvi-oziẹ hẹ. Kọ who roro ere no ẹdẹjọ? Udu u whrehe Ẹsta vievie he, yọ o wo ẹruore nọ eware i ti kiehọ. Nọ oke u te, ọ ta ẹbẹbẹ na via ududu, o te je fievahọ Jihova inọ ọ te kpọ eware vi. Joma ru epọvo na re. Jihova o ri nwene he. Ọ rẹ gbẹ sae fere omaa ahwo oyoma via je ru re a kie fihọ ẹta obọrai wọhọ epanọ o ru Heman na.—Se Olezi 7:11-16.

Ọ J’owọ Ababọ-Oriobọ kẹ Jihova gbe Ahwo Riẹ

23. (a) Eme ovie na o ru kẹ Mọdekae avọ Ẹsta? (b) Ẹvẹ eruẹaruẹ Jekọp kpahe Bẹnjamin taure o te ti whu i ro rugba? (Rri ẹkpẹti na “Eruẹaruẹ nọ I Rugba.”)

²³ Ovie na ọ tẹ te riẹ nọ, u te no uwhu nọ Mọdekae o siwi rie no, ọye họ ohwo nọ ọ yọrọ Ẹsta. Ahasuerọs o te fi Mọdekae họ ọkwa ọkohrẹ nọ Heman ọ jọ na. Ovie na ọ tẹ jẹ rehọ uwou gbe efe Heman kpobi kẹ Ẹsta, kẹsena Ẹsta ọ tẹ rehọ ae kẹ Mọdekae re ọ rẹrote ai.—Ẹsta 8:1, 2.

24, 25. (a) Fikieme Ẹsta o gbe ro serihọ họ dede nọ ọ fere omaa Heman via no? (b) Ẹvẹ Ẹsta ọ rọ wariẹ fi uzuazọ riẹ họ ọza?

²⁴ Enẹna Ẹsta avọ Mọdekae a wo ufuoma no. Kọ Ẹsta ọ siọ awaọruọ ba? Ọ hai ti ru ere o hae jọnọ o wo oriobọ. Evaọ oke yena, uzi nọ Heman o je re a kpe ahwo Ju kpobi no na o nya enwenọ ubrotọ na soso duwu no. Heman ọ ma ẹta no, onọ o jọ oghẹrẹ iruẹru-imizi jọ, re ọ riẹ oke nọ o mai woma nọ a re ro kpe ahwo Ju no. (Ẹsta 9:24-26) Emerae jọ ọvo i kiọkọ re ẹdẹ na o te ti te. Kọ Ẹsta ọ te sai ru oware jọ re a siọ ahwo riẹ ba ekpe?

²⁵ Ẹsta ọ wariẹ fi uzuazọ riẹ họ ọza nọ ọ wariẹ nya bru ovie na dede nọ o zizie i rie he. Nọ ọ nya bru ei, ọ tẹ viẹ fiki ahwo riẹ jẹ lẹ ọzae riẹ re ọ rẹriẹ uzi nọ ọ whobọhọ na. Rekọ nọ ovie Pasia ọ tẹ whobọhọ uzi no, a rẹ sae rẹriẹe he. (Dan. 6:12, 15) Fikiere ovie na ọ tẹ kẹ Ẹsta avọ Mọdekae udu re a juzi ọfa. Uzi na o kẹ ahwo Ju ẹgba nọ a rẹ rọ họre kẹ omarai, kẹsena a te vi obe-uzi okpokpọ na nya ubrotọ na soso duwu. Ewhovuẹ e tẹ rọ enyenya dhẹ ubrotọ na soso duwu, jẹ wha emamọ usi nana se ahwo Ju kpobi. Enẹna ahwo Ju a wo ẹruore no. (Ẹsta 8:3-16) Dae rehọ iẹe nọ whọ be ruẹ ahwo Ju na nọ a be thoma kpahe kẹ ẹmo-ofio na, oware nọ a hẹ sai ru vievie he ababọ uzi okpokpọ na. Kọ “ỌNOWO ogbaẹmo na” ọ te jọ kugbe ahwo riẹ?—1 Sam. 17:45.

26, 27. (a) Ẹvẹ obokparọ nọ Jihova ọ kẹ emọ Izrẹl na o kẹre te? (b) Eruẹaruẹ vẹ i rugba nọ a kpe emọ Heman?

²⁶ Nọ ẹdẹ nọ a fihọ na o te, yọ ahwo Ọghẹnẹ a thoma kpahe no. Nọ isu ahwo Pasia jọ a yo nọ Mọdekae họ ọkohrẹ ọkpokpọ nọ ovie na o ro mu, a te kuomagbe ahwo Ju họre ewegrẹ rai. Jihova o fi obọ họ kẹ ahwo riẹ fi kparobọ evaọ ẹdẹ yena. Ọ riẹ nọ ọ tẹ kuvẹ kẹ ewegrẹ na, a ti kpe idibo riẹ muotọ.a—Ẹsta 9:1-6.

²⁷ U te no ere no, nọ emọ ikpe Heman e gbẹ rrọ uzuazọ na, Mọdekae ọ te sae rẹrote eware nọ e rrọ uwou Heman he. Fikiere a te kpe emezae ikpe Heman no. (Ẹsta 9:7-10) Oware nana nọ o via na u ru eruẹaruẹ Ebaibol jọ gba, onọ Ọghẹnẹ ọ jọ ta nọ a ti kpe ahwo Amalẹk muotọ fiki evega nọ a dhesẹ kẹ idibo Ọghẹnẹ. (Izie. 25:17-19) U muẹro nọ emọ Heman na a jọ ahwo urere evaọ orẹwho Amalẹk.

28, 29. (a) Fikieme Jihova ọ rọ gwọlọ nọ Ẹsta avọ ahwo riẹ a fi ẹmo? (b) Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele oriruo Ẹsta?

²⁸ Ẹsta ọ rọ enẹ wha owha ogbẹgbẹdẹ keme o je izi nọ i wobọ kugbe ẹmo-ofio gbe ahwo-okpe. Ma riẹ nọ o lọhọ kẹe he. Rekọ Jihova ọ gwọlọ nọ ọ rẹ thọ orẹwho Izrẹl no ọraha keme etẹe Mesaya na o ti no ze, ọnọ ọ te jọ ẹruore kẹ ahwo-akpọ kpobi. (Emu. 22:18) Eva e be were idibo Jihova nẹnẹ inọ okenọ Jesu ọ ziọ otọakpọ ọ ta nọ no umuo oke yena vrẹ, ilele riẹ a re fi ẹmo ho.—Mat. 26:52.

²⁹ Ghele na, Ileleikristi uzẹme a wo ẹmo ọfa nọ a bi fi keme Setan ọ gwọlọ nọ ọ rẹ raha usu nọ ma wo kugbe Jihova. (Se 2 Ahwo Kọrint 10:3, 4.) Oriruo nọ Ẹsta o fihọ otọ kẹ omai na u woma kẹhẹ. Joma wo ẹrọwọ, odiri, areghẹ gbe udu, je fi obọ họ kẹ idibo Ọghẹnẹ ababọ oriobọ wọhọ epanọ Ẹsta o ru.