Isoja nọ I re Rroro Ọba A Yo Usiuwoma Na
Evaọ ukpe ọ 59 C.E., isoja Rom jọ nọ oma o lọhọ no fiki ugbo nọ a no ze a su ahwo uwou-odi jọ nya unuẹthẹ ọ Porta Capena ruọ evaọ Rom. Ọgwa-uvie Nero ọ rrọ Ugbehru ọ Palatine, yọ isoja buobu nọ e thọrọ egbọdọ fihọ iwu rai a bi rroro Ọba na.a Olori isoja na Juliọs ọ rehọ ahwo nana nọ a mu na nya oria nọ ahwo Rom a rẹ jọ gba ẹgwae gbe Ugbehru Viminal vrẹ. Kẹsena a tẹ nya vrẹ ọgbọ jọ nọ a rẹ jọ dheidhe kẹ eghẹnẹ Rom, gbe oria nọ a rẹ jọ wuhrẹ isoja Rom ẹmo-ofio.
Uwoho isoja nọ i re rroro Ọba Rom nọ a rehọ no uwou ulogbo nọ Claudius ọ bọ evaọ ukpe ọ 51 C.E. ze
Pọl ukọ na ọ jọ usu ahwo nọ a mu na. Evaọ okọ nọ a jọ nọ ẹkporo abade o je fi evaọ emerae jọ nọ i kpemu, ẹnjẹle Ọghẹnẹ ọ ta kẹ Pọl nọ: “Who re ti dikihẹ aro Siza.” (Iruẹru 27:24) O wọhọ nọ oware nana o be te via kẹ Pọl na. Ababọ avro, nọ Pọl ọ kparo rri okpẹwho Rom, ọ kareghẹhọ ẹme nọ Jesu ọ ta kẹe evaọ uwou ukpehru ọ Antonia evaọ obọ Jerusalem inọ: “Ozọ u mu owhẹ hẹ, epanọ [who] se isẹi kẹ omẹ obọ Jerusalem na, [who ti] se isẹi kẹ omẹ erere obọ Rom.”—Iruẹru 23:10, 11.
Ẹsejọhọ Pọl o dikihẹ je rri iwou isoja nọ a bọ ogba ulogbo wariẹ họ gbe iwou nọ a rẹ jọ rroro nọ a bọ fihọ ehru rai. Iwou nana isoja nọ i re rroro Ọba na gbe elakpa ẹwho na a jẹ hae jọ. Nọ o rọnọ isoja Ọba nọ a ghale fihọ itu ikpegbivẹb sa-sa gbe elakpa ẹwho a jẹ hae rria etenẹ na, u dhesẹ nọ iwou nana yọ oria nọ isoja buobu e jẹ hae jọ, te enọ e rẹ dhẹ enyenya. Uwou ulogbo nana nọ isoja gbe elakpa e vọ na o kẹ imuẹro nọ uvie Rom o jọ gaga. Fikinọ utu isoja Ọba na a rẹ rẹrote ahwo uwou-odi nọ a mu no eria efa ze, Juliọs o te su ahwo nọ a mu ze na nya ojọ rueva evaọ usu inuethẹ ene nọ a rẹ rọ rueva Rom. Kẹsena uye onya emerae buobu na u te kuhọ nọ a te Rom no.—Iruẹru 27:1-3, 43, 44.
“OWARE OVO O JẸ WHAHA” UKỌ NA USIUWOMA OTA HA
Nọ a je bi na, ukọ Ọghẹnẹ ọ vuẹ Pọl nọ ẹbẹbẹ ọ te jọ okọ na rekọ ohwo ọvuọvo o ti whu hu. Araomuomu nọ ọ rowo riẹ u ru rie oware ovo ho. O siwi ahwo nọ a jẹ mọ evaọ ukoliko Malta, nọ o jẹ lẹliẹ ahwo ẹwho na ta nọ Pọl yọ ọghẹnẹ. Ẹsejọhọ usi eware nana u do te isoja Ọba na oma yọ a jẹ ta ẹme kpahe iẹe re.
Oke yena yọ Pọl ọ ruẹ inievo nọ i no obọ Rom ze no, enọ ‘e nya ziọ obọ Eki Apia gbe Iwou-eki esa ti zere iei.’ (Iruẹru 28:15) Ẹvẹ Pọl ọ te sae rọ ta usiuwoma evaọ obọ Rom, yọ ọ rrọ uwou-odi? (Rom 1:14, 15) Ahwo jọ a je roro nọ a te rehọ ahwo uwou-odi na kẹ olori isoja na. Otẹrọnọ ere o via, kiyọ o wọhọ nọ a rehọ Pọl kẹ ọnọ o wuzou isoja na nọ a re se Afranius Burrus, ọnọ o wọhọ nọ ọ rọ tha Ọba na.c Epanọ o rrọ kpobi, u muẹro nọ omọvo ọ jẹ rẹrote Pọl, orọnikọ utu isoja jọ buobu hu. Olori isoja na ọ kẹ riẹ uvẹ nọ ọ rẹ sae gwọlọ oria nọ ọ rẹ rria kẹ omariẹ, erara e rẹ sae kpahe iẹe yọ ọ rẹ ta usiuwoma kẹ ae nọ ọ tẹ gwọlọ.—Iruẹru 28:16, 30, 31.
PỌL O SE ISẸRI KẸ AHWO ỌSESE TE ILOGBO
Epanọ ugbẹhẹ uwou ulogbo isoja nọ e jẹ hai rroro Ọba Rom na o rrọ nẹnẹ
Taure a tẹ te rehọ Pọl bru Nero, ẹsejọhọ Burrus ọ jẹ nọ Pọl enọ evaọ ọgwa-ovie na hayo evaọ uwou ulogbo nọ isoja e jẹ rria na. Pọl ọ rehọ uvẹ nana “seisẹri kẹ esese te ilogbo.” (Iruẹru 26:19-23) Oghẹrẹ enọ kpobi nọ ọ nọ Pọl kẹhẹ, o ru nọ Pọl ọ gbẹ rọ jọ uwou-odi evaọ uwou isoja na ha.d
Uwou nọ Pọl ọ haya o rro te epanọ “ikpahwo Ju kpobi” gbe ‘otu obuobu rai a je ro bru ei ze evaọ oria nọ o wohọ’ na, o te se isẹri kẹ ai kpobi. Isoja nọ i re rroro Ọba na a jẹ gaviezọ kẹe re okenọ ‘o se isẹri’ kẹ ahwo Ju kpahe Uvie Ọghẹnẹ gbe Jesu “no ohiohiẹ te owọwọ.”—Iruẹru 28:17, 23.
Evaọ okenọ Pọl ọ jọ uwou-odi, isoja buobu a je yo nọ Pọl ọ jẹ rọ unu se ileta kẹ omọfa kere
Evaọ euwa eree kpobi a re nwene isoja nọ i bi rroro ọgwa na, efa i ve mu iruo họ. A jẹ hai nwene osoja nọ o bi rroro Pọl re. Evaọ ikpe ivẹ nọ Pọl ọ jọ uwou-odi na, isoja buobu a je yo nọ ọ jẹ hae rọ unu se ileta kẹ omọfa kere se inievo obọ Ẹfẹsọs, Filipai, Kọlọsi, gbe Hibru, yọ a ruẹ e riẹ nọ ọ jẹ rọ obọ kere ileta se Filimọn ibe Oleleikristi riẹ. Nọ Pọl ọ jọ uwou-odi, o fi obọ họ kẹ ọrigbo na Onisimọs nọ ọ dhẹ siọ olori riẹ ba, ‘ọnọ Pọl o zihe ruọ ọsẹ kẹ evaọ uwou-odi nọ ọ rrọ na,’ kẹsena ọ tẹ vuẹ Onisimọs nọ o zihe bru olori riẹ. (Filim. 10) Avro ọ riẹ hẹ, Pọl ọ jọ whẹtiẹ whẹtiẹ kugbe isoja nọ i je rroro iei na. (1 Kọr. 9:22) Ẹsejọhọ Pọl ọ nọ isoja na kpahe iruo nọ abọ sa-sa ọrọ ẹgọ-ẹmo rai o wo, onọ ọ rọ kẹ obọdẹ oriruo uwhremu na.—Ẹf. 6:13-17.
“TA ẸME ỌGHẸNẸ ABABỌ OZỌ”
Uwou-odi nọ a mu Pọl fihọ na u fiba “ẹnyaharo usiuwoma na,” o lẹliẹ isoja nọ i re rroro Ọba na gbe amọfa buobu yo usiuwoma na. (Fil. 1:12, 13) Isoja nọ e jẹ rria iwou ilogbo na a jẹ hai kuomagbe amọfa evaọ Rom makọ te Ọba na avọ ahwo uviuwou riẹ kpobi. Imoni, idibo, te erigbo e rrọ usu ahwo nọ e jọ uviuwou Ọba na, enọ ejọ rai i kurẹriẹ zihe ruọ Ileleikristi uwhremu na. (Fil. 4:22) Isẹri nọ Pọl o se avọ aruọwha o kẹ inievo obọ Rom na udu nọ “a rọ ta ẹme Ọghẹnẹ ababọ ozọ.”—Fil. 1:14.
Ghelọ ẹbẹbẹ nọ ma rrọ kpobi kẹhẹ, ma rẹ sae ta usiuwoma kẹ ahwo nọ a nya bru omai ze hayo otu nọ ọ be rẹrote omai
Usiuwoma nọ Pọl ọ ta evaọ obọ Rom o be kẹ omai uduotahọ awọ re nọ ma be ta usiuwoma n’oke t’oke na, te ezi owoma hayo oyoma. (2 Tim. 4:2) O sae jọnọ mai otujọ ma be sai no uwou ze he fiki ẹyao, hayo ma rrọ ẹsipito hayo a mu omai fihọ uwou-odi fiki orọwọ mai. Ghelọ ẹbẹbẹ nọ ma rrọ kpobi kẹhẹ, ma rẹ sae ta usiuwoma kẹ ahwo nọ a nya bru omai ze hayo otu nọ ọ be rẹrote omai. Nọ ma tẹ be ta usiuwoma na avọ udu evaọ oke kpobi, u ti mu omai ẹro nọ “a rẹ sae kare ẹme Ọghẹnẹ hẹ.”—2 Tim. 2:8, 9.
a Rri ẹkpẹti na, “Isoja nọ I re Rroro Ọba Evaọ Oke Nero.”
b Utu ovo isoja Rom o jẹ hai wo isoja odu ọvo (1,000).
c Rri ẹkpẹti na “Sextus Afranius Burrus.”
d Uwou-odi nana Taibiriọs Siza o mu Herọd Agripa fihọ evaọ ukpe ọ 36-37 C.E, fikinọ Agripa ọ ta nọ dodokọ Caligula ọ rẹ jọ Ọba. Nọ Caligula o zihe ruọ Ọba no ọ tẹ rọ Herọd mu ovie.—Iruẹru 12:1.