1924—Techchiꞌaa Dhibba Wogga Edi Darre

RAADONETI LASSINEEN

Beetele hexxaammaxxi dayyuwwa Niwu Yorki qachchi giddo, Isitaaten hiyyendaaxxe giddichchoꞌni WBBR hiyyemaaka raadonetika xaaba wogga mittenaaꞌni caaldaaxxe yannaaꞌa ijaarsakeꞌni turteen. Bakka caꞌa assineechchi uduma, hujalluwwi hedhaaka lumoka minenna raadonetike xaabika mine qofinni ijaarreen. Ijaarsiinxi huje muddeechchi uduma dayyuwwa “haafuura saꞌissatee” kadaaka miya bukki assa saffeen. Kaddomaleꞌe, tikendebaaxxi heddo rakko hexxemman.

Raadonetike xaabika lumoka anteena siiba dayyuwwateꞌni yoꞌoshsha haꞌurteemman. Jaane tommenna mitte meetireka qeerrinne afeeke lame haqichchixxe oddoꞌni, 91 meetireka qeerrinne afeeka anteena siiba hasissaamman. Taakkaxxi woꞌlaancho qabbeemmabaan. Dayyuwwa Yihowwake gargaarsaꞌni addatteemmaxxeꞌe muuxamiinxi woꞌlaancho qabbeen. Projekite tenneꞌni hujaammaki Kalviin Praseer hiyyemaꞌneeki dayyi iitta hiyyeemman: “Taakka barixxi woꞌlaancho qabbeechcho kaddeele sila, ‘hunjennexxa yaane uudde!’ hinaꞌni hollinannan.” Dayyuwwatinna huje tinni qabbeexxeꞌe ifi kaddebaaki Yihowwaa lummisseen, kaddomaleꞌe, taꞌanna tikendeemmabaaxxi wele rakko hexxemman.

Ettene yanna raadone saffeeki reefite kaddemmaxxeeꞌe, tenne hujeꞌaa hasisaaki miyi dikkoteꞌni sholla qiciꞌn afemaammabaan. Tenneꞌaa dayyuwwa hafuura saꞌissaaka 500-waatteka dullachcha miya affeen. Mayikiraafoone hirati irra, minika bilbila laꞌoonfanteen. Bitidotteessiinka agenjo hashsha mitte, dayyuwwa duuchchiing dullachchi miyuwwi hujaꞌneexxa kokatee heddeen. Insaꞌnenna dayyuwwa Mootummatixxa faaro faarsitaaꞌnaaꞌa hafuura diidalloteꞌn saꞌissatee hanseen. Insaꞌne giddiiꞌni Ernist Lowu hiyyemaꞌneeki dayyi, Jaaji Razerfoordi,b 25 kiilomeetireke bayyinneꞌni Bruukiliine hedheꞌe raadone ifixxen caqasaꞌni, insaꞌne faarsinaaꞌnaa bilbileexxa yanna kaddeemmaxxa osoꞌlishshaaxxa yaane qalli hiyye haasoꞌeemman.

Dayyi Razerfoordi, “hoga konnee uurrisse, bukki hiteexxe adurreshsha calbitinaꞌneen!” hiyyeemman. Dayyuwwa shookkeexxi hafuura saꞌissammaka miya rakke cuffeen. Kaddoolenna, raadone seeriki hujjaꞌneexxanna taakkaxxe biroodikastingetixxe barraaꞌa qophpheeffanteemmaxxa konkeemman.

Bitidotteessa 24, 1924, woggaꞌn deetitte boroodikastingetixxe barraꞌni, dayyi Razerfoord kunni raadonetiki xaabi “Mesiyichchiinxe mootummaxxe laꞌoꞌaa” hujeteeꞌni hosaashsha murteesseen. Isinna “manji Maxaafa Qullichchanna tinni heꞌnaannexxi yanna hitta hexxeexxe kaddeexxa egeꞌnaashsha gargaarateeten” hiyyat kunni raadonetiki xaabi hasiseeki mayeete kaddeexxa ifiseen.

Taakkaxxi biroodikastingetixxi barranna haranga qabbeexxemman. Kunni WBBR hiyyemaaki raadonetiki xaabi 33 woggaaꞌa Yihowwaxxe Naqaasheke, raadonetike progiraamike oddoola kadee tureen.

WORBUNTET ADDETIXXE AKEEKISANOOLEKA SHASHA FULCHA

Hageyya 1924 woggaꞌni Maxaafi Qullichchiinxi Barattoole, Kolombesi giddo Ohayo hiyyemaake qachchaꞌn lumoxxe bukkiꞌaa welt bukki hiteemman. Butta duuchchinaaꞌni tenne bukkiꞌaa yaaꞌeeki manni, Arabuffat, Engilizuffat, Ferensaꞌuffat, Jermeenuffat, Girikuffat, Hangaaruffat, Xaaliyaanuffat, Luutinuffat, Poolishuffat, Raashiyuffat, mitte mitte Isikaandiyiniinke laagaduwwinni, ittan Yuukireenuffati Maxaafi Qullichchiinka haasoꞌa laqeemman. Konne progiraamixxi mitte mitte kuta raadoneteꞌni saxxaamman. Ittan Ohayoxxe Galchaki Gaazeexi barra barrandeꞌni tenne bukkiixxa rippoorte borreessaashsha assendeemman.

Hageyya 24 Argajimiinxa barra, 5,000 caalaaki bukkiiteꞌni afemeemmaki manni ergachcho fuleemman. Insaꞌnenna 30,000 baa hedheeka maxaafuwwa manjiinxe angaꞌni geesinseen, ittan heddo kuminni laakkoꞌemaaka manna Maxaafi Qullichchiinxa barachcho safinseen. Heqqecatixxi Xellepho tennee barra “gammachchiissaaxxa bukkiitixxa kuta” hitee yexxeen.

Wele tenne bukkiixxe qophphe giddiiꞌni lumoxxa bakka uwwendeemmaxxi, Hageyya 25 Bitaꞌixxa barra, Dayyi Razerfoordi, addetixxe akeekisanooleka shasha diigaaka yaansiseeke lallaban. Isinna polotikiinxi, addetixxinna daddaliinxi akeekisanoole, ‘Mageni manjiinki belti eebba alfaashsha assaꞌneeka, Mageniinxe Mootummaxxe dhugaaka toora egennabaashshsa assineexxa’ haasoꞌeemman. Ittan lebeexxi, ‘kunni manni Mootummuwwatika Kakotika Maabara kiphatinna Mageni butta galchaꞌneexxe polotikiinxe mootummashsha asse uudati deeneexxa’ ifiseemman. Maxaafi Qullichchiinxi Barattoole tennee erga manjokeꞌni geesisatee worbooleeyye kada hasissaamman.

Bukkiiteꞌni hedhemmaka jeeja bukki assati Heqqecatixxi Xellepho iitta hiteen: “Shiixxooki Kolombeesi bukki hiyyeemmaki Kirsitoosiki sannachchi . . . naaphiinxa hunnaa yookiin naaphi darbaaxxe giiraaꞌa mishikki hiyya gophatee adde jabeessedhee meꞌeen.” Bukkiiteꞌni hedhemmaki Leꞌo Kilaꞌosi hiyyemaꞌneeki dayyi qalli hiyyat iitta hiyyeen: “Bukkiitenaaꞌni fulleennaki tennee shasha diiggaꞌneexxa borro loola noꞌokeꞌni hedheeke manniꞌaa geesisatee jabaxxa halcha anfeetemman.”

Onkoleessiinka agenjo, Maxaafi Qullichchiinxi Barattoole, dayyi Razerfoordi lallabeemmaxxa Kahnaate Kuꞌlendeꞌeen hitaꞌneexxa miiloonuwwati laakkoꞌendaaxxa maxxansendeexxa borro manjiinxe angaꞌni geesisa saffeen. Kileevilaand Oklahooma, hiyyemaake shiixxooke mandaraꞌni, Dayyi Fraank Jonseeniki, wele dayyuwwa kaamoleti daggeꞌe isoo aaxxebaa 20 daqiiqi edi darre, loola okkoneꞌni hedhemmake manniꞌa tiraakite geesisee bireemman. Mandara okkoneꞌni hedhemmaki manni isi lasseexxe yaanenaaꞌni kexxeexxa aare isoo hasateꞌni hedhemmaxxee, baꞌlinnakeꞌni uurre kaamoleti daggaammaxxa dayyuuwwa heqqa dandeꞌeemmabaan. Dayyi Jonseen isi hedhemmake qarqaraꞌni hexxeexxe mitte cherche giddo shoꞌomatee mudhdheen. Cherche giddonna manji hedha gophemmaxxee, cherchetike barsiisanjike Maxaafi Qullichchi giddonna duuchchiinge beeruwwaꞌni tiraakite uggeen. Okkooꞌni hurru hiyyeexxi fuleen. Taꞌaanna heenooxxa yanna afeemmaxxeꞌe, lameti iimi darre hexxeexxe chercheꞌni eꞌyeexxi iittan asseen.

Okkooꞌn Fraanki dayyuwwa daggaa wodda uuda dandeꞌaaxxe bakkabaa higeen. Beenzila ikkillaaxxe bakkaꞌni shoꞌomeexxi isi udumiiꞌni dagaaka manjo uudaamman. Kaamoleti isoo aadhatee daggaammaxxi dayyuwwa isoo affebaangi saxxeen. Insaꞌne saꞌneechchi uduma, Fraanki isi lassaammake loolibaa shiqaake wele loolaꞌni lassitaammaxxi dayyuwwa daggeexxi isoo kaamoleti adhdhite meteen.

Okkone dayyuwwi giddiiꞌni mitti, jeeja okkone wodda hedhemmaka qalli hiyyat iitta hiyyeen: “Mandarakenaaꞌni fullenne wodda sase cherche biriiꞌni saꞌnennen. Cherche cherchendeꞌni 50 baa geyaaki manni edo uurreemman. Mitti mitti tiraakite yaansisaammanni weli kinni barsiisanji isaꞌneki uudaashsha iimiꞌaa abidee leellishaamman. Mitte rakko geltebaang maliki okkooꞌni fullennen! Mageni noꞌoki Yihowwa, noꞌoo heqqeexxeennaa Mageniinxe mootummake naaphixxe angaꞌni inbabeꞌnoshsha beekkuma noꞌaa uwweexxee galateeffantennen.”

MAXAAFI QULLICHCIINXI BARATTOOLE WELE BOGAꞌNINNA WORBUNTETI LASSITEEN

Maxaafi Qullichchiinxi Barattoole wele bogaꞌninna lassatee, weli fakkaataanga worbuntetika fakkeenna leellishsheen. Middixxe Ferensayeꞌni, Joosefi Kirent, hiyyemaaki dayyi Poolandeeꞌni dageꞌe buttinni giddixxa karra fulchaꞌneeke manniꞌaa dhugaa kuleen. Isinna “Reyeeki Manni Shiqixxe Yannaꞌni Reyotenaaꞌn Keꞌaan” hiyyaake umi yaadinni haasoꞌa shiqisatee progiraama fulcheen. Dayyuwwa, looliinke hedhalluwwaa yeꞌinjiinka woraqata uuteen. Mitti loolakeꞌni hedhemmaki qeesichchi cherche isixxiki manni konne progiraamaꞌni afemabaashsha xexxeꞌachchiiseemman. Isi xexxeꞌachchiiso maleꞌe kaddeexxi yaane weletemman. Konnee haasoꞌa caqasatee qeessichchinginni mitteba 5,000 naaꞌni caalaaki manni bukki hiyyeemman! Dayyi Kirenti qeesichchi adde isixxee uurraashsha qoreen, isi kinni gibeen. Dayyi Kirenti, manni dageeki Mageniinxe Qaalexxa dheebo afeexxa hubateemmaxxeꞌe, afeexxa borro duuchcha uwween.—Amotsi 8:11.

Kilayudi Brawoniki gammachchiissaaxxa odo Afirki giddiꞌaa Goldi Kosit, yookiin taꞌa Gaana hiyyendaaxxe bakkabaa aadhe dageen. Isi barsiiseexxi barachchonna manjokee uwweexxi borro, boga okkoneꞌni dhugaa wiinamiki facaataashsha gargaarteen. Dayyi Brawoni shiqisaꞌneeka haasoꞌa caqasatee bukki hiyyeemake manni giddo, qorsiinxa oge barataammaki Jonseen Blankiseen hiyyemaaki hedhemman. Isinna dhugaa alfeexxa rakeexxi hubateen. Jonseen iitta hiyyeen, “dhugaa tinni haranga anee gammachchiisseen, ittan qorsiinke barachchotike mini giddo sodaꞌa belo haasoꞌennen.”

Mitte barra Jooni Mageni Saseken hitaaxxi barachcho, Maxaafi Qullichchiinka kipha affeexxe kaddeebaaxxa egeꞌneemmaxxee, tenne yaane qeesichcho qoratee Enjilikan Cherchi hiyyendaaxxiba mareen. Qeesichchikinna cancaꞌni: “Ful kabaaꞌni, ati Kirsitaanakebaan, ati Daabiloosiken!” hiyye isoo shorreen.

Jooninna miniꞌaa higeechchi uduma, qeesichchokee daddaabbe borreesseexxi tennee Mageni saseken hitaꞌneexxe barachchoꞌni manji bukki hiyyeeba haasoonnaashsha laqeen. Qeesichchikinna Jooni qorsiinke barachchotike minike sooreessixxe beeroba maraashsha qoreen, sooressichchinna Jooni qeesichchokee daddaabbe borreesseexxa qoreen.

Jooninna hiisseexxi “Eet borreesseenen, Gootta” hiyyeen.

Barsiisanji kunninna Jooni gattowwaaliitixxa daddaabbe qeesichchokee borreessaashsha ajajeen. Tenneꞌa Jooninna iitta hiyye borreesseen:

“Gootta, barsiisanji anki aniꞌaa gattowwaali hitattoshsha daddaabbe borreesse qorannoshsha ajajeen, ati dhariinxa barachcho barsiissaattexxa addattaatole, aninna aniꞌa gattowwaali hitattoshsha daddaabbe borreesse qoratee qophpheeffateennen.”

Barsiisanji kinna henkekki hiyyeexxi, “Bilankiseen, borreessatee hassaattexxi yaane tennetee?”

“Eet Gootta. Borreessonnaa haseennexxi yaane tennenden.”

“Mootumma kiphphaꞌneexxe addeka qeesichcho iitta haasoossa suffottole, barachchotike minenaaꞌni shorrendatton” hiyyeen.

“Goottaa, ati barsiissaaꞌnaa aaggebaaxxi yaane hexxoole qortuma qora dandeennaaꞌnoo?” hiyyeen.

Isinna “eet dandeettinaan” hiyyeen.

“Eloxxen, Goottaa, aninna assenneki iittanden. Kunni ulfeessemeeki manji Maxaafa Qullichcha barsiisaamman, aninna qortuma qorennen. Isi qorenneka qortuma hiissa dandeꞌa gopheexxee aniꞌa gattowwaali hiyyaashsha daddaabbe borreessa hasissaa?” hiyyeen.

Bilankiseeninna sorremebaan. Gottowwaaliitixxa daddaabbenna borreesseꞌe ergebaan.

EDIꞌA HEXXEEXXA YANNA HEQQEDHA

Wogga giddo hexxemmaxxa yaane bukki assat Heqqecatixxi Xellepho iitta hiteen, “noꞌonna Daawitishshanni: ‘Lolakee jabeenna aneꞌni oddeessitatton’ hiyya dandeenannon. (Faaro 18:39) Wogga tenneꞌni haranga jajjabeessitaaxxi yaane hexxemman, buutotinna Yihowwa ergachcho isixxeꞌni noꞌoo hitta gargaaraꞌneexxa anga isixxa uuda dandeenneennen. Isixxi addatendeexxi ergantooleeyye gammachchiissaaxxa odo gammashshoti lassateꞌni hexxeen.”

Woggati uduma, dayyuwwa raadonetika xaaba wele bakkaꞌninna banatee heddeen. Wele raadonetike xaabixxi ijaarsiinxi huje Chikaagoke qachchi bira afendaaxxe bakkaꞌni saffeen. Kunni haarooki raadonetiki xaabinna WORD hiyyemaammaken. Jabaxxa hunna afeeka 5,000-waatteka hafuura saꞌissaaka miya laꞌoonfanteemmaxxeꞌe, Mageniinxe mootummaxxa erga bayyate hedheeki, matanga Middike Kanaadi qicoꞌn hedheeki manni laqaamman.

Yihowwake gargaarsinni 1925 woggaꞌni, Maxaafi Qullichchiinxi Barattoole Leellisha Yohaannisixxa hafuura adhdha 12 keꞌni affeemmaxxi hubanno caꞌa hiyyatenaaꞌni kexxeexxa manfasiinki ifini ifeen. Kunni ifininna mitte mitte manniꞌaa gufote kadeemman. Heddi manni iimateꞌni kaddaꞌneexxa yaane, elo qicinni egeꞌnatenaaꞌni kexxeexxanna tinni iimateꞌni kaddeexxi yaane, buttateꞌni hedhaꞌneeka manna tuqqaaki hittate kaddeexxa egeꞌna yoꞌoshsha gammachchiisseemman.