Ũndũ Ũtonya Kũnyuva Maũndũ Ala Maĩle ma Kwĩtanĩthya

1, 2. Twaĩle kwĩka ũtwi wĩva ĩũlũ wa maũndũ ma kwĩtanĩthya?

KWASŨANĨA ũyenda kũya ĩtunda yĩ mũyo, ĩndĩ ũyĩthĩa yĩ na vandũ vou. We wĩka ata? Nĩvatonyeka ũkatwʼa kũya ĩtunda yu yonthe, o vamwe na vala vou, kana ũkatwʼa kũyĩkya yonthe ĩtheka. O na no ũtwʼe kũtila vala vou, na ũitanĩa kũya kĩlungu kĩla kĩseo kyatiala. We ũnyuva kwĩka ata?

² No tũelekanyʼe maũndũ ma kwĩtanĩthya na ĩtunda yĩu. Mavinda angĩ, ĩla ũkwenda kwĩtanĩthya nũtonya kwĩthĩa kana maũndũ maingĩ ma kwĩtanĩthya ala me kwʼo ũmũnthĩ ti maseo, o na nĩ mou. Ũtonya kwĩka ata? Andũ amwe nĩmatonya kwĩtĩkĩlana na maũndũ asu mathũku, na ũyĩthĩa no metanĩthye na maũndũ o na meva ala me kwʼo. Angĩ nĩmatonya kũleana vyũ na maũndũ onthe ma kwĩtanĩthya nĩ kana maikelikye mũisyonĩ. Namo angĩ nĩmatonya kwĩvathana na maũndũ ma kwĩtanĩthya ala matonya kũmaetee mũisyo, ĩndĩ mavinda angĩ mayĩtanĩthya na maũndũ ala maĩle. We waĩle kwĩka ũtwi wĩva nĩ kana wĩyĩkalye mwene wendonĩ wa Ngai?

3. Yu twĩenda kwĩmanyĩsya kyaũ?

³ Aingĩ maitũ matonya kũtwʼa kwĩka ũndũ ũsu wa katatũ. Nĩtwĩsĩ kana kwĩtanĩthya nĩ kwa vata, ĩndĩ twaĩle kwĩtanĩthya na maũndũ o ala maĩle. Nĩ kana twĩke ũu, nĩtwaĩle kũsũanĩa ũndũ tũtonya kũmanya maũndũ ma kwĩtanĩthya ala maĩle, na ala mataĩle. Ĩndĩ, ekai twambe twone ũndũ maũndũ ala tũnyuvaa kwĩtanĩthya namo matonya kwĩthĩwa na mosyao mailyĩ ĩũlũ wa ũthaithi witũ kwa Yeova.

“ĨKAI MAŨNDŨ ONTHE KWA KŨTAĨA NGAI”

4. Kwĩyumya kwitũ kwaĩle kũtũtongoesya ata ĩla tũũnyuva maũndũ ma kwĩtanĩthya?

⁴ Ĩvinda ĩna ĩvĩtu, mũndũũme ũmwe Ngũsĩ na mũkũũ, ũla wavatisiwe mwaka wa 1946, aisye atĩĩ: “Nĩnĩtwʼĩte kwĩthĩawa vo ĩla ũvoo wa ũvatiso ũkumwʼa, na kũwĩthukĩĩsya nesa vyũ, o ta inyie ngũvatiswa.” Nĩkĩ wĩkaa ũu? Mũndũũme ũsu aisye atĩĩ: “Kũendeea kũlilikana kwĩyumya kwakwa nĩkũndetheesye mũno kwĩkala nĩ mũĩkĩĩku.” Vai nzika kana nũkwĩtĩkĩlana na ndeto sya mũndũũme ũsu. Kũlilikana kana nĩwamwathie Yeova kũmũthũkũma thayũnĩ waku wʼonthe no kũũtetheesye kũmĩĩsya. (Soma Mũtavanʼya 5:4.) O na ĩngĩ, kũsũanĩa kwa ũliku ĩũlũ wa kwĩyumya kwaku, no kũũtetheesye wĩthĩwe na woni mũseo ĩũlũ wa ũtavanyʼa, na maũndũ onthe ala ũkwĩka. Kwĩtanĩthya nĩ ũndũ ũmwe katĩ wa maũndũ asu. Mũtũmwa Vaulo nĩwakindĩlĩĩile ũwʼo ũsu nthĩnĩ wa ndeto ii wamaandĩkiĩe Aklĩsto ma ĩvinda yake: ‘Ethĩwa nĩmũũya, kana kũnywʼa, kana o ũndũ mũkwĩka o na wĩva wʼonthe, ĩkai maũndũ onthe kwa kũmũtaĩa Ngai.’—1 Akolintho 10:31.

5. Ĩandĩko ya Alivai 22:18-20 yĩtũtetheeasya ata kũmanya ũtao ũte wa ĩmwe kwa ĩmwe ũla wĩ nthĩnĩ wa Alomi 12:1?

⁵ Ũndũ wʼonthe ũla ũkwĩka thayũnĩ waku nũtonya kũtuma Yeova etĩkĩla ũthaithi waku, kana akaũlea. Nthĩnĩ wa valũa wake kwa Alomi, Vaulo atũmĩie ndeto ngito nĩ kana ala mathaithaa vamwe nake maelewe ũndũ ũsu nesa. Nĩwamekĩie vinya, akyasya: “[Nenganei] mĩĩ yenyu ĩthĩwe nthembo ĩ thayũ, ntheu, ya kũmwendeesya Ngai, nawʼo nĩ ũthaithi wenyu waĩlaa.” (Alomi 12:1) Ĩandĩkonĩ yĩu, ndeto ‘mwĩĩ waku’ syĩthĩawa iyonanyʼa kĩlĩko kyaku, ngoo yaku, na vinya ũla wĩ nawʼo. Nũtũmĩaa syĩndũ isu syonthe kũmũthũkũma Ngai. (Maliko 12:30) Vaulo aelekanilye ũthũkũmi ũsu wa ngoo yonthe na nthembo. Ndeto ĩsu “nthembo” yĩ na ũtao ũte wa ĩmwe kwa ĩmwe. Nthĩnĩ wa Mĩao ya Mose, Ngai nĩwaleete nthembo yĩ na kĩema. (Alivai 22:18-20) O ta ũu, ũmũnthĩ Ngai ndetĩkĩla ũthũkũmi witũ ethĩwa nĩmũvukye kwa nzĩa ĩmwe kana ĩngĩ. Ũu ũtonyeka ata?

6, 7. Mũklĩsto atonya kũvukya mwĩĩ wake ata, na ũndũ ũsu ũtonya kũtuma akwata wasyo mwaũ?

⁶ Vaulo aumisye ũtao ũũ kwa Aklĩsto ma Lomi: “Mũikanengane mamutha menyu kwĩka naĩ.” O na ĩngĩ Vaulo nĩwameie ‘moae meko ma mwĩĩ.’ (Alomi 6:12-14; 8:13) Mbeenĩ nthĩnĩ wa valũa o ũsu, Vaulo nĩwoonanĩtye amwe ma ‘meko asu ma mwĩĩ.’ Aandĩkie ũũ ĩũlũ wa andũ ene naĩ: ‘Makanywʼa moo nĩmausũĩte kĩumo.’ ‘Maũũ moo me mĩtũkĩ kwĩtĩkya nthakame.’ ‘Kũmũkĩa Ngai kũi methonĩ moo.’ (Alomi 3:13-18) Mũklĩsto no avukye mwĩĩ wake ethĩwa nũkũtũmĩa “mamutha” ma mwĩĩ wake kwĩka naĩ ta isu. Kwa ngelekanyʼo, ethĩwa Mũklĩsto ũmũnthĩ akatwʼa kwa ngenda kwĩtanĩthya na maũndũ mavuku ta kwĩloela visa kana kũsoma ũvoo ũkonetye ũlaalai, kana kũsisya syĩko nthũku sya ũngʼendu, Mũklĩsto ũsu akeethĩwa ‘ainengane metho make kwĩka naĩ,’ na kwoou aivukya mwĩĩ wake wʼonthe. Ũthaithi wake wʼonthe ũkeethĩwa ũilyĩ ta nthembo ĩte ntheu na ĩtetĩkĩlwa nĩ Ngai. (Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 15:21; 1 Vetelo 1:14-16; 2 Vetelo 3:11) Na ũsu nĩ wasyo mũnene ta kĩ kwa mũndũ ũla wanyuva kwĩtanĩthya na maũndũ mataĩle!

⁷ Kwoou maũndũ ala Mũklĩsto ũkũnyuva kwĩtanĩthya namo nĩmatonya kũtuma akwata wasyo mũnene mũno. Na ũu wĩonanyʼa kana ĩla tũũnyuva maũndũ ma kwĩtanĩthya twaĩle kũnyuva o ala matonya kwaĩlya ũthaithi witũ kwa Ngai, ĩndĩ ti ala matonya kũũvukya. Yu no tũneenee ĩũlũ wa ũndũ tũtonya kũmanya ethĩwa maũndũ mana ma kwĩtanĩthya nĩmaĩle kana mayaĩle.

“MENAI KĨLA ŨTHŨKU”

8, 9. (a) Maũndũ ma kwĩtanĩthya nĩ ta mĩthemba ĩana ata? (b) Tũleanaa vyũ na maũndũ meva ma kwĩtanĩthya, na nĩkĩ?

⁸ Ve mĩthemba ta ĩlĩ ũu ya maũndũ ma kwĩtanĩthya. Mũthemba wa mbee nĩ maũndũ ala Aklĩsto maĩle kwĩvathana namo vyũ. Nawʼo mũthemba wa kelĩ nĩ maũndũ ala Aklĩsto matonya kũmetĩkĩla kana kũmalea. Ekai twambe kũneenea mũthemba wa mbee, nawʼo nĩ maũndũ ma kwĩtanĩthya ala Aklĩsto maĩle kwĩvathana namo vyũ.

⁹ O tondũ tũnoonie nthĩnĩ wa Kĩlungu kya 1, syĩndũ ta isese sya Indaneti, sinema, ivĩndĩ sya televiseni, na mbathi, nitonya kwĩthĩwa na maũndũ maleetwe vyũ Mbivilianĩ. Kwa ngelekanyʼo, nitonya kwĩthĩwa na veva wa masatani kana veva wa kũtanĩa kwĩka maũndũ mathũku. O na no syĩthĩwe na mavisa makonetye ũlaalai na maũndũ angĩ mathũku ala matonya kũsukuma andũ meke maũndũ mavuku. Kwoou no nginya Aklĩsto ma wʼo malee vyũ maũndũ asu mavuku ma kwĩtanĩthya ala monanasya syĩko ileanĩte na myolooto na mĩao ya Mbivilia o ta syĩko nzeo. (Meko ma Atũmwa 15:28, 29; 1 Akolintho 6:9, 10; Ũvuanʼyo 21:8) Ĩla waleana na maũndũ ta asu ma kwĩtanĩthya, nũmũĩkĩĩthasya Yeova kana ‘nũmenete vyũ kĩla ũthũku,’ na mavinda onthe ‘nĩwĩvathanaa na ũthũku.’ Kwa nzĩa ĩsu ũkeethĩwa na “mũĩkĩĩo ũte na wanganganʼyo.”—Alomi 12:9; Savuli 34:14; 1 Timotheo 1:5.

10. Nĩ woni wĩva ĩũlũ wa maũndũ ma kwĩtanĩthya ũtonya kũtũlikya mũisyonĩ, na nĩkĩ?

¹⁰ Ĩndĩ, andũ amwe no mone ta matatonya kũlika mũisyonĩ ĩla mekwĩtanĩthya na maũndũ mavuku. No masye, ‘Nyie no nĩloele maũndũ asu sinemanĩ kana televiseninĩ, ĩndĩ ndyĩsa kũmeka.’ Kwĩthĩwa na woni ta ũsu nĩ kwĩkenga na kwĩlikya mũisyonĩ. (Soma Yelemia 17:9.) Ethĩwa twĩtanĩthasya na maũndũ ala Yeova ũmenete, ta kwĩloela, kũsoma, kana kwĩthukĩĩsya maũndũ mavuku, yo kwa wʼo no twasye ‘nĩtũmenete kĩla ũthũku’? Tweethĩwa na kĩmanyĩo kĩu, ũu no ũtume tũeka kwĩwʼa nthithi ĩla twoona maũndũ mathũku mayĩkwa. (1 Timotheo 4:1, 2) O na ĩngĩ, kĩmanyĩo kĩu nĩkĩtonya kũthũkya meko maitũ ene, kana kĩkalyũla woni witũ ĩũlũ wa mwĩkalĩle mũthũku wa andũ ala angĩ.

11. Ĩandĩko ya Akalatia 6:7 yĩwetete ũndũ wĩva wĩthĩĩtwe wĩ wa wʼo ĩũlũ wa maũndũ ma kwĩtanĩthya?

¹¹ Maũndũ asu mawetwa nĩmethĩĩtwe. Aklĩsto amwe nĩmekĩte syĩko mbuku nũndũ wa kwanangwa nĩ maũndũ ala mamanyĩĩte kwĩloela. Kwĩka ũu nĩkũtumĩte memanyĩsya kwa nzĩa ĩte laisi kana “o kĩla mũndũ ũvuĩaa, nokyo ũkaketha.” (Akalatia 6:7) Ĩndĩ ti lasima tũkwatwe nĩ maũndũ ta asu. Weethĩwa wĩ metho kũvuĩa maũndũ maseo kĩlĩkonĩ kyaku, ũkatanĩa kũketha maũndũ maseo thayũnĩ waku.—Sisya ĩsandũkũ yĩ na kyongo, “Naĩle Kũnyuva Maũndũ Meva ma Kwĩtanĩthya?” ĩthangũnĩ ya 67.

KWĨKA MOTWI KWOSANA NA MYOLOOTO YA MBIVILIA

12. Ĩandĩko ya Akalatia 6:5 yĩkonanĩtye ata na maũndũ ma kwĩtanĩthya, na nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtongoesya ĩla tũkwĩka motwi maitũ?

¹² Ekai yu tũneenee mũthemba wa kelĩ wa maũndũ ma kwĩtanĩthya, namo nĩ ala Ndeto ya Ngai ĩtawetete ũtheinĩ kana nĩ maseo kana nĩ mathũku. Ĩla tũũnyuva katĩ wa maũndũ ta asu ma kwĩtanĩthya, kĩla Mũklĩsto nĩwaĩle kwĩka ũtwi wake mwene ĩũlũ wa kĩla ũkwona kyaĩle. (Soma Akalatia 6:5.) Ĩndĩ, ĩla tũkwĩka ũtwi ta ũsu, ve myolooto ĩtonya kũtũtongoesya. Mbivilia yĩ na myolooto, kana momanyĩsyo ma vata, ala matũtetheeasya kũmanya mosũanĩo ma Yeova. Twaatĩĩa myolooto ĩsu, tũkeethĩwa tũtonya kũelewa “kwenda kwa mwĩaĩi ũndũ kũilyĩ” maũndũnĩ onthe, o na ĩla tũkũnyuva maũndũ ma kwĩtanĩthya.—Aeveso 5:17.

13. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya twĩvathane na maũndũ ma kwĩtanĩthya ala matamwendeeasya Yeova?

¹³ Ti Aklĩsto onthe methĩawa na ũmanyi wĩanene ĩũlũ wa maũndũ ala makonetye mwĩkalĩle. (Avilivi 1:9) O na ĩngĩ, Aklĩsto nĩmesĩ kana kĩla mũndũ e maũndũ ala wendeeawʼa nĩ kwĩtanĩthya namo. Kwoou, vaitonyeka Aklĩsto onthe makeka motwi mavwʼanene vyũ. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, o ũndũ twaeka myolooto ya Ngai ĩtongoesye ilĩko sitũ na ngoo sitũ, nowʼo twĩthĩawa na wendi mwingĩ wa kwĩvathana na maũndũ ma kwĩtanĩthya ala matamwendeeasya Yeova.—Savuli 119:11, 129; 1 Vetelo 2:16.

14. (a) Waĩle kũsũanĩa ĩũlũ wa ũndũ wĩva ĩla ũũnyuva maũndũ ma kwĩtanĩthya? (b) Ũtonya ata kũvĩtya mbee maũndũ ma kĩ-veva thayũnĩ waku?

¹⁴ Ĩla ũũnyuva maũndũ ma kwĩtanĩthya, ve ũndũ ũngĩ wa vata waĩle kũũsũanĩa, nawʼo nĩ ĩvinda yaku. Maũndũ ala ũnyuvaa kwĩtanĩthya namo monanasya kĩla wonaa kyaĩle, nayo ĩvinda yĩla ũtũmĩaa kwĩtanĩthya yonanasya kĩla wonaa kĩ kya vata kwaku. Vai nzika kana maũndũ ma kĩ-veva nĩmo maĩle kwĩthĩwa me ma vata vyũ kwa Mũklĩsto. (Soma Mathayo 6:33.) Kwoou, ũtonya kwĩka ata nĩ kana ũvĩtye mbee maũndũ ma kĩ-veva thayũnĩ waku? Mũtũmwa Vaulo aisye ũũ: ‘Ĩsũvĩei nesa ũndũ mũendaa, ti ta ala mate na ũĩ, ĩndĩ ta ala oĩ; mũkĩtangĩĩa ĩvinda.’ (Aeveso 5:15, 16) Ĩĩ, kũtwʼa nĩ ĩvinda yĩana ata yĩla ũtonya kũtũmĩa kwĩtanĩthya kũkaũtetheesya wĩthĩwe na ĩvinda yĩanĩtye ya kwĩka “maũndũ ala maseo mbee,” namo nĩ maũndũ ala matumaa ũendeea nesa kĩ-veva.—Avilivi 1:10.

15. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa ũĩ kwĩthĩwa wĩ metho ĩla ũũnyuva maũndũ ma kwĩtanĩthya?

¹⁵ Ĩngĩ, nĩ ũndũ wa ũĩ kwĩthĩwa wĩ metho ĩla ũũnyuva maũndũ ma kwĩtanĩthya. Ũu wonanasya ata? Kwasũanĩa ĩngĩ ĩla ngelekanyʼo ya ĩtunda. Nĩ kana ndũkaye vala vou ũteũmanya, ũvatilaa o vamwe na kĩlungu kĩla kĩvathyũlũlũkĩte. O ta ũu, nĩ ũndũ wa ũĩ kwĩthĩwa wĩ metho ĩla ũũnyuva maũndũ ma kwĩtanĩthya. Mũklĩsto mũĩ nĩwĩvathanaa na maũndũ ma kwĩtanĩthya ala maleanĩte na myolooto ya Mbivilia, kana ala mate kũeleeka nesa, kana meoneka ta matonya kũmũlikya thĩnanĩ kĩ-veva. (Nthimo 4:25-27) Kũatĩĩa nesa ũtao ũla wĩ Ndetonĩ ya Ngai kũkaũtetheesya kwĩka ũu.

“MAŨNDŨ O NA MEVA ALA MATHEU”

16. (a) Tũtonya kwonanyʼa ata kana twĩ na woni ta wa Yeova ĩũlũ wa mwĩkalĩle? (b) Nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma wĩthĩwa wĩ ũndũ ũte vinya kũatĩĩa myolooto ya Mbivilia thayũnĩ waku?

¹⁶ Ĩla Aklĩsto meũnyuva maũndũ ma kwĩtanĩthya, nĩmaĩle kũsũanĩa woni wa Yeova matanamba kwĩka ũu. Mbivilia nĩyonanĩtye mawoni ma Yeova na myolooto yake. Kwa ngelekanyʼo, Mũsumbĩ Solomoni awetete maũndũ mana ala Yeova ũmenete. Maũndũ asu nĩ, “ũĩmĩ ũla ũneenaa ũvũngũ, moko ala metĩkasya nthakame ĩte ĩvĩtyo; ngoo ĩla ĩsũanĩaa maũndũ mathũku, [na] maũũ ala mekalaataa kwĩka ũthũku.” (Nthimo 6:16-19) Woni wa Yeova waĩle kũtuma woni waku wĩthĩwa ũilyĩ ata? Mũandĩki wa Savuli aisye ũũ: “Inywʼĩ ala mũmwendaa Yeova, menai ũthũku.” (Savuli 97:10) Maũndũ ala wanyuva kwĩtanĩthya namo maĩle kwonanyʼa nesa vyũ kana nũmenete kĩla Yeova ũmenete. (Akalatia 5:19-21) Ĩngĩ, lilikana kana maũndũ ala wĩkaa ĩla ũtenekee nĩ andũ, nĩmo monanasya nesa vyũ we wĩ mũndũ wa mũthemba mwaũ. (Savuli 11:4; 16:8) Kwoou, ethĩwa wĩ na wendi wa kuma ngoonĩ wa kũtongoewʼa thayũnĩ waku wʼonthe nĩ woni wa Yeova ĩũlũ wa mwĩkalĩle, mavinda onthe waĩle kũnyuva maũndũ ma kwĩtanĩthya ala mekwosana na myolooto ya Mbivilia. Wamanyĩa kwĩkaa ũu kĩla ĩvinda, ndũkethĩawa wĩ ũndũ wĩ vinya kũatĩĩa myolooto ĩsu.—2 Akolintho 3:18.

17. Nĩ makũlyo meva waĩle kwĩkũlya ũtanamba kũnyuva maũndũ ma kwĩtanĩthya?

¹⁷ Nĩ ũndũ ũngĩ wĩva ũtonya kwĩka nĩ kana wĩthĩwe na mawoni ta ma Yeova ĩla ũkũnyuva maũndũ ma kwĩtanĩthya? Sũanĩa ĩkũlyo yĩĩ: ‘Kũkeethĩwa ata kwakwa nanyuva kwĩka ũu, na ngwatanĩo yakwa na Ngai ĩkeethĩwa ĩilyĩ ata?’ Kwa ngelekanyʼo, ũtanatwʼa kwĩloela sinema, ĩkũlye atĩĩ: ‘Maũndũ ala ngwĩloela sinemanĩ ĩĩ metuma wasya wakwa wa ngoo wĩthĩwa ũilyĩ ata?’ Ekai twone nĩ myolooto yĩva ĩtonya kũatĩĩwa ũndũnĩ ũsu.

18, 19. (a) Mwolooto ũla wĩ nthĩnĩ wa Avilivi 4:8 ũtonya kũtũtetheesya ata kũmanya ethĩwa maũndũ ala tũkwĩtanĩthya namo nĩ maseo? (b) Nĩ myolooto ĩngĩ yĩva ĩtonya ũkũtetheesya kũnyuva maũndũ maseo ma kwĩtanĩthya? (Sisya maelesyo ma kwongeleela.)

¹⁸ Ve mwolooto wa vata wĩ nthĩnĩ wa Avilivi 4:8, ũla waasya: ‘Maũndũ o na meva ala ma wʼo, maũndũ o na meva ala me na ndaĩa, maũndũ o na meva ala malũngalu, maũndũ o na meva ala matheu, maũndũ o na meva ala ma kwendeesya, maũndũ o na meva ala me na nguma nzeo; ethĩwa ve ũseo o na wĩva wʼonthe, na ethĩwa ve ndaĩa o na yĩva yonthe, malilikanei maũndũ asu.’ Vaulo ndaneeneaa maũndũ ma kwĩtanĩthya, ĩndĩ aneenaa ĩũlũ wa mosũanĩo ma ngoonĩ, na ũu nĩ kwasya twaĩle kwĩthĩwa tũisũanĩa ĩũlũ wa maũndũ ala mamwendeeasya Ngai. (Savuli 19:14) O na ũu wĩ o vo, ndeto isu sya Vaulo no itũmĩwe ta mwolooto ĩla tũũnyuva maũndũ ma kwĩtanĩthya. Ata?

¹⁹ Ĩkũlye atĩĩ: ‘Mo maũndũ ala nĩnyuvaa kwĩtanĩthya namo ta sinema, mathaũ ma vitio, mbathi, kana maũndũ angĩ ta asu nĩmausũasya kĩlĩko kyakwa “maũndũ . . . ala matheu”?’ Kwa ngelekanyʼo, ĩla weeloela sinema, nĩ maũndũ meva matiawa kĩlĩkonĩ kyaku? Ethĩwa maũndũ ala matiawa kĩlĩkonĩ kyaku nĩ ma kwendeesya, nĩ matheu, na nĩ ma kwĩkĩa vinya, manya kana sinema ĩsu ti nthũku. Ĩndĩ, ethĩwa sinema ĩsu yĩtuma wambĩĩa kũsũanĩa ĩũlũ wa maũndũ mate matheu, manya kana ti nzeo, o na no ĩkũlikye mũisyonĩ. (Mathayo 12:33; Maliko 7:20-23) Nĩkĩ? Nũndũ kũsũanĩa ĩũlũ wa maũndũ mate matheu nĩkũtonya kũtuma ũtethĩwa na mũuo wa ngoo, kana kũkatuma wasya waku wa ngoo ũla ũmanyĩĩtwʼe kwĩsĩla Mbivilia, ũeka kũthũkũma nesa. O na ĩngĩ, ũu no wanange ngwatanĩo yaku na Ngai. (Aeveso 5:5; 1 Timotheo 1:5, 19) Kwĩtanĩthya na maũndũ mailyĩ ta asu nĩkũtonya kũkũetee mũisyo, kwoou twʼa kwĩvathana namo vyũ.a (Alomi 12:2) Ĩka ta mũandĩki ũmwe wa Savuli ũla wavoyie Yeova, ayasya atĩĩ: “Thyũũa metho makwa matikasisye maũndũ ma mana.”—Savuli 119:37.

MANTHA KŨUNA ANDŨ ALA ANGĨ

20, 21. Ĩandĩko ya 1 Akolintho 10:23, 24 yĩkonanĩtye ata na kũnyuva maũndũ ala maseo ma kwĩtanĩthya?

²⁰ Vaulo nĩwawetie mwolooto wa vata wĩ Mbivilianĩ ũla twaĩle kũsũanĩa ĩũlũ wawʼo ĩla tũkwĩka motwi makonetye maũndũ maitũ ene. Aisye atĩĩ: “Maũndũ onthe nĩmatonyeka; ĩndĩ ti onthe makaa. Mũndũ o na wĩva ndakamanthe kwĩuna mwene, ĩndĩ kĩla mũndũ namanthe kũuna ũngĩ.” (1 Akolintho 10:23, 24) Mwolooto ũsu ũkonanĩtye ata na kũnyuva maũndũ ala maseo ma kwĩtanĩthya? Nĩwaĩle kwĩkũlya atĩĩ: ‘Maũndũ ala nanyuva kwĩtanĩthya namo matonya kũtuma andũ ala angĩ mewʼa ata?’

²¹ Wasya waku wa ngoo no ũkwĩtĩkĩlye kwĩtanĩthya na ũndũ mũna ũkwona ‘ũtonyeka,’ kana wĩtĩkĩlĩka. Ĩndĩ, wamanya kana wasya wa ngoo wa athaithi ala angĩ ndũũmetĩkĩlya kwĩtanĩthya na ũndũ ta ũsu, no ũtwʼe kũũeka. Nĩkĩ? Nũndũ o tondũ Vaulo wawetie, ndũkwenda ‘ũmeke ana-a-au naĩ’ kana ‘ũmwĩke Klĩsto naĩ,’ kwa kũtuma wĩthĩwa wĩ ũndũ wĩ vinya kwa athaithi asu kũendeea kwĩthĩwa me aĩkĩĩku kwa Ngai. Vate nzika, nĩwosaa kwa ũito ũtao ũũ: “Mũikaete molulutĩkyo.” (1 Akolintho 8:12; 10:32) Ũmũnthĩ Aklĩsto ma wʼo nĩmaatĩĩaa ũtao ũsu mũseo na wĩ ĩnee wa mũtũmwa Vaulo kwa kũlea kwĩtanĩthya na maũndũ ‘matonyeka,’ ĩndĩ mate ma ‘kwaka.’—Alomi 14:1; 15:1.

22. Nĩkĩ Mũklĩsto ũtaĩle kũlasimĩthya ala angĩ maatĩĩe mawoni make ĩũlũ wa maũndũ ala mamakonetye mo ene?

²² Ĩndĩ, ve ũndũ ũngĩ twaĩle kũsũanĩa ĩla tũũmantha kũmauna ala angĩ. Mũklĩsto wĩ na wasya wa ngoo ũũmũsiĩĩa kwĩka maũndũ amwe ndaĩle kũthingʼĩĩsya Aklĩsto ala angĩ kĩkundinĩ maatĩĩe woni wake ĩũlũ wa maũndũ asu ma kwĩtanĩthya. Ethĩwa akeeka ũu, akeethĩwa ailyĩ ta ndeleva ũtwaĩte ngalĩ lelũnĩ mũnene, na ũkwenda ndeleva ila ingĩ lelũnĩ ũsu itwae ngalĩ o take. Ũsu nĩ ũndũ ũtatonyeka. Wendo wa Kĩklĩsto ũkatuma mũndũ wĩ na wasya wa ngoo ũla ũũmũsiĩĩa kwĩtanĩthya na maũndũ mana, amanenga ndaĩa athaithi ala angĩ me na woni wĩ kĩvathũkanyʼo na wake, ethĩwa woni ũsu woo ndũũleana na myolooto ya Kĩklĩsto. Eeka ũu, akeethĩwa aieka ‘wũmĩĩsyo wake ũmanyĩke nĩ andũ onthe.’—Avilivi 4:5; Mũtavanʼya 7:16.

23. Ũtonya kwĩka ata nĩ kana ũnyuve nesa maũndũ maĩle ma kwĩtanĩthya?

²³ Kwa ũkuvĩ, ũtonya kwĩka ata nĩ kana ũnyuve nesa maũndũ ala maĩle ma kwĩtanĩthya? Leana vyũ na maũndũ onthe mavuku ma kwĩtanĩthya ala maleetwe Ndetonĩ ya Ngai. Atĩĩa myolooto ya Mbivilia ĩla ĩtonya kũũtetheesya nthĩnĩ wa kũnyuva maũndũ ma kwĩtanĩthya ala Mbivilia ĩtawetete ĩmwe kwa ĩmwe ũndũ mũndũ waĩle kwĩka. O na ĩngĩ, ĩvathane na maũndũ ma kwĩtanĩthya ala matonya kũũmĩsya wasya waku wa ngoo, na ũyĩyũmbanyʼa kũekana na maũndũ o na meva ma kwĩtanĩthya ala matonya kũũmĩsya andũ ala angĩ, na mũno mũno andũ ala ũthaithaa namo. Eka ũtwi waku mũlũmu wa kwĩka ũu ũmũtaĩe Ngai na ũituma we na mũsyĩ waku mwĩyĩkalya ene wendonĩ wake.