Sikũkũ Ila Itamwendeeasya Ngai

1. Yeova akusasya andũ mailyĩ ata, na nĩkĩ no nginya maendeee kwĩthĩwa me metho kũmanya kĩla kĩmwendeeasya?

YESŨ aisye atĩĩ: “Athaithi ala ma wʼo makamũthaitha Asa nthĩnĩ wa veva, na nthĩnĩ wa wʼo: nũndũ Asa emantha ta asu mamũthaithae.” (Yoana 4:23) Ĩla Yeova woona andũ ta asu, o tondũ wakwonie we, nũmakusasya moke kwake na kwa Mwana wake. (Yoana 6:44) Ũsu nĩ ũndũ wa ndaĩa ta kĩ! Ĩndĩ, ala mendete ũwʼo wa Mbivilia no nginya ‘matate kũmantha nĩ kyaũ kĩla kĩmwendeeasya Mwĩaĩi,’ nũndũ Satani nĩ mũkengani nzeleke mũno.—Aeveso 5:10, BCK; Ũvuanʼyo 12:9.

2. Elesya ũndũ Yeova wonaa ala mavulanasya ũthaithi wa wʼo na wa ũvũngũ.

² Kwasũanĩa ũndũ kweekĩkie vakuvĩ na Kĩĩma kya Sinai ĩla Aisilaeli mamũkũlilye Aluni amaseũvĩsye ngai. Vandũ va kũleana namo, Aluni nĩwamaseũvĩisye kasaũ ka thaavu, na amea kana ko kaũngeme vandũ va Yeova. Aisye atĩĩ: “Ũnĩ kũkeethĩwa mboka kwondũ wa Yeova.” We Yeova nĩweetĩkĩlanile na kĩko kyu kya kũvulanyʼa ũthaithi wa wʼo na wa ũvũngũ? Aiee. Nũndũ ĩtina wa ũu nĩweeaie andũ ala mathaithie mũvwʼanano ũsu moawe, na andũ ta 3,000 mooawa. (Kuma 32:1-6, 10, 28) Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Ethĩwa nĩtũkwenda kwĩyĩkalya ene wendonĩ wa Ngai, no nginya twĩsũvĩe ‘tũikakiite kĩndũ kĩvuku,’ na tũyĩkĩa kĩthito kũsũvĩa ũla wʼo ndũkavukwʼe.—Isaia 52:11; Esekieli 44:23; Akalatia 5:9.

3, 4. Nĩkĩ twaĩle kũsũanĩa mũno ĩũlũ wa myolooto ya Mbivilia ĩla tũũkunĩkĩla syĩthĩo na sikũkũ ila syendetwe nĩ andũ aingĩ?

³ Ũndũ wa kũmakya nĩ kana ĩtina wa kĩkwʼũ kya atũmwa, ala nĩmo masiĩĩaa kũnyaĩĩka kwa momanyĩsyo ma andũ ala makaĩĩte mũĩkĩĩo, Aklĩsto ma ũvũngũ ala matendete ũla wʼo nĩmaumĩlile. Aklĩsto asu nĩmambĩĩe kwĩka maũndũ meekawa nĩ andũ matamwĩsĩ Ngai, ta kũatĩĩa syĩthĩo, sikũkũ, na mĩthenya ĩmwe moonaa yĩ mĩtheu. O na nĩmeetĩkĩlilye maũndũ asu nthĩnĩ wa Ũklĩsto. (2 Athesalonika 2:7, 10) Wasisya imwe sya sikũkũ isu, nũtonya kwona kana andũ ala maitanĩaa methĩawa na veva wa nthĩ, ĩndĩ ti veva wa Ngai. Kwa ũkuvĩ, sikũkũ sya nthĩ syĩthĩawa ivwʼanene ũndũnĩ ũũ: Ikusasya andũ meanĩsye mawendi ma mwĩĩ, na iendeeasya maũndũ ma ũwe na momanyĩsyo ma ndĩni sya ũvũngũ. Maũndũ asu nĩmo ũvano wa ‘Mbaviloni Ĩla Nene.’a (Ũvuanʼyo 18:2-4, 23) Lilikana kana kuma tene Yeova nĩwoonie imanyĩo isu nthũku syaatĩĩawa nĩ andũ matamwĩsĩ, na ũmũnthĩ syĩthĩo mbingĩ ila syendetwe na iatĩĩawa nĩ andũ aingĩ ĩvinda ya sikũkũ syumanĩte na imanyĩo isu. Vai nzika kana o na ũmũnthĩ Yeova nũthatawʼa nĩ sikũkũ isu. Kwoou, kĩla twaĩle kũsũanĩa mũno nĩ woni wake ĩũlũ wasyo.—2 Yoana 6, 7.

⁴ Ithyĩ Aklĩsto ma wʼo nĩtwĩsĩ kana sikũkũ imwe iimwendeeasya Yeova. Kwoou, nĩtwaĩle kũtwʼa vyũ kuma ngoonĩ kũlea kũitanĩa. Kũmanya nĩkĩ Yeova ũtendeeawʼa nĩ sikũkũ isu, no kũtwĩkĩe vinya twĩvathane vyũ na ũndũ o na wĩva ũkonanĩtye nasyo, ũla ũtonya kũtũsiĩĩa tũikekale wendonĩ wake.

KĨLISIMASI NO ĨSYĨTWA YĨNGĨ YA ŨTHAITHI WA SYŨA

5. Nĩkĩ tũtonya kwasya tũte na nzika kana Yesũ ndaasyawa Matukũ 25, Mwei wa 12?

⁵ Mbivilia ndĩwetete nongi kana kwaĩ sikũkũ ya kũlilikana kũsyawa kwa Yesũ. O na matukũ ala wasyaiwe mayĩsĩkĩe. Ĩndĩ o na vala tũyĩsĩ matukũ ala wasyaiwe, tũi na nzika kana ndaasyawa Matukũ 25, Mwei wa 12, ĩvinda yĩla kũu wasyaĩwe kwĩthĩawa na mbevo mbingĩ mũno.b Kĩtumi kĩmwe kya kwasya ũu nĩ kwĩthĩwa Luka aandĩkie kana ĩla Yesũ wasyaiwe, “aĩthi mekalaa weũnĩ” maiĩthya indo syoo. (Luka 2:8-11) Takethĩwa aĩthi asu “mekalaa weũnĩ” mwaka wʼonthe, Luka ndethĩwa aaona vata wa kwonanyʼa kana ĩvinda yĩu maĩ weũnĩ. Ĩndĩ, mwei ũsu wa 12 ũla Yesũ wĩawa wasyaiwe, kweethĩawa mbua yĩ na mbevo na ĩa kũu Mbethelemu, na nũndũ wa ũu indo syaĩthĩawʼa mũsyĩ. Kwoou, aĩthi mayĩthĩwa maĩ “weũnĩ.” Ũndũ ũngĩ nĩ kana, Yosevu na Meli nĩmaendie Mbethelemu nũndũ Kaisali Aukusito nĩwaumĩtye mwĩao andũ matalwe. (Luka 2:1-7) Ĩvindanĩ yĩu ya mbevo mbingĩ, Kaisali ndaĩ atonya kũmeĩaĩa andũ mamenete ũsumbĩ wa Lomi mathi ndũanĩ ila masyaĩwe.

6, 7. (a) Syĩthĩo mbingĩ sya Kĩlisimasi syambĩĩie va? (b) Ve kĩvathũkanyʼo kyaũ katĩ wa mĩthĩnzĩo ĩla ĩnenganawe ĩvinda ya Kĩlisimasi na ĩla Aklĩsto manenganae?

⁶ Sikũkũ ya Kĩlisimasi ndyumanĩte na Maandĩko. Ĩndĩ, yumanĩte na sikũkũ sya tene sya andũ matamwĩsĩ Ngai, ta sikũkũ ya Alomi ya Saturnalia, ĩla yavathĩtwe kwondũ wa ngai ya ũĩmi yeetawa Saturn. O namo athaithi ma ngai yeetawa Mithra nĩmatanĩaa sikũkũ ya “kũsyawa kwa syũa yĩtasindawa.” Sikũkũ ĩsu yeethĩawa Matukũ 25, Mwei wa 12. “Sikũkũ ya Kĩlisimasi yambĩĩe ĩvinda yĩla andũ aingĩ mũno ma Lomi mathaithaa syũa,” myaka ta 300 ĩtina wa kĩkwʼũ kya Klĩsto.—New Catholic Encyclopedia.

⁷ Ĩvinda ya sikũkũ isu, andũ asu matamwĩsĩ Ngai nĩmanenganae mĩthĩnzĩo na mayĩthĩwa na mboka. Ũmũnthĩ maũndũ asu nĩmekawa nĩ ala matanĩaa Kĩlisimasi. Ĩndĩ o tondũ kũilyĩ ũmũnthĩ, mĩthĩnzĩo ĩla ĩnenganawe ĩvinda ya Kĩlisimasi ndĩnenganawe kwosana na kĩla tũũsoma ĩandĩkonĩ ya 2 Akolintho 9:7, yĩla yaĩtye atĩĩ: “Kĩla mũndũ nĩeke o tondũ [ũtwʼĩte] ngoonĩ yake: ti kwa [kũlea] kwenda, kana kwa kũingĩĩwʼa: nũndũ Ngai endete mũndũ ũnenganae na ũtanu.” Aklĩsto ma wʼo manengae andũ mĩthĩnzĩo nũndũ nĩmamendete, na mayeteelaa matukũ mana mavike nĩ kana meke ũu. O na mayĩkaa ũu maisũanĩa kana andũ asu o namo makamanenga mĩthĩnzĩo. (Luka 14:12-14; soma Meko ma Atũmwa 20:35.) Ĩngĩ, nĩmatanaa mũno nũndũ mayĩthĩawa na makoani ma mbesa na kĩvũvũ kĩla andũ methĩawa nakyo ĩvinda ya Kĩlisimasi.—Mathayo 11:28-30; Yoana 8:32.

8. Yo mĩthĩnzĩo ĩla andũ oĩ mamũnengie Yesũ yaĩ kwondũ wa ĩsyawa yake? Elesya.

⁸ Ĩndĩ, angĩ no masye kana ala andũ oĩ nĩmamũnengie Yesũ mĩthĩnzĩo ya ĩsyawa yake. Ĩndĩ ũu ti wʼo. Mĩthĩnzĩo ĩsu yaĩ o nzĩa ya kwonanyʼa ndaĩa kwa mũndũ wa vata, na ũsu nĩ ũndũ weekawa ĩvinda yu ya tene. (1 Asumbĩ 10:1, 2, 10, 13; Mathayo 2:2, 11) O na ĩngĩ, andũ asu mayaaũka ũtukũ ũla Yesũ wasyaiwe, nũndũ ĩla mookie, mayaamwĩthĩa Yesũ e kaũkenge kakometwʼe mũvalatĩnĩ. Ĩndĩ, mamwĩthĩie nyũmba e na asyai make, na ĩvinda yĩu aĩ na ũkũũ wa myei mingĩ.

MBIVILIA YAĨTYE ATA ĨŨLŨ WA MŨTHENYA WA KŨSYAWA?

9. Kweekĩkie ata mbokanĩ sya kũlilikana mũthenya wa kũsyawa ila iwetetwe Mbivilianĩ?

⁹ O na kau kũsyawa kwa kana nĩkũetae ũtanu mwingĩ, Mbivilia ndĩwetete mũthũkũmi o na ũmwe wa Ngai waaĩthĩwa na mboka ya kũlilikana mũthenya wa kũsyawa kwake. (Savuli 127:3) Ũsu nĩ ũndũ wĩthĩwa woolile? Aiee, nũndũ ve mboka ilĩ sya kũlilikana mũthenya wa kũsyawa iwetetwe, na ĩmwe nĩ ya Valao, mũsumbĩ wa Misili, nayo ĩla ĩngĩ nĩ ya Elote Andivasi. (Soma Mwambĩlĩlyo 40:20-22; Maliko 6:21-29.) Ĩndĩ, Mbivilia nĩyonanĩtye kana mboka isu syelĩ iyaĩ nzeo, na mũno mũno ĩla ya Elote Andivasi, nũndũ Yoana Mũvatisi nĩwatililwe mũtwe.

10, 11. Aklĩsto ma mbee maĩ na woni mwaũ ĩũlũ wa mboka sya kũlilikana mũthenya wa kũsyawa, na nĩkĩ?

¹⁰ Ĩvuku yĩmwe yaĩtye ũũ: “Aklĩsto ma mbee . . . moonaa kwĩthĩwa na mboka ya kũlilikana mũthenya wa kũsyawa kwa mũndũ ne kĩthĩo kya andũ matamwĩsĩ Ngai.” (The World Book Encyclopedia) Kwa ngelekanyʼo, Akiliki ma tene maĩkĩĩaa kana kĩla mũndũ aĩ na ĩveva yamũsũvĩaa, yĩla yeethĩawa vo mũndũ ũsu aisyawa, na yĩiendeea kũmũsũvĩa thayũnĩ wake wʼonthe. Maĩkĩĩaa kana ĩveva yĩu “yaĩ na ngwatanĩo ĩtaeleeka vamwe na ngai ĩla yasyaĩtwe mũthenya ũmwe na mũndũ ũla wasyawa.” (The Lore of Birthdays) Ĩngĩ, o na kuma tene, mĩthenya ya kũsyawa yĩthĩawa ĩkonanĩtye na maũndũ ma kũaũsya kwa kũsoma ndata, kana kũsisya vala iĩ ĩvindanĩ ya kũsyawa kwa mũndũ.

¹¹ Athũkũmi ma Ngai ma tene nĩmaleanaa na syĩthĩo sya mũthenya wa kũsyawa nũndũ syaumanĩte na maũndũ ma ũwe, na andũ matamwĩsĩ Ngai. O na ĩngĩ, nĩvatonyeka makethĩwa maleanaa nasyo nũndũ wa myolooto ĩla maatĩĩaa. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Athũkũmi asu ma Ngai maĩ andũ me wĩnyivyo na mayoonaa mũthenya woo wa kũsyawa wĩ wa vata mũno ũndũ methĩwa na mboka sya kũũlilikana.c (Mika 6:8; Luka 9:48) Vandũ va ũu, nĩmamũtaĩaa Yeova na kũmũtũngĩa mũvea kwondũ wa mũthĩnzĩo mũseo ũla wamanengete, nawʼo nĩ thayũ.d—Savuli 8:3, 4; 36:9; Ũvuanʼyo 4:11.

12. Nĩ kwa nzĩa yĩva mũthenya witũ wa kũkwʼa wĩthĩawa wĩ kavaa kwĩ wa kũsyawa?

¹² Ngai ndolawa nĩ onthe ala makusaa me aĩkĩĩku, na vai nzika ĩvinda yũkĩte akamanenga thayũ. (Yovu 14:14, 15) Ĩandĩko ya Mũtavanʼya 7:1 yaĩtye atĩĩ: “Syĩtwa ĩseo yĩ kavaa kwĩ mauta me vata mũno; na mũthenya wa kũkwʼa wĩ kavaa kwĩ mũthenya wa kũsyawa kwa mũndũ.” Ndeto “syĩtwa ĩseo” syĩonanyʼa nguma nzeo ĩla twĩthĩawa nayo methonĩ ma Ngai kwa kũmũthũkũma twĩ aĩkĩĩku. Nĩ ũndũ wa vata kũmanya kana ve mũthenya o ũmwe ũla Aklĩsto mathĩwe kũũlilikanaa. Mũthenya ũsu nĩ wa kũkwʼa kwa Yesũ, ũla “syĩtwa” yake ĩseo nĩ ya vata kwondũ wa ũtangĩĩo witũ.—Luka 22:17-20; Aevelania 1:3, 4.

ISITA YUMANĨTE NA ANDŨ MATAMWĨSĨ NGAI

13, 14. Syĩthĩo sya Isita ila iatĩĩawa nĩ andũ aingĩ syaumie va?

¹³ O na kau Isita yĩsĩkĩe ta sikũkũ ya kũlilikana kũthayũũka kwa Klĩsto, sikũkũ ĩsu yumanĩte na ndĩni sya ũvũngũ. Ĩsyĩtwa Isita yĩkonanĩtwʼe na Eostre, kana Ostara, ngai nga ya masũilũnĩ (kwakya tene), na ya mwambĩlĩĩlyo wa ĩvinda ya muutĩa na kũthongooa kwa mĩtĩ. Ngai ĩsu yathaithawa nĩ andũ ma tene meetawa Anglo-Saxon ma nthĩ ya England. Ĩndĩ, no twĩkũlye atĩĩ: Nĩkĩ matumbĩ na mbũkũ syambĩĩe kũtũmĩwa ĩvindanĩ ya Isita? Matumbĩ “methĩĩtwe maitũmĩwa mũno kwonanyʼa thayũ mweũ na ũthayũũkyo.” Nayo mbũkũ yĩthĩĩtwe ĩitũmĩwa kwa ĩvinda ĩasa kwonanyʼa ũtonyi wa ũsyai. (Encyclopædia Britannica) Kwoou, vate nzika Isita nĩ sikũkũ ĩkonanĩtye na maũndũ ma ũsyai, ĩndĩ ndĩkonanĩtye na kũthayũũka kwa Klĩsto.e

¹⁴ We Yeova no etĩkĩle andũ malilikanae kũthayũũka kwa Mwana wake kwa kwĩthĩwa na sikũkũ mbuku ĩkonanĩtye na maũndũ ma ũsyai? Vaitonyeka! (2 Akolintho 6:17, 18) O namo Maandĩko mainenganĩte mwĩao, o na mayĩtĩkĩlĩtye kwĩthĩwe na sikũkũ ya kũlilikanaa kũthayũũka kwa Yesũ. Kwoou, ĩla mũndũ ũkũtanĩa Isita ayasya elilikana kũthayũũka kwa Yesũ, ethĩawa akosa ũĩkĩĩku kwa kũtanĩa sikũkũ ĩtaĩle kũtanĩwa, na kwĩka ũu kwa nzĩa mbuku.

SIKŨKŨ YA HALLOWEEN TI NTHEU O NA VANINI

15. Sikũkũ ya Halloween yaumanie naaũ, na matukũ ala manyuvĩtwe kwondũ wa kũtanĩa sikũkũ ĩsu matonya kwĩthĩwa mayonanyʼa kyaũ?

¹⁵ Sikũkũ ya Halloween, ĩla kwa ĩsyĩtwa yĩngĩ yĩtawa Mũthenya wa Atheu Onthe, yĩthĩawa na maũndũ ma ũwe, na andũ kwĩkĩa ngũa kwa nzĩa sya kũtelemya. Sikũkũ ĩsu yaumanie na andũ ma tene ma nthĩ ya Britain na Ireland meetawa Celts. Ĩvinda yĩla mwei wĩthĩawa wĩ mũima, vakuvĩ na Ĩtukũ 1, Mwei wa 11, nĩmatanĩaa mboka yeetawa Samhain, ĩla yoonanasya “Mũthya wa Thano.” Maĩkĩĩaa kana ĩvinda ya sikũkũ ĩsu, tũto (kana vasia) ũla waĩ katĩ wa andũ na maveva nĩwavingũawa, na maveva maseo o na ala mathũku mayũka kwanganga kũũ nthĩ. Andũ asu moonaa mathayũ ma akwʼũ ta mookaa kũthokea andũ moo ma mũsyĩ nyũmbanĩ syoo, na nũndũ wa ũu nĩmamanengae lĩu na syĩndũ sya kũnywʼa, nĩ kana mamausye. Kwoou, ũmũnthĩ ĩla syana syeekĩa ngũa syĩkale ta maveva mavuku kana awe, na syathi nyũmba na nyũmba iitelemya ene nyũmba nĩ kana mainenge mũthĩnzĩo, syĩthĩawa iiatĩĩa syĩthĩo sya Samhain iteũmanya.

MŨTHENYA WAKU WA ALŨSI NĨWĨTHĨWE MŨTHEU

16, 17. (a) Nĩkĩ Mũklĩsto ũkwenda kũtwaana kana kũtwawa waĩle kũtongoewʼa nĩ myolooto ya Mbivilia ĩla ũkũkunĩkĩla syĩthĩo sya alũsi ila iatĩĩawa kĩsionĩ kwoo? (b) Aklĩsto maĩle kũmanya kyaũ ĩũlũ wa syĩthĩo imwe ta kwĩkĩsya andũ mũsele kana syĩndũ ingĩ?

¹⁶ O mĩtũkĩ, “wasya wa mũtwaani na wa mũtwawa ndũkewʼĩka nthĩnĩ [wa Mbaviloni Ĩla Nene] ĩngĩ nongi.” (Ũvuanʼyo 18:23) Nĩkĩ? Kĩtumi kĩmwe nĩ kana Mbaviloni ĩsu yĩthĩawa na maũndũ ma ũwe, ala matonya kũvukya mũtwaano kwambĩĩa o mũthenya wa alũsi.—Maliko 10:6-9.

¹⁷ Nthĩ syĩthĩawa na syĩthĩo syĩ kĩvathũkanyʼo. Imwe syasyo no syoneke ite nthũku, ĩndĩ nitonya kwĩthĩwa syumanĩte na syĩthĩo sya Mbaviloni, ila iatĩĩawa nĩ kana ala meũtwaana, na ala mathoketwʼe alũsinĩ methĩwe na ‘ĩvuso ĩseo.’ (Isaia 65:11) Kĩmwe kya syĩthĩo isu nĩ kũmekĩsya ala matwaana mũsele kana syĩndũ ingĩ. No kwĩthĩwa kĩthĩo kyu kyaumanie na yĩsilya ya kana lĩu nĩwamavoovasya maveva mavuku, na kũmasiĩĩa maikaũmĩsye ala meũtwaana. O na ĩngĩ, kwa ĩvinda ĩasa mũsele nĩwĩthĩĩtwe ũikonanwʼa kwa nzĩa ĩtaeleeka na ũtonyi wa ũsyai, ũtanu, na kwĩkala myaka mingĩ. Vate nzika, onthe ala mekwenda kwĩkala wendonĩ wa Ngai nĩmaĩle kwĩvathana na syĩthĩo ta isu mbuku.—Soma 2 Akolintho 6:14-18.

18. Nĩ myolooto yĩva ya Mbivilia yaĩle kũtongoesya ala mekwĩyũmbanĩsya alũsi, na ala athokye?

¹⁸ Athũkũmi ma Yeova o namo nĩmevathanaa na syĩthĩo imwe iatĩĩawa nĩ andũ, ila itonya kũtuma alũsi na mboka ĩla ĩtanĩawa ĩtina wa alũsi yĩthĩwa ĩte na ndaĩa ya Kĩklĩsto, kana ikatuma wasya wa ngoo wa andũ amwe ũũmĩa. Kwa ngelekanyʼo, ala mekumya ũvoo nĩmevathanaa na ũneeni ũkonetye maũndũ ma kũmanyana kĩ-mwĩĩ, kana ũneeni wa kĩvũthya ũtonya kũtuma mũndũ aũmĩa. O na nĩmevathanaa na ndeto itonya kũtuma ala meũtwaana, na ala mathoketwʼe mambĩĩa kwĩwʼa nthoni. (Nthimo 26:18, 19; Luka 6:31; 10:27) O na ĩngĩ, athũkũmi ma Yeova nĩmevathanaa na mboka sya alũsi syĩ na mautĩĩo maingĩ na ite na wĩtingʼo, ila syĩthĩawa ne o nzĩa ya “mũndũ kwĩyonanyʼa kana e na malĩ.” (1 Yoana 2:16, NWT) Ethĩwa nũkwĩka mĩvango ya alũsi, ndũkolwe nongi kana Yeova endaa mũthenya ũsu waku wa mwanya wĩthĩwe ne ĩvinda ũtonya kũyĩlilikanaa ũkatana, ĩndĩ ti kwĩlila.f

KWENDEANA ŨSEO KWA KŨTINANYʼA NGILASI NĨKŨKONANĨTYE NA NDĨNI?

19, 20. Ĩvuku yĩmwe yaĩtye kĩthĩo kya kũtinanyʼa ngilasi kyaumie va, na nĩkĩ kĩtetĩkĩlĩka kwa Aklĩsto?

¹⁹ Kĩthĩo kya kũtinanyʼa ngilasi nĩ kenda andũ monanyʼe nĩmekwendanĩa ũseo nĩkĩatĩĩawa mũno alũsinĩ mbingĩ kana ikundinĩ sya kwĩtanĩthya. Ĩvuku yĩmwe yaĩtye atĩĩ: “Kĩthĩo kya kwendeana ũseo kwa kũtinanyʼa ngilasi . . . kĩla kĩatĩĩawa ũmũnthĩ nĩkĩtonya kwĩthĩwa kyumanĩte na kĩthĩo kya andũ ma tene ala metĩaa ngai kĩwʼũ kĩtheu . . . mayivoya ianĩsye wendi mũna makyasya, ‘ĩkala myaka mingĩ!’ kana ‘ĩthĩwa na ũima wa mwĩĩ!’”—International Handbook on Alcohol and Culture ya mwaka wa 1995.

²⁰ Andũ aingĩ ũmũnthĩ no mone kĩthĩo kya kwendeana ũseo kwa kũtinanyʼa ngilasi kĩtakonanĩtye na ndĩni kana ũwe. Ĩndĩ, ĩla mũndũ wookĩlya ngilasi yelekele matunĩ, no oneke ta ũkũvoya “matu,” (kana kĩndũ kĩ na vinya ũthonokete wa mũndũ), ayĩtya ũathimo kwa nzĩa ĩtosanĩte na Maandĩko.—Yoana 14:6; 16:23.g

“INYWʼĨ ALA MŨMWENDAA YEOVA, MENAI ŨTHŨKU”

21. Aklĩsto mevathanaa na sikũkũ ta syĩva syendetwe mũno o na kau iikonanĩtye na ndĩni, na nĩkĩ mekaa ũu?

²¹ Ũmũnthĩ mĩkalĩle ya andũ nĩ mĩthũku mũno, na kwa nzĩa ĩmwe kana ĩngĩ, ũndũ ũsu wongeletwe vinya nĩ Mbaviloni Ĩla Nene. Kwa ngelekanyʼo, nthĩ imwe nĩsyĩthĩawa na sikũkũ sya kĩla mwaka, kana Mardi Gras, vala andũ masũngaa kwa nzĩa syĩkũamũkya wendi wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ. Sikũkũ isu nitonya kwĩthĩwa iikumya kĩmanyĩo kya aũme kũkoma na aũme, kana aka kũkoma na aka. Wʼo wĩthĩwa wĩ ũndũ waĩle kwa mũndũ ‘ũmwendete Yeova’ kũthi sikũkũnĩ ta isu, kana kũsyĩloela nthĩnĩ wa syĩndũ ta televiseni? Akeka ũu, we nĩwĩthĩwa ayonanyʼa kana nũmenete ũthũku kuma ngoonĩ? (Savuli 1:1, 2; 97:10) Nĩ ũndũ mũseo ta kĩ kwĩthĩwa na woni ta wa mũandĩki wa Savuli ũla wavoyie ayasya atĩĩ: “Thyũũa metho makwa matikasisye maũndũ ma mana”!—Savuli 119:37.

22. Nĩ syĩthĩo na sikũkũ sya mũthemba wĩva ila Mũklĩsto ũtonya kũtũmĩa wasya wake wa ngoo kũtwʼa ethĩwa nũkwĩthĩwa vo kana ndeĩthĩwa vo?

²² Ĩvinda ya sikũkũ sya nthĩ, Mũklĩsto nĩwaĩle kwĩsũvĩa ndakeke maũndũ matonya kũtuma andũ angĩ mona ta ũkũtanĩa sikũkũ ĩsu vamwe namo. Vaulo aandĩkie ũũ: “Ethĩwa ĩndĩ nĩmũũya, kana kũnywʼa, kana o ũndũ mũkwĩka o na wĩva wʼonthe, ĩkai maũndũ onthe kwa kũtaĩa Ngai.” (1 Akolintho 10:31; sisya ĩsandũkũ yĩ na kyongo, “Kwĩka Motwi ma Ũĩ,” ĩthangũnĩ ya 158-159.) Ĩndĩ ethĩwa kĩthĩo kĩna, kana mũthemba mũna wa sikũkũ ndwĩ na ũndũ o na ũmwe ũkonanĩtye na ndĩni ya ũvũngũ, ti wa kĩ-siasa kana wa kũkumya nthĩ, na ndũleanĩte na myolooto ya Mbivilia, kĩla Mũklĩsto no etwʼĩĩe we mwene ethĩwa nũkwĩthĩwa vo kana ndeĩthĩwa vo. Ĩndĩ ĩla ũkwĩka ũu, nũseo akasũanĩa ĩũlũ wa mawoni ma ala angĩ nĩ kana ndakese kũmalulutĩkya.

MŨTAĨE NGAI KWA NDETO NA MEKO

23, 24. Tũtonya ata kumya ũkũsĩ mũseo ĩũlũ wa myolooto mĩlũngalu ya Yeova?

²³ Andũ aingĩ monaa ĩvinda ya sikũkũ ne yo ĩvinda yĩla ĩseo ya andũ ma mũsyĩ na anyanya kũkomana vamwe. Kwoou, ethĩwa mũndũ esũanĩa kĩ-makosa kana ũtwi ũla twĩkĩte kwosana na Maandĩko ti mwaĩlu na ti wa wendo, no tũmũelesye kwa nzĩa nzeo kana Ngũsĩ sya Yeova nĩsyonaa kũkomana vamwe na andũ ma mũsyĩ na anyanya ne ũndũ wa vata. (Nthimo 11:25; Mũtavanʼya 3:12, 13; 2 Akolintho 9:7) Na ũu nĩ wʼo nũndũ nĩtũtanĩaa kwĩthĩwa na endwa maitũ mavinda angĩ nthĩnĩ wa mwaka. Ĩndĩ, tũyenda mavinda ta asu ma kũtanĩthya mavukwʼe nĩ syĩthĩo ila imũthatasya Ngai, nũndũ ithyĩ nĩtũmwendete na nĩtwendete myolooto yake mĩlũngalu.—Sisya ĩsandũkũ yĩ na kyongo, “Ũthaithi wa Wʼo Nĩwʼo Ũetae Ũtanu Mwingĩ Vyũ,” ĩthangũnĩ ya 156.

²⁴ Ngũsĩ imwe syĩthĩĩtwe itonya kũsũngĩa nesa makũlyo ma andũ ala mekwenda kũmanya ĩũlũ wa sikũkũ isu. Syĩkaa ũu iitũmĩa maũndũ ala me nthĩnĩ wa kĩlungu kya 16 kya ĩvuku Mbivilia Yo Ĩmanyĩasya Ata?h Ĩndĩ lilikana kana kĩeleelo kitũ nĩ kũvikĩa andũ ngoo, na ti kũsindana namo. Kwoou, ĩthĩwa na ndaĩa, ũuu, na “ndeto [syaku] syĩthĩwe na mumo mavinda onthe, isamae mũnyũ.”—Akolosai 4:6.

25, 26. Asyai matonya kũtetheesya syana syoo ata syĩthĩwe imũĩkĩĩte na kũmwenda Yeova?

²⁵ Ithyĩ athũkũmi ma Yeova twĩ amanyĩsye nesa. Nĩtwĩsĩ nĩkĩ tũĩkĩĩaa na kũatĩĩa maũndũ amwe, na kũleana na angĩ. (Aevelania 5:14) Kwoou asyai, manyĩsyai syana syenyu kũtũmĩa myolooto ya Mbivilia. Mweeka ũu, mũkeethĩwa mũyaka mũĩkĩĩo wasyo, na mũyĩitetheesya kũtũmĩa Maandĩko kũsũngĩa ala maikũlya ĩũlũ wa mũĩkĩĩo wasyo. O na ĩngĩ, mũkeethĩwa mũisiĩkĩĩthya kana Yeova nũsyendete.—Isaia 48:17, 18; 1 Vetelo 3:15.

²⁶ Onthe ala mamũthaithaa Ngai “nthĩnĩ wa veva na nthĩnĩ wa wʼo” nĩmevathanaa na sikũkũ itosanĩte na Maandĩko, o na nĩmatataa kwĩthĩwa me aĩkĩĩku thayũnĩ woo. (Yoana 4:23) Ũmũnthĩ andũ aingĩ monaa kwĩthĩwa wĩ mũĩkĩĩku ne ũndũ ũtatonyeka. Ĩndĩ o tondũ tũkwona kĩlungunĩ kĩla kĩatĩĩe, nzĩa sya Ngai nosyo nzeo vyũ.