KĨLUNGU KYA 25
Ndonya Kwĩka Ata Nĩkĩlye Vinya Kĩmanyĩo kya Kwĩkwatanga Mamutha ma Ũsyai?
“Nambĩĩie kwĩthĩwa na kĩmanyĩo kya kwĩkwatanga mamutha ma ũsyai nĩ kana nĩanĩsye wendi wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ, nĩ na myaka nyanya. Ĩtina nĩnesie kwĩmanyĩsya woni wa Ngai nĩ mwaũ ĩũlũ wa ũndũ ũsu. Neewʼaa naũmĩa mũno ngoonĩ o kĩla ĩvinda nasyokea kĩmanyĩo kĩu. Neekũlasya atĩĩ: ‘Vatonyeka ata Ngai akenda mũndũ ũilye takwa.’”—Luiz.
YĨLA wavikya myaka ya kũtwʼĩka mũndũ mũima, wendi wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ nĩwĩthĩawa wĩ mwingĩ mũno. Na nũndũ wa ũu, nũtonya kũlika kĩteinĩ kya kwĩthĩwa na kĩmanyĩo kya kwĩkwatangaa mamutha ma ũsyai.a Aingĩ no masye kana vai ũthũku kwĩka ũu. O na no masye atĩĩ, “na vaiĩ mũndũ ngũũmĩsya-ĩ.” Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, ve kĩtumi kĩseo nĩkĩ waĩle kwĩvathana na kĩmanyĩo kĩu. Mũtũmwa Vaulo aandĩkie atĩĩ: “Ũaai mamutha menyu maũndũnĩ makonetye . . . mĩmeo ĩtasiĩĩka ya kũmanyana kĩ-mwĩĩ.” (Akolosai 3:5) Kwĩkwatanga mamutha ma ũsyai kũyĩkaa kũaa mĩmeo ya kũmanyana kĩ-mwĩĩ, ĩndĩ kwĩkaa kwongeleela. O vamwe na ũu, kwasũanĩa maũndũ aa maatĩĩe:
● Kwĩkwatanga mamutha ma ũsyai kũtumaa mũndũ ethĩwa ayĩsũanĩa o we mwene. Kwa ngelekanyʼo, yĩla mũndũ ũkwĩka ũu, kĩla wĩthĩawa aisũanĩa no kwĩanĩasya mawendi make ma mwĩĩ.
● Kĩmanyĩo kya kwĩkwatanga mamutha ma ũsyai kĩtumaa mũndũ ambĩĩa kwona andũ ma mũvaĩ ũla ũngĩ o ta mĩio ya kũtũmĩwa kwĩanĩsya mawendi ma kũmanyana kĩ-mwĩĩ.
● Mosũanĩo ma mũthemba ũsu ala maumanaa na kĩmanyĩo kĩĩ, no matume vethĩwa ve vinya kwa ala me nthĩnĩ wa mũtwaano kwĩanĩsya wendi wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ.
Vandũ va kwĩkwatanga mamutha ma ũsyai nĩ kana wĩanĩsye wendi wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ, nũseo wĩmanyĩsye kwĩsiĩĩa. (1 Athesalonika 4:4, 5) Nĩ kana wĩanĩsye kĩu, Mbivilia ĩkũtavĩtye wĩvathane na maũndũ ala matonya kũtuma ũkĩlĩlwa nĩ wendi ũsu. (Nthimo 5:8, 9) Nao nata ethĩwa kĩmanyĩo kĩu nĩkĩũkwatĩte vyũ? Noĩthwa ũtatĩte kũeka, ĩndĩ vakaemela. Nĩvatonyeka ũkambĩĩa kwona ta ũtesa kũalyũka, na ta ũtatonya kwĩkala kwosana na myolooto ya Ngai ya mwĩkalĩle. Mwanake ũmwe wĩtawa Pedro ewʼaa ou. Aĩtye atĩĩ: “Yĩla nasyokea kĩmanyĩo kĩu, neewʼaa naũmĩa mũno ngoonĩ. Neewʼaa ta ndakesa kũekewa nũndũ wa kĩla neekaa. O na neewʼaa ndatonya kũvoya.”
Ethĩwa ũu nĩwʼo wĩwʼaa, osa vinya. Ũu ti kwonanyʼa kana ndwĩsa kũeka. Andũ aingĩ ma mũika, o vamwe na andũ aima, nĩmavotete kũekana na kĩmanyĩo kĩu. O naku no ũkĩsinde!
Ũndũ Ũtonya Kũeka Kwĩtũlaa Mũtĩ
O tondũ vonekete, andũ aingĩ ala me na kĩmanyĩo kya kwĩkwatanga mamutha ma ũsyai, kaingĩ nĩmewʼaa mayĩemeewa nĩ mosũanĩo ma kwĩtũla mũtĩ. Vate nzika “kwĩthĩwa na kyeva kwa nzĩa ĩla ĩmwendeeasya Ngai” no kũũnenge vinya wa kũsinda kĩmanyĩo kĩu. (2 Akolintho 7:11) Ĩndĩ mũndũ aendeea kwĩtũla mũtĩ kwa ĩvinda yĩasa, maũndũ no methĩwe mate maseo. No kũtume ũkwʼa ngoo na ũyĩeka kwĩkĩa kĩthito kya kũkĩlya vinya kĩmanyĩo kĩu.—Nthimo 24:10.
Kwoou tata wĩthĩwe na woni waĩlĩte ĩũlũ wa thĩna waku. Kwĩkwatanga mamutha ma ũsyai nĩ kĩmanyĩo kĩte kĩtheu. No kũtume wĩthĩwa “ngombo [ya] mawendi na motanu me kĩvathũkanyʼo,” na ũyĩthĩwa na mawoni mataĩle. (Tito 3:3) O vamwe na ũu, kwĩkwatanga mamutha ma ũsyai ti naĩ ngito mũno ta ũlaalai. (Yuta 7) Ethĩwa wĩ na wonzu wa kwĩkwatangaa mamutha ma ũsyai ndũkasye kana nĩwĩkĩte naĩ ngito ĩtesa kũekewa. Ũndũ ũla wa vata nĩ kũleana na wendi ũsu yĩla wookĩla na ndũkakwʼe ngoo na ũyĩeka kwĩkĩa kĩthito ũũsinde!
Nĩ laisi mũndũ kũkwʼa ngoo yĩla wasyokea kĩmanyĩo kĩu. Ĩndĩ yĩla ũu weethĩwa, lilikana ndeto ii syĩ nthĩnĩ wa Nthimo 24:16: “Mũndũ mũlũngalu nũvalũkaa mavinda mũonza, na kũkĩla ĩngĩ: ĩndĩ ala athũku nĩmanangawa nĩ wanangĩko mũnene.” Kũsyokea kĩmanyĩo kĩu o kwa kavinda ti kwonanyʼa kana wĩ mũndũ mũthũku vyũ. Kwoou ndũkakwʼe ngoo. Vandũ va ũu, tata ũmanye nĩ kyaũ kĩtumie ũsyokea kĩmanyĩo kĩu na ũyĩkĩa kĩthito wĩvathane nakyo.
Osa ĩvinda ũvindĩĩsye ĩũlũ wa wendo wa Ngai na tei wake. Mũandĩki wa savuli, Ndaviti, ũla ĩvinda yĩmwe weekie naĩ nũndũ wa wonzu wake, aisye atĩĩ: “O tondũ ĩthe wĩwʼĩaa syana syake tei, nowʼo Yeova ũmewʼĩaa tei ala mamũkĩaa. Nũndũ nĩwĩsĩ wũmbe witũ; nũlilikanaa kana twĩ kĩtoo.” (Savuli 103:13, 14) Nĩwʼo kana Yeova nĩwĩsĩ kana twĩ ene naĩ na “nĩwĩyũmbanĩtye kũekea.” (Savuli 86:5) O vamwe na ũu, endaa twĩkĩe kĩthito kingĩ nĩ kana tũkĩlye vinya mawonzu maitũ. Kwoou nĩ matambya meva ũtonya kwosa ũsinde kĩmanyĩo kĩu?
Sisya maũndũ ala wĩtanĩthasya namo. Nĩvatonyeka ũkethĩwa ũsiasya sinema, ivĩndĩ imwe sya Televiseni, kana ũlikaa isesenĩ imwe ila itumaa ũkĩlĩlwa nĩ wendi ũsu? Mũandĩki wa savuli amũvoyie Ngai amwĩa atĩĩ: “Thyũũa metho makwa matikasisye maũndũ ma mana.”b—Savuli 119:37.
Lasimĩthya kĩlĩko kyaku kũvindĩĩasya maũndũ angĩ. Mwana-a-asa ũmwe wĩtawa William aĩtye atĩĩ: “Ũtanamba kũthi kũkoma, nũseo ũkasoma ũndũ umĩte Mbivilianĩ. Wĩthĩawa ne ũndũ wa vata mũno mesilya ma mũthya ala malika kĩlĩkonĩ kyaku ũtanakoma methĩwe maumĩte Maandĩkonĩ.”—Avilivi 4:8.
Neenea thĩna ũsu na mũndũ ũngĩ. Mavinda amwe nthoni nitonya kũtuma mũndũ akĩa kumbũla thĩna wake. Ĩndĩ kũũneenea nĩkũtonya kũũtetheesya ũũsinde! Ũu nĩwʼo mwana-a-asa ũmwe wĩtawa David weekie. Aĩtye atĩĩ: “Nĩnaneeneie thĩna ũsu nĩ na ĩthe wakwa. Ndikolwa nĩ kĩla wandavisye. Eewie mũyo na ambĩa, ‘Mwanawa ngwendete mũno.’ Nĩwamanyie ũndũ nangʼangʼanĩte mũno wĩana ndikaavikĩĩa kũneena nake. Mwa ndeto ila wandavisye nĩsyambĩkĩie vinya natwʼa vyũ kũsinda kĩmanyĩo kĩu.
“Ĩthe wakwa nĩwambonisye maandĩko amwe nĩ kana mandetheesye kwona kana ndyaĩ mũndũ mũthũku, na asyoka ambonyʼa maandĩko maingangĩ nĩ kana aĩkĩĩthye nĩnaelewa ũito wa kĩla neekaa. Ambĩie twambe kũekela ngewa isu vau tũineenea ĩvindanĩ yĩngĩ. Na asyoka andavya ndiketĩkĩlye ũndũ ũsu ũndũle ngoo, o na naũsyokea, nĩnenge ĩvinda yĩasanga ndekũũsyokea ĩngĩ.” David aminĩĩe na kwasya atĩĩ: “Kwĩthĩwa naĩ na mũndũ weesĩ thĩna wakwa na weeyũmbanĩtye kũndetheesya, nĩwʼo waĩ ũtethyo ũla mũnene vyũ.”c
Kũmanyana kĩ-mwĩĩ o na mũtesene nĩ ũndũ waĩle kwoswa kwa ũito? Soma nĩ kana ũmanye.
[Maelesyo ma Kwongeleela]
a Kwĩkwatanga mamutha ma ũsyai nĩ kana wĩanĩsye wendi wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ ti ũndũ ũmwe na wendi ũsu kũkĩla wĩ wʼoka. Kwa ngelekanyʼo, kĩmwana no kĩamũke kĩ na wendi ũsu, kana kĩkethĩa kyumiwe nĩ mbeũ sya ũsyai sya mũndũũme (semen). O ta ũu, eĩtu amwe nĩmatonya kũkĩlĩlwa nĩ wendi ũsu matataĩĩe, na mũno mũno mbee kana o ĩtina wa kwona nthakame yoo ya mwei. Kĩvathũkanyʼo na ũu, kwĩkwatanga mamutha ma ũsyai kũkonetye kũamũkya wendi ũsu na ngenda.
b Wenda kũkwata ũvoo mwingangĩ sisya Ĩvuku ya 2, Kĩlungu kya 33.
c Wenda kũkwata ũvoo mwingangĩ, sisya Ĩvuku ya 2, ĩthangũ ya 239-241.
ĨANDĨKO YA VATA
“Kĩa mawendi ma ĩvinda ya ũika na ũiatĩĩa ũlũngalu, mũĩkĩĩo, wendo, mũuo, wĩ vamwe na ala mamwĩkaĩlaa Mwĩaĩi me na ngoo ntheu.”—2 Timotheo 2:22.
KAŨNDŨ ŨTONYA KWĨKA
Voya wendi ũsu ũtanamba kwingĩva mũno. Mũkũlye Yeova Ngai aũnenge “vinya ũvĩtũkĩte wa mũndũ” nĩ kana ũmĩanĩsye na ĩtatwa.—2 Akolintho 4:7.
WE NĨWĨSĨ . . . ?
Mũndũ mwonzu nĩwĩtĩkĩlaa kũkĩlwʼa vinya nĩ wendi wake wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ o yĩla wookĩla. Ĩndĩ mũndũũme kana mũndũ mũka mũlũmu, nĩwĩsiĩĩaa o na yĩla wĩ weka.
MAŨNDŨ ALA ŨTONYA KWĨKA!
No nĩtume kĩlĩko kyakwa kĩsũanĩĩa maũndũ ala maĩlĩte ethĩwa ․․․․․
Vandũ va kũkĩlwʼa vinya nĩ ĩtatwa yĩu, naĩlĩte ․․․․․
Maũndũ ala ndonya kwenda kũkũlya asyai makwa ĩũlũ wa ũndũ ũũ nĩ ․․․․․
WE WĨONA ATA?
● Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata kũlilikana kana Yeova “nĩwĩyũmbanĩtye kũekea”?—Savuli 86:5.
● Nũndũ Ngai ũla woombie wendi wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ, no we ũtwĩĩte twĩmanyĩsye kwĩsiĩĩa, nĩ kyaũ ũte na nzika kana no wĩanĩsye?
[Maelesyo Makuvĩ]
‘‘Kuma naekana na kĩmanyĩo kĩu, nĩndanĩĩte kwĩthĩwa na wasya mũtheu mbee wa Yeova, na ũsu nĩ ũndũ ndesa kũũkũanyʼa na kĩndũ kĩngĩ o na kĩva!’’—Sarah
[Visa]
Wavalũka yĩla ũendeee na kũsemba, ũu ti kwasya kana no nginya ũsyoke ũkambĩĩe ĩngĩ, o na ĩngĩ kũsyokea kĩmanyĩo kya kwĩkwatanga mamutha ma ũsyai kũivutaa maendeeo ala wĩkĩte