KĨLUNGU KYA KWĨMANYĨSYA 20

Kĩla Ĩvuku ya Ũvuanyʼo Yaĩtye Kĩkakwata Amaitha ma Ngai

“Na mamombanyʼa vamwe vandũ vetawa kwa Kĩevelania Alimaketoni.”—ŨVU. 16:16.

WATHI 150 Mũmanthei Ngai Nĩ Kana Mũtangĩĩwe

KWA ŨKUVĨa

1. Ĩvuku ya Ũvuanyʼo yaĩtye Satani ekanaa ata na andũ ma Ngai?

ĨVUKU ya Ũvuanyʼo yonanĩtye kana yu Ũsumbĩ wa Ngai nũsumbĩkĩte ĩtunĩ, na kana Satani nĩwekiwʼe kuma kũu. (Ũvu. 12:1-9) Kĩu nĩkyatumie ĩtunĩ kwĩthĩwa na mũuo, ĩndĩ kyaete mathĩna kũũ nthĩ. Nĩkĩ? Nũndũ Satani nĩ mũthilĩku na avithũkĩaa ala mamũthũkũmaa Yeova me aĩkĩĩku kũũ nthĩ.—Ũvu. 12:12, 15, 17.

2. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya twĩkale twĩ aĩkĩĩku?

² Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya twĩkale twĩ aĩkĩĩku o na Satani atũkita? (Ũvu. 13:10) Ũndũ ũmwe ũtonya kũtũtetheesya nĩ kũmanya kĩla kĩkethĩwa ĩvinda yũkĩte. Kwa ngelekanyʼo, ĩvukunĩ ya Ũvuanyʼo mũtũmwa Yoana nũeleetye moathimo amwe tũkilyĩ kũtanĩa. Ũathimo ũmwe nĩ kwona amaitha ma Ngai mayanangwa. Ekai yu twone ũndũ ĩvuku ya Ũvuanyʼo yĩeleetye amaitha asu na kĩla kĩkamakwata.

AMAITHA MA NGAI MAELEETWʼE NA “MAWONANYʼO”

Kyati kyonanĩtye mũkũnga ũũnenga vinya ila nyamũ sya kĩthekanĩ iwetetwe ĩvukunĩ ya Ndanieli na Ũvuanyʼo. Ila nyamũ inya nene iwetetwe kĩlungunĩ kya 7 kya Ndanieli syumĩte andũnĩ, ala maelekanĩtwʼe na ũkanga, na ĩtina wasyo ve ĩla nyamũ ya kĩthekanĩ yĩ na mĩtwe mũonza, ĩla o nayo yumĩte andũnĩ, ala maelekanĩtwʼe na ũkanga. Ĩtina wa mũtwe wa mũonza wa ĩla nyamũ ya kĩthekanĩ yĩ na mĩtwe mũonza, ve na ĩla nyamũ ya kĩthekanĩ yĩ na mbya ilĩ, na ĩtina wayo ve na ĩla nyamũ ya kĩthekanĩ ndune mũno yĩkalĩlwe nĩ ĩlwaya. Ũla mũkũnga, ĩla nyamũ ya kĩthekanĩ yĩ na mbya ilĩ, na ĩla nyamũ ya kĩthekanĩ ndune mũno iendete ĩianĩ ya mwaki. Maũndũ asu maneenewe kĩlungunĩ kĩĩ kalungunĩ ka 4, 6, 9, 10, na 19.

3. Nĩ mawonanyʼo amwe meva matũmĩĩtwe ĩvukunĩ ya Ũvuanyʼo?

³ Mũsoa wa mbee vyũ wa ĩvuku ya Ũvuanyʼo ũtũtavĩtye kana maũndũ ala me ĩvukunĩ yĩu maeleetwʼe na “mawonanyʼo,” kana kwa nzĩa ya ngelekanyʼo. (Ũvu. 1:1) Nyamũ sya kĩthekanĩ nĩsyo itũmĩĩtwe kũelesya amaitha ma Ngai. Kwa ngelekanyʼo, ve “nyamũ ya kĩthekanĩ yambatĩte kuma ũkanganĩ.” Nyamũ ĩsu yĩ na “mbya ĩkũmi na mĩtwe mũonza.” (Ũvu. 13:1) Ĩatĩĩwe nĩ “nyamũ ĩngĩ ya kĩthekanĩ yambatĩte kuma nthĩ.” Nayo yĩĩtwe yĩneena ta mũkũnga na nĩtumaa “mwaki ũtheea nthĩ kuma ĩtunĩ.” (Ũvu. 13:11-13) Ĩtina wa ũu, ve nyamũ ĩngĩ ya kĩthekanĩ yĩ kĩvathũkanyʼo, nayo nĩ “ndune mũno” na yĩkalĩlwe nĩ ĩlwaya. Nyamũ isu itatũ sya kĩthekanĩ nĩ amaitha ala methĩĩtwe maimũkita Yeova Ngai na Ũsumbĩ wake kwa myaka mingĩ. Kwoou nĩ ũndũ wa vata tũmanye amaitha asu naaũ.—Ũvu. 17:1, 3.

Ila nyamũ inya nene iwetetwe kĩlungunĩ kya 7 kya Ndanieli syumĩte andũnĩ, ala maelekanĩtwʼe na ũkanga. Nyamũ ya mbee ĩilye mũnyambũ na yĩ na nthwau sya ndiũ. Ya kelĩ ĩilye nduva na yĩ na mbau kanywʼanĩ wayo. Ya katatũ ĩilye ngo na yĩ na nthwau inya na mĩtwe ĩna. Ya kana yĩ na vinya mwingĩ mũno na yĩ na maeo ma kĩaa na mbya ĩkũmi. — **NYAMŨ INYA NENE**

Syoonekie “syauma ũkanganĩ.” (Nda. 7:1-8, 15-17) Nyamũ isu nĩ silikalĩ nene sya nthĩ ila syaasumbĩka kĩsio kĩ na andũ aingĩ ma Ngai kana syaamathĩnyʼa mũno, kwambĩĩa ĩvinda ya Ndanieli (Sisya kalungu ka 4, 7)

4-5. Kĩla kĩwetetwe ĩvukunĩ ya Ndanieli 7:15-17 kĩtũtetheesya ata kũelewa mawonanyʼo ala me ĩvukunĩ ya Ũvuanyʼo?

⁴ Tũtanamba kũmanya amaitha asu naaũ, nĩtwaĩle kwamba kũmanya syo nyamũ isu sya kĩthekanĩ vamwe na yĩla ĩlwaya syonanasya kyaũ. Nzĩa ĩla nzeo ya kũelewa maũndũ asu no kwĩtĩkĩlya Mbivilia ĩtũelesye noyo. Mawonanyʼo maingĩ me ĩvukunĩ ya Ũvuanyʼo nĩmaeleetwʼe mavukunĩ angĩ ma Mbivilia. Kwa ngelekanyʼo, mwathani Ndanieli nĩwoonie ndotonĩ “nyamũ inya nene syauma ũkanganĩ.” (Nda. 7:1-3) Na nũtũeleetye kĩla syonanasya. Nyamũ isu nene nĩ “asumbĩ” ana, kana silikalĩ inya. (Soma Ndanieli 7:15-17.) Ndeto isu syĩ ũtheinĩ syĩtũtetheesya kũelewa nesa kana nyamũ ila syĩ ĩvukunĩ ya Ũvuanyʼo no nginya o nasyo syĩthĩwe ne silikalĩ sya andũ.

⁵ Ekai tũsisye nesa mawonanyʼo amwe mawetetwe ĩvukunĩ ya Ũvuanyʼo. Na tũyĩka ũu, nĩtũkwona ũndũ Mbivilia ĩkũtũtetheesya kũelewa nesa mawonanyʼo asu. Twĩambĩĩa na ila nyamũ sya kĩthekanĩ iatĩanĩe. Mbee, twĩamba kwona kĩla syonanasya. Na ĩndĩ tũyona kĩla kĩkaikwata. Mũthya, nĩtũkwona ũndũ maũndũ asu matũkonetye.

KŨVUANWʼA KWA AMAITHA MA NGAI

Ĩla nyamũ ya kĩthekanĩ yĩ na mĩtwe mũonza ĩwetetwe nthĩnĩ wa Ũvuanyʼo yumĩte andũnĩ, ala maelekanĩtwʼe na ũkanga. Yĩ na mbya ĩkũmi na ngovia ĩkũmi sya ũsumbĩ mĩtwenĩ yayo, na ĩilye kĩkoyo, maaũ mayo mailye ma nduva, na kanywʼa wayo ũilye wa mũnyambũ. — **NYAMŨ YA KĨTHEKANĨ YĨ NA MĨTWE MŨONZA**

Yambatĩte kuma “ũkanganĩ” na yĩ na mĩtwe mũonza, mbya ĩkũmi, na ngovia ĩkũmi sya ũsumbĩ. (Ũvu. 13:1-4) Nyamũ ĩsu nĩ silikalĩ syonthe ila syĩthĩĩtwe iisumbĩka andũ kũvika ũmũnthĩ. Mĩtwe mũonza nĩ silikalĩ mũonza nene sya nthĩ ila syaasumbĩka kĩsio kĩ na andũ aingĩ ma Ngai kana syaamathĩnyʼa mũno (Sisya kalungu ka 6-8)

6. Ĩla nyamũ ya kĩthekanĩ yĩ na mĩtwe mũonza ĩwetetwe ĩvukunĩ ya Ũvuanyʼo 13:1-4 yonanasya kyaũ?

⁶ Ĩla nyamũ ya kĩthekanĩ yĩ na mĩtwe mũonza yonanasya kyaũ? (Soma Ũvuanyʼo 13:1-4.) Nyamũ ĩsu ĩilye ta kĩkoyo, ĩndĩ maaũ mayo mailye ma nduva, kanywʼa wayo ũilye wa mũnyambũ, na yĩ na mbya ĩkũmi. Kĩla ĩmwe ya nyamũ inya ila iwetetwe kĩlungunĩ kya 7 kya Ndanieli yaĩ na kaũndũ ke nyamũnĩ ĩsu. Ĩndĩ ĩvukunĩ ya Ũvuanyʼo, maũndũ asu onthe me nyamũnĩ o ĩsu ĩmwe. Kwoou nyamũ ĩsu ya kĩthekanĩ ti silikalĩ ĩmwe kana ũsumbĩ ũmwe mũnene wa nthĩ. Yoana aisye kana ĩsumbĩkĩte “ngo syonthe na andũ na ithyomo na mbaĩ.” Kwoou no nginya wĩthĩe nyamũ ĩsu ti silikalĩ ya nthĩ o ĩmwe tu. (Ũvu. 13:7) Vate nzika, no nginya nyamũ ĩsu ya kĩthekanĩ yĩthĩwe ĩyonanyʼa silikalĩ syonthe ila syĩthĩĩtwe iisumbĩka andũ kũvika ũmũnthĩ.b—Mũta. 8:9.

7. Nĩ kyaũ kĩkwonanwʼa nĩ kĩla ũmwe wa ĩla mĩtwe mũonza ya nyamũ ya kĩthekanĩ?

⁷ Nĩ kyaũ kĩkwonanwʼa nĩ kĩla ũmwe wa ĩla mĩtwe mũonza? Maũndũ ala mawetetwe kĩlungunĩ kya 17 kya Ũvuanyʼo no matũtetheesye kũsũngĩa ĩkũlyo yĩu nũndũ nĩmaeleetye mũvwʼanano wa ĩla nyamũ ĩwetetwe kĩlungunĩ kya 13. Ĩandĩko ya Ũvuanyʼo 17:10 yaĩtye: “Ve asumbĩ mũonza: Atano nĩ avalũku, ũmwe yu e vo, na ũla ũngĩ ndanamba kũvika; ĩndĩ yĩla wĩvika, akekala ĩvinda ĩkuvĩ.” Katĩ wa silikalĩ syonthe ila Satani waatũmĩa, mũonza ielekanĩtwʼe na “mĩtwe,” nũndũ syĩthĩĩtwe na vinya mwingĩ. Isu nĩ silikalĩ nene sya nthĩ ila syaasumbĩka kĩsio kĩ na andũ ma Ngai kana syaamathĩnyʼa mũno. Ĩvindanĩ ya mũtũmwa Yoana, itano syaĩ iminĩte kũsumbĩka. Nasyo syaĩ Misili, Asuli, Mbaviloni, ũsumbĩ wa Metia na Velisia, na Ũkiliki. Ũsumbĩ mũnene wa nthĩ wa thanthatũ waĩ wa Lomi, na nĩwʼo wasumbĩkĩte ĩvindanĩ yĩla Yoana wooniwʼe maũndũ asu. Ĩndĩ mũtwe wa mũonza, kana ũsumbĩ mũnene wa nthĩ wa mũonza na wa mũthya, wesaa kwĩthĩwa wĩva?

8. Mũtwe wa mũonza wa ĩla nyamũ ya kĩthekanĩ nĩ kyaũ?

⁸ O tondũ tũkwona, wathani ũla wĩ ĩvukunĩ ya Ndanieli nũũtũtetheesya kũmanya mũtwe wa mũonza na wa mũthya wa ĩla nyamũ ya kĩthekanĩ. Nĩ ũsumbĩ wĩva mũnene wa nthĩ wĩthĩĩtwe ũsumbĩkĩte mĩthenyanĩ ĩno ya mũminũkĩlyo, kana “mũthenyanĩ wa Mwĩaĩi”? (Ũvu. 1:10) Nĩ Ũsumbĩ Mũnene wa Nthĩ wa United Kingdom na Amelika. Kwoou no tũwete tũte na nzika kana silikalĩ ĩsu nĩyo ũla mũtwe wa mũonza wa ĩla nyamũ ya kĩthekanĩ ĩwetetwe nthĩnĩ wa Ũvuanyʼo 13:1-4.

Nyamũ ya kĩthekanĩ yĩ na mbya ilĩ iilye sya kalondu, ĩla ĩeleetwʼe ĩvukunĩ ya Ũvuanyʼo. Yumĩte mũtwenĩ wa mũonza wa ĩla nyamũ yĩ na mĩtwe mũonza, na ĩendete ĩianĩ ya mwaki. — **NYAMŨ YA KĨTHEKANĨ YĨ NA MBYA ILĨ IILYE SYA KALONDU**

Yambatĩte “kuma nthĩ” na ĩneenaa “ta mũkũnga.” Ĩtumaa “mwaki ũtheea nthĩ kuma ĩtunĩ,” na yĩkaa syama ta “mwathani wa ũvũngũ.” (Ũvu. 13:11-15; 16:13; 19:20) Ũsumbĩ wa United Kingdom na Amelika nĩwʼo nyamũ ĩsu yĩ na mbya ilĩ, na wĩtĩtwe mwathani wa ũvũngũ nũndũ waĩtye andũ kwa kũmatavya nĩmaseũvye “mũvwʼanano wa ĩla nyamũ ya kĩthekanĩ” yĩ na mĩtwe mũonza na mbya ĩkũmi (Sisya kalungu ka 9)

9. Ĩla nyamũ ya kĩthekanĩ yĩ na “mbya ilĩ iilye sya kalondu” yonanasya kyaũ?

⁹ Kĩlungu kya 13 kya Ũvuanyʼo nĩkĩsyokete kĩkavuanyʼa ũndũ ũngĩ ĩũlũ wa mũtwe wa mũonza, ũla nĩ Ũsumbĩ Mũnene wa Nthĩ wa United Kingdom na Amelika. Kyonanĩtye kana nyamũ ĩsu ya kĩthekanĩ yĩ na “mbya ilĩ iilye sya kalondu, ĩndĩ [yĩneena] ta mũkũnga.” O na ĩngĩ, kyaĩtye kana “nĩyĩkaa syama nene mbee wa andũ, o na nĩtumaa mwaki ũtheea nthĩ kuma ĩtunĩ.” (Ũvu. 13:11- 15) Nakyo kĩlungu kya 16 na kya 19 kyaĩtye kana nyamũ ĩsu nĩ “mwathani wa ũvũngũ.” (Ũvu. 16:13; 19:20) Ndanieli o nake nũwetete ũndũ ta ũsu. Aĩtye Ũsumbĩ Mũnene wa Nthĩ wa United Kingdom na Amelika “nũkananga kũvika kũsengʼya.” (Nda. 8:19, 23, 24) Na kĩu nĩkyo kyeekĩkie ĩvindanĩ ya Kaũ wa Kelĩ wa Nthĩ Yonthe. Mbomu ilĩ ila syatumie kau ũsu ũthela syaseũvĩtwʼe nĩ andũ ma saenzi ma nthĩ ya United Kingdom na Amelika. Nũndũ wa kĩu kyeekĩkie, no twasye kana Ũsumbĩ Mũnene wa Nthĩ wa United Kingdom na Amelika no ta watumie “mwaki ũtheea nthĩ kuma ĩtunĩ.”

Ĩlwaya yĩkalĩle ĩla nyamũ ya kĩthekanĩ ndune mũno yĩ na mĩtwe mũonza na mbya ĩkũmi. Ĩlwaya yĩu na nyamũ ĩsu iendete ĩianĩ ya mwaki. — **NYAMŨ YA KĨTHEKANĨ NDUNE MŨNO**

Yĩkalĩlwe nĩ ĩlwaya, yĩla nĩ Mbaviloni Ĩla Nene. Nyamũ ĩsu yĩtĩtwe mũsumbĩ wa nyanya. (Ũvu. 17:3-6, 8, 11) Mbeenĩ, ĩlwaya yĩu nĩyo yĩtongoeasya nyamũ ĩsu ya kĩthekanĩ, ĩndĩ ĩtina yĩyanangwa nĩyo. Ĩlwaya yĩu nĩ ndĩni syonthe sya ũvũngũ. Nayo nyamũ ĩsu ũmũnthĩ nĩ Ngwatanĩo ya Nthĩ (UN), ĩla ĩkwataa mbau maũndũ ma siasa ma nthĩ ĩno (Sisya kalungu ka 10, 14-17)

10. Ũla “mũvwʼanano wa nyamũ ya kĩthekanĩ” wonanasya kyaũ? (Ũvuanyʼo 13:14, 15; 17:3, 8, 11)

¹⁰ Ĩtina wa nyamũ ĩsu yĩ na mĩtwe mũonza, ve ĩngĩ. O na kau nĩkwenda kũvwʼanana nayo, yĩ kĩvathũkanyʼo nũndũ nĩ ndune mũno. Yĩtĩtwe “mũvwʼanano wa nyamũ ya kĩthekanĩ,” na nĩyo “mũsumbĩ wa nyanya.”c (Soma Ũvuanyʼo 13:14, 15; 17:3, 8, 11.) Yoana aĩtye kana “mũsumbĩ” ũsu aumĩlile, asyoka aa, na ĩndĩ esa kumĩla ĩngĩ. Kĩu kĩeleetye nesa vyũ Ngwatanĩo ya Nthĩ (UN), ĩla ĩkwataa mbau maũndũ ma siasa ma nthĩ ĩno! Mbeenĩ yeesĩkĩe ta Wovano wa Mbaĩ. Ĩndĩ yaa ĩvindanĩ ya Kaũ wa Kelĩ wa Nthĩ Yonthe. Ĩtina wa kavinda, nĩyaumĩlile ta Ngwatanĩo ya Nthĩ (UN).

11. Ila nyamũ sya kĩthekanĩ syĩkĩaa andũ vinya meke ata, na nĩkĩ tũtaĩlĩte kũikĩa?

¹¹ Nyamũ isu, kana silikalĩ, syĩkĩaa andũ vinya mamũvĩnge Yeova na andũ make. Mũtũmwa Yoana aĩtye no ta syũmbanasya “asumbĩ ma nthĩ yonthe” vamwe kwondũ wa kaũ wa Alimaketoni, ũla nĩ “mũthenya mũnene wa Ngai Mwene Vinya Wʼonthe.” (Ũvu. 16:13, 14, 16) Ĩndĩ vai kĩndũ twaĩlĩte kũkĩa. Na kĩtumi nũndũ Ngai witũ mũnene, Yeova, akoosa ĩtambya na mĩtũkĩ vyũ atangĩĩe onthe ala makwataa mbau Ũsumbĩ wake.—Esek. 38:21-23.

12. Nĩ kyaũ kĩkakwata nyamũ syonthe ila twaneenea?

¹² Nĩ kyaũ kĩkakwata nyamũ isu syonthe? Ĩandĩko ya Ũvuanyʼo 19:20 yĩsũngĩĩte yĩkasya ũũ: “Ĩla nyamũ ya kĩthekanĩ yakwatwa vamwe na ũla mwathani wa ũvũngũ, ũla weekie syama mbee wayo na aasya andũ ala mekĩĩtwe ũvano wa ĩla nyamũ ya kĩthekanĩ na ala mathaithaa mũvwʼanano wayo. Na me o thayũ mekwʼa ĩianĩ ya mwaki yĩla yakanaa na mũvĩlĩtĩ.” Kĩu kĩonanyʼa kana o asumbĩ asu maendeee kũsumbĩka, Ngai akoosa ĩtambya ya kũmananga tene na tene.

13. Nĩ ũndũ wĩva silikalĩ sya nthĩ ĩno itonya kũthingʼĩĩsya Aklĩsto meke?

¹³ Maũndũ asu matũkonetye ata? Nũndũ twĩ Aklĩsto, no nginya twĩkale tũlũmanĩtye na Ngai na Ũsumbĩ wake. (Yoa. 18:36) Nĩ kana twĩke ũu, twaĩle kwĩvathana na maũndũ ma siasa ma nthĩ ĩno. Ĩndĩ kwĩka ũu kũi laisi nũndũ silikalĩ sya nthĩ ĩno syendaa tũikwate mbau vyũ kwa ndeto na meko maitũ. Ala maleela na mambĩĩa kũikwata mbau, nĩmekĩawa ũvano wa ĩla nyamũ ya kĩthekanĩ. (Ũvu. 13:16, 17) Nake ũla weekĩwa ũvano ũsu ndesa kũmwendeesya Yeova, na ndakakwata thayũ wa tene na tene. (Ũvu. 14:9, 10; 20:4) Kwoou nĩ ũndũ wa vata mũno kĩla ũmwe witũ ekĩe kĩthito evathane vyũ na maũndũ ma siasa ma nthĩ ĩno o na athingʼĩĩwʼa ata!

MŨMINŨKĨLYO WĨ NTHONI WA YĨLA ĨLWAYA ĨNENE

14. Kwosana na Ũvuanyʼo 17:3-5, nĩ kyaũ kĩngĩ mũtũmwa Yoana woonie?

¹⁴ Mũtũmwa Yoana aĩtye kana ‘nĩwasengʼiwʼe mũno’ nĩ kĩndũ kĩngĩ wasyokie kwona. Oonie kyaũ? Oonie mũndũ mũka wĩkalĩle ĩmwe ya ila nyamũ mbai sya kĩthekanĩ. (Ũvu. 17:1, 2, 6) Mũndũ mũka ũsu aelekanĩtwʼe na “ĩlwaya ĩnene” na etĩtwe “Mbaviloni Ĩla Nene.” Nake ekaa “ũlaalai” na “asumbĩ ma nthĩ.”—Soma Ũvuanyʼo 17:3-5.

15-16. Yo “Mbaviloni Ĩla Nene” nĩ kyaũ, na twĩsĩ ũu ata?

¹⁵ Yo “Mbaviloni Ĩla Nene” nĩ kyaũ? Mũndũ mũka ũsu ndesa kwĩthĩwa ne ngwatanĩo ya kĩ-siasa nũndũ eĩtwe kana nĩwĩkaa ũlaalai na atongoi ma kĩ-siasa ma nthĩ ĩno. (Ũvu. 18:9) Kwa wʼo, nũtataa vyũ kũtongoesya atongoi asu, nũndũ eĩtwe ailyĩ ĩũlũ woo. O na ĩngĩ, ndesa kwĩthĩwa ne akũni ma viasala me ĩtomo ma nthĩ ĩno ya Satani. Nĩkĩ? Nũndũ nĩmawetetwe vangĩ ĩvukunĩ ya Ũvuanyʼo na metĩtwe “akũni ma viasala ma nthĩ.”—Ũvu. 18:11, 15, 16.

¹⁶ Maandĩko matũmĩaa ndeto “ĩlwaya” kwonanyʼa ala maasya mamũthũkũmaa Ngai ĩndĩ nĩmelikasya ũthaithinĩ wa mĩvwʼanano, kana ala mekaa maũndũ mekwonanyʼa mo nĩ anyanya ma nthĩ. (1 Mav. 5:25; Yak. 4:4) Kĩvathũkanyʼo namo, ala mamũthaithaa Ngai me aĩkĩĩku meĩtwe nĩ ta ‘mwĩĩtu ũtesĩ mũndũũme’ na nĩ “atheu.” (2 Ako. 11:2; Ũvu. 14:4) Ndũa ya Mbaviloni yeesĩkĩe mũno nũndũ wa ũthaithi wa ũvũngũ. Kwoou no nginya Mbaviloni Ĩla Nene yĩthĩwe ĩyonanyʼa ũthaithi wʼonthe wa ũvũngũ. Vate nzika, nĩyo ndĩni syonthe sya ũvũngũ.—Ũvu. 17:5, 18; sisya kĩlungu kĩ nthĩnĩ wa jw.org/kam kĩ na kyongo, “Mbaviloni Ĩla Nene Nĩ Kyaũ?”

17. Nĩ kyaũ kĩkwata Mbaviloni Ĩla Nene?

¹⁷ Nĩ kyaũ kĩkakwata Mbaviloni Ĩla Nene? Ĩandĩko ya Ũvuanyʼo 17:16, 17 yĩsũngĩĩte ĩkũlyo yĩu yĩkasya: “Mbya ĩkũmi ila wonie vamwe na ĩla nyamũ ya kĩthekanĩ, ikamena yĩla ĩlwaya na kũyĩvena syĩndũ syayo syonthe na kũyĩtia yĩ ĩthei, na ikaya nyama syayo na kũyĩvĩvya vyũ na mwaki. Nĩkwĩthĩwa Ngai nĩwĩkĩĩte ngoonĩ syoo mũvango wa kwĩka kĩla ũsũanĩĩte.” Ndeto isu syĩonanyʼa kana Yeova akatuma asumbĩ ma nthĩ ĩno matũmĩa ĩla nyamũ ndune mũno ya kĩthekanĩ, kana Ngwatanĩo ya Nthĩ (UN), kũvithũkĩa ndĩni syonthe sya ũvũngũ na kũsyananga vyũ.—Ũvu. 18:21-24.

18. Nĩ ũndũ wĩva twaĩle kwĩka tũĩkĩĩthye kana tũi na ngwatanĩo na Mbaviloni Ĩla Nene?

¹⁸ Maũndũ asu matũkonetye ata? Twaĩle kũĩkĩĩthya kana ũthaithi witũ nĩ “ũla mũtheu na ũte mũvuku methonĩ ma Ngai waitũ.” (Yak. 1:27) Tũyaĩle kwĩtĩkĩla o na vanini kwawʼa nĩ maũndũ ala makonanĩtye na Mbaviloni Ĩla Nene, ta momanyĩsyo ma ũvũngũ, sikũkũ syumanĩte na andũ matamwĩsĩ Ngai, mwĩkalĩle mũvuku, na imanyĩo sya kũneenanyʼa na maveva! O na ĩngĩ, nĩtwaĩle kũendeea kũtavya andũ ‘maume nthĩnĩ wake,’ nĩ kana Ngai ndakese kũmatalĩla naĩ syake.—Ũvu. 18:4.

KŨSILĨLWA KWA MŨMAITHA ŨLA MŨNENE VYŨ WA NGAI

Mũkũnga mũtune mũno wĩ na mĩtwe mũonza, mbya ĩkũmi, na ngovia mũonza sya ũsumbĩ, na wĩnenga vinya ila nyamũ sya kĩthekanĩ iwetetwe ĩvukunĩ ya Ndanieli na ya Ũvuanyʼo. Mũkũnga ũsu ũendete ĩianĩ ya mwaki. — **MŨKŨNGA MŨTUNE MŨNO**

Satani nĩwe ũnengae ĩla nyamũ ya kĩthekanĩ ũkũmũ. (Ũvu. 12:3, 9, 13; 13:4; 20:2, 10) Satani nĩwe mũmaitha ũla mũnene vyũ wa Yeova, na akekwʼa ĩimanĩ yĩte kĩtulu myaka 1,000. Ĩtina wa ũu, akekwʼa “ĩianĩ ya mwaki na mũvĩlĩtĩ” (Sisya kalungu ka 19-20)

19. Nũũ ũla “mũkũnga mũnene na mũtune mũno”?

¹⁹ Ĩvuku ya Ũvuanyʼo nĩyĩeleetye ĩũlũ wa “mũkũnga mũnene na mũtune mũno.” (Ũvu. 12:3) Yaĩtye kana mũkũnga ũsu nĩwokitie Yesũ na alaĩka make. (Ũvu. 12:7-9) O na ĩngĩ, yaĩtye nũvithũkĩaa andũ ma Ngai, na nũnengae ila nyamũ sya kĩthekanĩ, kana silikalĩ sya andũ, ũkũmũ. (Ũvu. 12:17; 13:4) Wʼo mũkũnga ũũ nũũ? Nĩwʼo “ĩla nzoka ngũũ, ũla nĩwe Ndevili na Satani.” (Ũvu. 12:9; 20:2) Nĩwe wĩthĩawa atongoesye amaitha ala angĩ onthe ma Yeova.

20. Nĩ kyaũ kĩkakwata ũla mũkũnga?

²⁰ Nĩ kyaũ kĩkakwata ũla mũkũnga? Ĩandĩko ya Ũvuanyʼo 20:1-3 yĩeleetye kana ve mũlaĩka ũkamwĩkya Satani ĩimanĩ yĩte kĩtulu, vala ũkethĩwa ailye ta wĩ yela. E vau, ndakethĩwa atonya ‘kũkenga mbaĩ ĩngĩ nginya ĩla myaka 1,000 ĩthele.’ Na ĩndĩ mũthya, Satani na ndaimoni syake makaanangwa vyũ. Mbivilia ĩeleetye kwanangwa kwoo ĩkasya kana no ta makethĩwa mekwʼa “ĩianĩ ya mwaki na mũvĩlĩtĩ.” (Ũvu. 20:10) Kwasũanĩa ũtwĩe nthĩ ĩte Satani vamwe na ndaimoni syake. Mwa yĩu yĩkeethĩwa yĩ ĩvinda ĩseo ta kĩ!

21. Nĩkĩ twaĩle kũtana nũndũ wa maũndũ ala twasoma ĩvukunĩ ya Ũvuanyʼo?

²¹ Vate nzika, kũelewa nesa mawonanyʼo ala me ĩvukunĩ ya Ũvuanyʼo nĩkwatũthangaasya mũno! Nĩkwatuma tũmanya amaitha ma Yeova naaũ vamwe na kĩla kĩkamakwata. No twasye tũte na nzika kana “nĩ mũtanu mũndũ ũla ũsomaa na wasya mũnene na ala mewʼaa ndeto sya wathani ũũ”! (Ũvu. 1:3) Ĩndĩ mo amaitha ma Ngai mavetangwa, nĩ moathimo meva andũ ala aĩkĩĩku makatanĩa? Ĩsomo ya mũthya masomonĩ aa atatũ maatĩanĩe nĩyĩneeneete ũndũ ũsu.

WATHI 23 Yeova Nũsumbĩkĩte

a Ĩvuku ya Ũvuanyʼo yĩtũmĩĩte mawonanyʼo kũelesya amaitha ma Ngai. Nayo ĩvuku ya Ndanieli nĩyĩtũtetheeasya kũelewa mawonanyʼo asu. Ĩsomonĩ yĩĩ, nĩtũũsianĩsya mawathani amwe me ĩvukunĩ ya Ndanieli na angĩ mailye tamo me ĩvukunĩ ya Ũvuanyʼo. Kĩu nĩkĩũtũtetheesya kũmanya amaitha ma Ngai. Ĩtina wa ũu, nĩtũkwona kĩla kĩkamakwata.

b Ũndũ ũngĩ ũkwonanyʼa kana ĩla nyamũ ya kĩthekanĩ yĩ na mĩtwe mũonza nĩ silikalĩ syonthe sya andũ nĩ kana yĩ na “mbya ĩkũmi.” Mbivilianĩ, namba ĩkũmi yonanasya kĩndũ kĩanĩu.

c Kĩvathũkanyʼo na nyamũ ĩla ya mbee ya kĩthekanĩ, mũvwʼanano ũũ ndwĩ na ‘ngovia sya ũsumbĩ’ mbyanĩ syawʼo. (Ũvu. 13:1) Kĩu kĩthĩĩtwe nũndũ “yumanĩte na ala asumbĩ mũonza” na nĩmo mamĩnengae ũkũmũ.—Sisya kĩlungu kĩ nthĩnĩ wa jw.org/kam kĩ na kyongo, “Ĩla Nyamũ ya Kĩthekanĩ Ndune Mũno Ĩwetetwe Ũvuanyʼo Kĩlungu kya 17 Nĩ Kyaũ?”