Inywʼĩ Ana-a-asa Amũika, Atĩĩai Ngelekanyʼo ya Maliko na Timotheo

1-2. Nĩ maũndũ meva maĩ matonya kũsiĩĩa Maliko na Timotheo kũthũkũma ala angĩ mũnango?

INYWʼĨ ana-a-asa ma mũika, no mwende kwĩka maũndũ maingangĩ ũthũkũminĩ wa Yeova na kũtetheesya ala angĩ kĩkundinĩ? Vate nzika, no mwende kwĩka ũu. Nĩ ũndũ wa kũtanĩthya ta kĩ kwona ana-a-asa aingĩ ma mũika meyumĩtye mathũkũme angĩ! (Sav. 110:3) Ĩndĩ mavinda amwe kwĩka ũu no kwĩthĩwe kũte laisi. We nĩwĩthĩwa ũikĩa kwongelanga ũthũkũmi waku nũndũ ndwĩsĩ ũndũ maũndũ maku makethĩwa mailye ĩvinda yũkĩte? Nĩwĩthĩwa waleile kĩanda kĩna nũndũ woonaa ta ũtekĩanĩsya nesa? Ethĩwa ũu nĩwʼo vailye, manya kana ti ũwe wa mbee kwĩwʼa ũu.

² Maliko na Timotheo meewʼaa oou. Ĩndĩ o na kau mayeesĩ ũndũ maũndũ moo meũthi na nĩmatonya kwĩthĩwa meewʼaa mate na ũtũĩka mwingĩ, nĩmatwie kwĩka maũndũ maingĩ kwondũ wa Yeova. Nĩvatonyeka Maliko akethĩwa ekalaa na inyia wake nyũmbanĩ nzeo yĩla mũtũmwa Vaũlo na Valanava mamũthokisye aendanyʼe namo kyalonĩ kya mbee kya ũmisonalĩ. (Meko 12:​12, 13, 25) Maliko nĩwaumie kĩsionĩ kĩu wamanyĩĩte nĩ kana akongelange ũthũkũmi wake. Mbee, athamĩĩie Andiokia. Na ĩndĩ aendanyʼa na Vaũlo na Valanava isionĩ ingĩ sya vaasa. (Meko 13:​1-5) O nake Timotheo nũtonya kwĩthĩwa ekalaa na asyai make yĩla Vaũlo wamũthokisye maendanyʼe ĩmwe wĩanĩ wa kũtavanyʼa. Timotheo aĩ o atonya kũlea kĩanda kĩu nũndũ aĩ wa mũika na ndaĩ na ũtũĩka mwingĩ. (Sianĩsya 1 Akolintho 16:​10, 11 na 1 Timotheo 4:12.) Ĩndĩ nĩweetĩkĩlile kũendanyʼa na Vaũlo na atanĩa moathimo maingĩ.—Meko 16:​3-5.

3. (a) Twĩsĩ ata kana Vaũlo nĩwoonaa Maliko na Timotheo me ma vata? (2 Timotheo 4:​6, 9, 11) (O na ĩngĩ, sisya visa.) (b) Twĩsũngĩa makũlyo meva ĩsomonĩ yĩĩ?

³ Maliko na Timotheo nĩmakwatie ũtũĩka mwingĩ na meemanyĩsya ũndũ matonya kũthĩnĩkĩa ianda ngito kĩkundinĩ me o ma mũika. Vaũlo nĩwoonaa aũme asu ma mũika me ma vata mũno nginya yĩla wamanyie kana akilye kũkwʼa, eendaa methĩwe vamwe nake. (Soma 2 Timotheo 4:​6, 9, 11.) Nĩ nguma syĩva Maliko na Timotheo maĩ nasyo ila syatumie Vaũlo amenda na amaĩkĩĩa mũno wĩana ũu? Ana-a-asa ma mũika matonya kũatĩĩa ngelekanyʼo yoo ata? Na ũtao ũla Vaũlo wamanengie ũtonya kũtetheesya ata ana-a-asa ma mũika ũmũnthĩ?

ĨTHĨWA NA WENDI WA KŨTHŨKŨMA ANGĨ, O TA MALIKO

4-5. Maliko oonanisye ata kana aĩ na wendi wa kũthũkũma angĩ?

⁴ Kwosana na ĩvuku yĩmwe, ndeto “kũthũkũma angĩ,” syonanasya kwĩkĩa kĩthito tũtetheesye angĩ na tũiendeea kwĩka ũu o na yĩla vate laisi. Maliko nĩwatwiĩie ngelekanyʼo nzeo ũndũnĩ ũsu. Yĩla Vaũlo waleile kũendanyʼa nake kyalonĩ kya kelĩ kya ũmisonalĩ, nĩvatonyeka Maliko akethĩwa aũmĩie mũno ngoonĩ. (Meko 15:​37, 38) Ĩndĩ kĩu kĩyaatuma aeka kũthũkũma ana-a-asa na eĩtu-a-asa make.

⁵ Maliko nĩweetĩkĩlile kũendanyʼa na Valanava, ũla waĩ mũndũ wa mũsyĩ woo, kĩsionĩ kĩ kĩvathũkanyʼo makatavanyʼe kũu. Na myaka ta 11 ĩtina wa vau, Maliko aĩ ũmwe wa ala matwʼĩĩkie Vaũlo e kyovonĩ kyake kya mbee Lomi. (Vil. 23, 24) Vate nzika, Vaũlo nĩwatanĩthiwʼe mũno nĩ ũtethyo wa Maliko. Nĩkyo kĩtumi waisye ũũ ĩũlũ wake: ‘Ethĩĩtwe aingiakisya mũno.’—Ako. 4:​10, 11.

6. Maliko atethekie ata nũndũ wa kũtindanyʼa na Aklĩsto aimu kĩ-veva? (Sisya maelesyo ma kwongeleela.)

⁶ Maliko nĩwatethekie mũno nũndũ wa kũtindanyʼa na Aklĩsto aimu kĩ-veva. Ĩtina wa kwĩkala Lomi ĩvinda yĩana ũna e na Vaũlo, nĩwaendie Mbaviloni nĩ kana akathũkũme na mũtũmwa Vetelo. E kũu, nĩmatumie ndũũ ngamu nginya Vetelo amwĩtie “mwana wakwa.” (1 Vet. 5:13) O maendeee kũthũkũma ĩmwe, Vetelo nũtonya kwĩthĩwa amũeleasya maũndũ maingĩ ma mwanya ĩũlũ wa thayũ na ũtavanyʼa wa Yesũ, ala wesie kũmaandĩka Ĩvukunĩ ya Ũvoo Mũseo yĩla yĩtanĩwʼe na ĩsyĩtwa yake.a

7. Mwana-a-asa wa mũika wĩtawa Seung-Woo aatĩĩie ngelekanyʼo ya Maliko ata? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

⁷ Maliko nĩwaendeeie kwĩthĩwa na kĩthito ũthũkũminĩ wake na nĩwatindanasya na ana-a-asa aimu kĩ-veva. Ũtonya ata kũatĩĩa ngelekanyʼo yake? Ethĩwa ndwambĩte kũkwata kĩanda kĩna kya ũthũkũmi wendaa kwĩthĩwa nakyo, ĩthĩwa na wũmĩĩsyo na ũiendeea kũmantha nzĩa ingĩ sya kũmũthũkũma Yeova na ala angĩ kĩkundinĩ. Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya mũtumĩa wa kĩkundi wĩtawa Seung-Woo. Yĩla waĩ mũninangi, nĩweeyĩelekanasya na ana-a-asa angĩ ma mũika. Amwe moo nĩmakwatĩte ianda mbee wake. Seung-Woo nĩweewʼaa aũmĩĩte mũno ngoonĩ, na ĩtina wa ĩvinda, nĩwaeleisye atumĩa ũndũ weewʼaa. Mũtumĩa ũmwe wa kĩkundi amwĩie kana no eke kĩla ũtonya athũkũme angĩ, o na ethĩwa ti kĩla ĩvinda makonaa meko make maseo. Seung-Woo nĩwaatĩĩie ũtao ũsu na ambĩĩa kũtetheeasya ala akũũ na angĩ ala mendaa kũtetheewʼa kũvika maũmbanonĩ. Asũanĩa ĩvinda yĩu, aĩtye: “Nĩnesie kũelewa nesanga ũndũ kũthũkũma angĩ kwonanasya. Nĩnakwatie ũtanu mwingĩ ũla ũetawe nĩ kũtetheesya angĩ.”

ONANYʼA KANA NŨTHĨNĨKĨAA ALA ANGĨ MŨNO, O TA TIMOTHEO

8. Nĩkĩ Vaũlo wanyuvie Timotheo aendanyʼe nake? (Avilivi 2:​19-22)

⁸ Vaũlo nĩwendaa kũendanyʼa na ana-a-asa me na ũkũmbaũ yĩla wasyokete ndũanĩ ila waĩ akwatĩte ũvĩnganĩsya. Mbee, nĩwanyuvie Mũklĩsto weetawa Sila ũla wathũkũmĩte Yeova kwa ĩvinda yĩasa aendanyʼe nake. (Meko 15:​22, 40) Ĩtina, Vaũlo nĩwanyuvie Timotheo aendanyʼe nake. Nĩ kyaũ kyatumie amũnyuva? Ũndũ ũmwe nĩ kana awetawa nesa nĩ ana-a-asa ma kĩsio kĩla waumĩte. (Meko 16:​1, 2) O na ĩngĩ, nĩwathĩnĩkĩaa ala angĩ kuma ngoonĩ.—Soma Avilivi 2:​19-22.

9. Timotheo oonanisye ata kana nĩwathĩnĩkĩaa ana-a-asa na eĩtu-a-asa make kuma ngoonĩ?

⁹ Kuma yĩla Timotheo wambĩĩie kũtavanyʼa e na Vaũlo, nĩwoonanisye kana nĩwathĩnĩkĩaa andũ ala angĩ kwĩ ũndũ we mwene weethĩnĩkĩaa. Nũndũ wa ũu, yĩla Vaũlo waumie Velia, ndaĩ na nzika kana Timotheo nũkũtiwa ayĩkĩa vinya amanyĩwʼa eũ ala maĩ manakwata kĩsionĩ kĩu. (Meko 17:​13, 14) Ĩvindanĩ yĩu, no nginya Timotheo ethĩwe eemanyĩisye maũndũ maingĩ kuma kwa Sila, ũla o nake watiiwe Velia. Ĩndĩ ĩtina, Vaũlo nĩwamũtũmie Timotheo e weka ndũanĩ ya Thesalonika nĩ kana akekĩe Aklĩsto ma kũu vinya. (1 Ath. 3:2) Myaka 15 ĩla yaatĩĩe, Timotheo nĩweemanyĩisye “[kũĩaa] na ala mekũĩa” na kĩu kyoonanasya ũndũ wendete ala angĩ mũno wĩana na ũndũ weewʼĩaa tei ala meũthĩna. (Alo. 12:15; 2 Tim. 1:4) Ana-a-asa ma mũika matonya ata kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Timotheo?

10. Mwana-a-asa wĩtawa Woo Jae eemanyĩisye ata kwendeeawʼa nĩ ala angĩ kuma ngoonĩ?

¹⁰ Mwana-a-asa wĩtawa Woo Jae nĩweemanyĩisye kwendeeawʼa nĩ ala angĩ kuma ngoonĩ. Yĩla waĩ wa mũika, eewʼaa wĩ ũndũ wĩ vinya kũea ngewa na ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala akũũ kwĩ we. Kwoou yĩla me Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ, eekaa o kũmakethya ngethi nguvĩ ate kũea ngewa namo. Mũtumĩa ũmwe wa kĩkundi amwĩie kana no ambĩĩsye ũneenanyʼa kwa kũtavya ala angĩ maũndũ ala wendeeawʼa nĩmo ĩũlũ woo. O na nĩwamũtavisye asũanĩae maũndũ ala mũndũ ũla ũngĩ ũtonya kwĩthĩwa endeeawʼa nĩmo. Woo Jae nĩwaatĩĩie ũtao ũsu. Yu nĩ mũtumĩa wa kĩkundi na aĩtye: “Nonaa wĩ ũndũ wĩ laisi kũea ngewa na andũ ma ĩika yĩ kĩvathũkanyʼo. Nĩndanaa namanya kana nĩnĩeleawa nesanga mathĩna ala makwatĩte angĩ. Ũndũ ũsu nũtumĩte nĩmanya ũndũ ndonya kũtetheesya athaithi ala angĩ.”

11. Ana-a-asa ma mũika matonya kwĩka ata meemanyĩsye kwendeewʼa mũnango nĩ ala angĩ kĩkundinĩ? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹¹ O namo ana-a-asa ma mũika no memanyĩsye kwendeewʼa mũnango nĩ ala angĩ. Yĩla wĩ maũmbanonĩ, onanyʼa kana nũkwendeewʼa nĩ ana-a-asa na eĩtu-a-asa ma ĩika na wumo wĩ kĩvathũkanyʼo. Makũlye ũndũ maendeee na ũimethukĩĩsya nesa. Ĩtina wa ĩvinda, kĩu no kĩtume ũmanya ũndũ ũtonya kũmatetheesya. Kwa ngelekanyʼo, no ũmanye kana ve mwana-a-asa mũkũũ na mũka mekwenda kũtetheewʼa mamanye ũndũ matonya kũtũmĩa JW Library^®. Kana no wĩthĩe mai na mũndũ wa kũendanyʼa namo ũtavanyʼanĩ. Kwoou wĩona ata ũkamatetheesya mamanye ũndũ matonya kũtũmĩa syĩndũ ta simũ kana ũkavanga mũtavanyʼe ĩmwe? Woosa ĩtambya ya mbee nĩ kana ũtetheesye angĩ, ũkeethĩawa wĩ ngelekanyʼo nzeo kwa onthe kĩkundinĩ.

ŨTAO ŨLA VAŨLO WANENGANIE NO ŨŨTETHYE

12. Ũtao ũla Vaũlo wanengie Timotheo ũtonya kũtethya ana-a-asa ma mũika ata?

¹² Vaũlo nĩwanengie Timotheo ũtao ũũmũtetheesya atanĩe thayũ mũnango na aimũthũkũma Ngai vyũ. (1 Tim. 1:18; 2 Tim. 4:5) O nenyu ana-a-asa ma mũika no mũtetheke nĩ ũtao ũsu wa Vaũlo. Ata? Ũisoma ila valũa ilĩ Vaũlo waandĩkĩie Timotheo, soma ta iwe waandĩkĩaa na ĩndĩ ũisisya wone nĩ ũtao wĩva ũtonya kũatĩĩa. Ekai twone ngelekanyʼo imwe.

13. Nĩ kyaũ kĩtonya kũũtetheesya ũlũmanyʼe na Yeova mũnango?

¹³ “Ĩmanyĩsye wĩ na kĩeleelo kya kwĩthĩwa na kĩkĩo kya Ngai.” (1 Tim. 4:7b) Kwĩthĩwa na kĩkĩo kya Ngai kwonanasya ata? Kwonanasya kwĩthĩwa ũlũmanĩtye na Yeova vyũ na kwĩthĩwa na wendi wa kwĩka maũndũ ala mamwendeeasya. Na nũndũ tũisyaawa na nguma ĩsu, nĩtwaĩlĩte kwĩkĩa kĩthito twĩthĩwe nayo. Tũtonya kwĩka ũu ata? Ndeto ya Kĩkiliki ĩla ĩalyũlĩtwe “ĩmanyĩsye,” yakothaa kũtũmĩwa kũelesya kĩthito kingĩ kĩla asembi meekĩaa nĩ kana meyũmbanĩsye mathaũ. Asembi asu maaĩlĩte kwĩvathana na maũndũ ala maĩ matonya kũmelelũkya makatuma mateanĩsya kĩeleelo kyoo. O naitũ nĩtwaĩlĩte kwĩvathana na maũndũ ala matonya kũtuma tũtethĩwa na ngwatanĩo nzeo na Yeova.

14. Twaĩlĩte kũsoma Mbivilia twĩ na kĩeleelo kĩva? Nengane ngelekanyʼo.

¹⁴ Nĩ ũndũ wa vata ũsomae Mbivilia kĩla mũthenya wĩ na kĩeleelo kya kũmũmanya Yeova mũnango. Kwa ngelekanyʼo, wĩmanyĩasya kyaũ yĩla wasoma ĩũlũ wa ũneenanyʼa wa Yesũ na ũla mwanake waĩ mũthwii na mũtongoi? (Mko. 10:​17-22) Mwanake ũsu nĩwaĩkĩĩe kana Yesũ nĩwe Masia, ĩndĩ ndaĩ na mũĩkĩĩo ũtonya kũtuma amũatĩĩa. O na kau ndaĩ na mũĩkĩĩo wĩanĩtye, Yesũ ‘nĩwamwendie’. We tyo ũkiitawa ngoonĩ woona ũndũ Yesũ waneenie nesa na mwanake ũsu? Tũi na nzika kana Yesũ eendaa eke ũtwi mũseo. O na ĩngĩ, nĩwoonanisye kana aĩ na woni ta wa Yeova ĩũlũ wa mwanake ũsu. (Yoa. 14:9) Ũsũanĩĩte ĩũlũ wa ngewa ĩsu na maũndũ maku, no wĩkũlye-ĩ, ‘Ndonya kwĩka ata nĩthĩwe na ngwatanĩo nzeango na Yeova na ndithũkũma ala angĩ mũnango?’

15. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata mwana-a-asa wa mũika ethĩwe e ngelekanyʼo nzeo kwa ala angĩ? Nengane ngelekanyʼo. (1 Timotheo 4:​12, 13)

¹⁵ “Ĩthĩwa wĩ ngelekanyʼo kwa ala aĩkĩĩku.” (Soma 1 Timotheo 4:​12, 13.) Vaũlo eekĩie Timotheo vinya ethĩwe na ũtũĩka wa kũsoma na kũmanyĩsya nesa, o na nĩwamũthangaaisye ethĩwe na nguma ta wendo, mũĩkĩĩo, na ũtheu. Nĩkĩ weekie ũu? Nũndũ meko ma mũndũ nĩmo ma vata mũno kwĩ ndeto syake. Kwa ngelekanyʼo, twasye mwana-a-asa wa mũika nĩwanengwa kĩanda kya kumya ũvoo maũmbanonĩ ĩũlũ wa ũndũ twaĩlĩte kwĩthĩwa na kĩthito ũtavanyʼanĩ. Wĩthĩwa wĩ ũndũ wĩ laisi kwake kumya ũvoo ũsu e na ũkũmbaũ ethĩwa we mwene nĩ ngelekanyʼo nzeo ũtavanyʼanĩ. Ethukĩĩsya make mayĩwʼa ve vinya kũatĩĩa ũtao ũla wamanenga nũndũ kĩu nokyo we mwene wĩkaa.—1 Tim. 3:13.

16. (a) Nĩ maũndũnĩ meva atano Aklĩsto ma mũika matonya kwĩthĩwa me ngelekanyʼo nzeo? (b) Mwana-a-asa wa mũika atonya ata kwĩthĩwa e ngelekanyʼo nzeo nthĩnĩ wa “ũneeni”?

¹⁶ O tondũ ĩandĩko ya 1 Timotheo 4:12 yonanĩtye, Vaũlo nũwetete maũndũ atano mwana-a-asa wa mũika ũtonya kwĩka akethĩwa e ngelekanyʼo nzeo. Wĩona ata yĩla ũkwĩmanyĩsya we mwene ũkavindĩĩsya ũndũ ũmwe kũthi ũla ũngĩ? Kwa ngelekanyʼo, twasye wĩenda kwĩthĩwa wĩ ngelekanyʼo nzeango nthĩnĩ wa “ũneeni” waku. No ũsũanĩe ũndũ ũtonya kũtũmĩa ũneeni waku kũthangaasya ala angĩ. Ethĩwa wĩkalaa na asyai maku, wĩona ata ũkamatũngĩaa mũvea mavinda maingangĩ nũndũ wa maũndũ onthe ala mekaa kwondũ waku? Na wĩona ata ĩtina wa maũmbano ũkatavya mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa mũna maũndũ ala watanĩa kĩlungunĩ kyake? O na no ũtate kumasya maelesyo maũmbanonĩ ũtũmĩĩte ndeto syaku. Yĩla weekĩa kĩthito wĩthĩwe ngelekanyʼo nzeo nthĩnĩ wa ũneeni, ala angĩ makoonaa kana nũendeee kwĩka maendeeo ma kĩ-veva.—1 Tim. 4:15.

17. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtetheesya mwana-a-asa wa mũika eanĩsye mĩvango yake ya kĩ-veva? (2 Timotheo 2:22)

¹⁷ “Kĩa mawendi ma ĩvinda ya ũika na ũiatĩĩa ũlũngalu.” (Soma 2 Timotheo 2:22.) Vaũlo athuthisye Timotheo akĩlye vinya mawendi o na meva ala maĩ matonya kũtuma ateanĩsya mĩvango yake ya kĩ-veva na mayananga ngwatanĩo yake na Yeova. No wĩthĩwe wonete kana o na kũtwʼĩka maũndũ mana ti mathũku, no methĩwe maikua ĩvinda yaku yingĩ nginya ũkethĩa ndwĩ na mwanya wa kwĩka maũndũ ma kĩ-veva. Kwa ngelekanyʼo, kwasũanĩa ĩvinda yĩla ũtũmĩaa ũisisya syĩndũ Indanetinĩ kana ũithaũka mathaũ ma vitio na mathaũ angĩ. No ũtwʼe kũolanga ĩvinda yĩla ũtũmĩaa maũndũnĩ asu kwĩka maũndũ ma kĩ-veva? Kwa ngelekanyʼo, wĩona ata ũkeyumya ũtetheesye kũsũvĩa Nyũmba ya Ũsumbĩ kana kũkwata mbau mũvango wa kũtavanyʼa na kakalĩ ka mavuku? Yĩla weeka maũndũ ta asu, nũtonya kũkwata anyanya eũ ala makaũthangaasya wĩyĩkĩĩe mĩvango ya kĩ-veva na maiũtetheesya ũmĩanĩsye.

KŨTHŨKŨMA ANGĨ KŨTŨETEAE MOATHIMO MAINGĨ

18. Nĩkĩ tũtonya kwasya kana Maliko na Timotheo nĩmatanĩie thayũ woo?

¹⁸ Maliko na Timotheo nĩmeeyĩimie maũndũ maingĩ nĩ kana mathũkũme ala angĩ mũnango, na kĩu nĩkyatũmie matanĩa thayũ woo. (Meko 20:35) Nĩ kana Maliko athũkũme ala angĩ, nĩwaendie isionĩ syĩ kĩvathũkanyʼo ĩũlũ wa nthĩ. O na nĩwaandĩkie ngewa ya mwanya ĩũlũ wa thayũ na ũtavanyʼa wa Yesũ. Nake Timotheo nĩwatetheeisye Vaũlo kwambĩĩsya ikundi mbingĩ na kũthangaasya ana-a-asa na eĩtu-a-asa. Vate nzika, Yeova nĩwoonie maũndũ maingĩ ala Maliko na Timotheo meeyĩimie nĩ kana mamũthũkũme, na kĩu nĩkyamũtanĩthisye.

19. Nĩkĩ ana-a-asa ma mũika maĩle kũatĩĩa ũtao ũla Vaũlo wanengie Timotheo, na kĩu kĩtonya kũmaetea moathimo meva?

¹⁹ Twasoma maũndũ ala Vaũlo waandĩkĩie Timotheo valũanĩ syake, nĩtwonaa nesa ũndũ wamwendete mũno wĩana. O na ĩngĩ, valũa isu mbeveee syonanasya ũndũ Yeova ũmwendete inywʼĩ ana-a-asa ma mũika mũno wĩana. Nĩwendaa mũtanĩe kũmũthũkũma. Kwoou ĩkai kyonthe kĩla mũtonya mũatĩĩe ũtao wa Vaũlo na mũithũkũmaa ala angĩ mũnango. Mweeka ũu, mũkatanĩaa thayũ yu tũĩ na ‘mũilũmya ũla thayũ wa wʼo’ tweteele.—1 Tim. 6:​18, 19.