We ‘Nĩwĩmanyĩĩtye’ Kwĩanĩawa Nĩ Kĩla wĩ Nakyo?

1. Mũndũ wĩanĩawa nĩ kĩla wĩ nakyo ethĩawa ailye ata?

WE NĨWĨANĨAWA nĩ kĩla wĩ nakyo? Mũndũ wĩanĩawa nĩ kĩla wĩ nakyo ethĩawa e mũtanu na nĩwĩthĩawa na mũuo nũndũ mavinda onthe asũanĩaa moathimo ala wĩ namo. Ndathataa kana akewʼa woo nũndũ wa kĩla ũte nakyo. Ĩndĩ o na vailye ũu, kwĩthĩwa mũndũ e mwĩanĩe ti kwasya kana ethĩawa elekeleelye. Kwa ngelekanyʼo, ti ũthũku Mũklĩsto kwongelanga ũthũkũmi wake. (Alo. 12:1; 1 Tim. 3:1) Ĩndĩ o na vailye ũu, ndaĩle kwasya ũtanu wake ethĩwa ndanakwata na mĩtũkĩ ianda ila ũkwendaa.

2. Nĩ mĩisyo yĩva ĩtonya kumĩla mũndũ aema kwĩanĩwa nĩ kĩla wĩ nakyo?

² Mũndũ akaema kwĩanĩwa nĩ kĩla wĩ nakyo, no elikye mathĩnanĩ manene. Andũ ala mateanĩawa nĩ syĩndũ ila me nasyo no mathũkũme masaa maingĩ mũno nĩ kana makwate syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ ite sya lasima. Ũndũ wa kũmakya nĩ kana Aklĩsto amwe nĩmoyĩte mbesa kana syĩndũ ingĩ ila mendaa kwĩthĩwa nasyo. Noĩthwa masũanĩaa ũũ, ‘Nĩnaĩle kwĩthĩwa na kĩndũ kĩĩ,’ ‘Nĩthĩĩtwe nĩkyeteele kwa ĩvinda yĩasa,’ kana ‘Nĩngũtũnga mbesa ii ĩtina wa ĩvinda.’ Ĩndĩ o na vailye ũu, kũya kwa mũthemba o na wĩva kũimũtanĩthasya Yeova na kũimũtaĩaa o na vanini. (Nth. 30:9) Angĩ namo nĩmakwʼĩte ngoo vyũ nũndũ maikwatĩte kĩanda kĩna mendaa nginya makaeka kũmũthũkũma Yeova vyũ. (Kal. 6:9) Kyo nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma mũndũ wĩyumĩtye amũthũkũme Yeova eka ũndũ ta ũsu? Nĩvatonyeka mũndũ ta ũsu akethĩwa o kavola kwa kavola aekie kwĩanĩwʼa nĩ kĩla wĩ nakyo.

3. Nĩ ũwʼo wĩva tũkwĩmanyĩsya ĩandĩkonĩ ya Avilivi 4:​11, 12?

³ Ithyonthe no twĩmanyĩsye kwĩanĩawa nĩ kĩla twĩ nakyo. Kwa ngelekanyʼo, mũtũmwa Vaũlo aandĩkie kana ‘nĩweemanyĩĩtye kwĩkala e mwĩanĩe o na ethĩwa maũndũ make mailye ata.ʼ (Soma Avilivi 4:​11, 12.) Aiandĩka ndeto isu, aĩ mwove. O na vailye ũu, ndaekete kwĩthĩwa e mũtanu. We ‘nĩweemanyĩĩtye’ kwĩkalaa e mwĩanĩe. Ethĩwa nĩtũngʼangʼanaa kwĩanĩwa nĩ kĩla twĩ nakyo, ngelekanyʼo ya Vaũlo na ndeto syake no itũĩkĩĩthye kana o naitũ no twĩmanyĩsye kwĩanĩawa o na ethĩwa maũndũ maitũ mailye ata. Ũsu ti ũndũ tũsyaawa nawʼo; no nginya twĩkĩe kĩthito. Kwoou no nginya twĩmanyĩsye kwĩanĩawa nĩ kĩla twĩ nakyo. Tũtonya kwĩka ũu ata? Ekai tũneenee nguma iũtũmanyĩsya ũndũ tũtonya kwĩka ũu.

ĨMANYĨSYE KŨTŨNGAA MŨVEA

4. Kwĩthĩwa twĩ andũ matũngaa mũvea kũtonya kũtũtetheesya ata twĩanĩawe nĩ kĩla twĩ nakyo? (1 Athesalonika 5:18)

⁴ Nĩ laisi mũndũ ũtũngaa mũvea akethĩwa e mwĩanĩe nĩ kĩla wĩ nakyo. (Soma 1 Athesalonika 5:18.) Kwa ngelekanyʼo, ethĩwa nĩtũtũngaa mũvea kuma ngoonĩ nũndũ wa syĩndũ ila sya lasima, nĩ laisi tũkaema kwĩmakĩa mũno nũndũ wa ila tũte nasyo. Na twatũngaa mũvea nũndũ wa ianda sya ũthũkũmi ila tũtanĩaa yu tũĩ, tũkeekaa kyonthe kĩla tũtonya tũianĩsye nesa vyũ vandũ va kũthĩnĩka mũno tũyenda kũkwata ingĩ nzaũ. Nĩkyo kĩtumi Maandĩko matũthuthĩtye makatwĩa kana yĩla tũũmũvoya Yeova, tũmũtũngĩae mũvea. Kwĩthĩwa twĩ andũ matũngaa mũvea kũkatũtetheeasya twĩthĩwe na “mũuo wa Ngai ũla ũvĩtũkĩte ũmanyi wʼonthe.”—Avi. 4:​6, 7.

5. Aisilaeli maĩ na itumi syĩva sya kũtũnga mũvea? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

⁵ Kwasũanĩa kĩla kyakwatie Aisilaeli. Nĩmamũnyungunyĩisye Yeova mavinda meana ũna mayasya kana mayaĩ na lĩu mũseo ta ũla matanĩaa me Misili. (Mot. 11:​4-6) Nĩ wʼo kana maũndũ mayaĩ laisi me weũnĩ. Kwoou nĩ kyaũ kyesaa kũmatetheesya meanĩwe nĩ syĩndũ ila maĩ nasyo? Nĩmaaĩle kũmũtũngĩa Yeova mũvea nũndũ wa maũndũ onthe ala wamekĩte. Kwa ngelekanyʼo, yĩla makuawa naĩ mũno me ngombo Misili, Yeova nĩwaeteie Amisili mothĩnyʼo ĩkũmi na amavonokya. Na yĩla mathaiwʼe, ‘nĩmoosie malĩ ya Amisili’ ta vetha, thaavu na ngũa. (Kuma 12:​35, 36) O na ĩngĩ, yĩla makilyĩ kũvithũkĩwa nĩ ita sya Valao me vakuvĩ na Ũkanga Mũtune, Yeova nĩwaaanisye ũkanga ũsu nĩ kana makĩle. Eka ũu, me weũnĩ nĩwamanengae mana kĩla mũthenya. Kwoou wʼo thĩna woo waĩ mwaũ? Mayeanĩawa nĩ kĩla maĩ nakyo, na ti aĩ Yeova ndamanengae lĩu wĩanĩtye, ĩndĩ nũndũ mayamũtũngĩaa mũvea kwondũ wa kĩla wamanengae.

6. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũkatũngaa mũvea?

⁶ Nĩ kyaũ kĩtonya kũũtetheesya ũkatũngaa mũvea? Mbee, vathaa ĩvinda kĩla mũthenya ũsũanĩe maũndũ maseo ala ũtanĩaa. O na no ũandĩke vandũ maũndũ elĩ kana atatũ ala meũtuma ũtũnga mũvea. (Iĩo 3:​22, 23) Kelĩ, tavya angĩ kana nũũmatũngĩa mũvea. Osaa ĩtambya ya mbee ũtũngĩe angĩ mũvea nũndũ wa maũndũ ala makwĩka. Na ũndũ ũla wa vata vyũ, tũngĩaa Yeova mũvea kĩla ĩvinda. (Sav. 75:1) Katatũ, nyuva andũ ala matũngaa mũvea methĩwe anyanyau. Ethĩwa anyanya maitũ maitũngaa mũvea na matindĩaa kũnyungunyĩsya, nĩ laisi tũkekala tamo. Ĩndĩ ethĩwa tũtindanasya na andũ me mũvea, nĩ laisi o naitũ tũkethĩwa twĩ andũ me mũvea. (Kũt. 1:​26-28; 2 Tim. 3:​1, 2, 5) Twamanthaa myanya ya kũtũnga mũvea, kĩu no kĩtũtetheesye tũkekala twĩ eanĩe o na ethĩwa ve syĩndũ twendaa tũte nasyo.

7. Nĩ kyaũ kyatetheeisye mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Aci atũngae mũvea, na atethekie ata?

⁷ Kwasũanĩa ngewa ya mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Aci, ũla wĩkalaa Indonesia. Aĩtye: “Ĩvindanĩ ya ũwau wa COVID-19, nĩnambĩĩie kũelekanyʼa maũndũ makwa na ma athaithi ala angĩ. Kĩu nĩkyatumie nĩeka kwĩanĩwa nĩ syĩndũ ila naĩ nasyo.” (Kal. 6:4) Nĩ kyaũ kyamũtetheeisye aalyũla woni wake? Ongelete kwasya: “Nĩnambĩĩie kũtalaa moathimo ala nakwataa kĩla mũthenya na nĩnasũanĩaa ĩũlũ wa maũndũ maingĩ maseo ala natanĩaa nũndũ wa kwĩthĩwa ũseũvyonĩ wa Ngai. Na ĩndĩ nĩnamũtũngĩaa Yeova mũvea nũndũ wa maũndũ asu onthe. Kĩu nĩkyandetheeisye kwĩkala nĩ mwĩanĩe vyũ.” Ethĩwa nũitavĩwe nĩ mosũanĩo mataĩle, o naku no wose matambya ta asu nĩ kana wĩthĩwe wĩ mũndũ ũtũngaa mũvea.

VĨTASYA MBEE MAŨNDŨ ALA MA VATA NA ŨYĨTHĨAWA NA WĨNYIVYO

8. Mbaluku akwatiwʼe nĩ kĩtei kĩva?

⁸ Ve ĩvinda Mbaluku, ũla waĩ mũandĩki wa mwathani Yelemia, walikile kĩteinĩ kĩna. Mbaluku aĩ na kĩanda kĩtai laisi kya kũkwata mbau Yelemia aitavanyʼa ũvoo wa ũsilĩlo kwa mbaĩ ĩtamwĩwʼaa Yeova. Ĩvinda yĩmwe, Mbaluku nĩwaekie kũvĩtya mbee maũndũ ala ma vata. Vandũ va kũsũanĩa maũndũ ala Yeova wendaa eke, we ambĩĩie kũsũanĩa ĩũlũ wake mwene na kĩla we mwene wendaa kwĩka. Nũndũ wa ũu, Yeova atũmĩie Yelemia kũtavya Mbaluku ndeto ii: “Nũkwĩmanthĩa maũndũ manene? Ndũkamamanthe.” (Yel. 45:​3-5, BK) Kwa ndeto ingĩ, no ta wamwĩaa atĩĩ: “Ĩanĩwa nĩ kĩanda kĩla wĩ nakyo.” Mbaluku nĩweetĩkĩlile kũlũngwa na aendeea kũmwendeesya Yeova.

9. Kwosana na ĩandĩko ya 1 Akolintho 4:​6, 7, wĩnyivyo ũkatũtetheeasya kũmanya kyaũ? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

⁹ Mavinda amwe, Mũklĩsto no ewʼe ta we waĩle kũkwata kĩanda kĩna kya ũthũkũmi. No ethĩwe na kĩnengo kĩna, akethĩwa athũkũmaa na kĩthito, e na ũtũĩka mũna, kana o akethĩwa eanĩĩtye maũndũ asu onthe me atatũ. Ĩndĩ o na vailye ũu, andũ angĩ no makwate kĩanda kĩna wendaa. Nĩ kyaũ kĩtonya kũmũtetheesya ndakathatwʼe nĩ ũndũ ũsu? No avindĩĩsye kĩla mũtũmwa Vaũlo waandĩkie nthĩnĩ wa 1 Akolintho 4:​6, 7. (Soma.) Ianda ila tũkwataa na inengo ila twĩ nasyo syumĩte kwa Yeova. Tũikwataa mĩthĩnzĩo ĩsu aĩ nũndũ ve ũndũ mũna twĩkĩte kana nũndũ nĩtwaĩle kũmĩkwata. Vandũ va ũu, tũmĩkwataa nũndũ wa ũseo mwingĩ ũla Yeova ũtwonasya.—Alo. 12:​3, 6; Avs. 2:​8, 9.

10. Tũtonya kwĩka ata twĩthĩwe na wĩnyivyo?

¹⁰ No twĩthĩwe na wĩnyivyo twasũanĩa ngelekanyʼo ĩla Yesũ watũtiĩe. Kwasũanĩa kĩla kyeekĩkie ũtukũ ũla wathambisye atũmwa make maaũ. Mũtũmwa Yoana aandĩkie ũũ: “Nũndũ Yesũ nĩweesĩ [1] kana Asa nĩwamũnengete syĩndũ syonthe mokonĩ make [2] kana aumie kwa Ngai na [3] aendete kwa Ngai, . . . [nĩwambĩĩie] kũthambya maaũ ma amanyĩwʼa.” (Yoa. 13:​3-5) Yesũ aĩ o atonya kũsũanĩa kana amanyĩwʼa make nĩmo maaĩle kũmũthambya maaũ. Ĩndĩ yĩla waĩ vaa ĩũlũ wa nthĩ, vai ĩvinda waaĩsa kũsũanĩa kana aaĩle kwĩthĩwa na malĩ mbingĩ na kwĩkala e mwĩanĩe aĩ no kwĩthĩwa aĩ Mwana wa Ngai. (Lũka 9:58) Vandũ va ũu, aĩ na wĩnyivyo na nĩweanĩawa nĩ kĩla waĩ nakyo. Nũndũ wa ũu, nĩwatũtiĩe ngelekanyʼo nzeo vyũ.—Yoa. 13:15.

11. Wĩnyivyo ũtethetye mwana-a-asa wĩtawa Dennis ata eanĩawe nĩ kĩla wĩ nakyo?

¹¹ Mwana-a-asa wĩtawa Dennis wĩkalaa Netherlands nĩwĩthĩĩtwe aiatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ ya kwĩthĩwa na wĩnyivyo o na kau ũsu ndwĩthĩĩtwe wĩ ũndũ wĩ laisi. Aĩtye: “Mavinda amwe, nĩngwatawa nĩ ngathĩĩo kana ngaeka kwĩanĩwa nĩ ianda ila nĩ nasyo, na mũno mũno yĩla noona andũ angĩ maikwata ianda sya ũthũkũmi nendaa. Mavindanĩ ta asu, nĩnĩmanyĩasya ĩũlũ wa wĩnyivyo. Nthĩnĩ wa JW Library^® yakwa, nĩnĩkĩĩte Maandĩko amwe maneeneete wĩnyivyo nthĩnĩ wa tag, na kĩu nĩkĩndetheeasya nĩmakwate na mĩtũkĩ na ndimasoma ĩngĩ. O na ĩngĩ, simũnĩ yakwa nĩnumĩtye maũvoo maneeneete wĩnyivyo na nĩnĩmethukĩĩasya mavinda kwa mavinda.a Nĩnĩmanyĩĩtye kana wĩa wʼonthe ũla tũtethasya, tũũtethasya nĩ kana tũmũkumye Yeova ĩndĩ ti twĩkumye. Kĩla ũmwe witũ ethĩawa na kĩanda kĩnini vyũ kyaelekanwʼa na kĩla Yeova wĩanĩasya.” Ũndũ wĩsa kwambĩĩa kwĩwʼa ũte kwĩanĩwa nĩ maũndũ ala wĩanĩasya, wĩĩkĩa kĩthito wĩthĩwe na wĩnyivyo. Weeka ũu, ũkalũlũmĩĩlasya ngwatanĩo yaku na Yeova na kĩu kĩkaũtetheeasya wĩanĩawe nĩ ianda ila wĩ nasyo.—Yak. 4:​6, 8.

VINDĨĨASYA WĨKWATYO ŨLA TWĨ NAWʼO

12. Nĩ wĩkwatyo wĩva wa ĩvinda yũkĩte ũtũtetheeasya twĩkale twĩ eanĩe? (Isaia 65:​21-25)

¹² Nĩtwĩwʼaa twĩ eanĩe mũnango yĩla twavindĩĩsya wĩkwatyo mũseo ũla tweteele. Ndeto sya Yeova mwene ila syaandĩkiwe nĩ mwathani Ĩsaĩa nĩsyonanĩtye kana we nĩwĩthĩawa esĩ ũndũ tũkwatawa nĩ mathĩna maingĩ ũmũnthĩ, na nũtũĩkĩĩthĩtye kana akatũvetangĩa mathĩna asu onthe. (Soma Isaia 65:​21-25.) Tũkekalaa nyũmbanĩ nzũvĩĩku na nzeo. Tũkatanĩaa wĩa witũ, na tũkaĩsaa lĩu ũkwaka mwĩĩ na wĩ mũyo mũno. Tũikaathĩnĩka ĩngĩ ĩũlũ wa mĩisyo ĩla ĩtonya kũtũkwata kana ĩkakwata syana sitũ. (Isa. 32:​17, 18; Esek. 34:25) Kwa wʼo, twĩ na wĩkwatyo mũseo vyũ wa ĩvinda yũkĩte.

13. Nĩ maũndũnĩ meva mũno mũno twaĩle kũsũanĩa ĩũlũ wa wĩkwatyo witũ?

¹³ Nĩtwaĩle kũsũanĩa ĩũlũ wa wĩkwatyo ũla twĩ nawʼo oyu kwĩ ĩvinda yĩngĩ o na yĩva. Nĩkĩ? Nũndũ twĩkalĩte “mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo” na ithyonthe nĩtũkwatawa nĩ maũndũ “momũ.” (2 Tim. 3:1) Kĩla mũthenya, Yeova nũtũtetheeasya kũmĩĩsya kwa kũtũtongoesya, kũtũnenga vinya, na kũtũtwʼĩĩka. (Sav. 145:14) Kwongela kĩu, wĩkwatyo witũ wa Kĩklĩsto nũtũtetheeasya mavindanĩ asu momũ. Nĩvatonyeka ũkethĩwa ũngʼangʼanaa kwĩanĩsya mavata ma kĩ-mwĩĩ ma mũsyĩ waku. Ĩndĩ ũu nĩ kwasya maũndũ makeethĩawa mailye ũu mavinda onthe? Aiee. Yeova nũkwathĩte kũũnenga kĩla wĩ na vata nakyo na akeeka ũu mũnango nthĩnĩ wa nthĩ nzaũ. (Sav. 9:18; 72:​12-14) Nĩvatonyeka ũkethĩwa ũendeee kũmĩanĩsya na kyalya kingĩ, kũkwʼa ngoo mũno, kana ũwau mũthũku ũtesa kũvoa. Ĩndĩ yo wĩendeea kũthĩnĩka ũu tene na tene ũte na wĩkwatyo wa kwĩsa kũvoa? Ti wʼo o na vanini. Nthĩnĩ wa nthĩ nzaũ, tũikawaaa kana kũkwʼa. (Ũvu. 21:​3, 4) Wĩkwatyo ũsu nũtũtetheeasya tũkaema kũthata kana kwĩwʼa woo nũndũ wa maũndũ ala maendeee ũmũnthĩ. No twĩwʼe twĩ eanĩe yĩla tũendeee kũmĩanĩsya na ũsili ũte wa katĩ, ũwau, kũkwʼĩĩwa, kana ĩtatwa yĩngĩ o na yĩva. Nĩkĩ? Nũndũ o na maũndũ meethĩwa momĩte ata yu tũĩ, nĩtwĩsĩ kana ‘mathĩna no ma kavinda’ na kana yĩla Ngai ũkatwʼĩkĩthya maũndũ meũ ĩtunĩ na nthĩ, nũkamaveta onthe.—2 Ako. 4:​17, 18.

14. Tũtonya ata kũlũlũmĩĩlya wĩkwatyo witũ?

¹⁴ Nũndũ wĩkwatyo nĩ wa vata mũno nĩ kana twĩkale twĩ eanĩe, tũtonya kũũlũlũmĩĩlya ata? O ũndũ mũndũ ũtonya kwĩkĩa mĩwanĩ nĩ kana one syĩndũ syĩ vaasa nesanga, nowʼo twaĩle kwosa matambya mana tũlũlũmĩĩlye mũĩkĩĩo witũ na tũikũna visa kĩlĩkonĩ ũndũ maũndũ makethĩwa mailye nthĩnĩ wa nthĩ nzaũ. Kwa ngelekanyʼo, yĩla tũitavĩwe nĩ mawĩmakĩo nũndũ wa mathĩna ma mbesa, no tũsũanĩe ũndũ maũndũ makethĩwa mailye yĩla mbesa, mathiĩ, kana mathĩna angĩ makonanĩtye na mbesa matakethĩwa vo ĩngĩ. Na ethĩwa twĩĩwʼa tũkwʼĩte ngoo nũndũ wa ianda sya ũthũkũmi ila tũtanamba kũkwata, no tũsũanĩe ũndũ ĩvinda yũkĩte tũtakethĩwa na vata wa kwĩmakĩa tũisũanĩa maũndũ asu nũndũ tũkeethĩwa tũte na naĩ na tũmũthũkũmĩte Yeova kwa myaka ngili mbingĩ. (1 Tim. 6:19) Ĩvindanĩ yĩĩ, no twĩwʼe wĩ ũndũ wĩ vinya kũsũanĩa ĩũlũ wa ĩvinda yũkĩte vandũ va kwĩmakĩa nũndũ wa maũndũ ala meũtũkwata. Ĩndĩ o ũndũ ĩvinda yĩvĩtĩte, no twĩwʼe ve laisi mũnango kũsũanĩa ĩũlũ wa wĩkwatyo ũla Yeova ũtwathĩte wa ĩvinda yũkĩte.

15. Ndeto sya Christa syĩũmanyĩsya kyaũ?

¹⁵ Kwasũanĩa ũndũ wĩkwatyo ũmũtetheesye Christa, ũla ũtwaĩtwe nĩ ũla Dennis twĩĩ tũnamũweta. Aĩtye: “Nĩ na ũwau ũtumaa masoo makwa monza nginya ũkethĩa no nĩtũmĩaa kasululu ka kũsukumwa, na mavinda maingĩ ndindaa kĩtandanĩ. Nalawʼa kĩla mũthenya. Na o mĩtũkĩ, ndakĩtalĩ anambĩie kana ndiendeee nesa. Ĩndĩ nĩnasũanĩie ũũ na mĩtũkĩ, ‘Woni wake ĩũlũ wa ĩvinda yũkĩte wĩ kĩvathũkanyʼo vyũ na wakwa.’ Kũsũanĩa ĩũlũ wa wĩkwatyo wakwa wa ĩvinda yũkĩte nĩkũnengae mũuo wa kĩlĩko. Ũmũnthĩ, no nĩthĩwe naĩle kũmĩĩsya kwĩkala nthĩnĩ wa nthĩ ĩno, ĩndĩ ngatanĩa vyũ kwĩkala nthĩnĩ wa nthĩ nzaũ!”

“ALA MAMŨKĨAA MAIKAĨWA NĨ KĨNDŨ”

16. Nĩkĩ Mũsumbĩ Ndaviti waandĩkie kana ala mamũkĩaa Yeova “maikaĩwa nĩ kĩndũ”?

¹⁶ O na athũkũmi ma Yeova ala mekalaa me eanĩe no makwatawa nĩ mathĩna. Kwa ngelekanyʼo, Mũsumbĩ Ndaviti nĩwakwʼĩĩwe nĩ syana syake itatũ. O na ĩngĩ, nĩwailĩĩilwe maũndũ ũteekĩte, avũnyanĩwa, na nĩwalasimĩkie kwĩkala evithĩte kwa myaka yĩana ũna. Ĩndĩ o na akwatĩtwe nĩ maũndũ asu onthe, aisye ũũ ĩũlũ wa Yeova: “Ala mamũkĩaa maikaĩwa nĩ kĩndũ.” (Sav. 34:​9, 10, BK) Nĩ kyaũ kyatumie asya ũu? Nũndũ nĩweesĩ kana o na kũtwʼĩka Yeova ndesa kũmũsiĩanĩa na mathĩna, mavinda onthe akamũnengae kĩla wĩ na vata nakyo. (Sav. 145:16) Na o take, tũyĩthĩawa na nzika kana Yeova akaendeeaa kũtũtwʼĩĩka matatwanĩ maitũ onthe. Vate nzika, no twĩkale twĩ eanĩe.

17. Nĩkĩ ũtwʼĩte kwĩmanyĩsya kwĩanĩawa nĩ kĩla wĩ nakyo?

¹⁷ Yeova endaa wĩkale wĩ mwĩanĩe. (Sav. 131:​1, 2) Kwoou ĩka kyonthe kĩla ũtonya nĩ kana wĩmanyĩsye kwĩanĩawa nĩ kĩla wĩ nakyo. Ethĩwa ũkeekĩaa kĩthito wĩmanyĩsye kũtũngaa mũvea, ũvĩtasye mbee maũndũ ala ma vata na wĩthĩwe na wĩnyivyo, na ũilũlũmĩĩlya wĩkwatyo waku wa ĩvinda yũkĩte, ũkeethĩwa ũtonya kwasya ũũ: “Ĩĩ, nĩ mwĩanĩe.”—Sav. 16:​5, 6, NWT.