Kwĩ Ĩia ya Mwaki? Ĩia ya Mwaki Kwosana na Mbivilia Nĩ Kyaũ?
Ũndũ Mbivilia ĩsũngĩĩte
Mbivilia imwe sya Kĩsũngũ syaalyũlilwe tene, ta ĩla ya King James Version, itũmĩaa ndeto “ĩia ya mwaki” mĩsoanĩ ĩmwe. (Savuli 16:10; Meko ma Atũmwa 2:27a) O tondũ visa wa momanyĩsyo ma ndĩni ũla wĩ kĩlungunĩ kĩĩ wonanĩtye, aingĩ maĩkĩĩaa kana ĩia ya mwaki nĩ vandũ vekalaa vakanĩte mwaki, vala athũku mathĩnĩawʼa tene na tene. Ĩndĩ ũu nĩwʼo Mbivilia ĩmanyĩasya?
Kĩlungunĩ kĩĩ
Yo ĩia ya mwaki nĩ vandũ andũ mathĩnĩawʼa tene na tene?
Aiee. Ndeto sya tene ila ialyũlĩtwe “ĩia ya mwaki” Mbivilianĩ imwe sya tene (Kĩevelania, “Seoli”; Kĩkiliki, “Andesi”) syonanasya “Mbũa,” kana kwa ndeto ingĩ, mbũa ya andũ onthe. Mbivilia yonanĩtye kana andũ ala me “Mbũanĩ” mayĩthĩawa thayũ.
Akwʼũ mayĩthĩawa mesĩ ũndũ o na ũmwe na maitonya kwĩwʼa woo. “Kũti wĩa kana ũsũanĩo, kana ũmanyi, kana ũĩ, ĩianĩ ya mwaki.” (Mũtavanʼya 9:10, Douay-Rheims Version) Ĩia ya mwaki yĩyusĩe andũ mekua mbu nĩ woo. Vandũ va ũu, Mbivilia yaĩtye: “Ala athũku masonoke, na makilĩlye ku mbũanĩ [ĩianĩ ya mwaki, Douay-Rheims].”—Savuli 31:17; King James Version (30:18, Douay-Rheims); Savuli 115:17.
Ngai aĩtye kana ĩtuvi ya naĩ nĩ kĩkwʼũ, ĩndĩ ti kũthĩnĩa ĩianĩ ya mwaki. Ngai eeie mũndũũme wa mbee Atamu kana ĩtuvi ya kũtũla mwĩao wake yĩkeethĩwa yĩ kĩkwʼũ. (Mwambĩlĩlyo 2:17) Vai vandũ waaweta ĩũlũ wa kũthĩnĩa ĩianĩ ya mwaki tene na tene. Ĩtina, yĩla Atamu wavĩtisye, Ngai nĩwamũtavisye kĩla kĩkamũkwata. Amwĩie: “Wĩ kĩtoo, na nũkasyoka kĩtoonĩ.” (Mwambĩlĩlyo 3:19) Aĩ aeke kwĩthĩwa vo. Keka Ngai endaa Atamu avĩĩe ĩianĩ ya mwaki, ethĩwa amũtavisye. Ngai ndaavĩndũa kĩla kĩkwataa ala matũlaa mĩao yake. Ĩvinda yĩasa ĩtina wa Atamu kũvĩtya, Ngai aveveeie mũandĩki ũmwe wa Mbivilia kwasya ũũ: “Ĩtuvi ya naĩ nĩ kĩkwʼũ.” (Alomi 6:23) Vai vata wa mũndũ kũkanwʼa mbee wa vau, nũndũ “mũndũ ũla wakwʼa ethĩawa athaĩtwʼe kuma naĩnĩ yake.”—Alomi 6:7.
Ũndũ ũsu wa kũthĩnyʼa andũ tene na tene ndũmũtanĩthasya Ngai o na vanini. (Yelemia 32:35) Wĩ kĩvathũkanyʼo vyũ na kĩla Mbivilia ĩmanyĩasya, nũndũ yaasya kana “Ngai nĩ wendo.” (1 Yoana 4:8) Ngai endaa tũmũthaithe nĩkwĩthĩwa nĩtũmwendete, ĩndĩ ti aĩ nũndũ nĩtũũkĩa kũthĩnwʼa tene na tene.—Mathayo 22:36-38.
Ve andũ aseo maendie ĩianĩ ya mwaki. Mbivilia ila itũmĩaa ndeto “ĩia ya mwaki” syonanasya kana aũme aĩkĩĩku, ta Yakovo na Yovu, nĩmeesĩ makathi ĩianĩ ya mwaki. (Mwambĩlĩlyo 37:35; Yovu 14:13) O na Yesũ Klĩsto eĩtwe kana aĩ ĩianĩ ya mwaki ĩvinda yĩla wakwie atanamba kũthayũũkwʼa. (Meko ma Atũmwa 2:31, 32) Kwoou vate nzika, yĩla ndeto “ĩia ya mwaki” yatũmĩwa Mbivilianĩ isu, yĩthĩawa ĩyonanyʼa Mbũa.b
Ĩla ngelekanyʼo ya Yesũ ĩũlũ wa ũla mũndũ waĩ mũthwii na Lasalo yonanasya ata?
Ngelekanyʼo ĩsu Yesũ watũmĩie yĩ ĩandĩkonĩ ya Luka 16:19-31. Ngelekanyʼo itũmĩawa kũmanyĩsya maũndũ mana makonetye mwĩkalĩle, na ũndũ Ngai wonaa maũndũ. Kwoou ngelekanyʼo ĩsu ya ũla mũndũ waĩ mũthwii na Lasalo ti ngewa ya ũndũ weekĩkie. (Mathayo 13:34) Nĩ kana wĩmanyĩsye maũndũ maingĩ ĩũlũ wa ngelekanyʼo ĩsu, sisya kĩlungu kĩ na kyongo, “Ũla Mũndũ Waĩ Mũthwii na Lasalo Naaũ?”
Kũthi ĩianĩ ya mwaki kwonanasya kũvathanwʼa vyũ na Ngai?
Aiee. Ũmanyĩsyo wa kana akwʼũ nĩmethĩawa mesĩ kana nĩmavathanĩtwʼe vyũ na Ngai ndwosanĩte na kĩla Mbivilia ĩmanyĩasya, nũndũ yonanĩtye ũtheinĩ kana akwʼũ mayĩthĩawa mesĩ ũndũ o na ũmwe.—Savuli 146:3, 4; Mũtavanʼya 9:5.
Ve mũndũ waathawʼa kuma ĩianĩ ya mwaki?
Ĩĩ. Mbivilia nĩyĩeleetye kwa ũliku ĩũlũ wa andũ kenda maendie Mbũanĩ (Mbivilianĩ imwe ĩalyũlĩte “ĩianĩ ya mwaki”) na mathayũũkwʼa.c Keka asu nĩmeesĩ kĩla kyaendeee me ĩianĩ yĩu, methĩwa mawetie kĩla meeyoneie vo. Ĩndĩ vai ũmwe waaweta vandũ wathĩnĩiwʼe kana kĩndũ o na kĩmwe weewie. Nĩkĩ? O ũndũ Mbivilia ĩmanyĩasya, mayeesĩ ũndũ o na ũmwe, na no ta ‘makomete too’ mũito.—Yoana 11:11-14; 1 Akolintho 15:3-6.
a Mbivilia mbingĩ sya Kĩsũngũ ialyũlĩtwe na kĩthyomo kya matukũ aa iitũmĩĩte ndeto “ĩianĩ ya mwaki” nthĩnĩ wa Meko ma Atũmwa 2:27. Ĩndĩ imwe itũmĩĩte ndeto ta “mbũanĩ,” (New Century Version); “vala maveva ma akwʼũ mekalaa,” (New International Version); “akwʼũnĩ” (The Passion Translation). Ingĩ nasyo ialyũlaa ndeto ĩsu ya Kĩkiliki ta “Andesi.”—Holman Christian Standard Bible, NET Bible, New American Standard Bible, English Standard Version.
b Sisya ĩsandũkũ “Ndeto sya Ithyomo sya Tene sya Mbivilia.”