“Mbĩthukĩĩsyei Ndyĩtetea”

1, 2. Nĩ kyaũ kyatumie mũtũmwa Vaulo athi Yelusaleme, na esaa kũkomana na mathĩna meva e kũu?

VAULO esĩlĩte ĩngĩ tũsĩlanĩ tũtheke na twĩ andũ aingĩ twa ndũa ya Yelusaleme. Kwa myaka mingĩ ndũa ĩsu yeethĩĩtwe yĩ ya vata mũno kwondũ wa ũthaithi wa Yeova ĩũlũ wa nthĩ. Andũ aingĩ ndũanĩ ĩsu nĩmekathĩĩaa nũndũ wayo na nũndũ wa mbaĩ yoo. Vaulo nĩweesĩ kana Aklĩsto aingĩ ndũanĩ ĩsu maendeee kũlũmanyʼa na Mĩao ya Mose, na kĩu kĩkatuma mateka moalyũku nĩ kana metĩkĩlane na nzĩa nzaũ ya kũmũthaitha Yeova. Kwoou Vaulo ayuma Eveso aetetwe nĩ maũndũ elĩ. Mbee, nĩwookĩte na ũtethyo wa mbesa kwondũ wa Aklĩsto ala maĩ ndũanĩ ĩsu. Na kelĩ, aĩ amatetheesye kũlũnga woni woo. (Meko 19:21) Nĩwatwʼĩte vyũ kũthokea ndũa ĩsu, o na kau nĩweesĩ kana kwĩka ũũ no kũmũlikye mũisyonĩ.

² Vaulo esaa kũkomana na maũndũ meva e Yelusaleme? Thĩna ũmwe wesaa kũetwe nĩ aatĩĩi ma Klĩsto, na amwe moo maendeee kũthĩnĩka nũndũ wa maũndũ mate ma wʼo ala meewʼĩte ĩũlũ wa Vaulo. Ĩndĩ mathĩna ala maito mesaa kumana na amaitha ma Klĩsto. Mesaa kũmwilĩĩla Vaulo maũndũ ma ũvũngũ, mamũvũe, na maimũtĩsya kana nĩmeũmũaa. O na ĩngĩ maũndũ asu momũ nĩmesaa kũmũnenga Vaulo mwanya wa kwĩtetea. Wĩnyivyo, ũkũmbaũ, na mũĩkĩĩo wake yĩla wathĩnĩkĩaa maũndũ ta asu nĩ ngelekanyʼo nzeo mũno kwa Aklĩsto ũmũnthĩ. Ata? Ekai twone.

“Nĩmambĩĩie Kũmũkumya Ngai” (Meko 21:18-20a)

3-5. (a) Vaulo aendie ũmbanonĩ wĩva Yelusaleme, na nĩ maũndũ meva maneeneiwe? (b) Ũmbano ũla Vaulo weekie na atumĩa Yelusaleme ũtonya kũtũmanyĩsya maũndũ meva?

³ Ĩtina wa mũthenya ũmwe kuma mavika Yelusaleme, Vaulo na anyanyae nĩmaendie kwona ana-a-asa ala matongoesye kĩkundi. Ngewanĩ ĩno vaiwetetwe mũtũmwa o na ũmwe katĩ wa ala matialĩte na kwoou nĩvatonyeka tũivikĩĩa ĩvindanĩ yĩu, makethĩwa mathamĩĩe isionĩ ingĩ sya nthĩ makatavanyʼe. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, Yakovo, ũla waĩ mwana-a-ĩthe wa Yesũ, aĩ Yelusaleme. (Aka. 2:9) Nĩvatonyeka Yakovo akethĩwa no we watongoesye ũmbano ũla “atumĩa onthe maĩ vo” vamwe na Vaulo.—Meko 21:18.

⁴ Vaulo nĩwakethisye atumĩa asu “na ambĩĩa kũmaelesya maũndũ maingĩ ala Ngai weekĩte katĩ wa andũ ma mbaĩ ingĩ kwĩsĩla ũthũkũmi wake.” (Meko 21:19) No nginya ana-a-asa asu methĩwe meekĩiwe vinya mũno meewʼa maũndũ asu. O naitũ ũmũnthĩ, nĩtwĩkĩawa vinya mũno tweewʼa maendeeo ala mekĩtwʼe wĩanĩ witũ nthĩnĩ wa nthĩ syĩ kĩvathũkanyʼo.—Nth. 25:25.

⁵ Vaulo aendeee kũneena namo, nĩvatonyeka akethĩwa awetie mĩvothi ĩla waetete kuma ikundinĩ ila syaĩ Europe. No nginya ala mamwĩthukĩĩsye methĩwe matanie mũno moona ũndũ ana-a-asa kuma isionĩ sya vaasa mathĩnĩkĩaa ala angĩ. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Nũndũ ĩtina wa Vaulo kũnengane livoti yake, ngewa ĩsu yaĩtye kana “[atumĩa] nĩmambĩĩie kũmũkumya Ngai”! (Meko 21:20a) O ta ũu, ũmũnthĩ ana-a-asa ala maendeee kũmĩanĩsya na mĩisyo kana mowau mathũku, nĩmathangaawʼa mũno yĩla ana-a-asa ala angĩ mamanenga ũtethyo ĩvindanĩ yĩla yaĩlĩte na mamatavya ndeto sya kũmekĩa vinya.

Aingĩ “Nĩmakwataa Ĩla Mĩao na Kĩthito” (Meko 21:20b, 21)

6. Vaulo ataviwʼe ĩũlũ wa thĩna wĩva?

⁶ Atumĩa nĩmamũtavisye Vaulo kana ve thĩna waumĩlĩte Yutia, ũla wamũkonetye. Mamwĩie atĩĩ: “Mwana-a-asa, sisya ũndũ kwĩ na Ayuti maingĩvĩte ala matwʼĩkĩte etĩkĩli, na onthe nĩmakwataa ĩla Mĩao na kĩthito. Ĩndĩ nĩmewʼĩte kũineenwa ĩũlũ waku kana wĩthĩĩtwe ũimanyĩsya Ayuti onthe ala matwĩe katĩ wa andũ ma mbaĩ ingĩ maũndũ meũleana na Mĩao ya Mose, ũimea maikaĩke syana syoo, o na maikaatĩĩe syĩthĩo ila iatĩĩawa.”a—Meko 21:20b, 21.

7, 8. (a) Aklĩsto aingĩ ma Yutia maĩ na woni wĩva ũtaĩlĩte? (b) Nĩkĩ woni ũsu maĩ nawʼo ũtaĩ ũtonya kũtuma matalwa ta akaĩi ma mũĩkĩĩo?

⁷ Nĩkĩ Aklĩsto aingĩ maĩ na kĩthito kya kũkwata ĩla Mĩao ya Mose, o na kau nĩvavĩtĩte myaka mbee wa 20 kuma yavetangwa? (Ako. 2:14) Mwaka wa 49 ĩtina wa Klĩsto, atũmwa na atumĩa ala moombanĩie Yelusaleme nĩmatũmĩie ikundi valũa maeleetye kana andũ ma mbaĩ ingĩ ala matwʼĩkaa Aklĩsto mayaĩ na vata wa kwaĩkwa na kũatĩĩa Mĩao ya Mose. (Meko 15:23-29) Ĩndĩ o na vailye ũu, valũa ũsu ndwaaweta ĩũlũ wa Aklĩsto Ayuti, ala aingĩ moo mataeleetwe kana Mĩao ya Mose nĩyaekete kũtũmĩwa.

⁸ Kyo kĩsũanĩo kĩu kĩtaĩlĩte nĩkyatumie Aklĩsto asu Ayuti maeka kwoneka me Aklĩsto ma wʼo? Aiee. Na kĩtumi nũndũ ti aĩ Aklĩsto asu mbeenĩ mathaithaa ngai sya ũvũngũ na yu mendaa kũendeea kũatĩanĩa na syĩthĩo isu sya ũthaithi wa ũvũngũ. Mĩao ya Mose, ĩla yaĩ ya vata mũno kwa Ayuti, yanenganĩtwe nĩ Yeova mwene. Vai kĩndũ nthĩnĩ wayo kyakonanĩtye na ndaimoni kana kyaĩ mavĩtyo. Ĩndĩ Mĩao ĩsu yakonanĩtye na ũtianĩo mũkũũ, namo Aklĩsto yu maĩ ungu wa ũtianĩo mweũ. Kwoou Yeova ndendaa maendeee kũatĩĩaa Mĩao ya Mose nĩ kana etĩkĩle ũthaithi woo. Aklĩsto Aevelania, ala maĩ na kĩthito kya kũatĩĩa Mĩao ĩsu, mĩmakosete ũmanyi na moonaa kĩkundi kya Kĩklĩsto kĩtamatetheesya kũmũthaitha Ngai ũndũ vaĩle. Nĩmaaĩlĩte kũlũnga mosũanĩo moo mosane na ũmanyi wa wʼo ũla waendeee kũvuanwʼa o kavola kwa kavola.b—Yel. 31:31-34; Luka 22:20.

“Maũndũ Ala Matavĩtwʼe Ĩũlũ Waku Ti ma Wʼo” (Meko 21:22-26)

9. Vaulo amanyĩisye kyaũ ĩũlũ wa Mĩao ya Mose?

⁹ Nao nata maũndũ ala mawetawa kana Vaulo atavasya Ayuti ala matwĩe katĩ wa andũ ma mbaĩ ingĩ “maikaĩke syana syoo, o na maikaatĩĩe syĩthĩo ila iatĩĩawa”? Vaulo atũmĩtwe kwa andũ ma mbaĩ ingĩ, na e katĩ woo nĩwalũmanilye na ũtwi wa kana mayaĩ na vata wa kũatĩĩa Mĩao. O na ĩngĩ, nĩwavuanisye kana nĩ mavĩtyo mũndũ o na wĩva kũthingʼĩĩsya andũ ma mbaĩ ingĩ ala matwʼĩkĩte etĩkĩli maĩkwe nĩ kana monanyʼe nĩmaatĩĩaa ĩla Mĩao ya Mose. (Aka. 5:1-7) O na ĩngĩ, Vaulo nĩwatavisye ũvoo mũseo Ayuti ala matwĩe ndũanĩ ila wathokeaa. No nginya ethĩwe aeleisye Ayuti ala mamwĩthukĩĩasya kana kĩkwʼũ kya Yesũ nĩkyavetangĩte ĩla Mĩao na kana mũndũ aĩ atonya kũtalĩlwa ũlũngalu kwĩsĩla mũĩkĩĩo, ĩndĩ ti kwĩka maũndũ ala mawetetwe ĩla Mĩaonĩ ya Mose.—Alo. 2:28, 29; 3:21-26.

10. Vaulo aĩ na woni wĩva mũseo maũndũnĩ makonetye ĩla Mĩao na kwaĩkwa?

¹⁰ O na vailye ũu, Vaulo nĩwoonanisye kana nĩwaeleawa ala matathĩnĩkaa maatĩĩa syĩthĩo imwe sya Ayuti, ta kũlea kũtethya wĩa mũthenya wa Savato kana kwĩvathana na malĩu mana. (Alo. 14:1-6) O na ndaaĩkĩĩa andũ mĩao ĩũlũ wa kwaĩkwa. Na eka ũu, Vaulo nĩwoonie nũseo Timotheo aĩkwe nĩ kana Ayuti maikamwone naĩ, nũndũ ĩthe wake aĩ Mũkiliki. (Meko 16:3) Mũndũ nĩwe waaĩlĩte kwĩtwʼĩĩa nũkwaĩkwa kana ndeaĩkwa. Vaulo atavisye Akalatia atĩĩ: “Kwaĩkwa kana kũlea kwaĩkwa ti ũndũ wa vata, kĩla kya vata nĩ mũĩkĩĩo ũla ũtethasya wĩa kwa nzĩa ya wendo.” (Aka. 5:6) Ĩndĩ kwaĩkwa nĩ kana mũndũ onanyʼe e ungu wa ĩla Mĩao, kana kũsũanĩa kwaĩkwa nĩ kwa vata nĩ kana mũndũ etĩkĩlwe nĩ Yeova, kwaĩ kũtonya kwonanyʼa kana mũndũ nde na mũĩkĩĩo.

11. Atumĩa manengie Vaulo ũtao wĩva, na atonya kwĩthĩwa endekaa eke maũndũ meva nĩ kana aũatĩĩe? (O na ĩngĩ sisya maelesyo ma kwongeleela.)

¹¹ Kwoou, o na kau maũndũ ala mawetawa ĩũlũ wa Vaulo mayaĩ ma wʼo, Aklĩsto Ayuti nĩmathĩnĩkaa nũndũ wamo. Nũndũ wa kĩtumi kĩu, atumĩa nĩmanengie Vaulo ũtao ũũ: “Twĩ na aũme ana meyĩavĩte kwa Ngai. Osa aũme asu ũthi namo, na mũyĩthesya kwosana na Mĩao na ũimaĩvĩa nĩ kana menzwe mĩtwe yoo. Weeka ũu, andũ onthe nĩmeũmanya kana maũndũ ala matavĩtwʼe ĩũlũ waku ti ma wʼo, ĩndĩ we mwene wĩ na mwĩkalĩle mũseo na nũatĩĩaa ĩla Mĩao.”c—Meko 21:23, 24.

12. Yĩla Vaulo wanengiwe ũtao nĩ atumĩa ala maĩ Yelusaleme oonanisye ata kana nĩweeyũmbanĩtye kũvĩndũkana na maũndũ na ayĩthĩwa e mwĩwi?

¹² Vaulo aĩ atonya kũleana na ũndũ ũsu na ayasya kana thĩna ũla kwa wʼo waĩ vo, ũyaĩ maũndũ ala manyaĩĩkĩtwʼe ĩũlũ wake, ĩndĩ waĩ Ayuti ala maatĩĩaa na kĩthito Mĩao ya Mose. Ĩndĩ nĩweeyũmbanĩtye kũvĩndũkana na maũndũ na ayĩka kĩla atumĩa asu mamũtavĩtye, ethĩwa kĩyesaa kũtuma atũla myolooto ya Ngai. Navu mbeenĩ aandĩkie atĩĩ: “Kwa ala me ungu wa mĩao nakwa neethĩiwe ta nĩ ungu wa mĩao, o na kau nyie mwene ndi ungu wa mĩao, nĩ kana nĩkwate ala me ungu wa mĩao.” (1 Ako. 9:20) Ĩvindanĩ yĩĩ, Vaulo nĩwamewie atumĩa ala maĩ Yelusaleme na eethĩwa “ta [wĩ] ungu wa mĩao.” Kwa kwĩka ũu, nĩwatwiĩie ngelekanyʼo nzeo ya kũmewʼaa atumĩa na kũleaa kwĩka maũndũ kwa nzĩa yitũ ene.—Aevl. 13:17.

“Ndaĩle Kwĩkala Thayũ!” (Meko 21:27–22:30)

13. (a) Nĩkĩ Ayuti amwe maumĩlilye ithokoo ĩkalũnĩ? (b) Vaulo atangĩĩiwe ata?

¹³ Maũndũ mayaathi nesa kũu ĩkalũnĩ. Mĩthenya ya wĩvĩto ĩkilye kũthela, Ayuti kuma Asia nĩmamwonie Vaulo, mamwilĩĩla ũvũngũ wa kana aetie andũ ma mbaĩ ingĩ ĩkalũnĩ, na malua nduuthĩ. Keka mũnene wa ita sya Lomi ndaaũka kũmwĩtaana, Vaulo ethĩwa avũiwe nginya akakwʼa. Ĩndĩ o na vailye ũu, mũnene ũsu wa ita sya Lomi nĩwaisye akwatwe na ayovwa. Kuma mũthenya ũsu, vavĩtie myaka mbee wa ĩna Vaulo ayĩsa kũkwata ũthasyo ĩngĩ. Ĩndĩ ndaĩ anauma mũisyonĩ vyũ. Yĩla mũnene ũsu wakũlilye Ayuti nĩkĩ mamũvithũkĩie Vaulo, maneenie na wasya mũnene na mamwilĩĩla maũndũ me kĩvathũkanyʼo. Nũndũ wa nduuthĩ ila syaĩ vo, vai kĩndũ mũnene ũsu waĩ atonya kũelewa. Maũndũ mathũkie vyũ nginya weethĩa no akuawa aumwʼe vau. Vaulo na asikalĩ ma Lomi makilye kũlika kambinĩ ya asikalĩ, eeie mũnene ũsu atĩĩ: “Nĩngũkwĩsũva, mbĩtĩkĩlye nĩneene na andũ.” (Meko 21:39) Mũnene ũsu nĩweetĩkĩlile, na Vaulo ambĩĩa kũtetea mũĩkĩĩo wake e na ũkũmbaũ.

14, 15. (a) Vaulo aeleisye Ayuti kyaũ? (b) Mũnene wa ita sya Lomi oosie matambya meva nĩ kana amanye kĩtumi kya Ayuti kũmũthatĩa Vaulo?

¹⁴ Vaulo ambĩĩie kwa kwasya atĩĩ: “Mbĩthukĩĩsyei ndyĩtetea.” (Meko 22:1) Aneenie namo na kĩthyomo kya Kĩevelania, na nũndũ wa ũu mavindya ki. Nĩwamaeleisye ateũmavitha kĩndũ nĩkĩ watwʼĩkĩte mũatĩĩi wa Klĩsto. Na ayĩka ũu, nĩwawetie maũndũ Ayuti asu maĩ matonya kwĩyĩĩkĩĩthya menda. Vaulo amanyĩĩtwʼe maaũnĩ ma mwalimũ waĩ nguma weetawa Kamalieli na nĩwathĩnĩtye aatĩĩi ma Klĩsto mũno, o tondũ amwe maĩ vau matonya kwĩthĩwa meesĩ. Ĩndĩ o na vailye ũu, e kyalonĩ kya kũthi Ndamasiku, Klĩsto ũla waminĩte kũthayũũkwʼa nĩwamumĩlĩĩle woninĩ, na aneena nake. Ala maendanĩtye na Vaulo nĩmoonie kyeni kĩtisu na meewʼa wasya, ĩndĩ mayaaelewa ndeto ila syaneeniwe. (Meko 9:7; 22:9) Ĩtina wa vau, nũndũ woni ũsu nĩwatumĩte aeka kwona, ala maĩ nake nĩmamũkwatie kwʼoko mamũtwaa Ndamasiku. E kũu, mũndũũme ũmwe weetawa Anania, ũla weesĩkĩe nĩ Ayuti kĩsionĩ kĩu, nĩwamũtũngĩie ũtonyi wa kwona kwa nzĩa ya kyama.

¹⁵ Vaulo nĩwaendeeie kũelesya kana ĩtina wa kũsyoka Yelusaleme, Yesũ nĩwamumĩlĩĩile ĩngĩ e ĩkalũnĩ. Ayuti asu meewʼa ũu, nĩmathatie mũno, na mookĩlya mawasya makyasya: “Vetai mũndũ ũũ ĩũlũ wa nthĩ, nũndũ ndaĩle kwĩkala thayũ!” (Meko 22:22) Nĩ kana mũnene ũsu amũtangĩĩe, aisye atwawe kambinĩ ya asikalĩ. Na nũndũ nĩwatwʼĩte vyũ kũmanya nĩkĩ Ayuti mamũthatĩe Vaulo mũno wĩana ũu, mũnene ũsu nĩweeyĩaĩe eyũmbanyʼe nĩ kana akũlwʼe makũlyo akũnĩtwe ivoko. Ĩndĩ Vaulo nĩwatũmĩie mwanya ũla waĩ nawʼo wa kũkwata ũsũvĩo wa kĩ-mĩao na amatavya kana we aĩ laiaa wa Lomi. O na ũmũnthĩ athaithi ma Yeova nĩmatũmĩĩte mĩao kũtetea mũĩkĩĩo woo. (Sisya masandũkũ me na kyongo, “Mĩao ya Lomi na Laiaa ma Lomi,” ĩthangũnĩ ya 184, na “Makoani Ala Andũ ma Ngai Matwaĩte Kotinĩ Ũmũnthĩ.)” Amina kwĩwʼa kana Vaulo nĩ laiaa wa Lomi, mũnene ũsu nĩwamanyie kana no amanthaa nzĩa ĩngĩ ya kũkwata ũvoo mwingangĩ. Ũnĩ wake, nĩwamũtwaie Vaulo mbee wa ũmbano wa mwanya wa Nzama ya Ayuti, ĩla nĩyo yaĩ koti ũla mũnene vyũ wa Ayuti.

“Nyie Nĩ Mũvalisi” (Meko 23:1-10)

16, 17. (a) Elesya kĩla kyeethĩiwe yĩla Vaulo waneenaa na Nzama ya Ayuti. (b) Yĩla Vaulo wakũniwe, nĩ kwa nzĩa yĩva watwiĩie ngelekanyʼo ya wĩnyivyo?

¹⁶ Vaulo ambĩĩie kwĩtetea mbee wa Nzama ya Ayuti, kwa kwasya atĩĩ: “Ana-a-asa, nĩyĩkalĩtye mbee wa Ngai nĩ na wasya wa ngoo mũtheu vyũ kũvika ũmũnthĩ.” (Meko 23:1) Ĩndĩ o na ataendeangĩe nĩwatilĩĩilwe. Ngewa ĩsu yaĩtye: “Yĩla mũthembi mũnene Anania weewie ũu, eaĩa ala maũngamĩte vakuvĩ nake mamũkũne mũnuka.” (Meko 23:2) Kĩu kyaĩ kĩvũthya kĩnene ta kĩ! Na ũndũ ũsu nĩwoonanisye kana mayaatĩĩaa ũsili wa katĩ, nũndũ mamwĩtie Vaulo mũkengani o na matewʼĩte ũkũsĩ! O na ti ũsengyʼo kwona Vaulo asũngĩie atĩĩ: “Ngai nũkũũkũna, we ũkũta mũvake sokaa. Wĩkalĩte kĩvĩlanĩ kya sila ũinzilĩla kwosana na Mĩao, na ĩvindanĩ o yĩu ũimĩtũla kwa kwĩaa nĩkũnwe?”—Meko 23:3.

¹⁷ Amwe ala maĩ vau nĩmatelemile mũno, na ti aĩ nĩkwĩthĩwa Vaulo nĩwakũniwe, ĩndĩ nũndũ wa kĩla Vaulo wawetie! Mamũkũlilye: “We wĩuma mũthembi mũnene wa Ngai?” Vau kwa vau, Vaulo nĩwoonanisye kana aĩ na wĩnyivyo na nĩwanengete Mĩao ndaĩa. Ameie atĩĩ: “Ana-a-asa, nyie ndiũmanyaa kana nĩ mũthembi mũnene. Nũndũ nĩkũandĩkĩtwe, ‘Ndwaĩlĩte kũneena naĩ ĩũlũ wa mũtongoi wa andũ maku.’”d (Meko 23:4, 5; Kuma 22:28) Yu Vaulo nĩwakwatie nzĩa ĩngĩ ya kwĩtetea. Nũndũ nĩwamanyie kana Nzama ya Ayuti yaĩ na Avalisi na Asatukai, aisye atĩĩ: “Ana-a-asa, nyie nĩ Mũvalisi, mwana wa Avalisi. Na yu nĩsilĩlwa nũndũ wa kwĩthĩwa na wĩkwatyo wa kana akwʼũ makathayũũkwʼa.”—Meko 23:6.

18. Nĩkĩ Vaulo weeyĩtie Mũvalisi, na tũtonya ata kũtũmĩa nzĩa o ta ĩsu ya kũsũanĩa yĩla tũũneenea maũndũ mana?

¹⁸ Nĩkĩ Vaulo weeyĩtie Mũvalisi? Nũndũ aĩ “mwana wa Avalisi,” kana kwa ndeto ingĩ, aumĩte mũsyĩnĩ wa Avalisi. Na nũndũ wa ũu, aingĩ maĩ matonya kũmwona ta Mũvalisi.e Ĩndĩ nĩkĩ Vaulo weekonanisye na mũĩkĩĩo wa Avalisi ĩũlũ wa ũthayũũkyo? Vatwʼĩkĩkanaa Avalisi maĩkĩĩaa kana thayũ wa mũndũ ndũkusaa ĩtina wa mwĩĩ kũkwʼa, na kana mathayũ ma ala alũngalu nĩmaendeeaa kwĩkala thayũ me nthĩnĩ wa mĩĩ ya andũ. Vaulo ndaĩkĩĩaa syĩthĩo ta isu. Aĩkĩĩaa ũthayũũkyo ũla Yesũ wamanyĩisye. (Yoa. 5:25-29) Ĩndĩ Vaulo nĩweetĩkĩlanile na Avalisi kana mũndũ akwʼa ve wĩkwatyo wa kwĩsa kwĩkala thayũ ĩngĩ ĩvindanĩ yũkĩte, kĩvathũkanyʼo na ũndũ Asatukai maĩkĩĩaa kana vaikethĩwa thayũ ĩvindanĩ yũkĩte. No tũtũmĩe nzĩa o ta ĩsu ya kũsũanĩa yĩla tũũneena na andũ ma ndĩni ya Katholeki kana ndĩni sya Protestants. No twasye kana o tamo, nĩtũmũĩkĩĩaa Ngai. Ĩndĩ o na kau mo nĩmatonya kwĩthĩwa maĩkĩĩaa Ũtatũ, ithyĩ tũmũĩkĩĩa Ngai ũla ũwetetwe Mbivilianĩ. O na vailye ũu, ithyonthe twĩ na mũĩkĩĩo ũvwʼanene wa kana kwĩ Ngai.

19. Nĩkĩ kweethĩiwe na mũaanĩko ũmbanonĩ wa Nzama ya Ayuti?

¹⁹ Ndeto sya Vaulo nĩsyatumie Nzama ya Ayuti ĩaanĩka. Mbivilia yaĩtye: “Kwondũ wa ũu kwookĩla ithokoo, na aandĩki amwe ma kyama kya Avalisi mookĩla na mambĩĩa kũkananĩa mũno, makyasya: “Tũikwona ĩvĩtyo ya mũndũ ũũ, ĩndĩ ethĩwa veva kana mũlaĩka nũneenie nake.’” (Meko 23:9) Kũweta kana nĩvatonyeka mũlaĩka akethĩwa aneenie na Vaulo kũyaĩ kwĩtĩkĩlĩka o na vanini kwa Asatukai, ala mataĩkĩĩaa kana kwĩ alaĩka! (Sisya ĩsandũkũ yĩ na kyongo, “Asatukai na Avalisi.”) Ngananĩo nĩsyongelekile mũno nginya ũla mũnene wa ita sya Lomi amũtangĩĩa Vaulo ĩngĩ. (Meko 23:10) Ĩndĩ o na vailye ũu, Vaulo aĩ o mũisyonĩ. Yu kwesaa kũthi ata kwa mũtũmwa ũsu? Tũkeemanyĩsya maũndũ maingangĩ ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe.