ANDŨ MA MŨIKA MAKŨLASYA
Nĩnaĩle Kũkola Sukulu?
“Ndyendete sukulu!” Ethĩwa ũu nĩwʼo wĩwʼaa, nĩvatonyeka ũkenda kũmĩkola. Kĩlungunĩ kĩĩ nũkwĩmanyĩsya maũndũ amwe matonya kũũtetheesya.
Nĩkĩ amwe makolaa sukulu
Itumi imwe iwetetwe nĩ asomi nĩ:
Kũema kũkwatya. ‘Makisi makwa maendeee kũtheea vandũ va kwambata.’
Kũema kũtanĩa. ‘Ndyonaa maũndũ ala nĩmanyĩasya sukulu matonya kũndethya.’
Mathĩna ma mbesa. ‘No nĩthũkũmie nĩ kana nĩtetheesye andũ ma mũsyĩ.’
Sũanĩa mawumĩlo
Mbivilia yaĩtye: “Ũla wĩ kĩlĩko asiasya ũndũ ũendaa.” (Nthimo 14:15) Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Ethĩwa nũkwenda kũkola sukulu, sũanĩa nesa mawumĩlo makeethĩwa mailye ata.
Ĩkũlye-ĩ:
‘Nakola sukulu ũkeethĩwa wĩ ũndũ wĩ laisi kũkwata wĩa ĩvindanĩ yũkĩte?’
“Kwasũanĩa ĩvinda yĩmwe ũimantha wĩa na nĩvatonyeka ũkethĩwa waĩle kũmanthĩa mũsyĩ waku. Wĩka ata ethĩwa ala mekũandĩkana meenda mũndũ ũsomete akavika vandũ vana?”—Julia.
‘Nakola sukulu ngeethĩwa ndonya kũmĩanĩsya na mathĩna ĩvinda yũkĩte?’
“Sukulu ĩkũmbanasya kwondũ wa kũthĩnĩkĩa maũndũ thayũnĩ. Ĩvinda yũkĩte ũkakomana na andũ me kĩvathũkanyʼo, ũkwatwe nĩ matatwa, na ũithũkũma wĩa mũna, na ũkeethĩa maũndũ mavwʼanene na ala wakomanaa namo wĩ sukulu.”—Daniel.
‘Nakola sukulu ngeethĩwa na ũtũĩka wa kũndetheesya yĩla ngatwʼĩka mũndũ mũima?’
“Maũndũ ala ũkwĩmanyĩsya sukulu no wone mateũkũtethya, ĩndĩ yĩla wĩvikya myaka 23 na ũyambĩĩa kũvanga ũndũ ũũtũmĩa mbesa syaku, nĩwʼo ũkasya, ‘Nĩneekie nesa kũtea kũtũ tũimanyĩwʼa ĩsavu.’”—Anna.
Nzĩa nzeango
Mantha ũtethyo. Mbivilia yaĩtye: “Vala ve wingĩ wa atai vati mũisyo.” (Nthimo 11:14) Ethĩwa makisi maku maendeee kũtheea, neena na asyai maku, mwalimũ, mũtai, kana o mũndũ ũngĩ mũima na wa kwĩkwatwʼa, nĩ kana maũtetheesye.
“Ethĩwa wĩ na thĩna, neena na mwalimũ waku. Mavinda amwe no wambĩĩe kũsũanĩa nũndũ ndũkwĩka nesa sukulu mwalimũ waku nĩwe wĩ na thĩna, ĩndĩ mavinda maingĩ nũtonya kũtetheka wamantha ũtethyo.”—Edward.
Sũanĩa ũndũ maũndũ ala ũkwĩmanyĩsya sukulu makaũtethya ĩvinda yũkĩte. Mbivilia yaĩtye: “Mũminũkĩlyo wa ũndũ nĩ kavaa kwĩ wambĩlĩlyo.” (Mũtavanʼya 7:8) Yĩla ũkamina sukulu, ndũkethĩwa wĩsĩ o maũndũ ala mwamanyĩawʼa, ĩndĩ ũkeethĩwa na nguma sya vata na ũtũĩka ũtonya kũũtetheesya thayũnĩ waku.
“Yĩla ũkatwʼĩka mũndũ mũima ndũkethĩwa na vata wa kũandĩka kana kũsoma nĩ kana wĩyũmbanĩsye mũtiani, ĩndĩ weemanyĩsya ũndũ ũtonya kũthĩnĩkĩa maũndũ maito wĩ sukulu ũkeethĩwa ũtonya kũmathĩnĩkĩa nesa yĩla wĩmina sukulu.”—Vera.
Kũkola sukulu nĩ ũndũ ũmwe na kuma ĩsiwanĩ yĩtanamba kũvika ũtee wa ũkanga; no wĩse kwĩlila kavaa keka ndwaauma!
Sũanĩa motwi maku. Mbivilia yaĩtye: “Kĩla mũndũ ũla wĩkalaataa ekalaataa kũvika akaĩwe tũ.” (Nthimo 21:5) Ndũkethĩwe na mĩtũkĩ ya kũtwʼa kana kũkola sukulu noyo ndawa. Noĩthwa ũtonya kũminĩĩa sukulu kwa kũsoma kwĩsĩla indaneti kana mũvango wa kũsomea mũsyĩ.
“Sukulu nĩkũmanyĩasya kũthũkũma na kĩthito, kũthĩnĩkĩa mathĩna, na kũkwatĩanĩa na andũ ala angĩ. Maũndũ ala wĩmanyĩasya makũtetheeasya thayũnĩ waku wʼonthe. Kwoou nĩ ũndũ waĩlĩte kwĩkĩa kĩthito nginya ũmine sukulu.”—Benjamin.
Ũndũ ũla wa vata: Wasoma nginya ũmine sukulu, ũkeemanyĩsya maũndũ maingĩ ala makaũtetheeasya yĩla wĩtwʼĩka mũndũ mũima.