Ũnyivu wa Lĩu Nthĩ Yonthe Nũndũ wa Kaũ na Ũalyũku wa Nzeve—Mbivilia Yaĩtye Ata?

Kaũ ũla ũendeee Ukraine, o vamwe na mathĩna ala maetetwe nĩ ũalyũku wa nzeve, nĩmatumĩte malĩu maoleka mũno ĩũlũ wa nthĩ yonthe. Ũndũ ũsu nũkũsĩĩwe mũno mũno nthĩnĩ wa nthĩ ila ite nthwii, vala andũ aingĩ mangʼangʼanaa makwate lĩu ũtoetye.

“Lĩu ũla wĩ kwʼo nĩ mũnini mũno nũndũ wa kaũ, ũalyũku wa nzeve, kwongeleka kwa thooa wa syĩndũ ta mauta, o vamwe na mathĩna angĩ.”—António Guterres, UN secretary-general, Matukũ 17, Mwei wa 7, 2023.
“Asomi meona kana nũndũ nthĩ ya Russia nĩneevetangie ngwatanĩonĩ ĩla yumasya lĩu Ukraine na ĩitwaa nthĩ ingĩ, kĩu kĩtuma maũndũ mathũkĩĩa, lĩu ũendeea kũoleka, na nthĩnĩ wa nthĩ ila syĩthĩawa na ũkwati mũnini, mũno mũno ngalĩ ya ĩũlũ ya Africa na Middle East, mathooa ma lĩu mayambata mũno.”—Atalayar.com, Matukũ 23, Mwei wa 7, 2023.

Sisya wone kĩla Mbivilia yaĩtye ĩũlũ wa ũnyivu wa lĩu na ĩvinda yĩla yũkĩte.

Mbivilia nĩyathanie kana kũkeethĩwa na ũnyivu wa lĩu

Yesũ athanie ũũ: “Mbaĩ ĩkookĩlĩla mbaĩ na ũsumbĩ ũkookĩlĩla ũsumbĩ, na kũkeethĩwa ũnyivu wa lĩu.”—Mathayo 24:7.
Mbivilianĩ, ĩvuku ya Ũvuanyʼo nĩyĩeleetye ĩũlũ wa aũme ana makuĩtwe nĩ mbalasi. Ũmwe woo onanasya kaũ. Aatĩĩwe nĩ ũngĩ ũla wonanasya yũa, ĩvinda yĩla kwaĩ kwĩthĩwe na ũnyivu wa lĩu na thooa wawʼo ũyĩthĩwa wĩ ĩũlũ mũno. Yaĩtye: “O nĩsyaĩĩsye nĩvaumĩlile mbalasi nziũ, nayo ũla yakuĩte akwete kĩthimi. Nĩneewie kĩndũ ta wasya . . . ũkwasya atĩĩ, ‘Mũkeve ũmwe wa mũtu wa nganũ wĩthĩwe na thooa wa ĩtuvi ya mũndũ ya mũthenya ũmwe, nayo mĩkeve ĩtatũ ya mũtu wa ĩla nganũ yĩtawa mbaale ĩyĩthĩwa na thooa wa ĩtuvi ya mũndũ ya mũthenya ũmwe.’”—Ũvuanyʼo 6:5, 6, The Holy Bible in Current Kikamba Language.

Mawathani asu me Mbivilianĩ ĩũlũ wa ũnyivu wa lĩu nĩmaendeee kwĩanĩwʼa ũmũnthĩ, ĩvindanĩ yĩla Mbivilia yĩtĩte ‘mĩthenya ya mũminũkĩlyo.’ (2 Timotheo 3:1) Nĩ kana wĩmanyĩsye mũnango ĩũlũ wa ‘mĩthenya ya mũminũkĩlyo’ na ala aũme ana makuĩtwe nĩ mbalasi mawetetwe ĩvukunĩ ya Ũvuanyʼo, ĩloele vitio yĩ na kyongo, Nthĩ Nĩvĩndũkĩte Kuma Mwaka wa 1914 na ũisoma kĩlungu kĩ na kyongo, “Ala Aũme Ana Makuĩtwe Nĩ Mbalasi Naaũ?”

Ũndũ Mbivilia ĩtonya kũtũtethya

Mbivilia yĩ na ũtao mũseo wa maũndũ tũtonya kwĩka ala matonya kũtũtetheesya kũmĩanĩsya na mawetu, ta kwongeleka kwa thooa wa malĩu kana ũnyivu wa lĩu. Sisya ũtao ũmwe kĩlungunĩ kĩ na kyongo, “Ũndũ Ũtonya Kwĩka Yĩla Wanyivĩwa Nĩ Mbesa.”
O na ĩngĩ, Mbivilia nĩtũnengete wĩkwatyo kana maũndũ makaseũva. Nĩtwathĩte ĩvinda “[kũkethĩwa] lĩu mwingĩ mũno wa mbaa ngetha nthĩ” na kĩla mũndũ akeethĩwa na lĩu wĩanĩtye. (Savuli 72:16) Nĩ kana wĩmanyĩsye mũnango ĩũlũ wa wĩkwatyo ũũ wa ĩvinda yũkĩte na nĩkĩ ũtonya kũũĩkĩĩa, soma kĩlungu kĩ na kyongo, “Tumaini Bora la Wakati Ujao.”