Mathĩna Mekwonanyʼa Kana ve Wĩkwatyo

“Mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo kũkeethĩwa mavinda ma mũisyo na momũ.”—2 TIMOTHEO 3:1.

WE WAAĨWʼA kana ũkeyonea maũndũ ma kũmakya ta aa me vaa ĩtheo?

● Ũwau mũthũku ũaĩte andũ aingĩ mũno.

● Andũ aingĩ makwʼĩte nũndũ wa nzaa.

● Kĩthingitho kya nthĩ kyũaĩte andũ ngili mbingĩ na angĩ aingĩ makatiwa mate na wĩkalo.

Ilungu ila iatĩĩe niũneenea maũndũ amwe matonya kũtuma ũsũanĩa kwa ũito maũndũ ala maendeee ĩũlũ wa nthĩ. O na ĩngĩ, nũũmanya kana Mbivilia nĩyathanie kana maũndũ asu maĩ mekĩke ĩvindanĩ yĩla yĩtĩtwe “mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo.”

Ĩndĩ kĩeleelo kya ilungu isu ti kũkũĩkĩĩthya kana twĩkalĩte nthĩ yĩ na mathĩna maingĩ. Na kĩtumi nũndũ nĩvatonyeka ũkethĩwa wonete maũndũ asu we mwene. Vandũ va ũu, kĩeleelo kya ilungu isu nĩ kũũtetheesya wĩthĩwe na wĩkwatyo. Ilungu isu niũkũtetheesya ũmanye kana kwĩanĩwʼa kwa mawathani asu me thanthatũ kwĩonanyʼa kana “mĩthenya ya mũminũkĩlyo” yĩ vakuvĩ kũthela. O na ĩngĩ, ilungu isu nĩsyĩkwonanyʼa maũndũ amwe andũ makothaa kũweta, na itumi nzeo sya kũĩkĩĩa kana ve maũndũ maseo me mbee witũ.

Wathani wa 1. Ithingitho Sya Nthĩ

“Kũkeethĩwa ithingitho nene sya nthĩ.”—LUKA 21:11.

● Ve kana kaĩ na vakuvĩ mwaka ũmwe na nusu ketawa Winnie, koovoiwʼe katumbĩĩwe nĩ ngũta sya nyũmba nthĩ ya Haiti. Atangaasi ma televiseni ala maendeee kũnengane ũvoo ĩũlũ wa kĩthingitho kĩu nĩmo meewie wasya wa kana kau kaiĩa. Kana kau nĩkoovoiwʼe, ĩndĩ asyai mako nĩmakwie.

MAŨNDŨ ALA MEKĨKĨTE MEONANYʼA ATA? Andũ mbee wa 300,000 nĩmakwie yĩla kĩthingitho kĩnene kya nthĩ (7.0 magnitude) kyakũnie nthĩ ya Haiti Mwei wa 1, 2010. Na ĩndĩ ĩvenyʼa na ĩsalukya, andũ angĩ milioni 1.3 nĩmatiiwe mate na kũndũ kwa kwĩkala. O na kũtwʼĩka kĩthingitho kĩu kyaĩ nthĩ ya Haiti kyaĩ kĩnene mũno, ve ithingitho ingĩ nene sya nthĩ syeethĩiwe isionĩ syĩ kĩvathũkanyʼo. Kwa ngelekanyʼo, ithingitho nene sya nthĩ ta 18 ũu nĩsyeethĩiwe kũndũ kwĩ kĩvathũkanyʼo ĩũlũ wa nthĩ katĩkatĩ wa Mwei wa 4, 2009 na Mwei wa 4, 2010.

ALA MAVĨNGAA MAKOTHAA KWASYA ATA? Ti atĩ ithingitho sya nthĩ nĩsyongelekete. Twonaa ta syongelekeele nũndũ tekinolongyia nĩtumaa tũkwata livoti mbingĩ ĩũlũ wasyo kwĩ tene.

WONI ŨSU NĨ WA WʼO? Kwasũanĩa ũndũ ũũ: Mbivilia ndĩneeneaa mũno ũtalo wa ithingitho ila syaĩ syĩthĩwe kwʼo ĩvindanĩ ya mũminũkĩlyo. Vandũ va ũu, ĩwetete kana “ithingitho nene sya nthĩ” ikeethĩwa “kũũ na kũũ.” Ithingitho isu nĩ ũmwe katĩ wa maũndũ ala maĩ methĩwe me wonanyʼo wa kana twĩkalĩte mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo.—Maliko 13:8; Luka 21:11.

WE WĨONA ATA? Ũmũnthĩ kwĩ ithingitho nene sya nthĩ o tondũ Mbivilia yathanĩte?

Ĩndĩ ithingitho sya nthĩ syĩ syoka ti syo siũtũĩkĩĩthya kana twĩkalĩte mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo. Vandũ va ũu, syo no wathani ũmwe katĩ wa mawathani maingĩ ala maendeee kwĩanĩa. Kwatũneenee wathani wa kelĩ.

[Maelesyo Makuvĩ]

“O na kau ithyĩ [andũ ma saenzi] tũsyĩtaa ithingitho nene sya nthĩ, kĩla andũ ala angĩ methĩawa mesĩ nĩ kana ĩsu nĩ mĩisyo mĩthũku.”​—KENHUDNUT, U.S. GEOLOGICAL SURVEY.

[Picture Credit Line]

© William Daniels/Panos Pictures

Wathani wa 2. Yũa

“Kũkeethĩwa ũnyivu wa lĩu.”—MALIKO 13:8.

● Ve mũndũũme ũmwe waendie kĩsionĩ kya Quaratadji, nthĩ ya Niger, akĩĩte nzaa. O na ainae na syana sya ala masyaanĩwʼe na inyia wake nĩmookie maumĩte isionĩ ingĩ sya nthĩ ĩsu o namo makĩĩte nzaa. Ĩndĩ o na vailye ũu, mũndũũme ũsu akomete nthĩ e weka. Nĩkĩ wakomete nthĩ e weka? Kivũ wa kĩsio kĩu, ũla wĩtawa Sidi, aielesya aisye mũndũũme ũsu: “nde na lĩu wa kũnenga [andũ make] na eĩwʼa atatonya kũmasyaĩĩsya oou.”

MAŨNDŨ ALA MEKĨKĨTE MEONANYʼA ATA? Nthĩ yonthe, vakuvĩ mũndũ ũmwe katĩ wa andũ 7 ndethĩawa atonya kũkwata lĩu wĩanĩtye kĩla mũthenya. Maũndũ methĩawa me mathũkangu nthĩ sya sub-Saharan Africa. Kũu, katĩ wa kĩla andũ 3, mũndũ 1 ethĩawa e mũvinyĩĩe vyũ nĩ nzaa. Nĩ kana tũelewe ũndũ ũsu nesa, kwasũanĩa mũsyĩ wĩ na mũndũũme, kĩveti kyake, na mwana. Ethĩwa lĩu ũla wĩ vo no wa andũ elĩ, we ũla ũteya nũũ? Nĩ ũ mũndũũme-ĩ, nĩ kĩveti-ĩ kana nĩ ũ mwana? Ũsu nĩ ũtwi andũ ma mũsyĩ ta ũsu maĩle kwĩkaa kĩla mũthenya.

ALA MAVĨNGAA MAKOTHAA KWASYA ATA? Nthĩ yumasya lĩu mwingĩ mũno ũkethĩa kĩla mũndũ no akwate lĩu ũtoetye o na akatialya. Lĩu ũsu ũkaanwʼa nesa maũndũ mayĩthĩwa mailyĩ ũndũ mailyĩ.

WONI ŨSU NĨ WAWʼO? Nĩwʼo kana aĩmi no makethe lĩu mwingĩ mũno na kũũtwaa kũndũ kũngĩ kwĩ ĩvinda yĩngĩ o na yĩva. O na silikalĩ nĩsyaĩle kũũngamĩa nesa lĩu ũla ũkethawa nĩ kana wĩthĩe nĩsyamina thĩna wa nzaa. Ĩndĩ o na kũtwʼĩka nĩmatatĩte kwĩka ũu kwa ĩvinda yĩasa, nĩvaemelete.

WE WĨONA ATA? Wʼo wathani ũla wĩ ĩandĩkonĩ ya Maliko 13:8 nũendeee kwĩanĩa? O na kũtwʼĩka andũ nĩmekĩte maendeeo maũndũnĩ ma tekinolongyia, yo nzaa nĩ thĩna ũendeee kũnyamasya andũ nthĩ yonthe?

Ithingitho sya nthĩ na yũa nĩsyumĩlasya mathĩna angĩ monanasya kana twĩkalĩte mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo.

[Maelesyo Makuvĩ]

“Kana 1 kana o mbeange katĩ wa twana 3 tũla tũkusaa nũndũ wa pneumonia, kwĩtũũa, na mowau angĩ, kayĩthĩwa kakusaa keka ti ũndũ wa kũlea kũkwata lĩu wĩanĩtye.”​—ANN M. VENEMAN, ŨLA WAŨNGAMĨE MŨVĨA WA UN CHILDREN’S FUND.

[Picture Credit Line]

© Paul Lowe/Panos Pictures

Wathani wa 3. Ũwau

“Kũkeethĩwa . . . mowau mathũku mũno.”​—LUKA 21:11, The Holy Bible in Current Kikamba Language.

● Bonzali athũkũmanaa na mũvĩa wa ũiiti nthĩ ĩmwe ya Africa yeewʼĩte kũminwa nĩ kaũ wa mbaĩ. Nĩwatatie kwĩka kyonthe kĩla ũtonya aiite andũ ala mathũkũmaa kũla kwĩnzawa mavia ma thooa mũnene taoninĩ ya kwoo. Andũ asu maĩ na ũwau wĩtawa Marburg Hemorrhagic Fever,a ũla waendeee kũaa andũ aingĩ. Nĩweetĩtye ũtethyo kuma kwa anene ala maĩ taoninĩ ĩla nene, ĩndĩ mayaamũsũngĩa. Ĩtina wa myei ĩna, ũtethyo ũla Bonzali wamanthaa nĩwakwatĩkanie, ĩndĩ aĩ ooaiwe nĩ ũwau ũsu. Akwatiwʼe ũwau ũsu nĩ ala athũkũmi ma kwĩnza mavia waiitaa.

MAŨNDŨ ALA MEKĨKĨTE MEONANYʼA ATA? Mowau ala maetawe nĩ nzeve (ta pneumonia), mowau ma kwĩtũũa, mũthelo, ũwau wa kĩthũi kya TB, na ndetema, nĩ amwe katĩ wa mowau mathũku ala makwataa andũ. Mwakanĩ wa 2004 wĩ wʼoka, mĩthemba ĩsu ĩtano ya mowau nĩyooaie andũ ta milioni 10.7. Ũu nĩ kwasya kana mwakanĩ ũsu, ĩtina wa kĩla sekendi itatũ, nĩvakusaa mũndũ nũndũ wa mowau asu.

ALA MAVĨNGAA MAKOTHAA KWASYA ATA? Ũtalo wa andũ ĩũlũ wa nthĩ ũendeee na kwongeleka. Kĩu nĩkyo kĩtumĩte kwĩthĩwa na wongeleku wa andũ ala makwatawʼa mowau

WONI ŨSU NĨ WA WʼO? Nĩwʼo kana ũtalo wa andũ ĩũlũ wa nthĩ wĩthĩĩtwe ũyongeleka mĩtũkĩ mũno. Ĩndĩ o na vailye ũu, andũ methĩĩtwe na ũmanyi mwingĩ wa kũthima, kũsiĩĩa, na kũiita mowau. Kwondũ wa ũu, nĩ ũndũ wosanĩte na kĩlĩko kwĩkwatya kana mowau maĩlĩte kwĩthĩwa maendeee kũoleka. Ĩndĩ ũu tiwʼo vailye.

WE WĨONA ATA? Mo andũ nĩmaendeee kũthĩnwʼa nĩ mowau mathũku o tondũ Mbivilia yathanĩte?

Ithingitho sya nthĩ, yũa, na mowau, nitumĩte andũ milioni mbingĩ mathĩna. Namo andũ milioni mbingĩ mathĩnawʼa nĩ andũ ala angĩ, na aingĩ moo mathĩnawʼa nĩ andũ ala maĩle kũmasũvĩa. Kwatũneenee kĩla Mbivilia yaathanĩte ĩũlũ wa ũndũ ũsu.

[Maelesyo ma Kwongeleela]

[Maelesyo Makuvĩ]

“Nĩ ũndũ ũũmĩasya mũno mũndũ kũlĩka nĩ mũnyambũ kana nyamũ ĩngĩ mbai, na ũu nowʼo mũndũ ũũmĩaa yĩla ũkũlĩka nĩ ũwau wĩ nthĩnĩ wake na ayona angĩ maendeee kũminwa nĩwʼo.”​—MICHAEL OSTERHOLM, ASOMEETE MOWAU MA KŨKWATANWʼA.

[Picture Credit Line]

© William Daniels/Panos Pictures

Wathani wa 4. Andũ Matendete Andũ Moo ma Mũsyĩ

“Andũ makeethĩwa . . . mate na wendo.”—2 TIMOTHEO 3:1-3.

● Chris athũkũmanaa na kĩkundi kĩmwe kĩ North Wales, kĩla kĩtetheeasya andũ ala meekwa syĩko sya ũngʼendu nĩ andũ moo ma mũsyĩ. Aĩtye atĩĩ: “Nĩngũlilikana mũndũ mũka ũmwe wookie avũĩtwe akaũmĩwʼa mũno ũkethĩa o na ndimũmanya. Aka angĩ namo methĩawa maũmĩĩtwʼe mũno ngoonĩ ũkethĩa o na mayenda kũkĩlya metho maũsisye.”

MAŨNDŨ ALA MEKĨKĨTE MEONANYʼA ATA? Nthĩnĩ wa nthĩ ĩmwe ya Africa, vakuvĩ mũndũ mũka 1 katĩ wa 3 nĩwatũmĩiwe naĩ maũndũnĩ mekonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ e mũnini. Ũkunĩkĩli ũngĩ ũla weekiwe nthĩ ĩsu woonanisye kana mũndũũme 1 katĩ wa 3 onaa vate ũthũku aũme kũvũa iveti syoo. Ĩndĩ ũu ti kwasya kana no aka me oka mekawa syĩko sya ũngʼendu mĩsyĩnĩ. Kwa ngelekanyʼo, nthĩ ya Canada, vakuvĩ aũme 3 katĩ wa 10 nĩmakũnĩtwe kana makekwa maũndũ angĩ mathũku nĩ iveti syoo.

ALA MAVĨNGAA MAKOTHAA KWASYA ATA? Kuma tene, andũ methĩĩtwe mayĩkwa syĩko sya ũngʼendu mĩsyĩnĩ. Kĩla kĩ vo nĩ kana ĩvindanĩ yĩĩ syĩko isu syonekaa ta mbingĩ nũndũ nineeneawa mũno kwĩ tene.

WONI ŨSU NĨ WA WʼO? Myakanĩ ya mĩtũkĩ, andũ nĩmethĩĩtwe maimanyĩthwʼa yĩla kwaumĩla syĩko sya ũngʼendu mĩsyĩnĩ. Ĩndĩ kũmanyĩthwʼa syĩko isu syaumĩla nĩkũtumĩte ioleka? Eka vyũ! Vandũ va ũu, maũndũ mekĩte kũthũkĩĩa.

WE WĨONA ATA? Syo ndeto ila syĩ ĩandĩkonĩ ya 2 Timotheo 3:1-3 niendeee kwĩanĩa? Mo andũ aingĩ nĩmaekete kwonyʼa andũ moo ma mũsyĩ wendo wa wʼo ũla maĩle kwĩthĩwa nawʼo?

Wathani wa katano ũla tũendeee kwona ũianĩa ũkonetye nthĩ ĩno tũtwĩe. Kwaeka twone kĩla Mbivilia ĩwetete ĩũlũ wa ũndũ ũsu.

[Maelesyo Makuvĩ]

“Syĩko sya ũngʼendu nthĩnĩ wa mũsyĩ nĩ ũmwe katĩ wa maũndũ mathũku mũno ma ũtũli wa mĩao, ala mekawa na andũ mailea kũkũna livoti. Ũkunĩkĩli wonanĩtye kana aka aingĩ no maũmĩwʼe nĩ aũme moo mavinda 35 mayĩsa kũtwʼĩka nĩmakũna livoti volisi.”​—MŨNEENI WA MŨNDŨMŨKA WA WALES DOMESTIC ABUSE HELPLINE.

Wathani wa 5. Andũ Kwananga Nthĩ

“[Ngai akamananga] ala manangaa nthĩ.”—ŨVUANYʼO 11:18.

● Mũndũũme wĩtawa Pirri atuaa ũkĩ wa mĩnathi kĩsionĩ kya Kpor, nthĩ ya Nigeria. Wĩa wake nĩwanangĩkĩte mũno nũndũ wa mauta maingĩ mũno ala metĩkie kĩsionĩ kya Niger Delta. Pirri aĩtye atĩĩ: “[Mauta asu] moaĩte makũyũ maitũ, makananga kĩkonde kya mwĩĩ witũ, na makananga mbũsĩ sitũ. Ũu ũtumĩte nĩthĩwa nde na vandũ ndonya kũthũkũma.”

MAŨNDŨ ALA MEKĨKĨTE MEONANYʼA ATA? Kwosana na asomi amwe, tani milioni 6.5 sya kĩko nĩsyĩtawa ũkanganĩ kĩla mwaka. Vakuvĩ nũsu ya kĩko kĩu nĩ mĩvĩla (plastic) na ĩkuaa myaka maana maingĩ yĩ ũkanganĩ ĩyĩsya kwoa. O na eka kwananga nthĩ na kĩko, andũ nĩmaendeee kũmina vyũ syĩndũ ila syĩ nthĩnĩ wayo. Ũkunĩkĩli wĩonanyʼa kana nthĩ yaĩle kũkua myaka ĩtano ĩitwʼĩka nĩyatũngĩĩa syĩndũ ila andũ matũmĩaa kwa mwaka ũmwe. Ĩkaseti yĩmwe ya nthĩ ya Australia (Sydney Morning Herald) yaĩtye atĩĩ: “Ũtalo wa andũ ũkaendeea kwongeleka ũndũ ũendeee kwongeleka na maiendeea kũtũmĩa syĩndũ ila syĩ ĩũlũ wa nthĩ o ũndũ matũmĩaa, tuivika mwaka wa 2035, twĩthĩwa tũyenda Nthĩ ĩngĩ yĩanene na ĩno tũtwĩe nĩ kana mavata asu meanĩwʼe nesa.”

ALA MAVĨNGAA MAKOTHAA KWASYA ATA? Andũ methĩawa na ũĩ mwingĩ. Kwoou no mamanthe nzĩa sya kũmina mathĩna ala maumĩlaa ĩũlũ wa nthĩ.

WONI ŨSU NĨ WA WʼO? Kwĩ andũ aingĩ me kĩthito na ikundi syĩ kĩvathũkanyʼo sya andũ iteteaa nthĩ ndĩkanangwe. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, nthĩ ĩendeee na kwanangwa ĩ ya mũno.

WE WĨONA ATA? Vo ve vata wa Ngai kũlikĩlĩĩla maũndũ tondũ wathanĩte nĩ kana nthĩ yitũ ĩeke kwanangwa?

O vamwe na mawathani asu atano twaneenea, Mbivilia nĩyathanĩte maũndũ maseo maĩ mekĩke mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo. Kwaeka tũneenee ũndũ ũmwe wathaninĩ wa thanthatũ.

[Maelesyo Makuvĩ]

“Nĩwʼaa ta natiie vandũ vanake mũno na nathi kwĩkala vandũ vekawʼa takataka wĩ na sumu.”​—ERIN TAMBER, MWĨKALI WA GULF COAST, UNITED STATES, AINEENA ĨŨLŨ WA ŨNDŨ KWETHĨIWE ĨTINA WA MAUTA KWĨTĨKA MWAKA WA 2010 KĨSIONĨ KYA GULF OF MEXICO.

[Picture Credit Line]

U.S. Coast Guard photo

Wathani wa 6. Wĩa wa Kũtavanyʼa Nthĩ Yonthe

“Ũvoo ũũ mũseo wa Ũsumbĩ ũkatavanwʼa nthĩ yonthe.”—MATHAYO 24:14.

● Vaiatea ekalaa kĩthamanĩ kĩ vaasa ũkanganĩ wa Pacific kĩsionĩ kĩtawa Tuamotu Archipelago. O na kau kĩsio kya Tuamotu kĩ na ithama vakuvĩ 80 inyaĩĩkĩte kĩsionĩ kĩnene kĩtonya kĩtalĩthawʼa ta kĩ na ũthanthau na ũasa wa maili mbee wa 310,000 (802,900 km²), kĩkalaa o andũ ta 16,000. O na kau mekalaa kũndũ kũasavĩte ũu, Vaiatea na atũi make nĩmathokeiwe nĩ Ngũsĩ sya Yeova. Nĩkĩ? Nũndũ Ngũsĩ nĩsyendaa mũno kũtavya andũ onthe ũvoo mũseo ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai, o na ethĩwa mekalaa va.

MAŨNDŨ ALA MEKĨKĨTE MEONANYʼA ATA? Ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ ũendeee kũtavanwʼa kĩla vandũ ĩũlũ wa nthĩ. Mwakanĩ wa 2010 wĩ wʼoka, Ngũsĩ sya Yeova nĩsyatavanisye masaa mbilioni 1.6 nthĩnĩ wa nthĩ 236. Ũu nĩ ũndũ ũmwe na kwasya kana Ngũsĩ ĩmwe yatavanasya ndatĩka 30 kĩla mũthenya. Myakanĩ ĩkũmi mĩvĩtu, nĩmaumĩthĩtye na makanyaĩĩkya syĩndũ sya kũmanyĩsya Mbivilia mbee wa mbilioni 20.

ALA MAVĨNGAA MAKOTHAA KWASYA ATA? Ũvoo ũla wĩ Mbivilianĩ wĩthĩĩtwe ũitavanwʼa kwa myaka ngili mbingĩ.

WONI ŨSU NĨ WA WʼO? Nĩwʼo kana andũ aingĩ nĩmethĩĩtwe maitavanyʼa ũvoo mũna ĩũlũ wa Mbivilia. Ĩndĩ aingĩ matavanisye o kwa kavinda kakuvĩ na kĩsionĩ o kĩnini. Ĩndĩ kĩvathũkanyʼo namo, Ngũsĩ sya Yeova nivangĩtwe nesa ũkethĩa no mavikĩsye ũvoo mũseo andũ milioni maana maingĩ nthĩ yonthe. Ngũsĩ sya Yeova niendeee kũtavanyʼa o na kau nĩsyĩthĩĩtwe iivĩngwa mũno kwa ĩvinda yĩasa nĩ ikundi sya andũ syĩ vinya mwingĩ na ite tei.a (Maliko 13:13) O na ĩngĩ, Ngũsĩ sya Yeova iyĩĩvawa nĩ kana itavanyʼe. Vandũ va ũu, nĩmeyumasya na ngenda kũtavanyʼa na maithooasya mavuku moo. Na wĩa woo wa kũtavanyʼa ũũngamĩawa nĩ mĩvothi ĩla andũ maumasya na ngoo ya kwenda.

WE WĨONA ATA? Wʼo ‘ũvoo mũseo wa ũsumbĩ’ nũendeee kũtavanwʼa nthĩ yonthe? Nĩvatonyeka kwĩanĩa kwa wathani ũũ kũkethĩwa kũyonanyʼa kana ve maũndũ maseo me mbee witũ?

[Maelesyo ma Kwongeleela]

[Maelesyo Makuvĩ]

“Ethĩwa Yeova nũkũendeea kũtwĩtĩkĩlya, twĩendeea kũtavanyʼa ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ na kĩthito, tũitũmĩa nzĩa syonthe ila tũtonya nĩ kana tũvikĩe andũ.”​—KITABU CHA MWAKA CHA MASHAHIDI WA YEHOVA CHA 2010.

Ve Ĩvinda Ĩseo yĩ Mbee Witũ!

“Vatiele ĩvinda ĩnini, na mũthũku ndakethĩwa . . . Ĩndĩ ala auu makatiĩwa nthĩ, na makeetanʼya mũuonĩ mwingĩ.”—SAVULI 37:10, 11.

WE NO wende kwona wathani ũsu ũianĩa? Vate nzika no wende. Twĩ na itumi nzeo sya kũtũĩkĩĩthya kana wathani ũsu ũkilyĩ ũneanĩa o mĩtũkĩ.

Ilungu ila mbĩtu nĩsyaneenea mawathani amwe me Mbivilianĩ ala mekwonanyʼa nesa vyũ kana twĩkalĩte “mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo.” (2 Timotheo 3:1-5) Ngai nĩwaveveee aandĩki ma Mbivilia maathana ĩũlũ wa maũndũ asu nĩ kana twĩthĩwe na wĩkwatyo. (Alomi 15:4) Kwĩanĩwʼa kwa mawathani asu kwĩonanyʼa kana mathĩna ala matũkwataa me vakuvĩ kũthela.

Nĩ kyaũ kĩkethĩwa mĩthenya ya mũminũkĩlyo yavĩta? Ũsumbĩ wa Ngai ũkasumbĩka andũ onthe. (Mathayo 6:9, 10) Kwasisya maũndũ ala Mbivilia ĩwetete ĩũlũ wa ĩvinda yĩu:

● Kũikethĩwa nzaa. “Kũkeethĩwa lĩu mwingĩ mũno wa mbaa ngetha nthĩ iĩmanĩ ĩũlũ.”—Savuli 72:16.

● Kũikethĩwa mowau. “Ũla ũtwĩe kwʼo ndakasya, nyie nĩ mũwau.”—Isaia 33:24.

● Nthĩ ĩkatwʼĩkĩthwʼa nzaũ. “Weũ na nthĩ nyũmũ ikatana; na yalata yĩkatana, na kũlaũka ta ĩlaa ya lose.”—Isaia 35:1.

Asu no amwe katĩ wa mawathani ma kũtwĩkĩa vinya ala me Mbivilianĩ makilyĩ kwĩanĩa o mĩtũkĩ. No ũkũlye Ngũsĩ sya Yeova ikũelesye kĩla kĩtumaa maĩkĩĩa vyũ kana ve ĩvinda ĩseo yĩ mbee witũ.