Kĩla Andũ Memanyĩĩtye Masisya Ũnyaaĩ wa Kamwilũ

O nasyo nyamũ sya nthĩ nyũmũ no itũmanyĩsye maũndũ maingĩ. Kwa ngelekanyʼo, kala katelembũ kanini ketawa kamwilũ konekangaa nyũmba, ke ũtonyi wa mwanya wa kwambata ũkũtanĩ, o na kwĩkwatĩla ĩvatinĩ kakulumene. O na Mbivilia nĩyonanĩtye kana ĩvindanĩ ya tene katelembũ kau kaĩ nguma nũndũ wa ũtonyi wako. (Nthimo 30:28) Kyo nĩ kyaũ kĩtumaa kamwilũ katavalũka o na keekwatĩla kakulumene?

Kamwilũ kethĩawa katonya kwĩkwatĩla kũndũ kũtendeu vyũ, o na ioonĩ, nũndũ ũnyaaĩ wako wĩthĩawa ũvwʼĩkĩtwe nĩ tũwʼĩla twingĩ tũnini. Ti atĩ ũnyaaĩ wako nĩwumasya ngamu. Ĩndĩ ũtetheeawʼa kwĩkwatĩla nĩ ũtonyi mũna ũtumaa syĩndũ ikwatana syatinanwʼa, ũla wĩthĩawa wĩ mũnini mũno syĩndũnĩ mbingĩ. Ũtonyi, kana vinya ũsu, kwa kĩthyomo kya Kĩsũngũ wĩtawa van der Waals forces. Mavinda maingĩ vinya ũla ũtumaa syĩndũ syĩ kĩsevenĩ itheea nthĩ (gravity) nĩwʼo ũsindaa ũtonyi ũsu twaweta, na nĩkyo kĩtumi mũndũ ũtesa kũmamĩĩsya moko make ũkũtanĩ mũtendeu ũũngye na aiũlĩsa ateũvalũka. Na yu kamwilũ kekaa ũu ata? Tũwʼĩla tũnini tũla twĩthĩawa ũnyaaĩnĩ wako nĩtwongeleelaa ũtonyi wawʼo wa kũlũmana na kĩla weekwatĩla. Na kĩtumi nũndũ tũwʼĩla tũu nĩ ngili mbingĩ mũno na kĩla kamwe kethĩawa na ũtonyi wako wa kũlũmana na kĩla katinana nakyo (van der Waals forces). Ũtonyi, kana vinya ũsu, watwʼo twʼonthe wavulanwʼa nũsindaa ũito wa kamwilũ kau, kana vinya ũla waĩle kũtuma katheea nthĩ (gravity). Kĩu nĩkyo kĩtumaa katavalũka o na keekwatĩla kakulumene.

Wʼo ũmanyi ũsu makwatĩte ũtonya kũtũmĩwa ata? Ala mekaa ũkunĩkĩli nĩmonete kana no maseũvye mĩsivi ĩilye ta ũnyaaĩ wa kamwilũ nĩ kana ĩtũmĩawe ta ngamu ya kũmbĩĩa vandũ. Mĩsivi ya mũthemba ũsu no ĩtũmĩwe vandũ va ĩla yĩtawa Velcro yaseũviwʼe ĩatĩĩe ũndũ kĩamata kĩilye.a Ĩkaseti yĩmwe (The Economist) yaĩtye kana mũsomi ũmwe aisye mũsivi ũilye ũu no ũtũmĩwe “maũndũnĩ ma ũiiti vala ngamu ya kũvaka ĩtamba kũtũmĩwa.”

Ũnyaaĩ wa kamwilũ ndũkwataa kĩko, ndũtiaa kĩko vala wakinya, na no ũlũme kĩndũnĩ o na kĩva ate o kĩvakĩtwe langi wĩtawa Teflon. O na nũtonya kwĩkwatĩla vandũ ũkalũma na ũkalekya o na vate kũtũmĩa vinya mwingĩ. Andũ ala mekaa ũkunĩkĩli maendeee kũtata kũseũvya syĩndũ iilye ta ũnyaaĩ wako