We ‘Nũmanyaa Maandĩko’?

1, 2. Yesũ eekie ata nĩ kana amekĩe vinya amanyĩw’a make mũthenya ũla wathayũũkiw’e?

MŨTHENYA ũla Yesũ wathayũũkiw’e, amanyĩw’a make elĩ maendete ndũanĩ ĩmwe ĩla yaĩ maili ta mũonza (kĩlomita 11.2) kuma Yelusaleme. Na nũndũ mayeesĩ kana Yesũ nũthayũũkiw’e, maĩ na kĩmako mũno nũndũ wa maũndũ ala meekĩkĩte. Ĩndĩ matataĩĩe, Yesũ nĩwamaumĩlĩĩile na aendany’a namo. Me nzĩanĩ, nĩwamakiakisye amanyĩw’a asu. Eekie ũu ata? Maandĩko maĩtye atĩĩ: “Na ambĩlĩlya na Mose na athani onthe, amavuanĩsya maandĩkonĩ onthe maũndũ ala maandĩkiwe ũndũ wake.” (Luka 24:13-15, 27) Kwondũ wa ũu, nĩmatanie mũno nũndũ ‘nĩwamavuanĩisye’ Maandĩko.—Luka 24:32.

² Wĩoo o ũsu, amanyĩw’a asu elĩ nĩmasyokie Yelusaleme. Mavika kũu nĩmamaeleisye atũmwa ũndũ kweethĩwa. Maendeee na kũmaelesya, Yesũ nĩwamaumĩlĩĩile me onthe. Ĩndĩ atũmwa make nĩmakwatiwe nĩ wia mwingĩ na mambĩĩa kwĩthĩwa na nzika. Yesũ eekie ata nĩ kana amekĩe vinya? Mbivilia yaĩtye ũũ: “Avindũa ilĩko syoo, nĩ kana mamanye maandĩko.”—Luka 24:45.

3. Nĩ maũndũ meva matonya kũtuma tũkw’a ngoo ĩla tũũtavany’a, na nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya?

³ O ta amanyĩw’a ma Yesũ, mavinda angĩ nĩtũtonya kwambĩĩa kwĩmakĩa. No twĩthĩwe twĩyumasya vyũ ũtavany’anĩ, ĩndĩ tũikw’a ngoo twalea kũkwata amanyĩw’a ma Mbivilia. (1 Ako. 15:58) O na ĩngĩ no tũkw’e ngoo ethĩwa ala tũkwĩmanyĩsya namo maikwĩka maendeeo na mĩtũkĩ kana ethĩwa nĩmatw’a kũmũtia Yeova. Tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũikakw’e ngoo? Ũndũ ũmwe ũtonya kũtũtetheesya nĩ, kũelewa nesa ngelekany’o sya Yesũ ila syĩ Mbivilianĩ. Ekai tũsisye ngelekany’o itatũ twone maũndũ ala tũtonya kwĩmanyĩsya kumana nasyo.

NGELEKANY’O YA MŨNDŨ WAVANDIE MBEŨ NA AKOMA

4. Ngelekany’o ya Yesũ ya mũndũ wavandie mbeũ na akoma yonanasya ata?

⁴ Soma Maliko 4:26-29. Ngelekany’o ya Yesũ ya mũndũ wavandie mbeũ na akoma yonanasya ata? Mũndũ ũla ũwetetwe nthĩnĩ wa ngelekany’o ĩno avw’ananĩtw’e na atavany’a ma ũvoo mũseo. Nayo mbeũ yonanasya ũvoo wa Ũsumbĩ ũla ũtavaw’a andũ ala me na ngoo nzeo. Mũvandi ũsu aendeeie kwĩka maũndũ make o ta tene, “akĩkoma na akĩamũka, ũtukũ na mũthenya.” Mbeũ ĩsu nĩkuaa ĩvinda kuma yavandwa nginya yĩse ũkethwa. Ĩvindanĩ yĩu, ‘mbeũ ĩsu nĩmeaa na kwĩana.’ O na ĩngĩ, yĩanaa “ũndũ wayo” kavola kwa kavola. O ta ũu, ũnyanya wa mũndũ na Yeova wambĩĩaa na ũindeea na kũlũlũmĩĩla kavola kwa kavola. Ĩla mũndũ weeka maendeeo na atw’a kũmũthũkũma Ngai, mũndũ ũsu, o ta ĩla mbeũ, nũsyaa kwa kwĩyumya amũthũkũme Yeova na kũvatiswa.

5. Nĩkĩ Yesũ waumisye ngelekany’o ya mũndũ wavandie na akoma?

⁵ Nĩkĩ Yesũ waumisye ngelekany’o ĩno? Yesũ endaa kũtũtetheesya tũmanye kana Yeova nĩwe ũtumaa ũw’o wĩana nthĩnĩ wa andũ ala methĩawa na ngoo nzeo. (1 Ako. 3:7) Nĩtũvandaa na tũkanyithya, ĩndĩ ti ithyĩ twĩanasya. Tũitonya kũlasimĩthya mbeũ ĩsu yĩane kana tũkamĩkalaata. O ta ũla mũndũ wavandie mbeũ, tũimanyaa ũndũ mbeũ ya Ũsumbĩ yĩanaa. Mavinda maingĩ yĩendeeaa na kwĩana tũteũmanya o tũendeee kwĩka maũndũ maitũ ma kĩla mũthenya. Ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda, mbeũ ĩsu nĩyĩsaa kumya ũsyao na mũmanyĩw’a ũsu mweũ ayambĩĩa kũtetheanĩsya naitũ wĩanĩ wa kũtavany’a.—Yoa. 4:36-38.

6. Nĩ kyaũ twaĩle kũmanya ĩũlũ wa maendeeo ma amanyĩw’a maitũ ma Mbivilia?

⁶ Ngelekany’o ĩno yĩtũmanyĩsya kyaũ? Ũndũ wa mbee, twaĩle kũmanya kana tũi na ũtonyi wa kũtuma mũmanyĩw’a wa Mbivilia eka maendeeo. Kũmanya ũu kũkatũtetheesya tũikathing’ĩĩsye kana kũlasimĩthya amanyĩw’a maitũ ma Mbivilia mavatiswe. O na kau nĩtwĩkĩaa kĩthito tũtetheesye amanyĩw’a, nĩmo maĩle kwĩyĩkĩa ũtwi wa kwĩyumya mamũthũkũme Yeova. Kĩla mũndũ aĩlĩte kwĩyumya amũthũkũme Yeova nũndũ nũmwendete kuma ngoonĩ. Kwoou, ethĩwa mũndũ ndamwendete Yeova kuma ngoonĩ ũthũkũmi wake ndwĩsa kwĩtĩkĩlĩka.—Sav. 51:12; 54:6; 110:3.

7, 8. (a) Nĩ ũndũ ũngĩ wĩva tũkwĩmanyĩsya kumana na ngelekany’o ya Yesũ ya mũndũ wavandie na akoma? Nengane ngelekany’o. (b) Ngelekany’o ĩsu yĩtũmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa Yeova na Yesũ?

⁷ Ũndũ wa kelĩ ũla tũkwĩmanyĩsya ngelekany’onĩ ĩsu nĩ kana tũyaĩle kũkw’a ngoo mũmanyĩw’a aema kwĩka maendeeo mwambĩĩonĩ. Twaĩle kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo. (Yak. 5:7, 8) O na ethĩwa mũndũ ndekwĩka maendeeo ĩtina wa kũtata ũndũ tũtonya kũmũtetheesya, ũu ti kwonany’a kana tũi aĩkĩĩku wĩanĩ witũ. Yeova etĩkĩlasya mbeũ sya ũw’o syĩane ngoonĩ sya andũ ala me na wĩnyivyo na mekwenda kũalyũka. (Mt. 13:23) Kwoou, tũyaĩle kũthima maendeeo maitũ ũtavany’anĩ na ũndũ amanyĩw’a maitũ mekĩte maendeeo. Yeova ndathimaa ũthũkũmi witũ kwĩanana na maendeeo ma ala tũmanyĩasya. Vandũ va ũu, asiasya kĩthito na ũĩkĩĩku witũ wĩanĩ ũsu.—Soma Luka 10:17-20; 1 Akolintho 3:8.

⁸ Ũndũ wa katatũ ũla tũkwĩmanyĩsya nĩ kana ti kĩla ĩvinda tũtonya kũmanya moalyũku ala mũmanyĩw’a wĩkĩte. Kwa ngelekany’o, mũndũũme ũmwe na mũka nĩmamũkũlilye mũmisonalĩ ũla meemanyĩasya nake kana no matw’ĩke atavany’a mate avatise. Mũmisonalĩ ũsu amalilikanilye kana nĩmaĩle kũeka sikala nĩ kana matw’ĩke atavany’a. Aseng’ie mũno ĩla mamũtavisye kana maĩ na myei kauta kuma maeka kũnyw’a sikala. Nĩkĩ maekie? Nũndũ nĩmamanyie kana vai kĩndũ mesa kũvitha Yeova na nũmenete andũ ala mavithaa ũndũ mailyĩ. Na kwoou matw’a kana ethĩwa maitonya kũnyw’a sikala mbee wa mũmisonalĩ ũsu kavaa makaeka kũnyw’a. Meekie ũtwi ũsu mũseo nũndũ maĩ manambĩĩa kũmwenda Yeova. Mũndũũme ũsu na mũka nĩmeekĩte maendeeo ma kĩ-veva o na kau mũmisonalĩ ũsu ndamanyaa moalyũku asu meekĩte.

NGELEKANY’O YA NETI

9. Twĩĩmanyĩsya kyaũ kumana na ngelekany’o ya kĩtei, kana neti?

⁹ Soma Mathayo 13:47-50. Ngelekany’o ĩla Yesũ waumisye ĩũlũ wa kĩtei, kana neti, yonanasya ata? Yesũ avw’ananĩthisye wĩa wa kũtavany’a nthĩ yonthe na kwĩkya neti nene ya kũtea makũyũ ũkanganĩ. O tondũ neti ĩsu ĩkwatasya makũyũ maingĩ ma “kĩla mũthemba,” andũ milioni mbingĩ me kĩvathũkangany’o nĩmendeeaw’a nĩ wĩa witũ wa kũtavany’a. (Isa. 60:5) Nĩtwonaa ũu kĩla mwaka ĩla andũ aingĩ moombana vamwe naitũ maũmbanonĩ manene na ũmbanonĩ wa kũlilikana kĩkw’ũ kya Yesũ. Amwe ma andũ asu methĩawa mailyĩ ta makũyũ ‘maseo’ na nĩmalikaa kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto. Ĩndĩ angĩ methĩawa mailyĩ ta makũyũ ‘mathũku’ nũndũ amwe mombanaa naitũ mayĩsaa kwĩkĩa kĩthito mamwendeesye Yeova.

10. Nĩkĩ Yesũ waumisye ngelekany’o ya neti?

¹⁰ Nĩkĩ Yesũ waumisye ngelekany’o ĩno? Kũvathũkanw’a kwa makũyũ ala maseo na ala mathũku ti ũsilĩlo wa mũthya ũla ũkethĩwa ĩvindanĩ ya ũla thĩna mũnene. Ĩndĩ kwonanasya kĩla kĩkethĩwa mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo wa nthĩ ĩno nthũku. Yesũ oonanisye kana ti onthe ala mendeeaw’a nĩ ũw’o makosa ĩtambya ya kwĩyumya mamũthũkũme Yeova. Andũ aingĩ nĩmokaa maũmbanonĩ, na angĩ nĩmemanyĩĩtye Mbivilia naitũ ĩndĩ mayendaa kwĩyumya mamũthũkũme Yeova. (1 Asu. 18:21) O na angĩ nĩmaekete kũthi maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto. Andũ amwe ma mũika maeetwe nĩ asyai Aklĩsto ĩndĩ mayaaĩsa kwenda kũatĩĩa myolooto ya Yeova. O na ũu wĩ o vo, Yesũ oonanisye kana kĩla mũndũ aĩlĩte kwĩyĩkĩa ũtwi. Ala meeka ũtwi ũsu Yeova amonaa ta ala ‘mendetwe’ kuma ‘mbaĩnĩ syonthe.’—Akai 2:7.

11, 12. (a) Tũtonya kũtetheka ata kumana na ngelekany’o ya neti? (b) Ngelekany’o ĩsu ĩtũmanyĩasya kyaũ ĩũlũ wa Yeova na Yesũ?

¹¹ Tũtonya kũtetheka ata kumana na ngelekany’o ĩsu ya Yesũ? Twaelewa nĩ ngelekany’o ĩsu, tũikakw’a ngoo ĩla amanyĩw’a maitũ ma Mbivilia kana syana sitũ syalea ũw’o, nũndũ ũu no wĩthĩwe o na twĩkĩĩte kĩthito. Kwĩtĩkĩla kwĩmanyĩsya Mbivilia kana kũewa nĩ asyai mesĩ ũla w’o ti kwonany’a kana no nginya mũndũ ethĩwe na mũamba mũseo na Yeova. Mũndũ alea kwĩnyivĩsya ũsumbĩki wa Yeova ĩtina akavetangwa andũnĩ ma Ngai.

¹² Ĩndĩ ũu nĩkwonany’a kana ala mamũtiie Yeova maiketĩkĩlw’a ĩngĩ kũsyoka kĩkundinĩ? Kana mũndũ alea kwĩyumya amũthũkũme Yeova nĩkwonany’a kana aĩle kwoneka ta ‘mũthũku’? Aiee.Nũndũ ve mwanya wa andũ ta asu wa kũmũsyokea Yeova ũla thĩna mũnene ũtanambĩĩa. Yeova nĩ ta ũkũmea atĩĩ: “Nzyokeai, nakwa ngamũsyokea.” (Mal. 3:7) Ũndũ ũsu ũeleetw’e ĩngĩ nesa ngelekany’onĩ ya Yesũ ya mwana kĩmaamai.—Soma Luka 15:11-32.

NGELEKANY’O YA MWANA KĨMAAMAI

13. Ngelekany’o ya mwana kĩmaamai yonanasya ata?

¹³ Ngelekany’o ya Yesũ ya mwana kĩmaamai yonanasya ata? Ĩthe wĩ tei ũla ũwetetwe ngelekany’onĩ ĩno avw’ananĩthĩtw’e na Ĩthe witũ wa ĩtunĩ, Yeova. Nake mwana ũla weetisye ũtiĩwa wake na awananga avw’ananĩthĩtw’e na ala mamũtiaa Yeova. Ĩla mamũtia, malikanaa na nthĩ ya Satani ĩla nĩ ta “nthĩ ĩngĩ yĩ kũasa,” ĩvathanĩtw’e vyũ na Yeova. (Aev. 4:18; Ako. 1:21) Ĩndĩ amwe nĩmesaa kũvindũka na mayambĩĩa kwĩkĩa kĩthito nĩ kana mamũsyokee Yeova ĩngĩ. Yeova nũmathokasya andũ asu ĩla meenyivya na meelila nũndũ we nĩ Ngai ũekeaa.—Isa. 44:22; 1 Vet. 2:25.

14. Nĩkĩ Yesũ waumisye ngelekany’o ya mwana kĩmaamai?

¹⁴ Nĩkĩ Yesũ waumisye ngelekany’o ĩno? Yesũ oonanisye kana Yeova nĩwendaa andũ ala mamũtiie mamũsyokee. Nthĩnĩ wa ngelekany’o ĩsu, ĩthe aĩ na wĩkwatyo kana mũthenya ũmwe mwanae akasyoka. Ĩla woonie mwana wake asyokete, o na kau ‘aĩ kũasa,’ nĩwasembie na amũthokya ĩngĩ mũsyĩ. Ĩsu nĩ ngelekany’o nzeo ya kũtetheesya ala mamũtiie Yeova mamũsyokee mateũselewa! Nĩvatonyeka ũkethĩa ũnyanya woo na Yeova nĩwaanangĩkie, makethĩwa mayĩw’a nthoni, na wĩ ũndũ wĩ vinya kũmũsyokea. O na ũu wĩ o vo, kũmũsyokea Yeova nĩw’o ũndũ ũla maĩlĩte kwĩka. Ĩla masyoka, kwĩthĩawa na ũtanu mwingĩ mũno ĩtunĩ.—Luka 15:7.

15, 16. (a) Tũtonya kwĩmanyĩsya kyaũ kumana na ngelekany’o ya mwana kĩmaamai? Nengane ngelekany’o. (b) Ngelekany’o ĩno yĩtũmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa Yeova na Yesũ?

¹⁵ Tũtonya kũtetheka ata kumana na ngelekany’o ya mwana kĩmaamai? Twaĩle kũatĩĩa ngelekany’o ya Yeova. Tũikethĩwe twĩ ‘alũngalu kũvĩtũka’ ũkethĩa tũitonya kũthokya eki ma naĩ ala meelila na masyoka kĩkundinĩ. Kwĩthĩwa tũilyĩ ũu nĩũtuma ‘twananga’ ũnyanya witũ na Yeova. (Mũta. 7:16) Ve ũndũ ũngĩ tũtonya kwĩmanyĩsya kumana na ngelekany’o ĩno. Twaĩle kũmwona mũndũ ũla wamũtia Yeova ta “ĩlondu yau” na ta ũtonya kwĩsa kũsyoka kĩkundinĩ. (Sav. 119:176) Ĩkũlyo nĩ, Ĩla tweethĩana na mũndũ weelelũkile na auma kĩkundinĩ na ti mũtenge, wendo no ũtume tũmũtetheesya amanye ũndũ ũtonya kwĩka nĩ kana asyoke ĩngĩ? Ĩkũlyo yĩngĩ nĩ, nao nata tweethĩa mũndũ ta ũsu kana o mũndũ mũtenge, tũkamatavya atumĩa na mĩtũkĩ nĩ kana mamũtetheesye kwa nzĩa ĩla yaĩle? Tũkeeka ũu twaatĩĩa maũndũ ala tweemanyĩsya ngelekany’onĩ ya Yesũ ya mwana kĩmaamai.

¹⁶ Ekai twone ũndũ amwe ala mamũtiĩte Yeova na mamũsyokea maisye ĩũlũ wa tei wake, wendo ũla mooniw’e nĩ ana-a-asa, na ũtethyo ũla makwatie kuma kĩkundinĩ. Mwana-a-asa ũmwe waĩ mũtenge kwa myaka 25 aisye atĩĩ: “Nĩthĩĩtwe na ũtanu mwingĩ kuma nasyoka kĩkundinĩ nũndũ nĩnĩkwatĩte ‘mavinda ma ũvuũkyo’ kuma kwa Yeova. (Meko 3:19) Kĩla ũmwe kĩkundinĩ nũmbendete na nĩwĩthĩawa eyumĩtye kũndetheesya. Ũmũnthĩ nĩnĩtanĩaa kwĩthĩwa na ana-a-asa mambendete.” Nake mwĩĩtu-a-asa ũmwe wa mũika ũla wamũtiĩte Yeova vandũ va myaka ĩtano aisye ũũ ĩtina wa kũsyoka: “Nditonya kũelesya ũndũ neewie ĩla noonie ana-a-asa mambendete o tondũ Yesũ waisye. Vai kĩndũ kĩtonya kũelekanw’a na kwĩthĩwa ũseũvyonĩ wa Yeova!”

17, 18. (a) Tweemanyĩsya kyaũ ngelekany’onĩ isu itatũ twasoma? (b) Twatw’a kwĩka ata?

¹⁷ Nĩ maũndũ maũ matonya kũtũtethya ala tweemanyĩsya ngelekany’onĩ isu itatũ? Ũndũ wa mbee, twaĩle kũmanya kana ti ithyĩ tũtumaa mũmanyĩw’a eka maendeeo ma kĩ-veva ĩndĩ ũsu nĩ wĩa wa Yeova. Kelĩ, tũikasũanĩe kana onthe ala tũmbanaa namo na twĩmanyĩasya namo makeetĩkĩla ũw’o. Katatũ, o na kau amwe nĩmatonya kũmũtia Yeova, nũseo tũkethĩwa na wĩkwatyo kana makamũsyokea. Ĩla masyoka nĩtwaĩle kũmathokya o ũndũ Yeova wĩkaa.

¹⁸ Ekai ĩndĩ kĩla ũmwe witũ aendeee kũmantha ũmanyi, kũelewa, na ũĩ. Ĩla tũũsoma ngelekany’o sya Yesũ twaĩle kwĩkũlya itũmanyĩasya kyaũ, nĩkĩ syaandĩkiwe Mbivilianĩ, tũtonya kũitũmĩa ata, na itũmanyĩasya kyaũ ĩũlũ wa Yeova na Yesũ. Tweeka ũu tũkeethĩawa tũyonany’a kana kwa w’o nĩtũeleawa nĩ ndeto sya Yesũ.