WE ŨTONYA KWĨKA ATA?

Kwasũanĩa ngelekanyʼo ĩno: Ũmũnthĩ Thomas ndekwenda kũthi sukulu. O na nde na mũvango wa kwĩsa kũsyoka sukulu ĩngĩ. Thomas eĩwʼa atekwenda kũsyoka sukulu nũndũ myei ĩtatũ mĩvĩtu, syana ila masomaa ĩmwe syamũneeneie maũndũ mathũku na ma ũvũngũ. Na ĩndĩ syambĩĩa kũmũtwʼĩĩa masyĩtwa ma kĩvũthya. Mavinda amwe Thomas akwete mavuku, kamwana kamwe kaĩ katonya kũmakũna atataĩĩe na mavalũka kayasya kayĩĩvangĩte kũmavalũkya. O na ĩngĩ, kamwana kangĩ kaĩ katonya kũmũluuta na aivĩndũka asisye ũla wamũluuta ũyĩthĩa ndemanya nũũ weeka ũu. O na ĩyoo maũndũ nĩmanathũkĩĩie mũno nũndũ anaandĩkĩwe mesengyi ya kũmũtelemya . . .

We wĩka ata keka nue Thomas?

AMBA KŨSŨANĨA!

Kũthĩnwʼa kũyonanasya kana ũla ũkũthĩnwʼa nde na vinya! Ũwʼo nĩ kana no ũkĩlye vinya mũndũ ũkũthĩnasya, ĩndĩ ũte kwĩyũkitĩa. Ũtonya kwĩka ũu ata?

• NDŨKATHATE. Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Ndia nĩneenaa ũthatu wayo wʼonthe; Ĩndĩ mũndũ mũĩ nĩwũsiĩĩaa na kũkilĩthya.” (Nthimo 29:11) Watata ũndũ ũtonya wĩthĩwe wĩ mũuu ĩla ũũthĩnwʼa, ala meũkũthĩnyʼa no makwʼe ngoo na makaeka.

• NDŨKEYĨĨVANĨSYE. Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Mũikekũle kwa mũndũ o na wĩva.” (Alomi 12:17) Weeyĩĩvanĩsya wĩĩka kwanangĩĩa maũndũ.

• NDŨKELIKYE THĨNANĨ. Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Mũndũ wĩ kĩlĩko nĩwonaa ũthũku, na kwĩvitha.” (Nthimo 22:3) Tata mũno ũndũ ũtonya ndũkethĩwe vakuvĩ na andũ ala mendete kũthĩnyʼa angĩ, na ndũkethĩwe kũndũ kũla kũtonya kũthĩnĩwʼa andũ.

• TATA WĨKE KĨNDŨ ALA MEŨKŨTHĨNYʼA MATE KŨSŨANĨA. Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Ũsũngĩo mwololo nũthyũũaa ũthilĩku.” (Nthimo 15:1) Tata wĩke ũndũ ũtonya kũtuma matheka. Kwa ngelekanyʼo, ethĩwa mũndũ ũla ũkũũthĩnyʼa akwĩa kana wĩ mũnene mũno, no ũthingithye ituo na ũyasya, “O na nĩwʼaa naĩle kũolanga kĩlo syakwa!”

• UMA VALA MAĨ. Mwĩĩtu wĩtawa Nora, ũla wĩ na myaka 19, aĩtye atĩĩ: “Kwĩkala ũkilĩtye kwonanasya kana wĩ mũndũ mũima na nue wĩ na vinya mbee wa ũla ũkũũthĩnyʼa. Kwonanasya kana wĩ na ndaĩa ya kwĩsiĩĩa ĩndĩ ũla ũkũũthĩnyʼa ndethĩawa na ndaĩa ĩsu nzeo.”—2 Timotheo 2:24.

• ĨKĨA KĨTHITO NĨ KANA WĨTHĨWE ŨTE NA WIA. Mavinda maingĩ andũ ala mathĩnasya angĩ nĩmatonya kũmanya mũndũ ũkwĩka maũndũ make e na wia na kwoou ũyĩthĩa ndatonya kwĩtetea. Ĩndĩ andũ aingĩ ala mathĩnasya angĩ nĩmakwatawa nĩ wia ĩla mamanya kana ndwĩsa kũmetĩkĩlya maũsumbĩke.

• TAVYA MŨNDŨ ŨNGĨ. Mũndũ ũmwe waĩ mwalimũ aĩtye atĩĩ: “Mũndũ ũla ũkũthĩnwʼa nĩ ala angĩ nĩwaĩle kũweta. Ũsu nĩwʼo ũndũ ũla waĩle, na no ũtume mũndũ ũngĩ atathĩnwʼa.”

WE ŨTONYA KWĨKA ATA?

Kwasũanĩa ngelekanyʼo ĩno: Kamwana ketawa Brian keewʼa kĩwʼũ kyetĩka nda ĩla koona tũmwana twĩlĩ masomaa ĩmwe tũkĩte. Mavinda elĩ kyumwa kĩĩ tũmwana tũu nĩtũnamũthingʼĩĩisye anywʼe sikala, na yĩĩ nĩyo ĩvinda ya katatũ tũkwenda kwĩka ũu.

Kamwana ka mbee kaimwĩa atĩĩ:

Kayumya kĩndũ ngusunĩ na kaimũnenga Brian.

Brian asisya ayĩthĩa kamwana kau kakwete sikala. Oona ũu ayĩwʼa wia mũno na ayĩwʼa kĩwʼũ kyetĩka nda ĩngĩ!

We wĩka ata keka nue Brian?

AMBA KŨSŨANĨA!

Twʼo tũmwana tũu nĩtũsũanĩĩte kĩla tũkwĩka? Twʼo nĩtwʼo twĩyĩamũĩe kwĩka maũndũ asu? Ti laisi. No nginya twĩthĩwe tweetĩkĩlile twawʼe nĩ andũ angĩ, na nũndũ twendaa twĩtĩkĩlwe nĩ andũ ala angĩ, tweetĩkĩla matwĩkĩe ũtwi.

We yu ũkakwatwa nĩ ũndũ ta ũsu wakwatie Brian, wĩka ata nĩ kana wĩsiĩĩe?

1. ĨTHĨWA WĨYŨMBANĨTYE

   Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Mũndũ wĩ kĩlĩko nĩwonaa ũthũku, na kwĩvitha; Ĩndĩ ala mate ũmanyi nĩmaendeeaa, na kũthĩna.”—Nthimo 22:3.

   Mavinda maingĩ mũndũ no amanye kana ve thĩna ũtonya kumĩla. Kwa ngelekanyʼo, twasye nĩwoona syana mũsomaa ĩmwe syĩ mbee waku na iinywʼa sikala. Weethĩwa ũmbanĩtye kĩlĩko kyaku, nũũmanya ũndũ ũtonya kwĩvetangana na thĩna ũsu.

2. SŨANĨA

   Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Mwĩ na wasya mũseo wa ngoo.”—1 Vetelo 3:16.

   Ĩkũlye atĩĩ: ‘Maũndũ meĩthĩwa mailyĩ ata neeka maũndũ mataĩle ala meĩkwa nĩ andũ angĩ?’ Ũwʼo nĩ kana no wendeewʼe nĩ kwĩtĩkĩlwa nĩ andũ ala angĩ kwa kavinda o kanini. Ĩndĩ ĩkũlyo nĩ, Wĩwʼa ata ĩtina wa kwĩka ũu? No wende kwĩyanangĩa ĩsyĩtwa nĩ kana wendeesye syana ila mũsomaa ĩmwe?—Kuma 23:2.

3. ĨKA ŨTWI

   Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Mũndũ mũĩ nũkĩaa.”—Nthimo 14:16.

   No nginya twĩke motwi na tũyĩkala kwosana na motwi asu tweeka. Mbivilia nĩyonanĩtye kana Yosevu, Yovu, na Yesũ, nĩ aũme meekie motwi maseo. O na nĩwetete ĩũlũ wa Kaini, Esau, na Yutasi, ala meekie motwi mathũku. Naku we ũtonya kwĩka ata?

Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Ũla wĩ na kĩthito ũndũnĩ ũnini mũno, e kĩthito maũndũnĩ manene.” (Luka 16:10) Ethĩwa nũsũanĩĩte mathĩna ala matonya ũkũkwata weeka ũtwi ũtaĩle na ũkatwʼa vyũ ndwĩĩka ũndũ ũtaĩle, nĩ ũndũ wĩ laisi mũno kwĩthĩwa na ũkũmbaũ ĩla ũkũelesya ũtwi waku, na ũndũ ũsu nũtanĩthasya.

O na ndũkamake nũndũ ti lasima ũkatinda ũtavĩtye ala ũsomaa namo maũndũ maingĩ. O kũmatavya ndeto nini ta AIEE no kwĩthĩwe kũtoetye. Kana nĩ kenda ũmatavye vyũ ũtwi waku, no wasye atĩĩ:

• “Nyie ndi vo!”

• “Nyie ndyĩsa kwĩka maũndũ asu!”

• “Naku mbona nĩwĩsĩ ndyĩsa kũnywʼa sikala!”

Ũndũ ũla wa vata nĩ kũneena ũtekwananga ĩvinda na wĩ na ũkũmbaũ. Na weeka ũu, no ũsengʼe mũno nĩ kwona ũndũ andũ ala angĩ ma mũika mekwĩvathana naku ĩla meĩka maũndũ mataĩle!

ŨNDŨ ŨTONYA KWĨKA ĨLA WAVŨTHWʼA NĨ ALA ANGĨ

Ũtonya kwĩka ata ĩla syana ila ingĩ syaũtavya ndeto sya kĩvũthya? Nao nata ĩla syakwĩa atĩĩ: “Wĩ na thĩna mwaũ, ko wĩanyʼa wia ata?” Nũseo ũmanye kana andũ asu ma mũika meũtavya ndeto isu nũndũ meenda kũũthingʼĩĩsya wĩke tamo. Ũtonya kwĩka ata veethĩwa ũu? Ve maũndũ elĩ ũtonya kwĩka.

• No wĩtĩkĩlane na mũndũ ũsu ũkũũvũthĩĩsya. (No ũmwĩe, “Nĩwaweta wʼo, nyie nĩ wia mũno!” Na ĩndĩ ũimũelesya nĩkĩ wamwĩa ũu.)

• No ũmũsũngĩe kwa nzĩa ũte kũsũanĩaa. Mũtavye nĩkĩ walea kwĩka ũu, na ũimũwetea ũndũ ũũtuma asũanĩa. (“Aĩ nonaa ũilyĩ ta ũtesa kũnywʼa sikala!”)

Ethĩwa andũ ala angĩ ma mũika nĩmekũendeea kũũvũthĩĩsya nũndũ wa ũtwi waku, uma vala maĩ ũthi! Lilikana kana o ũndũ waendeea kwĩkala vau, nowʼo mekũendeea kũũthingʼĩĩsya ĩ-ya mũno. Ĩndĩ wauma vala maĩ, wĩthĩawa woonanyʼa ndũkwenda mũndũ o na wĩva avĩndũe ũtwi waku.

Ũwʼo nĩ kana ndwĩsa kwĩkala ũte kũthingʼĩĩwʼa wĩke ũndũ ũla ũtaĩle. Ĩndĩ no ũtwʼe ũndũ ũkwenda kwĩka, na ũyosa ĩtambya yĩla yaĩle. Lilikana kana nue ũtonya kwĩnyuvĩa ũndũ ũla ũkwenda kwĩka!—Yosua 24:15.