ANDŨ MA MŨIKA MAKŨLASYA

Kũmanyĩka Mũno Isesenĩ sya Kũea Ngewa Nĩ kwa Vata?

Mwĩĩtu ũmwe wa mũika wĩtawa Elaine aĩtye: “Yĩla noonie syana ila twasomaa ĩmwe syĩ na anyanya maana maingĩ Indanetinĩ, naisye, ‘Mwa ko te mesĩkĩe mũno!’ Kũneena ũla wʼo, nĩnamewʼĩie kĩwĩu o vanini.”

We waaĩsa kwĩwʼa ũu? Ethĩwa waaĩwʼa ũu, kĩlungu kĩĩ nĩkĩtonya kũũtetheesya, wĩsũvĩane na mathĩna ala maumanaa na kwenda wĩthĩwe wĩsĩkĩe mũno isesenĩ sya kũea ngewa.

Ve mĩisyo yĩva?

Nthĩnĩ wa Nthimo 22:1, Mbivilia yaasya kana “nĩ kavaa kũnyuva syĩtwa ĩseo kwĩ mothwii manene.” Kwoou, VAI ŨTHŨKU kwĩthwa ndwenda wĩthĩwe wĩsĩkĩe nesa—o na kwenda angĩ methĩwe makwendete.

Ĩndĩ mavinda amwe wendi wa kwĩtĩkĩlwa nĩ andũ angĩ, ũalyũkaa ũkatwʼĩka wendi wa kũmantha nguma. No vethĩwe mũisyo? Onya, ũla wĩ myaka 16, no asye wĩ vo:

“Nĩnonete andũ mayĩka maũndũ matasũanĩĩte nesa—ta kũthanũka kuma ngolovanĩ ya kelĩ sukulu kwitũ aĩ nĩ kana makwate nguma.”

Andũ amwe nĩmalekotiaa vitio syoo mayĩka maũndũ ma ũtumanu na maisyĩkĩa isesenĩ sya kũea ngewa, nĩ kana moneke nĩ amũika ala angĩ. Kwa ngelekanyʼo, ve amũika meekĩie vitio ila syoonanasya maiya tũlungu twa savunĩ, tũla twĩthĩawa na sumu, ũndũ ũla ũtaĩlĩte kwĩkwa nĩ mũndũ o na wĩva!

Mbivilia yaĩtye: “Mũikeke ũndũ o na wĩva nũndũ wa . . . ngathĩĩo.”—Avilivi 2:3.

Sũanĩa ũndũ ũũ:

Kũmanyĩka mũno isesenĩ sya kũea ngewa nĩ kwa vata mũno wĩana ata kwaku?
We no ũlikye ũima kana thayũ waku mũisyonĩ nĩ kana wendwe kana wĩtĩkĩlwe nĩ andũ angĩ ma mũika?

Kĩla andũ angĩ ma mũika maasya

“Kwĩthĩwa wĩsĩkĩe mũno kũtwʼĩkaa mũisyo yĩla andũ meethĩwa meyũmbanĩtye kwĩka kĩndũ o na kĩva nĩ kana makwate nguma. Masũanĩaa kana maneena, meekĩa ngũa kana meeka ũndũ kwa nzĩa na—o na isesenĩ sya kũea ngewa—nĩmekwĩthĩwa mesĩkĩe mũno. Ndũlea kwĩlila watia myolooto na maũndũ ala ũĩkĩĩaa aĩ nĩ kana wĩthĩwe wĩsĩkĩe mũno isesenĩ.”—Leianna.

Kwĩthĩwa na nguma ite sya wʼo

Ti mavinda onthe andũ melikasya mũisyonĩ nĩ kana methĩwe mesĩkĩe mũno. Erica, ũla wĩ myaka 22, nũeleetye ũndũ andũ amwe matũmĩaa nzĩa ĩngĩ:

“Andũ mekĩaa isesenĩ visa mbingĩ sya maũndũ ma kwendeesya ala mekĩkĩte thayũnĩ woo, na maituma moneka ta me anyanya matatalĩka ma vakuvĩ ala kĩla ĩvinda matindanasya. Kĩu kĩtumaa methĩwa na nguma ite sya wʼo.”

Cara, ũla wĩ myaka 15, aĩtye kana andũ amwe nĩmatũmĩaa ũkengani nĩ kana moneke ũu:

“Nĩnonete andũ mekĩĩte visa sya ũvũngũ ikwonanyʼa ta maneetanĩthasya mbokanĩ, ĩndĩ ũyĩthĩa manaĩ o mũsyĩ.”

Matthew, ũla wĩ myaka 22, nĩwĩtĩkĩlĩte kana nĩweekie ũndũ ta ũsu:

“Neekĩie visa na noonanyʼa kana namĩkũnĩiwe Kĩĩmanĩ kya Everest, o na kau ndyaakinya Asia o na ĩndĩĩ!”

Mbivilia yaĩtye: “Twĩenda kwĩthĩwa twĩ aĩkĩĩku maũndũnĩ onthe.”—Aevelania 13:18.

Sũanĩa ũndũ ũũ:

Ethĩwa nũtũmĩaa isese sya kũea ngewa, nũnyuvaa kũtũmĩa ũkengani nĩ kana ũmanyĩke mũnango?
Visa ila wĩkĩaa na maũndũ ala ũandĩkaa monanasya kwa wʼo ũndũ ũilye na myolooto ĩla ũatĩĩaa?

Kĩla andũ angĩ ma mũika maasya

“Andũ amwe mekaa kĩndũ o na kĩva nĩ kana angĩ mendeewʼe nĩ syĩndũ ila mekwĩkĩa isesenĩ. Ĩndĩ we wĩenda kwĩthĩwa wĩsĩkĩe nũndũ wa maũndũ meva—nĩ kũneena na kwĩkĩa ngũa ũndũ vataĩle kana kwonanyʼa syĩndũ ila wĩ na syo? Kana wĩenda kwĩthĩwa wĩsĩkĩe nũndũ wa nguma syaku nzeo kana ũndũ wendeeawʼa kuma ngoonĩ nĩ ala angĩ? Kwĩthĩwa wendetwe nĩkũtumaa wĩwʼa nesa, ĩndĩ ĩkĩĩthya kana wendetwe nũndũ wa itumi nzeo.”—Hannah.

Kwĩthĩwa na aatĩĩi isesenĩ sya kũea ngewa nĩ kwa vata mũno wĩana ata?

Andũ aingĩ maĩkĩĩaa kana kwĩthĩwa wĩsĩkĩe mũno isesenĩ sya kũea ngewa kumanaa na kwĩthĩwa na aatĩĩi aingĩ na syĩndũ ila wĩkĩaa iyendeesya andũ aingĩ. Matthew, ũla ũwetiwe mbeenĩ, nĩwĩtĩkĩlĩte kana ũu nĩwʼo weewʼaa:

“Naĩ nĩkũlya andũ, ‘Wĩ na aatĩĩi meana?’ kana ‘Andũ ala aingĩ vyũ maaendeewʼa nĩ syĩndũ ila wĩkĩaa nĩ meana?’ Nĩ kana ngwate aatĩĩi aingĩ, naatĩĩaa andũ ndesĩ, ndyĩkwatya kana o namo nĩmeũmbatĩĩa. Nĩnambĩĩie kwĩwʼa kana yaĩ no nginya nĩthĩwe nĩsĩkĩe mũno, na isese sya kũea ngewa nĩsyongeleeile wendi ũsu.”

Visa: Visa wa 1. Kelĩtu ka mũika kasyaĩtye nĩ andũ meana mendeewʼa nĩ kĩla keekĩa kĩsesenĩ kyako kya kũea ngewa na kĩu kĩikatanĩthya. Visa wa 2. Kelĩtu kau kakwete mbakũli yusĩe chocolate kaendeee kũya. Visa wa 3. Kelĩtu kau kakwete ĩvu yako na keoneka kemakĩe. — Kwĩthĩwa wĩsĩkĩe mũno isesenĩ nĩ ta lĩu ũtatethya mwĩĩnĩ—kwendeeasya o kwa kavinda kakuvĩ, ĩndĩ kũitumaa wĩthĩwa wĩ mwĩanĩe

Maria, ũla wĩ myaka 25, aĩtye kana andũ amwe masiasya ũtalo wa aatĩĩi moo na wa ala mendeeawʼa nĩ syĩndũ ila meekĩa nĩ kana mathime ũndũ ne ma vata:

“Yĩla mwĩĩtu weekĩa visa wake na waema kwendwa nĩ andũ aingĩ, atusaa kana we ti mwanake. Vate nzika, ũsu ti ũtwi waĩlĩte, ĩndĩ andũ aingĩ no meke o take ũndũnĩ ũsu. Kwa nzĩa na, mo ene methĩawa mayĩthĩnyʼa isesenĩ sya kũea ngewa.”

Mbivilia yaĩtye: “Tũikethĩwe tũyĩkathĩĩa, kũtuma vethĩwa na masindano katĩ waitũ, na kwĩwʼanĩa kĩwĩu.”—Akalatia 5:26.

Sũanĩa ũndũ ũũ:

Ethĩwa nũtũmĩaa isese sya kũea ngewa, nĩwĩwʼaa iituma wĩyĩelekanyʼa na angĩ?
Nĩwonaa ũtalo wa aatĩĩi isesenĩ isu wĩ wa vata kwĩ kwĩthĩwa na ũnyanya wa wʼo na andũ ala maũthĩnĩkĩaa?

Kĩla andũ angĩ ma mũika maasya

“Nĩ kana wĩthĩwe wĩsĩkĩe mũno isesenĩ sya kũea ngewa, no nginya wĩthĩwe wendetwe nĩ andũ angĩ, na kĩu kaingĩ kyonanasya waĩle kwĩthĩwa ũilye tamo. Kĩu no kĩtume ũthĩnĩkĩa mũno ũndũ angĩ makwonaa na ũndũ ũtonya kũmendeesya. Kwenda wĩthĩwe wendetwe ti kũthũku, ĩndĩ kũtinda ũsũanĩĩte ũndũ ũtonya kwĩthĩwa wĩsĩkĩe mũno no kũvĩndũe wendi ũsu ũkethĩwa ũtaĩle.”—Joshua.

Ndũkawete maũndũ matonya kwonanyʼa wĩ wĩnyivyo, ĩndĩ ũyĩthĩa masiwʼa nesa meonanyʼa wĩ mĩtũlyo

We waaona ũndũ andũ amwe mekathĩĩaa ĩũlũ wa maũndũ ala meanĩĩtye ĩndĩ ũyĩthĩa mevithanyʼa ũndũ ũsu kwa kũnyungunyĩsya?

“Kuma nathooa ngalĩ yakwa nzaũ, andũ matindaa mangũlĩtye nĩmakue!”
“Ndikwendeewʼa nĩ ũndũ kĩla mũndũ ũkũtindĩa kũngatha nũndũ wa kũola kĩlo!”

Ũla ũkũneena ndeto isu anyungunyĩĩasya nĩ kana oneke e na wĩnyivyo ĩndĩ ũyĩthĩa eĩka kwĩkathĩĩa.

Ũkanyʼo: Nzĩa ĩsu ya kwĩkathĩĩa, kana kwĩyonanyʼa, kaingĩ ndĩthĩawa na mosyao maseo, nũndũ andũ nĩmamanyaa kĩla ũũtata kwĩka. Na nũndũ wĩnyivyo ũsu ndwĩthĩawa wĩ wa wʼo, kaingĩ andũ mamenaa kwĩkathĩĩa kũu mũno kwĩ ũndũ mamenete mũndũ ayĩkathĩĩa ũtheinĩ.

Ĩvinda yũkĩte waandĩka ũvoo mũna kana weekĩa visa kĩsesenĩ, ĩthĩwa wĩ metho ndũkeke ũu kwa nzĩa ĩkwonanyʼa ta wĩnyivĩtye, ĩndĩ yasiwʼa nesa yĩonanyʼa wĩ mĩtũlyo. Atĩĩa ũtao ũũ wa ũĩ kuma Mbivilianĩ: “Mũndũ ũngĩ nakũtaĩe, na ti kanywʼa waku mwene.”—Nthimo 27:2.