Ngũsĩ sya Yeova iyĩthĩawa na aũngamĩi maĩvawa. Vandũ va ũu, o ũndũ kweekawa ĩla kĩkundi kya Kĩklĩsto kyambĩĩiwʼe, asyaĩĩsya ala maĩle nĩmanyuvawa ‘maĩthye ĩkanisa ya Mwĩaĩi.’ (Meko ma Atũmwa 20:28) Atumĩa aa nĩ aũme aimu kĩveva na nĩmatongoeasya kĩkundi na kũkĩĩthya “ti ũndũ wa kũingĩĩwʼa, ĩndĩ na kwenda, o na ti ũndũ wa kũunwa nĩ syĩndũ itaĩle, ĩndĩ na kĩlĩko kĩyũmbanĩtye.” (1 Vetelo 5:1-3) Matethasya wĩa mwaũ kwondũ witũ?

Nĩmatũthĩnĩkĩaa na kũtũsũvĩa. Atumĩa nĩmatongoeasya na kũsũvĩa kĩkundi kĩveva. Nũndũ nĩmesĩ kana Ngai nũmanengete wĩa ũsu wa vata, atumĩa maisumbĩkaa andũ ma Ngai ĩndĩ, nĩmatũtetheeasya kwĩthĩwa na ũtanu na kũendeea nesa. (2 Akolintho 1:24) O tondũ mũĩthi ũsũvĩaa nesa kĩla yĩmwe ya malondu make, nowʼo atumĩa matataa kũmanya kĩla ũmwe nthĩnĩ wa kĩkundi.​—Nthimo 27:23.

Nĩmatũmanyĩasya ũndũ tũtonya kwĩka kwenda kwa Ngai. Kĩla kyumwa, atumĩa nĩmatongoeasya maũmbanonĩ ma kĩkundi nĩ kana malũlũmĩĩlye mũĩkĩĩo witũ. (Meko ma Atũmwa 15:32) Ĩngĩ, aũme aa meyumĩtye nĩmatongoeasya wĩanĩ wa kũtavanyʼa, na mathũkũmaa naitũ na kũtũmanyĩsya maũndũ onthe makonetye ũtavanyʼa.

Nĩmekĩaa kĩla ũmwe witũ vinya. Nĩ kana masũvĩe kĩla ũmwe witũ kĩveva, atumĩa ma kĩkundi kitũ no maneene naitũ mĩsyĩ kwitũ, kana Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ nĩ kana matũtetheesye kana matũnenge ũkiakisyo kuma Maandĩkonĩ.​—Yakovo 5:14, 15.

Vamwe na wĩa woo kĩkundinĩ, atumĩa aingĩ nĩmathũkũmaa wĩa wa kũandĩkwa na me na wĩa wa kũsũvĩa mĩsyĩ yoo. Maũndũ asu nĩmendaa ĩvinda na ũsyaĩĩsya woo. Nĩtwaĩle kũnenga aũme aa me kĩthito ndaĩa.​—1 Athesalonika 5:12, 13.

• Atumĩa ma kĩkundi methĩawa na wĩa mwaũ?

• Atumĩa monanasya kwa nzĩa syĩva kana nĩmekwendeewʼa nĩ kĩla ũmwe witũ?

Mbivilia ĩeleetye ikundi ilĩ sya aũme Aklĩsto ala masũvĩaa maũndũ ma kĩkundi​—“asyaĩĩsya na athũkũmi” ma kĩkundi (Avilivi 1:1) Kaingĩ, nĩvethĩawa na atumĩa na athũkũmi ma kĩkundi meana ũndũ mũna nthĩnĩ wa kĩla kĩkundi. Athũkũmi ma kĩkundi matethasya wĩa mwaũ kwondũ witũ?

Matetheeasya nzama ya atumĩa. Athũkũmi ma kĩkundi nĩ aũme mendeeawʼa nĩ maũndũ ma kĩveva, nĩ ma kwĩkwatwʼa, nĩ athangaau, na amwe nĩ ma mũika na angĩ nĩ akũũ. O na kau wĩa wa athũkũmi asu ti kũmanyĩsya na kũsũvĩa ĩĩthya, nĩmatethasya mawĩa ma vata kĩkundinĩ ala no nginya matethwʼe. Ũu ũtumaa atumĩa methĩwa na mwanya wa kũmanyĩsya na kũsũvĩa ĩĩthya.

Mathũkũmaa angĩ. Athũkũmi amwe ma kĩkundi nĩmanengawe wĩa wa kũthokya andũ onthe ala mooka maũmbanonĩ. Angĩ no manengwe wĩa wa kũthũkũma na mĩio ya wasya, kũnengane mavuku, kwĩka masavu ma kĩkundi, na kũnenga atavanyʼa ma kĩkundi kĩsio kya kũtavanyʼa. Ĩngĩ nĩmatetheeasya kũsũvĩa Nyũmba ya Ũsumbĩ. Atumĩa no makũlye athũkũmi ma kĩkundi matetheesye ala akũũ. Athũkũmi asu methĩawa na wendi wa kũtethya wĩa wʼonthe ũla manengwa, na kwondũ wa ũu, kĩkundi nĩkĩmanengae ndaĩa.​—1 Timotheo 3:13.

Maiaa ngelekanyʼo nzeo ya aũme Aklĩsto. Athũkũmi ma kĩkundi manyuvawa nũndũ wa ndaĩa syoo nzeo sya Kĩklĩsto. Ĩla maaĩwa kũmanyĩsya maũmbanonĩ, nĩmalũlũmĩĩlasya mũĩkĩĩo witũ. Nũndũ mo nĩ ngelekanyʼo nzeo ũtavanyʼanĩ, ũu ũtumaa tũthangaaa mũnango. Kwa kwĩthĩwa me ngwatanĩo na nzama ya atumĩa, ũu nũetae ngwatanĩo na ũtanu. (Aeveso 4:16) Ĩtina wa ĩvinda, nĩmatonya kũtwʼĩka atumĩa.

• Athũkũmi ma kĩkundi nĩ aũme mailyĩ ata?

• Athũkũmi ma kĩkundi matetheeasya kĩkundi ata kũendeea nesa?

Maandĩko ma Kĩkiliki ma Kĩklĩsto nĩmawetete mũno Valanava na mũtũmwa Vaulo. Aũme asu maĩ asyaĩĩsya ma kũthyũlũlũka na nĩmathokeaa ikundi sya ĩvinda ya atũmwa. Nĩkĩ? Mendeeawʼa kuma ngoonĩ nĩ ũima wa ana-a-asa moo ma kĩveva. Vaulo aisye endaa ‘kũalũka akamasisye ana-a-asa’ amanye ũndũ mailyĩ. Nĩweeyumĩtye kũthi ũasa wa kilomita maana maingĩ akamekĩe vinya. (Meko ma Atũmwa 15:36) Ũsu nĩwʼo wendi ũla asyaĩĩsya ma kũthyũlũlũka methĩawa nawʼo ũmũnthĩ.

Matũthokeaa matwĩkĩe vinya. Ikundi ta 20 nithokeawa nĩ mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko, na ayĩkala na kĩla kĩkundi kwa kyumwa kĩmwe kelĩ kwa mwaka. Ũmanyi wa ana-a-asa asu vamwe na iveti syoo, ethĩwa nĩmatwaanĩte, nũtonya kũtũtethya mũno. Asyaĩĩsya asu na iveti syoo matataa mamanye andũ ma mũika na akũũ, na methĩawa na wendi wa kũendanyʼa naitũ ũtavanyʼanĩ na kwĩthĩwa vo ĩla tũũmanyĩsya amanyĩwʼa ma Mbivilia. Asyaĩĩsya asu me na atumĩa nĩmaendaa kwona ana-a-asa nthĩnĩ wa wĩa woo wa kũsũvĩa ĩĩthya, na ĩngĩ nĩmaumasya maũvoo ma kũtwaka maũmbanonĩ ma kĩkundi na maũmbanonĩ manene.​—Meko ma Atũmwa 15:35.

Mendeeawʼa nĩ kĩla ũmwe. Asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko nĩmendeeawʼa mũno kũmanya ũndũ kĩkundi kĩendee kĩveva. Makomanaa na atumĩa na athũkũmi ma kĩkundi nĩ kana masisye ũndũ kĩkundi kĩendeee na maimanenga ũtao waĩle ũla ũtonya kũmatetheesya meanĩsye wĩa woo. Matetheeasya mavainia maĩlye ũthũkũmi woo, na nĩmatanĩaa kũmanya ala mekwĩmanyĩsya na ũndũ mekĩte maendeeo ma kĩveva. Kĩla ũmwe wa asyaĩĩsya asu nĩwĩyumasya kwa ngenda ethĩwe e ‘mũtethya wa wĩa vamwe naitũ kwondũ witũ.’ (2 Akolintho 8:23) Twaĩle kũatĩĩa ngelekanyʼo ya mũĩkĩĩo woo na ũndũ meyumĩtye kũla kwĩ Ngai.​—Aevelania 13:7.

• Nĩkĩ asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko mathokeaa ikundi?

• Kũthoka kwoo kũtonya kũũtethya ata?

Ĩla mũisyo waumĩla, Ngũsĩ sya Yeova nĩsyambĩĩaa mĩtũkĩ kwĩyũmbanyʼa itetheesye ana-a-asa moo ala makwatwa nĩ mũisyo ũsu. Kĩthito kĩu kyonanasya ũndũ twendanĩte kuma ngoonĩ. (Yoana 13:34, 35; 1 Yoana 3:17, 18) Tũtetheeasya kwa nzĩa syĩva?

Nĩtumasya mĩvothi. Ĩla Yutia yakwatiwe nĩ nzaa mbingĩ, Aklĩsto ma mbee ala maĩ Andiokia nĩmatũmĩie ana-a-asa moo ma kĩveva ũtethyo wa mbesa. (Meko ma Atũmwa 11:27-30) O ta ũu, ĩla twamanya ve kũndũ kwĩ na ana-a-asa maitũ me thĩnanĩ, nĩtũtũmaa mĩvothi ya kũtetheesya ala me vathũku kwĩsĩla kĩkundinĩ kitũ.​—2 Akolintho 8:13-15.

Nĩtwĩyumasya ithyĩ ene. Atumĩa ala me vala vaumĩla mũisyo, nĩmamanthaa kĩla ũmwe wĩthĩawa kĩkundinĩ nĩ kana mamanye ethĩwa onthe nĩ aima. Nzama ya kumya ũtethyo no ĩũngamĩe kũnenganwe kwa lĩu, kĩwʼũ kĩtheu kya kũnywʼa, ngũa, vandũ va kwĩkala, na ũiiti. Ngũsĩ mbingĩ ila syĩ na ũmanyi ũtonya kũtethya nĩsyĩyumasya kwĩyĩĩvĩa ngalama nĩ kana itetheesye wĩanĩ wa kumya ũtethyo kana kũseũvya nyũmba sya andũ na Nyũmba sya Ũsumbĩ ila mbanangĩku. Ngwatanĩo ĩla twĩ nayo twĩ Ngũsĩ sya Yeova na ũmanyi ũla tũkwatĩte nũndũ wa kũthũkũma vamwe, nitumaa twĩyũmbanyʼa na mĩtũkĩ tũtetheesye ĩla vaumĩla thĩna. O na kau nĩtũtetheeasya “ala ma nyũmba ya mũĩkĩĩo,” vatonyeka nĩtũtetheeasya andũ angĩ, o na ethĩwa ti ma ndĩni yitũ.​—Akalatia 6:10.

Nĩtũnenganae ũtethyo wa kĩveva na wa ngoonĩ. Kaingĩ, ala makwatĩtwe nĩ mũisyo nĩmendaa kũkiakiwʼa. Mavinda ta asu, nĩtũkwataa vinya kuma kwa Yeova, “Ngai wa ũkiakisyo wʼonthe.” (2 Akolintho 1:3, 4) Nĩtũtanĩaa kũtavya ala makwʼĩte ngoo ĩũlũ wa mawatho ala me Mbivilianĩ na kũmaĩkĩĩthya kana Ũsumbĩ wa Ngai ũkilyĩ ũnaveta mĩisyo yonthe ĩla ĩetae woo na mathĩna.​—Ũvuanʼyo 21:4.

• Nĩkĩ Ngũsĩ syĩthĩawa itonya kũmbanyʼa ũtethyo kwa mĩtũkĩ ĩla mĩisyo yaumĩla?

• Nĩ ũkiakisyo wĩva wa kĩveva tũtonya kũnenga ala makwatwa nĩ mũisyo?

Ĩvinda ĩkuvĩ atanamba kũkwʼa, Yesũ nĩwaendie nzama na ana katĩ wa amanyĩwʼa make​—⁠Vetelo, Yakovo, Yoana, na Andalea. Ayathana ĩũlũ wa wonanyʼo wa kwĩthĩwa vo kwake mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo, Yesũ nĩwakũlilye ĩkũlyo yĩĩ ya vata: “Nũũ ĩndĩ ngombo ndĩkĩĩku na mbũĩ ĩla vwana wayo wamĩiie ĩũngamĩe nyũmba yake, nĩ kana ĩmanenge lĩu woo ĩvinda yĩla yaĩle?” (Mathayo 24:3, 45, NW; Maliko 13:3, 4) Yesũ aĩkĩĩthasya amanyĩwʼa make kana e “vwana” woo, aĩ anyuve ala maĩ manenge aatĩĩi make lĩu wa kĩveva matekũtĩĩa ĩvindanĩ ya mũminũkĩlyo. Naaũ maĩ methĩwe ngombo ĩsu?

Nĩ kĩkundi kĩnini kya aatĩĩi ma Yesũ ala nĩ etĩkĩwʼa mauta. “Ngombo” ĩsu nĩ Nzama Ĩla Ĩtongoesye ya Ngũsĩ sya Yeova na ĩnengae athaithi ala angĩ ma Yeova lĩu wa kĩ-veva ĩvinda yĩla yaĩle. Twĩthĩawa twĩkwetye ngombo ĩsu ndĩkĩĩku ĩendee kũtũnenga ‘lĩu ĩvinda yawʼo.’​—Luka 12:42.

Ĩũngamĩaa nyũmba ya Ngai. (1 Timotheo 3:15) Yesũ nĩwanengie ngombo ĩsu kĩanda kĩito kya kũũngamĩa wĩa nthĩnĩ wa kĩlungu kya kũũ nthĩ kya ũseũvyo wa Yeova. Kĩanda kĩu nĩ kũsũvĩa malĩ ya ũseũvyo ũsu, kũũngamĩa wĩa wa kũtavanyʼa, na kũtũmanyĩsya kwĩsĩla ikundinĩ situ. Kwoou, nĩ kana ĩtũnenge kĩla twĩ na vata nakyo ĩvinda yĩla yaĩle, “ngombo ndĩkĩĩku na mbũĩ” ĩendee kũnyaĩĩkya lĩu wa kĩveva kwĩsĩla mavuku na tũvuku tũla tũtũmĩaa ũtavanyʼanĩ, na maũvoo ala maumawʼa maũmbanonĩ maitũ ma kĩkundi na maũmbanonĩ maitũ manene.

Ngombo ĩsu nĩ ndĩkĩĩku nthĩnĩ wa kũatĩĩa ũwʼo wa Mbivilia na kwĩanĩsya wĩa wayo wa kũtavanyʼa ũvoo mũseo, na nĩ mbũĩ nthĩnĩ wa ũndũ ĩsũvĩaa kwa ũĩ maũndũ ma Klĩsto ĩũlũ wa nthĩ. (Meko ma Atũmwa 10:42) Yeova aendee kũathima wĩa wa ngombo ĩsu kwa kũkusya andũ angĩ aingĩ methĩwe ngũsĩ syake na kwa kũmĩtetheesya yumye lĩu mwingĩ wa kĩveva.​—Isaia 60:22; 65:13

• Nũũ ũla wanyuviwe nĩ Yesũ aĩthye amanyĩwʼa make kĩveva?

• Ngombo ĩsu yĩthĩawa yĩ ndĩkĩĩku na yĩ mbũĩ kwa nzĩa syĩva?

Ĩvinda ya atũmwa, kĩkundi kĩnini kya ‘atũmwa na atumĩa ala maĩ Yelusaleme,’ nĩkyo kyaĩ nzama ĩla ĩtongoesye, nayo nĩyo yeekaa motwi maito kwondũ wa Aklĩsto onthe etĩkĩwʼa mauta. (Meko ma Atũmwa 15:2) Ĩla nzama ĩsu yaneenea Maandĩko ĩtongoewʼe nĩ veva mũtheu, nĩyavikĩaa ũtwi ũmwe. (Meko ma Atũmwa 15:25) Nzĩa ĩsu no yo ĩtũmĩawa ũmũnthĩ.

Nzama ĩsu nĩtũmĩawa nĩ Ngai kwĩka kwenda kwake. Ana-a-asa etĩkĩwʼa mauta ala me nthĩnĩ wa Nzama Ĩla Ĩtongoesye nĩmendeeawʼa mũno nĩ Ndeto ya Ngai na me na ũmanyi mwingĩ wa kũsũngĩa makũlyo makonetye ndĩni na kũtwʼa ũndũ wĩa witũ waĩle kwĩkwa. Nzama ĩsu ĩkomanaa kĩla kyumwa nĩ kana ĩsũanĩĩe mavata ma ana-a-asa ĩũlũ wa nthĩ yonthe. O ta ĩvinda ya atũmwa, myolooto yosanĩte na Mbivilia nĩnenganawe kwĩsĩla mavalũa, asyaĩĩsya ma kũthyũlũlũka, na nzĩa ingĩ. Ũu ũtumaa andũ ma Ngai mesilya na kwĩka maũndũ me na ũũmwe. (Meko ma Atũmwa 16:4, 5) Nzama Ĩla Ĩtongoesye nĩyĩũngamĩaa kũseũvwʼa kwa lĩu wa kĩveva, kũnyuvwa kwa ana-a-asa kwondũ wa kwĩanĩsya mawĩa mana, na nĩyĩkĩaa onthe vinya matongosye wĩa wa kũtavanyʼa ĩũlũ wa Ũsumbĩ.

Nzama ĩsu nĩyĩtĩkĩlaa kũtongoewʼa nĩ veva wa Ngai. Nzama Ĩla Ĩtongoesye ĩmwĩkwatasya Mũsumbĩ Ũla Mũnene Vyũ, Yeova, na Mũtwe wa kĩkundi, Yesũ, mamĩtongoesye. (1 Akolintho 11:3; Aeveso 5:23) Ala me nthĩnĩ wa nzama ĩsu mayĩtusaa ta ndongoi sya andũ ma Ngai. Mo vamwe na Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta onthe, “mavikĩlaa Katena ka ĩlondu [Yesũ] o vala ũendaa.” (Ũvuanʼyo 14:4) Nzama Ĩla Ĩtongoesye nĩtanĩthawʼa nĩ mboya ila tũvoyaa kwondũ wayo.

• Naaũ ala maĩ nzamanĩ ĩla ĩtongoesye ĩvinda ya atũmwa?

• Nzama Ĩla Ĩtongoesye ũmũnthĩ yonanasya ata nĩyĩatĩaa ũtongoi wa Ngai?

Mbetheli, kana Mbethi-eli, nĩ syĩtwa ya Kĩevelania yonanasya “Nyũmba ya Ngai.” (Mwambĩlĩlyo 28:17, 19) Nĩ syĩtwa yaĩle kwĩtwa nyũmba ila syakĩtwe nĩ Ngũsĩ sya Yeova nthĩ yonthe vala wĩa wa kũtavanyʼa ũvangĩawa. Nzama Ĩla Ĩtongoesye yĩthĩawa ovisinĩ mũnene ũla wĩ New York State, Amelika, na ĩũngamĩe wĩa wa ovisi sya ũvonge ila syĩ nthĩ mbingĩ. Onthe ala mathũkũmaa nyũmbanĩ isu metawa andũ ma mũsyĩ wa Mbetheli. O ta mũsyĩ, mekalaa na kũthũkũma vamwe, maĩsaa vamwe, na memanyĩasya Mbivilia vamwe me ngwatanĩo.​—Savuli 133:1.

Mbetheli nĩ vandũ va mwanya na ala mathũkũmaa vo meyumasya kwa ngoo ya kwenda. Nthĩnĩ wa kĩla nyũmba ya Mbetheli, vethĩawa na aũme na aka meyumĩtye kwĩka kwenda kwa Ngai na kwĩka maũndũ makonetye Ũsumbĩ ĩvinda yonthe. (Mathayo 6:33) Vaiĩ o na ũmwe woo ũnengawe mũsaala, ĩndĩ onthe nĩmanengawe nyũmba na lĩu na alaũwanzi, kana ũtethyo mũnini wa kwĩanĩsya mavata ma mũndũ mwene. Kĩla ũmwe Mbetheli e wĩa ũla ũtethasya, ethĩwe nĩ ovisinĩ, ikonĩ, kana vala andũ maĩaa. Amwe mathũkũmaa kũla mavuku makyavĩthĩawʼa kana kũkwatanĩwʼa, namo angĩ mathũkũmaa wĩa wa kũthesya nyũmba, angĩ wĩa wa kũvũa ngũa, na angĩ wĩa wa kũsũvĩa myako na syĩndũ ila syĩ vo, na mawĩa angĩ.

Nĩ vandũ vatethawʼa wĩa mwingĩ ũla ũtetheeasya kũtavanwʼa kwa Ũsumbĩ. Kĩeleelo kĩnene kya Mbetheli syonthe nĩ kũtetheesya andũ aingĩ ũndũ vatonyeka mamanye ũwʼo wa Mbivilia. Kavuku kaa nĩ nzĩa ĩmwe ya kũtetheesya andũ mamanye ũwʼo ũsu. Kaandĩkiwe ungu wa ũtongoi wa Nzama Ĩla Ĩtongoesye na katũmwa kwĩsĩla kombiũta nĩ kana kavikĩe ikundi sya kũalyũla nthĩ yonthe. Ĩtina wa ũu nĩkakũniwe kyava na masinĩ itethasya wĩa kwa mĩtũkĩ mũno nthĩnĩ wa Mbetheli syĩ kĩvathũkanyʼo ila ikũnaa kyava, na ĩndĩ katũmĩwa ikundi mbee wa 110,000. Nthĩnĩ wa kĩla ĩtambya ya wĩa ũsu, andũ ma mũsyĩ wa Mbetheli nĩmatetheeasya wĩa ũla wa vata vyũ, nawʼo nĩ kũtavanwʼa kwa ũvoo mũseo.​—Maliko 13:10.

• Naaũ ala mathũkũmaa Mbetheli, na meanĩawʼa mavata moo ata?

• Nĩ wĩa mwaũ wa vata mũno ũla ũtetheeawʼa nĩ ũthũkũmi ũla ũendeeawʼa Mbetheli syonthe?

Ala methĩawa Mbetheli mathũkũmaa mĩvea yĩ kĩvathũkanyʼo, maithĩnĩkĩa wĩa wa ũtavanyʼa wa nthĩ ĩmwe kana nthĩ kauta. Nĩmatonya kũthũkũma wĩa wa kũalyũla, kũkyavĩthya makaseti, kũkwatanyʼa mavuku, kũmavanga na kũmaia, kũseũvya kaseti sya wasya na vitio, kana mawĩa angĩ makonetye kĩsio kyoo.

Nzama ya Ovisi wa Ũvonge nĩyo ĩũngamĩaa wĩa ũsu. Nzama Ĩla Ĩtongoesye ĩnengae Nzama ya Ovisi wa Ũvonge wĩa wa kũũngamĩa maũndũ ovisinĩ ũsu. Nzama ĩsu ya Ovisi wa Ũvonge yĩthĩawa na atumĩa atatũ kana mbee wa atatũ me na ũmanyi. Nzama ĩsu ĩmanyĩthasya Nzama Ĩla Ĩtongoesye maũndũ ala maendee nthĩnĩ wa nthĩ ila syĩ ungu wa ovisi ũsu wa ũvonge na mathĩna ala matonya kumĩla. Ũvoo ũla Nzama Ĩla Ĩtongoesye ĩkwataa ũmĩtetheeasya kũtwʼa nĩ maũndũ meva ala ĩvinda yũkĩte maĩle kũandĩkwa mavukunĩ, kũneenewa maũmbanonĩ ma kĩkundi, na maũmbanonĩ manene. Mavinda kwa mavinda, Nzama Ĩla Ĩtongoesye nĩtũmaa ana-a-asa mathokee ovisi sya ũvonge na mainenga Nzama sya Ovisi sya Ũvonge myolooto ya ũndũ itonya kwĩanĩsya wĩa wasyo. (Nthimo 11:14) Nĩkwĩthĩawa na mũvango wa mwanya vala mwana-a-asa ũla ũtũmĩtwe nĩ ovisi ũla mũnene umasya ũvoo kwondũ wa kwĩkĩa vinya ala me ungu wa ovisi mũna wa ũvonge.

Ikundi nitetheeawʼa. Ana-a-asa anyuve ala me ovisinĩ wa ũvonge nĩmetĩkĩlasya kwambĩĩwʼa kwa ikundi nzaũ. Ĩngĩ, ana-a-asa asu nĩmaũngamĩaa wĩa wa mavainia, amisonalĩ, na asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko ala me ungu wa ovisi ũsu. Nĩmavangaa maũmbano manene na maũmbano ma kĩvalo, makaũngamĩa myako ya Nyũmba sya Ũsumbĩ, na makeka mĩvango nĩ kana mavuku mavikĩe ikundi kwosana na mavata masyo. Kĩla ũndũ wĩkawa ovisinĩ sya ũvonge ũtumaa wĩa wa ũtavanyʼa ũtethwʼa kwa mũvango.​—1 Akolintho 14:33, 40.

• Nzama sya Ovisi sya Ũvonge itetheeasya ata Nzama Ĩla Ĩtongoesye?

• Nĩ mawĩa meva ala maũngamĩwe nĩ ovisi wa ũvonge?

Nĩ kana twĩyumye ũndũ tũtonya tũnyaĩĩkye “ũvoo mũseo” kwa “kĩla mũthemba na mbaĩ na kĩthyomo na ũko wa andũ,” tumasya mavuku kwa ithyomo mbee wa 750. (Ũvuanʼyo 14:6) Tũtethasya ata wĩa ũsu wĩ vinya? Tũtetheeawʼa nĩ aandĩki na aalyũli me kĩthito wĩanĩ woo, na onthe nĩ Ngũsĩ sya Yeova.

Ũvoo ũandĩkawa ya mbee kwa Kĩsũngũ. Nzama Ĩla Ĩtongoesye nĩyo ĩũngamĩaa wĩa nthĩnĩ wa Mũvea wa Kũandĩka ovisinĩ witũ mũnene wa nthĩ yonthe. Mũvea ũsu ũũngamĩaa mawĩa ma aandĩki ala mathũkũmaa ovisinĩ mũnene na movisinĩ mana ma ũvonge. Kwĩthĩwa na aandĩki kuma kũndũ kwĩ kĩvathũkanyʼo kũtumaa tũandĩka maũvoo matonya kwendeesya andũ kuma nthĩ mbingĩ.

Ũvoo wamina kũandĩkwa nũtũmĩawa aalyũli. Ũvoo ũla mũandĩke wamina kũsiwʼa na kwĩtĩkĩlwʼa, nũtũmĩawa timũ sya aalyũli nthĩ yonthe kwa nzĩa ya kombiũta, ila ialyũlaa ũvoo ũsu, ikaũsisya kana nũalyũlĩtwe nesa, na ikaũsoma syone kana wĩ na mavĩtyo. Aalyũli asu nĩmatataa kũnyuva “ndeto sya wʼo” nĩ kana maalyũle nesa vyũ ũvoo ũla ũandĩkĩtwe kwa Kĩsũngũ nthĩnĩ wa kĩthyomo kyoo.​—Mũtavanʼya 12:10.

Kombiũta nikalaataa wĩa. Kombiũta yoka ndĩtonya kũandĩka kana kũalyũla. Ĩndĩ, wĩa wa aalyũli nũtonya kũkalaatwa kwa kũtũmĩa kombiũta, na syĩndũ ingĩ sya kwĩka ũkunĩkĩli. Ngũsĩ sya Yeova nĩsyaseũvisye Multilanguage Electronic Publishing System (MEPS). Nzĩa ĩsu ĩmatetheeasya kũandĩka ndeto kwa ithyomo mbingĩ, kwĩkĩa mavisa vala maĩle nthĩnĩ wa ũvoo ũla waandĩkwa, na kũtũma ũvoo ũsu ũkakyavĩthwe.

Nĩkĩ twĩkĩaa kĩthito kĩĩ kyonthe kya kũalyũla o na nthĩnĩ wa ithyomo ila ineenawa nĩ andũ ngili nini? Nũndũ nĩ kwenda kwa Yeova “andũ onthe matangĩĩwe, na moke mamanye ũla wʼo.”​—1 Timotheo 2:3, 4.

• Nĩ wĩa wĩva ũendeeaa nthĩnĩ wa kũandĩka mavuku maitũ?

• Nĩkĩ tũalyũlaa mavuku maitũ kwa ithyomo mbingĩ ũu?

Ũseũvyo witũ ũkyavĩthasya na kũaa mavuku na Mbivilia milioni mbingĩ kĩla mwaka vate ndĩvi. Nĩtwakaa na kũsũvĩa Nyũmba sya Ũsumbĩ na ovisi sya ũvonge. Nĩtũtetheeasya ngili mbingĩ sya ala mekalaa Mbetheli na amisonalĩ, na nĩtumasya ũtethyo ĩvinda ya mũisyo. Kwoou no ũkũlye, ‘Mbesa sya kwĩka maũndũ asu onthe syumaa va?’

Tũyĩtasya maelo, kĩlungu kya ĩkũmi, kana kũkolanyʼa nthembo. O na kau mbesa mbingĩ nĩsyendekaa kwondũ wa kũtetheesya wĩa witũ wa kũtavanyʼa, tũisangĩthasya mbesa. Myaka mbee wa ĩana mĩvĩtu, ĩkaseti ya kelĩ ya Mũsyaĩĩsya yawetie kana twĩ na mũĩkĩĩo Yeova nĩwe ũtũtethasya na “tũivoyaa kana kwĩtya andũ ũtethyo o na ĩndĩĩ”​—na tũyaaĩka ũu!​—Mathayo 10:8.

Wĩa witũ ũendeeawʼa na mĩvothi ya ngoo ya kwenda. Andũ aingĩ nĩmendeeawʼa nĩ wĩa witũ wa kũmanyĩsya Mbivilia na nĩmaumasya mĩvothi ya kũũendeesya. Ngũsĩ nitanĩaa kũtũmĩa ĩvinda yasyo, vinya, mbesa, na malĩ ingĩ kũtetheesya kwĩka kwenda kwa Ngai nthĩ yonthe. (1 Mavinda 29:9) Nthĩnĩ wa Nyũmba ya Ũsumbĩ na maũmbanonĩ maitũ manene, ve masandũkũ ma kwĩkĩa mbesa vala mũndũ ũla wenda kumya mĩvothi wĩkĩaa. O na mĩvothi no yumwʼe kwĩsĩla kĩsese kitũ kya jw.org. Mavinda maingĩ, mbesa ila syumawʼa ivothawa nĩ andũ mate na malĩ mbingĩ, o ta kĩveti ndiwa ngya kĩla Yesũ waneenie nesa ĩũlũ wakyo kĩla kyeekĩie tũwela twĩlĩ nthĩnĩ wa masandũkũ ma kwĩkĩa mbesa ĩkalũnĩ. (Luka 21:1-4) Kwoou, kĩla ĩvinda ithyonthe nĩtũtonya ‘kwia’ kĩndũ kya kũvotha ‘o tondũ kĩla mũndũ ũtwʼĩte ngoonĩ yake.’​—1 Akolintho 16:2; 2 Akolintho 9:7.

Twĩ na ũĩkĩĩthyo kana Yeova nũkũendeea kũthangaasya ngoo sya ala mekwenda ‘kũmũtaĩa na syĩndũ syoo’ nthĩnĩ wa kũtetheesya wĩa wa Ũsumbĩ, nĩ kana kwenda kwake kwĩanĩwʼe.​—Nthimo 3:9.

• Nĩ kyaũ kĩtumaa ũseũvyo witũ wĩthĩwa wĩ kĩvathũkanyʼo na ndĩni ila ingĩ?

• Mĩvothi ya ngoo ya kwenda ĩtũmĩawa ata?

O tondũ syĩtwa Nyũmba ya Ũsumbĩ yĩkwonanyʼa, ũndũ ũla wa vata wa Mbivilia ũmanyĩawʼa nyũmbanĩ ĩsu nĩ Ũsumbĩ wa Ngai. Ũsumbĩ ũsu nĩwʼo waĩ kyongo kĩnene kya ũtavanyʼa wa Yesũ.​—Luka 8:1.

Nĩ vo ũthaithi wa wʼo ũendeeawʼa. Nyũmbanĩ isu sya Ũsumbĩ nĩ vo wĩa wa kũtavanyʼa ũvoo mũseo ĩũlũ wa Ũsumbĩ ũvangĩawa. (Mathayo 24:14) Nyũmba sya Ũsumbĩ syĩthĩawa syĩ kĩvathũkanyʼo nthĩnĩ wa ũnene na mwakĩle. Syakwa kwosana na ũnene ũla waĩle na iyanakavawʼa ũndũ vataĩle, na mbingĩ sya syo itũmĩawa nĩ kĩkundi mbee wa kĩmwe. Myakanĩ ya mĩtũkĩ, nĩtwakĩte Nyũmba sya Ũsumbĩ ngili mbingĩ (nyũmba ta itano kĩla mũthenya) nĩ kana twĩanĩsye vata wa kwongeleka kwa ikundi na wongeleku wa atavanyʼa. Ũu ũtonyekete ata?​—Mathayo 19:26.

Syakawa na mĩvothi ĩla yumawʼa kwondũ wasyo. Mĩvothi ĩsu ĩtũmawa ovisinĩ wa ũvonge nĩ kana wĩthĩe ikundi no inengwe mbesa sya kwaka Nyũmba ya Ũsumbĩ kana kũmĩseũvya.

Syakawa nĩ andũ meyumĩtye mate kũĩvwa na me na wumo wĩ kĩvathũkanyʼo. Nthĩnĩ wa nthĩ mbingĩ, ve mũvango wa Ikundi sya Myako ya Nyũmba sya Ũsumbĩ. Timũ sya ala makaa na angĩ ala meyumĩtye niendaa kĩkundinĩ kĩmwe ĩtina wa kĩngĩ nthĩnĩ wa nthĩ ĩsu, o na niendaa kũndũ kũasa, nĩ kana itetheesye ikundi kwaka Nyũmba syoo sya Ũsumbĩ. Nthĩnĩ wa nthĩ ingĩ, Ana-a-asa ala maĩlĩte nĩmanyuvawa kũũngamĩa kwakwa na kũseũvwʼa kwa Nyũmba sya Ũsumbĩ kĩsionĩ kĩla manengetwe. O na kau andũ aingĩ me na ũmanyi mwingĩ wa myako nĩmeyumasya matetheesye nthĩnĩ wa kĩla mwako ũendeee, andũ ala me kĩkundinĩ kĩla kĩkwakĩwa nĩmo meyumasya kwa wingĩ kũtetheesya mwakonĩ ũsu. Maũndũ asu onthe matonyethawʼa nĩ veva wa Yeova na kwĩyumya kwa andũ make kwa ngoo yonthe.​—Savuli 127:1; Akolosai 3:23.

• Nĩkĩ vala tũthaithĩĩa vetawa Nyũmba ya Ũsumbĩ?

• Nĩ kyaũ kĩtonyethasya kwakwa kwa Nyũmba sya Ũsumbĩ nthĩ yonthe?

Nyũmba syonthe sya Ũsumbĩ sya Ngũsĩ sya Yeova syonanasya syĩtwa ĩtheu ya Ngai. Nũndũ wa ũu, twonaa ne ndaĩa na wĩ ũndũ wa vata nthĩnĩ wa ũthaithi witũ kwĩkalya nyũmba isu syĩ ntheu, syĩ mbanake, na syĩ nzũvĩĩku. Ithyonthe nĩtũtonya kũtetheesya.

Ĩyumye ĩtina wa ũmbano ũthesye Nyũmba ya Ũsumbĩ. Ĩtina wa kĩla ũmbano, ana-a-asa na eĩtu-a-asa nĩmatanĩaa kũthũkũma wĩa mũnini wa kũthesya Nyũmba ya Ũsumbĩ. Ĩmwe kwa kyumwa, nyũmba ĩsu nĩtheawʼa nesa. Mũtumĩa kana mũthũkũmi wa kĩkundi nĩũũngamĩaa wĩa ũsu, na aatĩĩaa maũndũ maandĩke ala maĩle kwĩkwa. Kwĩanana na vata ũla wĩ vo, andũ nĩmeyumasya kũtuta, kũthambya, kũvangũla kĩtoo, kũvanga ivĩla, kũthambya syoo, ndĩlĩsya na ioo, kwĩkya kĩko, kana kũthesya na kũseũvya nza ya nyũmba. Vatonyeka ĩmwe kwa mwaka, nĩvavangawa mũthenya ũmwe wa kũthesya Nyũmba ya Ũsumbĩ nesa vyũ. Kwa kũnenga syana sitũ mawĩa amwe ma kũthesya nyũmba ĩsu, twĩthĩawa tũyĩimanyĩsya kũnenga ndaĩa vala tũthaithĩaa.​—Mũtavanʼya 5:1.

Ĩyumye ũtetheesye kũseũvya kũla kwanangĩku. Kĩla mwaka, Nyũmba ya Ũsumbĩ nĩsiawʼa nesa vyũ nthĩnĩ na nza. Nũndũ wa kũsiwʼa ũu, nĩseũvawʼa kĩla ĩvinda kũla kwanangĩku nĩ kana yĩkale yĩ nzũvĩĩku, na ũu ũitetheesya kũola ngalama ite sya lasima. (2 Mavinda 24:13; 34:10) Nyũmba ya Ũsumbĩ ntheu na ĩsũvĩĩtwe nesa nĩ vandũ vaĩle va kũthaithĩa Ngai witũ. Kwa kũtetheesya wĩanĩ ũsu, twonanasya nĩtũmwendete Yeova na nĩtwonaa vala tũmũthaithĩaa ve va vata. (Savuli 122:1) Ĩngĩ, ũndũ ũsu nũtumaa angĩ mendeewʼa ũtũinĩ.​—2 Akolintho 6:3.

• Nĩkĩ twaĩle kũsũvĩa vandũ vala tũthaithĩaa?

• Nĩ mĩvango yĩva yĩkawa nĩ kana Nyũmba ya Ũsumbĩ yĩkale yĩ ntheu?

We no wende kwĩka ũkunĩkĩli nĩ kana wongeleele ũmanyi waku wa Mbivilia? Wĩ na mea ma kũmanya ĩũlũ wa ĩandĩko kana mũndũ mũna, vandũ kana kĩndũ kĩna kĩwetetwe Mbivilianĩ? Kana waasũanĩa ethĩwa Ndeto ya Ngai no ĩkũtetheesye kũmina ũndũ mũna ũũkũetee kĩũũyũ? Ethĩwa vailyĩ ũu, nũtonya kũtũmĩa mavuku na syĩndũ ila syĩiĩtwe Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ kwondũ wa kwĩka ũkunĩkĩli.

Nitũtetheeasya kwĩka ũkunĩkĩli. Nũtonya kwĩthĩwa ũte na mavuku onthe ma Ngũsĩ sya Yeova ala me vo nthĩnĩ wa kĩthyomo kyaku. Ĩndĩ katĩ wa mavuku na syĩndũ ila syĩiĩtwe Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ kwondũ wa kwĩka ũkunĩkĩli ve ila sya mĩtũkĩ. O na mavukunĩ asu no vethĩwe Mbivilia sya mĩthemba yĩ kĩvathũkanyʼo, ĩvuku ya kũelesya maana ya ndeto, na mavuku angĩ ma ũkũtetheesya kwĩka ũkunĩkĩli. Mbee na ĩtina wa maũmbano, wĩ mũthasye kũtũmĩa mavuku asu na syĩndũ isu. Ethĩwa kĩkundi kyenyu kĩ na kombiũta, nĩtonya kwĩthĩwa yĩ na vulongulamu yĩtawa Watchtower Library. Ĩsu nĩ vulongulamu ya kombiũta ĩla yĩthĩawa na mavuku maitũ ma mĩthemba mingĩ na yĩ laisi kũtũmĩa ĩla ũkwenda kwĩka ũkunĩkĩli ĩũlũ wa ũndũ mũna, ndeto, kana ĩandĩko.

Nimatetheeasya ala manengawe maũvoo nthĩnĩ wa Ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto na Wĩa wa Kũtavanyʼa. Mavuku na syĩndũ ila syĩiĩtwe Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ kwondũ wa kwĩka ũkunĩkĩli nitonya kũũtetheesya ĩla ũkwĩyũmbanĩsya maũvoo ala ũaĩwe. Mũsyaĩĩsya wa ũmbano ũsu nĩwe ũũngamĩe mavuku asu na syĩndũ isu. Nĩwe waĩle kũmanya ethĩwa mavuku ala ma mĩtũkĩ me vo na nĩmavange nesa. Mũsyaĩĩsya ũsu kana ũla ũkũmanyĩasya Mbivilia nũtonya ũkwonyʼa ũndũ ũtonya kũkwata ũvoo ũla ũkwenda. Ĩndĩ, mavuku asu mayaĩle kumwʼa Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ. Nĩtwaĩle kũmatũmĩa nesa, tũte kũmaandĩkanga nthĩnĩ.

Mbivilia ĩeleetye kana nĩ kana ‘wone ũĩ wa Ngai,’ no nginya wendeewʼe nĩkũũmantha “ta syĩndũ mbithe syĩ vata mũno.” (Nthimo 2:1-5) Mavuku na syĩndũ ila syĩiĩtwe Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ kwondũ wa kwĩka ũkunĩkĩli nitonya kũũtetheesya wambĩĩe kwĩka ũu.

• Nĩ mavuku na syĩndũ syĩva sya kwĩka ũkunĩkĩli ila itonya kũkwatĩkana Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ?

• Naaũ matonya kũũtetheesya ũtũmĩe nesa mavuku na syĩndũ isu sya kwĩka ũkunĩkĩli?

Yesũ Klĩsto eeie aatĩĩi make: “Kyeni kyenyu nĩkĩkenae mbee wa andũ, nĩ kana mone mawĩa menyu maseo, na kũmũtaĩa Ĩthe wenyu ũla wĩ ĩtunĩ.” (Mathayo 5:16) Nĩ kana twĩke ũu, nĩtũtũmĩaa nesa maendeeo ma ĩvinda yĩĩ ala meũlikya nthĩnĩ Indaneti. Kĩsese kitũ kya Indaneti, jw.org/kam, nĩkyo kĩsese kĩtĩkĩlye kya kũkwata ũvoo ĩũlũ wa mũĩkĩĩo na ũthũkũmi wa Ngũsĩ sya Yeova. Kĩthĩawa na maũndũ meva?

Mosũngĩo ma makũlyo ma Mbivilia ala makũlawʼa mũno. Nũtonya kũkwata mosũngĩo ma makũlyo amwe ma vata vyũ ala andũ methĩwa maakũlya. Kwa ngelekanyʼo, tulakiti ĩĩ, Mo Mathĩna Makathela? na Mo Andũ Ala Makwie Nĩmatonya Kwĩthĩwa Thayũ Ĩngĩ? nialyũlĩtwe kwa ithyomo mbee wa 600 na ikekĩkwa Indanetinĩ. Ĩngĩ nũtonya kwĩthĩa Mbivilia ya Tafsiri ya Ulimwengu Mpya kwa ithyomo mbee wa 130 na mavuku angĩ ma kwĩmanyĩsya Mbivilia, vamwe na ĩvuku Mbivilia Yo Ĩmanyĩasya Ata? na makaseti ala ma mĩtũkĩ ma Mũsyaĩĩsya na Amkeni! Mavuku maingĩ katĩ wa asu nũtonya kũmasoma kana kũmethukĩĩsya maisomwa Indanetinĩ, kana kũmaumya Indanetinĩ me mũthemba wa MP3, PDF, kana EPUB. O na nũtonya kũmũkyavĩthĩsya mũndũ ũkwendeewʼa mathangũ mate maingĩ kwa kĩthyomo kyake! Ve vitio sya ithyomo mbingĩ kwa ala au matũ. Nũtonya kumya Indanetinĩ ndulama sya Mbivilia sya kũsoma, ndulama sya Mbivilia sya ĩvinda ya tene, na mbathi sya kwendeesya ila ũtonya kũtũmĩa kwĩtanĩthya.

Ũvoo wa wʼo ĩũlũ wa Ngũsĩ sya Yeova. Ĩngĩ Kĩsesenĩ kĩu ve maũvoo ma mĩtũkĩ na vitio ĩũlũ wa wĩa witũ wa nthĩ yonthe, maũndũ ala makonetye Ngũsĩ sya Yeova, na ũndũ tũtetheeasya andũ ĩvinda ya mũisyo. Nũtonya kũkwata ũvoo ĩũlũ wa maũmbano ma kĩvalo vala makethĩwa na ũndũ ũtonya kũneena na maovisi maitũ ma ũvonge.

Kwa nzĩa isu, nĩtũendee kũnyaĩĩkya ũwʼo kũndũ kũasa mũno ĩũlũ wa nthĩ. Andũ kuma kũndũ kwʼonthe o na Antarctica, nĩmatethekete. Twĩvoya “ndeto ya Mwĩaĩi ĩtonye ũthi ĩsembete” ĩũlũ wa nthĩ yonthe, nĩ kana Ngai ataĩwe.​—2 Athesalonika 3:1.

• Kĩsese kya jw.org/kam kĩtetheesye ata andũ aingĩ kwĩmanyĩsya ũwʼo wa Mbivilia?

• Nĩ kyaũ ũtonya kwenda kũmanya nthĩnĩ wa kĩsese kitũ?